Η σφαγή του Λάντλοου, που εκτυλίχθηκε στις 20 Απριλίου του 1914 στην Πολιτεία του Κολοράντο στις ΗΠΑ, αποτελεί ένα από τα πιο αιματηρά και καθοριστικά γεγονότα στην ιστορία του αμερικανικού εργατικού κινήματος. Ήταν το αποκορύφωμα μιας μακράς και σφοδρής απεργίας των ανθρακωρύχων ενάντια στις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης που επικρατούσαν στα ορυχεία της περιοχής.
Οι απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των ανθρακωρύχων
Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι ΗΠΑ αναπτυσσόταν βιομηχανικά με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Η βιομηχανία άνθρακα αποτελούσε θεμέλιο της παραγωγής, ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις συγκέντρωναν τεράστιο πλούτο και ισχύ. Η οικογένεια Ροκφέλερ, με την εταιρεία «Colorado Fuel and Iron Company» (CFI), ήταν από τους μεγαλύτερους ομίλους στον κλάδο των ορυχείων. Οι εργάτες -κυρίως μετανάστες από την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Σερβία, το Μεξικό, την Κίνα και άλλες χώρες- εργάζονταν κάτω από εξοντωτικές και επικίνδυνες συνθήκες, για ελάχιστα χρήματα.
Οι ανθρακωρύχοι δεν είχαν κανένα απολύτως δικαίωμα, ούτε συλλογικές συμβάσεις, ούτε ασφάλιση για τραυματισμούς ή θανάτους που συνέβαιναν καθημερινά στα ορυχεία. Ο μέσος εργάτης δούλευε 10 έως 12 ώρες την ημέρα, επτά ημέρες την εβδομάδα, σε υπόγειες στοές κάτω από συνθήκες διαρκούς κινδύνου. Οι τραυματισμοί και οι θάνατοι αντιμετωπίζονταν ως «παράπλευρες απώλειες» από την εργοδοσία.
Μόνο μέσα στο 1910 πάνω από 400 ανθρακωρύχοι σκοτώθηκαν στα ορυχεία, οι 210 εκ των οποίων σε τρεις μεγάλες εκρήξεις. Συχνά τραυματίζονταν ή σκοτώνονταν από πτώσεις βράχων, ενώ η καθημερινή εισπνοή της σκόνης, αλλά και επικίνδυνων αερίων, οδηγούσε σε σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα και συχνά σε πρόωρο θάνατο.
Η πρώτη προσπάθεια των εργατών να αντισταθούν στην ακραία εκμετάλλευση, σημειώθηκε το 1903 στο Λάντλοου και σε άλλα γειτονικά ορυχεία. Οι εργάτες σε πολλά ορυχεία στο Κολοράντο έκαναν απεργία με την υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων. Το απεργιακό κίνημα όμως δεν κατάφερε να προχωρήσει, καθώς τα στελέχη της εταιρείας χρησιμοποίησαν απεργοσπάστες για να το διαλύσουν.
Για να απομονώσει τους ανθρακωρύχους και τις οικογένειές τους από την κοινότητα, η εταιρεία δημιούργησε ειδικούς φρουρούμενους καταυλισμούς γύρω από τα ορυχεία. Οι καταυλισμοί, τα σπίτια, τα ιατρεία, τα μαγαζιά, όλα ανήκαν στην εταιρεία των ορυχείων.
Έτσι, είχε διαμορφωθεί ένα σκηνικό όπου οι εργάτες ζούσαν σε καταυλισμούς της εταιρείας, τους επιβαλλόταν τι θα αγοράσουν, που θα μείνουν και τι θα φάνε, ενώ σε πολλές περιπτώσεις πληρώνονταν με κουπόνια αντί για κανονικό νόμισμα, που υποχρεωτικά εξαργύρωναν στα ακριβά μαγαζιά της εταιρείας. Με αυτό τον τρόπο η εργοδοσία είχε τον απόλυτο έλεγχο στην καθημερινή ζωή των εργαζομένων και των οικογενειών τους.
Η απεργία του 1913: η αρχή της εξέγερσης
Το Σεπτέμβρη του 1913, μετά τον θάνατο ενός συνδικαλιστή εργάτη, οι ανθρακωρύχοι αποφάσισαν να οργανωθούν και να βάλουν ένα τέλος στην ακραία εκμετάλλευση. Οι εργάτες της CFI πληρώνονταν 1,68 δολάρια την ημέρα και ήταν αναγκασμένοι να εργάζονται κάτω από σκληρές συνθήκες. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τους ανθρακωρύχους του Κολοράντο, όπου τα ποσοστά θνησιμότητας ήταν συχνά στο διπλάσιο του εθνικού μέσου όρου.
Το συνδικάτο «Ενωμένοι Εργάτες Ορυχείων της Αμερικής» (United Mine Workers of America – UMWA) προκήρυξε απεργία τον Σεπτέμβριο του 1913 με βασικά αιτήματα:
- 8ωρη εργασία
- Αναγνώριση του συνδικάτου από την εργοδοσία
- Κατάργηση του συστήματος πληρωμών με κουπόνια
- Απόσυρση της ένοπλης φρουράς της εταιρείας από τους οικισμούς των εργατών
- Εφαρμογή των νόμων ασφαλείας στα ορυχεία που υπήρχαν στην πολιτεία του Κολοράντο, αλλά αγνοούνταν συστηματικά από την εργοδοσία
Οι εργάτες εγκατέλειψαν τα ορυχεία και μετακινήθηκαν σε προσωρινούς καταυλισμούς, με πιο κεντρικό τον καταυλισμό του Λάντλοου, που αριθμούσε πάνω από 1.200 κατοίκους, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών. Το συνδικάτο είχε οργανώσει υποδομές για τη διατήρηση της ζωής στον καταυλισμό αλλά και της απεργίας, φροντίζοντας για την τροφοδοσία και τις περιπολίες προκειμένου να προστατευθούν από τις επιθέσεις της πολιτειακής εθνοφρουράς.
Η εργοδοσία όμως δεν έμεινε άπραγη. Μίσθωσε ιδιωτικούς πράκτορες από το πρακτορείο Baldwin-Felts -γνωστό εκείνη την εποχή για την καταστολή απεργιών- για να ενισχύσουν την εθνοφρουρά. Μάλιστα, η εθνοφρουρά ενισχύθηκε και με επιπλέον οπλισμό, αλλά και με ένα τεθωρακισμένο αυτοκίνητο, με το όνομα «Death Special», στο οποίο είχε τοποθετηθεί ένα πολυβόλο.
Για την εργοδοσία ο στόχος ήταν πολύ καθαρός: να διαλύσει την απεργία με οποιοδήποτε κόστος, σκορπώντας ακόμα και τον θάνατο.
Η σφαγή του Λάντλοου
Η κρίσιμη στιγμή ήρθε στις 20 Απριλίου 1914, μια μέρα μετά το ορθόδοξο Πάσχα που γιόρταζαν όλοι μαζί οι εργάτες, Έλληνες, Ιταλοί, Μεξικάνοι κ.ά.
Δεκάδες εθνοφρουροί και ιδιωτικοί πράκτορες περικύκλωσαν τον καταυλισμό του Λάντλοου. Υπάρχουν αντιφατικές εκδοχές για το ποιος πυροβόλησε πρώτος στις 20 Απριλίου, αλλά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για τη βιαιότητα με την οποία εκδηλώθηκε η επίθεση εναντίον των ανθρακωρύχων. Κατά τη διάρκεια της ημέρας εκδηλώθηκε μια πολύωρη ανταλλαγή πυροβολισμών.
Μετά από πολλούς μήνες έντασης της διαμάχης, κατά τη διάρκεια των οποίων οι ανθρακωρύχοι δέχονταν διαρκείς παρενοχλήσεις από την εθνοφρουρά και τους μπράβους της εταιρείας, ήταν πλέον οπλισμένοι και έτοιμοι να υπερασπιστούν την απεργία και τα δικαιώματά τους.
Όταν έπεσε το σκοτάδι, η εθνοφρουρά μπήκε στον καταυλισμό και έβαλε φωτιά στις σκηνές, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο γυναίκες και 11 παιδιά που είχαν βρει καταφύγιο σε έναν λάκκο που είχαν σκάψει κάτω από μια σκηνή προκειμένου να σωθούν από τους πυροβολισμούς.
Κατά τη διάρκεια της επέλασης της εθνοφρουράς, ο Λούης Τίκας (ηγετική μορφή της απεργίας και συνδικαλιστής εργάτης – το πραγματικό του όνομα ήταν Ηλίας Σπαντιδάκης) μαζί με άλλους δυο συνδικαλιστές συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν στον επικεφαλής της, τον υπολοχαγό Καρλ Λίντερφερντ. Μετά από μια έντονη λογομαχία ο Λίντερφερντ έσπασε το κρανίο του Τίκα με το τουφέκι του, ενώ στη συνέχεια τον πυροβόλησαν πισώπλατα. Την ίδια τύχη είχαν και οι άλλοι δυο συνδικαλιστές.
H σφαγή του Λούντλοου πυροδότησε μια εργατική εξέγερση που ονομάστηκε «Ο πόλεμος τον δέκα ημερών». Καθώς τα νέα της σφαγής εξαπλώθηκαν, οπλισμένοι εργάτες κινήθηκαν εναντίον της εθνοφρουράς του Κολοράντο. Για δέκα μέρες, ομάδες απεργών κατέλαβαν και έκαψαν ορυχεία της εταιρείας και έδωσαν μάχες απέναντι στην εθνοφρουρά. Τελικά, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Γούντροου Ουίσλον, έστειλε ομοσπονδιακά στρατεύματα προκειμένου να «αποκαταστήσουν τη ειρήνη». Οι απεργοί αφοπλίστηκαν και αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα ανθρακωρυχεία χωρίς να γίνουν δεκτά τα αιτήματά τους.
Υπολογίζεται ότι κατά τη διάρκεια των μαχών 69 άτομα σκοτώθηκαν και δεκάδες τραυματίστηκαν. Στη συνέχεια 400 απεργοί συνελήφθησαν και 332 παραπέμφθηκαν σε δίκη για φόνο εκ των οποίων μόνο ένας καταδικάστηκε, αλλά στη συνέχεια απαλλάχθηκε από το Ανώτατο Δικαστήριο.
Μια σημαντική παρακαταθήκη
Μπορεί η απεργία των ανθρακωρύχων να ηττήθηκε, παρόλα αυτά η σφαγή του Λάντλοου σημάδεψε το αμερικανικό εργατικό κίνημα, αποκαλύπτοντας το ωμό πρόσωπο της εργοδοσίας και το κράτους, που βασίζονται στην καταστολή προκειμένου να προστατεύσουν τα κέρδη τους. Ανέδειξε επίσης τον ρόλο τον μεταναστών εργατών στην συγκρότηση και την μαχητική διεκδίκηση του εργατικού κινήματος στις ΗΠΑ.
Επιπλέον, η ηρωική απεργία των ανθρακωρύχων αποτέλεσε έμπνευση για τις διεκδικήσεις του αμερικανικού εργατικού κινήματος που τροφοδότησε τους μετέπειτα αγώνες για την αναγνώριση των εργασιακών δικαιωμάτων και της συνδικαλιστικής δράσης.
