Της Μαριάννας Τσακίρη
Από αυτό εδώ το site έχουμε τονίσει κατ’ εξακολούθηση ότι δεν πιστεύουμε στις «παγκόσμιες ημέρες» και ότι η σημασία τους είναι πολύ μικρή, αν η μάχη που δίνουμε δεν είναι συνεχής και γενικευμένη. Δεν μπορεί να ισχύει τίποτα διαφορετικό για την σημερινή παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών.
Οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι η Ελλάδα της κρίσης έχει άλλη μια θλιβερή πρωτιά: ανάμεσα σε οχτώ ευρωπαϊκές χώρες είναι πρώτη ως προς τη σωματική και την ψυχολογική βία μεταξύ των συζύγων, με 1 στις 3 γυναίκες να βιώνει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή της σωματική βία από τον σύντροφό της. Βέβαια αυτά είναι τα επίσημα στοιχεία. Τα πραγματικά είναι πολύ μεγαλύτερα καθώς η πλειοψηφία των θυμάτων αποφεύγει να προχωρήσει σε καταγγελίες.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της γραμμής SOS 15900, σε διάστημα ενός περίπου χρόνου, από το Μάρτιο του 2011 ως τον Απρίλη του 2012 το 76% των κλήσεων αφορούσαν καταγγελίες περιπτώσεων έμφυλης βίας, από το οποίο το 83% ήταν από τον σύντροφο/ σύζυγό τους. Η ενδοοικογενειακή βία δεν περιορίζεται μόνο στη σωματική κακοποίηση. Υπάρχει ακόμα η συναισθηματική και ψυχολογική βία, η σεξουαλική κακοποίηση, η κοινωνική απομόνωση, ο οικονομικός έλεγχος και γενικότερα όλες εκείνες τις συμπεριφορές που ωθούν ένα άτομο να ζει υπό ένα διαρκή φόβο.
Τι είναι αυτό που άλλαξε με την κρίση;
Η κατακόρυφη άνοδος των ποσοστών τα τελευταία χρόνια μόνο τυχαία δεν μπορεί να θεωρηθεί. Σε μια κοινωνία στην οποία όλο και περισσότεροι άνθρωποι εξαθλιώνονται, ζώντας μέσα στο καθημερινό άγχος και την πίεση της επιβίωσης, τα στρώματα και οι ομάδες που χτυπιούνται περισσότερο είναι οι πιο αδύναμες – όπως οι γυναίκες. Άντρες που μέχρι τώρα ένιωθαν σε θέση να συμβάλλουν αποφασιστικά στην συντήρηση της οικογένειας τους νιώθουν ανίσχυροι ή και ανίκανοι και ξεσπούν σε συντρόφους, συζύγους ακόμα και στα παιδιά. Την ίδια στιγμή, όλο και περισσότερες γυναίκες μένουν άνεργες (31,9% ήταν τα επίσημα στοιχεία τον προηγούμενο μήνα, με τα πραγματικά ποσοστά να είναι πολύ μεγαλύτερα) με αποτέλεσμα να είναι οικονομικά εξαρτημένες από την οικογένεια και τον σύζυγό τους, επομένως ανήμπορες να δραπετεύσουν από τον κλοιό της βίας.
Είναι η κρίση το μόνο πρόβλημα;
Στις περισσότερες αναλύσεις, η οικονομική κρίση παρουσιάζεται ως αιτία της ενδοοικογενειακής βίας. Κάτι τέτοιο είναι απλοϊκό, αφελές και αρκετά επικίνδυνο. Η κρίση δεν έφερε στην ελληνική οικογένεια και κοινωνία την βία (αν και την αύξησε κατακόρυφα πατώντας πάνω στους ρόλους και τα στερεότυπα που καλλιεργούνται εδώ και αρκετές δεκαετίες).
Ο ρόλος της γυναίκας στην ελληνική κοινωνία ήταν πάντα στενά συνδεδεμένος με την οικογένεια. Από μικρά κορίτσια οι γυναίκες προετοιμάζονται για να γίνουν καλές μητέρες και σύζυγοι. Όσα και να κάνουν, ό,τι και να πετύχουν, δεν έχει και πολύ σημασία, αφού ρόλος τους τελικά είναι να κάνουν παιδιά και να κρατούν την οικογένειά τους. Μόλις αυτό συμβεί, ανάγκες, όνειρα, φιλοδοξίες μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, αφού η εικόνα της τέλειας οικογένειας απαιτεί είτε γυναίκες υπερηρωίδες που δουλεύουν 18 ώρες την μέρα σε δουλειά και σε σπίτι, είτε γυναίκες κλεισμένες μέσα σε αυτό, να ασχολούνται με τις δουλειές και το μεγάλωμα των παιδιών.
Και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις οι γυναίκες μπορούν να βιώσουν ενδοοικογενειακή βία. Στην πρώτη περίπτωση επειδή καταφέρνουν να έχουν δουλειά και να είναι τελικά αυτές που αναλαμβάνουν τις ευθύνες και καλούνται να συντηρήσουν οικονομικά την οικογένεια τους, κάνοντας μια μερίδα αντρών να νιώθουν αδικημένοι ή ανίκανοι, ενώ στην δεύτερη, μένοντας άνεργες και άρα ανήμπορες να φύγουν από τον βίαιο σύζυγο, αφού είναι εξαρτημένες οικονομικά.
Είναι οι άντρες μόνο θύτες;
Φυσικά τα στερεότυπα πλήττουν και τους δύο και δεν μπορούμε να κατατάξουμε τους άντρες μόνο στην κατηγορία των θυτών. Η κοινωνία απαιτούσε πάντα από τον άντρα να είναι ο «στυλοβάτης», ο «δυνατός», αυτός που θα δουλέψει και θα φέρει χρήματα στην οικογένεια του. Όλη η αξία του, όλη η αυτοεικόνα του εξαρτάται από αυτό. Όταν λοιπόν ο άντρας χάσει την δουλειά του γίνεται (ή τουλάχιστον έτσι νοιώθει) πολλές φορές στα μάτια της οικογένεια του ένα άχρηστο ανίκανο ανθρωπάκι που δεν κατάφερε τίποτα. Αρκετές γυναίκες είναι υπεύθυνες (χωρίς κατ’ ανάγκην συνειδητά) για την άσκηση αυτής της ψυχολογικής βίας απέναντι στους συντρόφους και τους συζύγους τους.
Μια παγκόσμια ημέρα δεν αρκεί για να περιγράψουμε το πρόβλημα της βίας
Το παραπάνω άρθρο μπορεί να εστιάζεται στην ενδοοικογενειακή βία αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα πέρα από αυτή. Οι γυναίκες βιώνουν την βία και την καταπίεση καθημερινά και βέβαια το ίδιο συνέβαινε και πριν την κρίση.
Γυναίκες και άντρες πρέπει να παλέψουμε μαζί ενάντια στην βία, ενάντια στα στερεότυπα και τους ρόλους που μας επιβάλλει ο καπιταλισμός, πρέπει να παλέψουμε μαζί για την ισότητα, πρέπει να παλέψουμε δίπλα δίπλα για μια άλλη κοινωνία.
