Τα γεγονότα του Δεκέμβρη του ’44 στην Αθήνα αποτέλεσαν μάλλον την πιο κρίσιμη στιγμή στην ιστορία της χώρας. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και σήμερα προκαλούν έντονες συζητήσεις.
Η δεξιά προπαγάνδα χαρακτηρίζει τα Δεκεμβριανά ως «απόπειρα πραξικοπήματος των κομμουνιστών». Από την άλλη, στις τάξεις της Αριστεράς υπάρχει μια συζήτηση για το τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, ποια ήταν τα λάθη και πως επδράσανε στο μέλλον της χώρας.
Σε αυτό το άρθρο προσπαθούμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα: Τελικά τι ήταν τα Δεκεμβριανά; Πώς φτάσαμε να κρέμεται η τύχη της ελληνικής επανάστασης από μια κλωστή; Γιατί οδηγηθήκαμε στην ήττα και στο άνοιγμα μιας μαύρης σελίδας στην ιστορία, παρ’ ότι η Αριστερά είχε μόλις φτάσει στο απόγειο της λαϊκής της υποστήριξης;
Κατοχή και Αντίσταση
Για να μπορέσουμε να καταλάβουμε τις δυναμικές που οδήγησαν στη σύγκρουση του ’44 πρέπει να πάμε μερικά χρόνια πίσω.
Το 1939 ξεκινάει ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Το 1940 η φασιστική Ιταλία επιτίθεται στην Ελλάδα αλλά αποκρούεται από τον ελληνικό στρατό και τρέπεται σε φυγή. Το 1941 όμως, στρατεύματα της ναζιστικής Γερμανίας καταφέρνουν και εισβάλλουν κατακτώντας τη χώρα.
Η περίοδος του Β’ ΠΠ είναι φρικιαστικά καταστροφική για τη χώρα. Με λίγο πάνω από 7 εκατομμύρια πληθυσμό, στην Ελλάδα χάνουν τη ζωή τους από 500.000 μέχρι 800.000 άτομα, είτε στρατιώτες στα πεδία των μαχών, είτε άμαχοι στις στρατιωτικές επιχειρήσεις, είτε από πείνα και ασθένειες που συνδέονται με τον πόλεμο – 7-10% του πληθυσμού. Οι Ναζί κατάσχουν για τις ανάγκες του πολέμου ό,τι μπορούν να πάρουν στα χέρια τους από τρόφιμα, ζώα, πρώτες ύλες και, φυσικά, χρήματα. Με αυτό τον τρόπο διαλύεται στην ουσία η οικονομία. Ταυτόχρονα, οι Γερμανοί, Ιταλοί και Βούλγαροι φασίστες συμπεριφέρονται με πρωτοφανή αγριότητα απέναντι στην πληθυσμό – εκδίκηση με μπλόκα στις λαϊκές γειτονιές της Αθήνας, μαζικές εκτελέσεις, ολοκαυτώματα χωριών και πολλά άλλα.
Δύο είναι τα βασικά πολιτικά στοιχεία που κυριαρχούν εκείνη την περίοδο και που θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στα Δεκεμβριανά. Το πρώτο είναι πως η άρχουσα τάξη της χώρας και το πολιτικό της προσωπικό χωρίζονται σε δύο ομάδες. Η μία μένει στη χώρα και συνεργάζεται με τους Ναζί καταπιέζοντας τον λαό, συνεχίζοντας να κάνει δουλειές και να πλουτίζει μαζί με τους κατακτητές. Η άλλη διαφεύγει στο Κάιρο μαζί με τον βασιλιά και παραμένει σε μια φούσκα υπό την προστασία των Άγγλων.
Στο Κάιρο υποτίθεται βρίσκεται και η εξόριστη ελληνική κυβέρνηση που όμως δεν έχει κανένα έρεισμα μέσα στη χώρα. Ακόμα και ο Βρετανός πρέσβης στην ελληνική κυβέρνηση, Ρ. Λήπερ, γράφει σχετικά:
«Το αληθινά επιζήμιο είναι η γενική πολιτική ατμόσφαιρα του Καΐρου, όπου υπάρχουν τόσοι Έλληνες που δεν έχουν να κάνουν τίποτε άλλο εκτός από το να συνωμοτούν». [1]
Το δεύτερο καθοριστικό πολιτικό στοιχείο της Κατοχής είναι πως την αντίσταση στους Ναζί την οργανώνει το ΚΚΕ με την ίδρυση του ΕΑΜ (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο), μια συμμαχία με άλλα μικρά σοσιαλιστικά κόμματα. Αυτό δίνει τεράστιο κύρος και απήχηση στο ΚΚΕ, το οποίο φτάνει ίσως και τα 200.000 μέλη το ’44. Η αντίσταση οργανώνεται και στις πόλεις με ηρωικές απεργίες αλλά και τη μάχη της Εθνικής Αλληλεγγύης ενάντια στον λιμό, και στα χωριά με το ξεκίνημα του αντάρτικου.
Το ΕΑΜ είχε πολλές εκατοντάδες χιλιάδες υποστηρικτές, οργάνωσε εκλογές για την ανάδειξη της ΠΕΕΑ (Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης – η λεγόμενη «Κυβέρνηση του Βουνού») κάτω από τη μύτη των κατακτητών με συμμετοχή που υπολογίζεται μεταξύ 1.150.000 και 1.800.000 ατόμων, ενώ το στρατιωτικό του σκέλος, ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) έφτασε, σύμφωνα με τον Στρατιωτικό Αρχηγό του, Σ. Σαράφη, να έχει 48.940 αξιωματικούς και οπλίτες (χωρίς να συμπεριλαμβάνονται ο ΕΛΑΣ Αθήνας, Σάμου και Μυτιλήνης).
Έτσι, φτάνοντας στην αποχώρηση των Ναζί, πολιτικά η κατάσταση ήταν η εξής: η άρχουσα τάξη και το πολιτικό της προσωπικό ήταν είτε στιγματισμένο στα μάτια του λαού λόγω της συνεργασίας του με τους κατακτητές, είτε απαξιωμένο λόγω της φυγής του στο Κάιρο. Η μόνη πολιτική δύναμη που είχε πραγματικά μαζική απήχηση στην Ελλάδα ήταν το ΕΑΜ και το ΚΚΕ, που ηγήθηκε της Αντίστασης.
Στα βουνά της Ελλάδας και του Λιβάνου
Και οι δύο ομάδες της άρχουσας τάξης αλλά και οι Άγγλοι ιμπεριαλιστές είναι εξαιρετικά ανήσυχοι με την κατάσταση. Βασικά, από την αρχή του ’44 ασχολούνται πολύ λιγότερο με την ήττα των Ναζί στα Βαλκάνια και σχεδόν αποκλειστικά με το πώς θα καταφέρουν να στριμώξουν το ΕΑΜ και να επαναφέρουν το παλιό πολιτικό σύστημα, και αν είναι δυνατόν και τον βασιλιά, στην εξουσία.
Η ίδρυση της «κυβέρνησης του βουνού» τον Μάρτη του ‘44 χτύπησε καμπανάκι στα επιτελεία των αστών. Ήξεραν ότι καμία κυβέρνηση χωρίς τη συμμετοχή του ΕΑΜ δεν θα είχε κοινωνική νομιμοποίηση. Έτσι, από τη μία καλούν το ΕΑΜ να λάβει μέρος σε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας, αλλά ταυτόχρονα προετοιμάζονται για σύγκρουση μαζί του.
Αρχές Απρίλη γίνεται ανταρσία στα ελληνικά στρατεύματα στη Μ. Ανατολή. Φαντάροι και ναύτες, με ηγεσία την Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση, ουσιαστικά αμφισβητούν την εξουσία της εξόριστης κυβέρνησης και ζητούν να υπαχθούν στην ΠΕΕΑ, καταλαμβάνοντας πλοία, στρατόπεδα και στρατιωτικά κτίρια. Η κυβέρνηση, με πίεση από τους Άγγλους, καταστέλλει βίαια την ανταρσία. Χιλιάδες θα σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Αβησσυνία (σήμερα Αιθιοπία). Ο Τσώρτσιλ προτιμούσε να έχει λιγότερες δυνάμεις κατά του Χίτλερ, παρά να έχει στρατό με αριστερά φρονήματα.
Στις 5 Μαΐου 1944, ο Τσώρτσιλ τηλεγραφεί στον υπουργό εξωτερικών Ήντεν:
«…Πρέπει να επιτύχουμε ρήξη με το ΕΑΜ… Το Φόρεϊν Όφφις πρέπει να καταστρώσει την πιο ισχυρή επίθεση κατά του ΕΑΜ… Δεν πρέπει να του δοθεί καμία βοήθεια, όπλα οποιουδήποτε είδους ή εφόδια… Υποθέτω πως τώρα που προσκλήθηκαν να μπουν στη νέα κυβέρνηση είναι απαραίτητη μια σύντομη ανάπαυλα. Στο μεταξύ, ας ετοιμάζουμε τα κανόνια μας, μια και θα πρέπει να είστε βέβαιος ότι θα φθάσουμε στη ρήξη με το ΕΑΜ…». [2]
Τις ίδιες μέρες, η ηγετική ομάδα του ΕΑΜ (Σβώλος, Πορφυρογένης, Ρούσσος) στέλνει τηλεγράφημα στον Τσώρτσιλλέγοντας:
«… επιθυμούμεν να εκφράσωμεν τη Υμετέρα Εξοχοτήτι ευσεβάστως τον θαυμασμόν μας και σας ευχαριστήσωμεν δια το ενδιαφέρον σας υπέρ της χώρας μας και του μελλοντός της. Το ενδιαφέρον αυτό χρονολογείται από περισσότερον του ενός αιώνος παράδοσιν πολύτιμον εις των Ελληνικόν Λαόν…». [3]
ενώ χαρακτηρίζει το κίνημα στο στρατό στη Μέση Ανατολή
«δράση αφρόνων προσώπων… που οδήγησε σε αποδοκιμαστέα και καταστροφικά αποτελέσματα…». Και συνεχίζει: «Η εξοχότητα σας μπορεί να είναι ήσυχη, πως θα κάνουμε ότι μπορούμε να επιτύχουμε την εθνική ενότητα…». [4]
Ο Τσώρτσιλ θέλει να συντρίψει το ΕΑΜ, και το ΕΑΜ τον ευχαριστεί για το ενδιαφέρον του…
Στα τέλη Μαΐου του ’44 συγκαλείται το Συνέδριο του Λιβάνου, όπου συμμετέχουν όλα τα πολιτικά κόμματα υπό την επίβλεψη των Άγγλων.
Στο ξενοδοχείο Δάσος της Βουλώνης, στα βουνά κοντά στη Βυρητό, γίνεται κάτι πρωτοφανές. Τα αστικά κόμματα σφυροκοπούν το ΚΚΕ με κριτική γιατί, όπως δηλώνει ο Γεώργιος Παπανδρέου (που εκτελεί χρέη «συντονιστή» του Συνεδρίου), «επεδίωξε την μονοπώλησιν του εθνικού αγώνος».
Οι ανύπαρκτοι κάνουν κριτική σε αυτούς που πραγματικά έδωσαν τη μάχη με τους Ναζί, ότι «μονοπωλούν» τον αγώνα! Ο Παπανδρέου μάλιστα υποστηρίζει ότι «η τρομοκρατική δράση του ΕΑΜ εδημιούργησε κατάστασιν εμφυλίου πολέμου μεταξύ των Ελλήνων, υπηρετούσα άριστα τους Γερμανούς»! [5] Το πιο φοβερό όμως είναι ότι οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ και του ΕΑΜ, αντί να τους αποκαλύψουν γι’ αυτό που πραγματικά είναι, δέχονται να μπουν σε κυβέρνηση συνεργασίας μαζί τους! Και όχι μόνο αυτό, αλλά δέχονται να υπογράψουν κείμενο που λέει ότι:
«…η στάσις της Μέσης Ανατολής αποτέλεσε έγκλημα εναντίον της Πατρίδος…» καθώς και ότι είναι απαραίτητη η «…ενοποίησις και πειθάρχησις υπό τας διαταγάς της Ενιαίας Κυβερνήσεως όλων των αντάρτικων σωμάτων…» και η «…κατάργησις της τρομοκρατίας εις την ελληνική ύπαιθρο…». [6]
Οι αντιπρόσωποι λοιπόν του ΚΚΕ και του ΕΑΜ υπογράφουν ένα κείμενο που καταδικάζει την εξέγερση των στρατιωτών, που θέλει να υποτάξει τον ΕΛΑΣ στις διαταγές της ανύπαρκτης κυβέρνησης, και που καταδικάζει την «τρομοκρατία του ΕΑΜ» στην ύπαιθρο!
Από τις αμφιταλαντεύσεις στην Καζέρτα
Όταν τα νέα για την συμφωνία του Λιβάνου φτάνουν στην Ελλάδα, οι μαχητές της αντίστασης δεν πιστεύουν στα αυτιά τους. Ακόμα και μέσα στο ΚΚΕ υπάρχουν έντονες αντιδράσεις, που οδηγούν σε εκ νέου διαπραγματεύσεις, καθώς το ΕΑΜ αρνείται να στείλει τους συμφωνημένους υπουργούς του στην κυβέρνηση «εθνικής ενότητας».
Χαρακτηριστική των πιέσεων που υπάρχουν είναι η ανακοίνωση των εκπροσώπων της ΠΕΕΑ στο Καϊρο στις 9 Ιούλη:
«Δεχτήκαμε να παρακαθήσουμε σε μια πολιτική σύσκεψη, που είχαμε μείνει ξένοι ως προς την οργάνωση της, σχεδόν σαν ενοχλητικοί παρείσακτοι. Καμιά ισοτιμία δεν μας αναγνωρίστηκε, καμιά επικοινωνία δεν είχαμε δικαίωμα να κάνουμε [σημ: αναφέρεται στο γεγονός ότι κατά την διάρκεια της σύσκεψης του Λιβάνου οι Άγγλοι δεν παρέδιδαν τα τηλεγραφήματα που έφταναν για την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ]. Μπήκαμε από την αρχή μόνο σαν υπόδικοι». [7]
Παρόλα αυτά, στην απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ της 3ης Αυγούστου 1944, η ηγεσία επιμένει στο ίδιο τροπάριο:
«… το ΚΚΕ διακηρύχνει προς όλες τις κατευθύνσεις την ακλόνητη προσήλωση του στην πολιτική της εθνικής ενότητας». [8]
Αντιθέτως, η πολιτική των Άγγλων ήταν πολύ συγκεκριμένη και συνειδητή αυτή την περίοδο. Γράφει ο Λήπερ στον Ήντεν στις 21 Ιούνη
«Προς το παρόν, μια βραχυπρόθεσμη πολιτική απαιτεί να χρησιμοποιηθεί ο ΕΛΑΣ. Μια μακροπρόθεσμη πολιτική, και η δικαιοσύνη, απαιτούν να εκμηδενιστεί ο ΕΛΑΣ… Δεν μας συμφέρει καμιά βίαιη λύση, γιατί δεν έχουμε επαρκείς δυνάμεις για να αντισταθούν στον ΕΛΑΣ. Καμιά απειλή δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική, γιατί δεν μπορούμε να την πραγματοποιήσουμε, όπως ξέρει το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ…». Και παρακάτω, «Επίσης, θα πρέπει να μείνει ανοιχτή η πόρτα στους αξιωματικούς και άνδρες των ταγμάτων ασφαλείας, που αντιπροσωπεύουν την αντίθετη άκρη του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ». [9]
Το ΚΚΕ μετά από πολλές παλινωδίες, καταλήγει στη θέση ότι θα συμμετέχει στην κυβέρνηση μόνο υπό τον όρο ότι θα παραιτηθεί ο Παπανδρέου από Πρωθυπουργός. Ο Παπανδρέου δηλώνει ότι είναι διατεθειμένος να το κάνει… αλλά ο Τσώρτσιλ δεν κάνει δεκτή την παραίτηση του! Μετά από αυτό, το ΚΚΕ δηλώνει τελικά ότι… θα μπει στην κυβέρνηση παρόλα αυτά!
Τον Σεπτέμβρη του ’44, το ΚΚΕ υπογράφει στην ιταλική πόλη Καζέρτα την υπαγωγή του ΕΛΑΣ στον στρατηγό Σκόμπι, που τίθεται επικεφαλής όλων των συμμαχικών (υποτίθεται) δυνάμεων στην Ελλάδα. Πρακτικά, ενώ ο ΕΛΑΣ είναι η βασική στρατιωτική δύναμη μέσα στην Ελλάδα, δέχεται να υπαχθεί στη διοίκηση ενός Άγγλου στρατηγού, που επιδιώκει τη διάλυση του!
Όσον αφορά την Αθήνα, αναφερόταν ότι «ουδεμία ενέργεια θα αναληφθεί εκτός υπό τας αμέσους διαταγάς του στρατηγού Σκόμπι». Πρακτικά αυτό σήμαινε ότι απαγορεύεται στον ΕΛΑΣ να μπει ως απελευθερωτής στην Αθήνα μετά την αποχώρηση των Ναζί. Διοικητής των στρατευμάτων της Αττικής διορίζεται ο στρατηγός Σπηλιωτόπουλος, ο οποίος είχε διοριστεί από την κυβέρνηση του κουίσλινγκ [10] Τσολάκογλουως αρχηγός της Χωροφυλακής!
Η Απελευθέρωση της Αθήνας
Στις 12 Οκτώβρη οι Ναζί αποχωρούν από την Αθήνα. Οι δρόμοι γεμίζουν με κόσμο που πανηγυρίζει την απελευθέρωση. Όλο το κέντρο της Αθήνας καταλαμβάνεται από διαδηλωτές που στην πλειοψηφία τους είναι εμφανώς υπό την επιρροή του ΕΑΜ και του ΚΚΕ. Τα συνθήματα που κυριαρχούν είναι η τιμωρία των δοσίλογων, λευτεριά, λαοκρατία. Τάγματα ασφαλείας, χωροφυλακή, Μπουραντάδες [11], Χίτες [12] και όλα τα κρατικά και παρακρατικά ένοπλα σώματα των συνεργατών κρύβονται.
Για έξι ολόκληρες μέρες η εξουσία βρίσκεται στους δρόμους… Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ είναι η μόνη μαζική (και μάλιστα ένοπλη) πολιτική δύναμη στην πόλη.
Ο Κρις Γούντχαουζ, επικεφαλής των Αγγλικών δυνάμεων στην Ελλάδα, γράφει:
«Αν το EAM-EΛAΣ ήταν αποφασισμένο να καταλάβει την εξουσία με τη βία, αμέσως με την απελευθέρωση της Ελλάδας, η πρωτεύουσα ήταν απόλυτα στη διάθεσή του την ίδια μέρα που έφυγαν οι Γερμανοί. Αν το αποφάσιζε, μόνο με μια εισβολή που θα στοίχιζε ακριβά θα ήταν δυνατό να εκδιωχθεί – την οποία η συμμαχική πίεση και η κοινή γνώμη θα την έκαναν αδύνατη». [13]
Ο Άγγλος υπουργός για θέματα της Μεσογείου Μακμίλαν γράφει:
«Αν οι κομμουνιστές είχαν κινηθεί εκείνη τη μέρα, με μια συνδυασμένη προσπάθεια σε όλη τη χώρα, πιθανώς θα είχαν καταλάβει την εξουσία. […] Υπήρχαν όλοι οι κλασσικοί όροι για μια επαναστατική κατάσταση». [14]
Αντιθέτως όμως, το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν θέλει να καταλάβει την εξουσία. Στις 6/10, το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του ΚΚΕ γράφει:
«Η εξασφάλιση της τάξης και της ομαλής πολιτικής ζωής σε τέτοιες στιγμές είναι εθνικό χρέος». [15]
Η κυβέρνηση εθνικής ενότητας φτάνει από το εξωτερικό μόλις στις 18 Οκτώβρη, μαζί με κάποια στρατεύματα των Άγγλων. Στην πρώτη του ομιλία στο Σύνταγμα, ο Παπανδρέου επιβεβαιώνει ότι είναι «ουσιαστικώς αιχμάλωτος του ΕΑΜ» (όπως είχε γράψει ένα μήνα πριν). [16] Το πλήθος τον διακόπτει συνεχώς με το σύνθημα «Λαοκρατία» (το σύνθημα του ΕΑΜ) ώσπου αναγκάζεται να δηλώσει «Πιστεύομεν εἰς τὴν Λαοκρατίαν».
Όπως είπε σε συνέντευξη του ο πρώην υπουργός Η. Πετιμεζάς,
«η κολοσιαία αυτή λαϊκή συγκέντρωση με τα συνθήματα του ΕΑΜ απολύτως επικρατούντα, είχε προκαλέσει περισσότερον από μίαν βαθείαν εντύπωσιν εις τον Στρατηγόν Σκόμπι, είχε προκαλέσει ανησυχίαν». [17]
Το ΚΚΕ συνεχίζει να καλλιεργεί αυταπάτες για τον ρόλο των αγγλικών στρατευμάτων.
«Ο λαός μας, κάτω απ’ τις σημαίες του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, μ’ ενθουσιασμό χαιρέτισε και φιλοξενεί τα τμήματα των ενόπλων δυνάμεων των συμμάχων, που ήρθαν εδώ για να συνεχίσουν τον αγώνα εναντίον του εχθρού που υποχωρεί. Τα γενναία τέκνα της φιλελεύθερης και συμμάχου Μεγάλης Βρετανίας, θα ‘βρουν την πιο θερμή υποδοχή και υποστήριξη από το σύμμαχο, φιλελεύθερο και φιλοπρόοδο ελληνικό λαό». Ανακοίνωση ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, 24 Οκτώβρη [18]
Ενώ ο τότε γραμματέας του ΚΚΕ Γ. Σιάντος γράφει στο Ριζοσπάστη στις 8 Νοέμβρη
«Το ΚΚΕ… πιστεύει ότι κανένας από τους συμμάχους… δεν θα επέμβει στις εσωτερικές υποθέσεις». [19]
Ο Ήντενστα απομνημονεύματα του γράφει για τις συμβιβαστικές προθέσεις του ΕΑΜ:
«Αι επαγγελίαι νομιμοφροσύνης προς την Κυβέρνησιν της Εθνικής Ενότητος και αι διαβεβαιώσεις περί των προθέσεων των να συνεργασθούν μαζί μας δεν ήτο δυνατόν να είναι περισσότερον γενναιόδοροι». [20]
Ποιος ελέγχει τα όπλα
Όμως, παρά το κλίμα της εθνικής ενότητας, από τις πρώτες μέρες της κυβέρνησης αρχίζουν οι τριβές ανάμεσα στο ΕΑΜ και τα υπόλοιπα κόμματα. Οι βασικοί λόγοι έχουν να κάνουν ουσιαστικά με το ποιος ελέγχει τα όπλα. Δηλαδή με το αν και πότε θα αφοπλιστεί ο ΕΛΑΣ και με το αν και πότε θα αφοπλιστούν τα Τάγματα Ασφαλείας. Το ζήτημα έχει ως εξής: οι Άγγλοι και οι Έλληνες εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης ξέρουν ότι όσο ο ΕΛΑΣ έχει όπλα μαζί με την λαϊκή υποστήριξη, δεν μπορούν να εφαρμόσουν την πολιτική τους, ενώ φοβούνται ότι, παρά την συμφιλιωτική πολιτική του ΚΚΕ, τα πράγματα μπορούν να ξεφύγουν από τον έλεγχο τους και να χάσουν την εξουσία. Απαιτούν λοιπόν την άμεση αποστράτευση του ΕΛΑΣ, ή την ενσωμάτωση του στον νέο εθνικό στρατό (με τον όρο βέβαια να είναι μειοψηφία). Ταυτόχρονα, δεν είναι διατεθειμένοι να διαλύσουν ακόμα τα Τάγματα Ασφαλείας, θέλοντας επί της ουσίας να τα χρησιμοποιήσουν ως αντιστάθμισμα της δύναμης του ΕΛΑΣ.
Οι δοσίλογοι (οι συνεργάτες δηλαδή των κατακτητών), τους οποίους οι «δημοκράτες» αστοί καταδίκαζαν στην Καζέρτα ως «όργανα του εχθρού» [21] παρέμεναν ατιμώρητοι. Με βάση στοιχεία του ΕΑΜ, παρόλο που 15.000 άτομα είχαν καταγγελθεί ως συνεργάτες των Ναζί, μόνο 600 άτομα είχαν συλληφθεί [22]. Μάλιστα, στις 4 Νοέμβρη έγινε μαζική απόδραση από τις φυλακές Συγγρού, όπου διέφυγαν μαζικά δοσίλογοι. Μέλη των Ταγμάτων Ασφαλείας ήταν «υπό περιορισμό» σε στρατόπεδα και ξενοδοχεία στο κέντρο της Αθήνας, χωρίς όμως καν να έχουν αφοπλιστεί!
Βρισκόμαστε λοιπόν μπροστά στην εξής κατάσταση: έχουμε μια κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», της οποίας ηγούνται όσοι δεν έπαιξαν κανένα ρόλο στην Αντίσταση, να κρατάει φιλική στάση απέναντι στους συνεργάτες των Ναζί, με σκοπό να τους χρησιμοποιήσει για να πλήξει τις δυνάμεις της Αντίστασης. Και όλα αυτά στο όνομα του «αντιφασιστικού μετώπου»!
[1]Γ. Ανδρικόπουλος, 1944 κρίσιμη χρονιά (300 ανέκδοτα έγγραφα από το προσωπικό αρχείο του Ουίνστον Τσώρτσιλ για την Ελλάδα, Εκδ Διογένης, 1974)
[2] ο.π.
[3] ο.π.
[4] ο.π.
[5] Γεώργιος Παπανδρέου, Η Απελευθέρωσις της Ελλάδος, παρατίθεται στο Μ. Χαραλαμπίδης, Δεκεμβριανά 1944. Η Μάχη της Αθηνας, Αλεξάνδρεια
[6] Γ. Κατσούλη, Ιστορία του ΚΚΕ, εκδόσεις Νέα Σύνορα
[7] Γ. Ανδρικόπουλος, 1944 κρίσιμη χρονιά (300 ανέκδοτα έγγραφα από το προσωπικό αρχείο του Ουίνστον Τσώρτσιλ για την Ελλάδα, Εκδ Διογένης, 1974)
[8] Η μάχη του Μελιγαλά στις κρίσιμες στιγμές της ταξικής πάλης του 1944, Ατέχνως, https://atexnos.com/
[9] Γ. Ανδρικόπουλος, 1944 κρίσιμη χρονιά (300 ανέκδοτα έγγραφα από το προσωπικό αρχείο του Ουίνστον Τσώρτσιλ για την Ελλάδα, Εκδ Διογένης, 1974)
[10] Κουίσλιγκ: Ο Βίντκουν Κουίσλιγκ ήταν ο επικεφαλής της Νορβηγικής κυβέρνησης κατά τη διάρκεια της Ναζιστικής κατοχή της χώρας. Η λέξη κουίσλιγκ έγινε συνώνυμη του «συνεργάτη των κατακτητών» σε πολλές γλώσσες.
[11] Μπουραντάδες: Ο Ν. Μπουραντάς ήταν συνεργάτης των Ναζί, με την ιδιότητα του αξιωματικού της Αστυνομίας Πόλεων. Διοικούσε τη μηχανοκίνητη μονάδα της Αστυνομίας Πόλεων, η οποία αποτελείτο από 700 άνδρες γνωστούς ως «Μπουραντάδες». Η μονάδα συμμετείχε ενεργά σε επιχειρήσεις εναντίον αντιστασιακών ομάδων στην Αθήνα. Εμπλέκονταν σε συλλήψεις, βασανιστήρια και εκτελέσεις, παραδίδοντας «υπόπτους» στις Γερμανικές αρχές.
[12] Οργάνωση Χ: Η Οργάνωση Χ ήταν φιλοβασιλική αντικομμουνιστική οργάνωση που έδρασε στην Ελλάδα και την Κύπρο. Ιδρύθηκε κατά την Κατοχή το 1942 και βρισκόταν υπό την ηγεσία του Κύπριου αντισυνταγματάρχη, Γεώργιου Γρίβα, το σπίτι του οποίου στο Θησείο ήταν η έδρα της. Τα μέλη της οργάνωσης ήταν γνωστά ως «Χίτες». Παρά τη ρητορική της και κάποιες αμελητέες αντιστασιακές άοπλες ενέργειες, εξαρχής αποσκοπούσε στην ανάπτυξη όχι αντιστασιακής, αλλά αντικομμουνιστικής δράσης. Είχε συνεργασία με τους Ναζί, ενώ κατά την απελευθέρωση η οργάνωση μαζικοποιήθηκε με την εισροή δωσιλόγων και εντάχθηκε στον κυβερνητικό «Εθνικό Στρατό Αθηνών». Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας η «Χ» πρωτοστάτησε στην παρακρατική Λευκή Τρομοκρατία.
[13] Διονύσης Χαριτόπουλος, Αν ο ΕΛΑΣ καταλάμβανε την Αθήνα, Εφημερίδα των Συντακτών, 14/8/2020
[14] Γ. Ανδρικόπουλος, 1944 κρίσιμη χρονιά (300 ανέκδοτα έγγραφα από το προσωπικό αρχείο του Ουίνστον Τσώρτσιλ για την Ελλάδα, Εκδ Διογένης, 1974)
[15] Β. Μπαρτζιώτα, Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944, Σύγχρονη Εποχή, 1981
[16] Γεώργιος Παπανδρέου, Η Απελευθέρωσις της Ελλάδος, παρατίθεται στο Μ. Χαραλαμπίδης, Δεκεμβριανά 1944. Η Μάχη της Αθηνας, Αλεξάνδρεια
[17] ΚΟΜΕΠ, τ.6, 2004
[18] Β. Μπαρτζιώτα, Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944, Σύγχρονη Εποχή, 1981
[19] Γ. Κατσούλη, Ιστορία του ΚΚΕ, εκδόσεις Νέα Σύνορα
[20] ο.π.
[21] Συμφωνία ΚΑΖΕΡΤΑΣ και σχετικά κείμενα, 26 Σεπ 1944, https://stratistoria.wordpress.com/
[22] Μενέλαος Χαραλαμπίδης, Δεκεμβριανά 1944. Η Μάχη της Αθηνας, Αλεξάνδρεια
