Στις 8 Δεκέμβρη διεξάγεται ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στη Ρουμανία, στον οποίο πέρασε πρώτος ο Κ. Γκεοργκέσκου, ένας ακροδεξιός υποψήφιος που εμφανίστηκε από το πουθενά. O Γκεοργκέσκου προκάλεσε πανικό στο εθνικό και ευρωπαϊκό κατεστημένο εξαιτίας της εικαζόμενης σχέσης του με τη Ρωσία του Πούτιν. Ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου, πρόκειται για μια πολύ σημαντική εξέλιξη που δείχνει τις δυνατότητες της Ακροδεξιάς σήμερα να αναπτύσσεται, εκμεταλλευόμενη το πολιτικό κενό και ιδιαίτερα την απουσία μιας μαζικής Αριστεράς που να μπορεί να εμπνεύσει. Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε αποσπάσματα άρθρου του Βλαντ Μπόρτουν, που αρχικά δημοσιεύτηκε στον ιστότοπο The Bridge of Friendship.
Αφού απέτυχαν πλήρως να προβλέψουν την άνοδο του εθνικιστικού κόμματος AUR στις βουλευτικές εκλογές πριν από τέσσερα χρόνια, αυτή τη φορά οι δημοσκόποι αστόχησαν σε επική κλίμακα. Ούτε καν οι εταιρείες στοιχημάτων δεν προέβλεψαν ότι τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών της Ρουμανίας θα κέρδιζε ο ακροδεξιός υποψήφιος Καλίν Γκεοργκέσκου, με σχεδόν 23% των ψήφων … Ξεπηδώντας από το πουθενά, χωρίς την υποστήριξη κανενός μεγάλου πολιτικού κόμματος, ο Γκεοργκέσκου σόκαρε και προκάλεσε συναγερμό στους σχολιαστές, που προσπαθούν τώρα πυρετωδώς να διαλευκάνουν αυτό το εκλογικό μυστήριο. Πώς συνέβη αυτό;
Οι κυρίαρχες εξηγήσεις της φιλελεύθερης Δεξιάς εστιάζουν, ως συνήθως, σε παράγοντες που στην καλύτερη περίπτωση είναι δευτερεύοντες … από την επιρροή των διαδικτυακών και θρησκευτικών δικτύων μέχρι την υποτιθέμενη ανάμειξη της Ρωσίας (εύλογη αλλά ακόμη αναπόδεικτη). Αυτή η ανάλυση αφήνει εντελώς εκτός συζήτησης τον ρόλο που έπαιξαν στην καλλιέργεια των κατάλληλων συνθηκών για έναν «αντικαθεστωτικό» υποψήφιο οι δεξιές οικονομικές πολιτικές των τελευταίων τριών δεκαετιών: μαζικές ιδιωτικοποιήσεις, φοροελαφρύνσεις για τους πλούσιους, χαμηλοί μισθοί, διάλυση των κοινωνικών δικαιωμάτων, υποχρηματοδότηση των δημόσιων υπηρεσιών…
Ο Γκεοργκέσκου σημείωσε ιδιαίτερα καλές επιδόσεις μεταξύ των νέων με δευτεροβάθμια εκπαίδευση (31%), δηλαδή την κοινωνική κατηγορία που είναι πιο ευάλωτη στην εργασιακή επισφάλεια και στην έλλειψη πρόσβασης στην αγορά κατοικίας. Σύμφωνα με πρόσφατη κοινωνιολογική έρευνα, οι νέοι είναι επίσης όλο και πιο επιφυλακτικοί απέναντι στο δημοκρατικό σύστημα, με το 41% από αυτούς να πιστεύει ότι πρέπει να έχουμε έναν ισχυρό ηγέτη «που δεν ασχολείται με το κοινοβούλιο και τις εκλογές».
Μετά το 1989, η φιλελεύθερη δημοκρατία ήρθε χέρι-χέρι με τη νεοφιλελεύθερη οικονομία, και η αποτυχία της τελευταίας να δημιουργήσει το υποσχόμενο βιοτικό επίπεδο -που απαιτεί πολλά περισσότερα από την αύξηση του ΑΕΠ- έχει αποδυναμώσει την κοινωνική νομιμοποίηση και των δύο. Η σχετικά μειωμένη διάθεση υποστήριξης της δημοκρατίας, δεν μπορεί να ιδωθεί ξεχωριστά από τη λαϊκή δυσαρέσκεια για τις τρέχουσες οικονομικές – υλικές συνθήκες και τη χρόνια έλλειψη ελπίδας βελτίωσής τους. Οι άνθρωποι είναι απογοητευμένοι όχι μόνο από το παρόν αλλά και από το μέλλον, γεγονός που ανοίγει περαιτέρω την όρεξη για ριζοσπαστικές λύσεις.
Επιπλέον, ο Γκεοργκέσκου κέρδισε πάνω από το 43% των ψήφων της διασποράς, που αποτελείται σε μεγάλο βαθμό από ανθρώπους που εργάζονται σκληρά σε δύσκολες συνθήκες – ανθρώπους που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν για οικονομικούς λόγους, που αντιμετώπισαν διακρίσεις στις χώρες υποδοχής τους και που ίσως βρίσκουν κάποιο είδος χαμένης αξιοπρέπειας στη σκληρή εθνικιστική ρητορική που υπόσχεται να κάνει τη Ρουμανία μια «περήφανη και ισχυρή» χώρα.
Πρόκειται για μια τάση που επικρατεί όλο και περισσότερο σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά ιδιαίτερα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη: οι οικονομικοί μετανάστες, απογοητευμένοι τόσο από την πατρίδα (που τους ανάγκασε να φύγουν) όσο και από τη χώρα υποδοχής (που δεν τους αποδέχεται πλήρως), βλέπουν στους εθνικιστές πολιτικούς ένα όχημα μέσω του οποίου μπορούν να εκφράσουν αυτή την απογοήτευση. Το πρόβλημα πίσω από αυτά είναι οι κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της καπιταλιστικής παλινόρθωσης μετά το 1989, μιας βίαιης διαδικασίας που κατέστρεψε πεπρωμένα και κοινότητες, διώχνοντας εκατομμύρια ανθρώπους από τη χώρα και καταδικάζοντας εκατομμύρια άλλους σε μια απελπιστική επισφάλεια που επηρεάζει όλες τις πτυχές της κοινωνικής ζωής στη Ρουμανία, από τη στέγαση μέχρι τις θέσεις εργασίας και τα νοσοκομεία.
…
Το οικονομικό όραμα του Γκεοργκέσκου είναι, στην πραγματικότητα, μια μικροαστική ουτοπία – μια χώρα μικρών και μεσαίων επιχειρηματιών, στο χωριό και στην πόλη, στην οποία ούτε η εργατική τάξη, ούτε το μεγάλο κεφάλαιο (ρουμανικό ή ξένο) φαίνεται να έχουν σαφή ρόλο να παίξουν. Αυτή δεν είναι η αταξική κοινωνία των κομμουνιστών, αλλά μιας και μόνο τάξης – της εθνικής μικροαστικής τάξης.
Επιπλέον, ο Γκεοργκέσκου προτείνει τον περιορισμό του ενιαίου φορολογικού συντελεστή στο 10%, συμπεριλαμβανομένου του εταιρικού κέρδους (όπου σήμερα ανέρχεται στο 16%), ο οποίος όμως θα μειωθεί σε μόλις 2% για τις εταιρείες με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω του 1 εκατ. ευρώ … Δεν γνωρίζουμε πώς θα καλυφθούν οι τρύπες στον προϋπολογισμό που θα προκύψουν από αυτά τα μέτρα, κάτι που βασικά μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πρέπει να περιμένουμε περισσότερη λιτότητα. Ο Γκεοργκέσκου ουσιαστικά το παραδέχεται, όταν υποστηρίζει «την άμεση μείωση του δημόσιου τομέα και τη μεταφορά του στον ιδιωτικό»…
Έτσι, σε αντίθεση με αυτό που προσδοκά η πλειοψηφία του ρουμανικού εκλογικού σώματος και πολύ πιθανόν ακόμη και οι δικοί του ψηφοφόροι, δεν βρίσκουμε τίποτα στο πρόγραμμα του Γκεοργκέσκου για την αύξηση των μισθών και των συντάξεων (που εξακολουθούν να είναι οι χαμηλότερες στην ΕΕ) τίποτα για τη βελτίωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, τίποτα για τη ρύθμιση της αγοράς ακινήτων και την οικοδόμηση οικονομικά προσιτών κατοικιών για τον απλό άνθρωπο, τίποτα για τις υποδομές που χρειάζεται επειγόντως η Ρουμανία, τίποτα για τη ρύθμιση της αγοράς ενέργειας ή της χρηματοπιστωτικής αγοράς, που έχουν σημειώσει κέρδη ρεκόρ τα τελευταία χρόνια στη Ρουμανία. Πρόκειται για ένα δεξιό οικονομικό πρόγραμμα στην υπηρεσία της μικροαστικής τάξης, της υπαίθρου και των μικρών πόλεων, που επί του παρόντος δεν αισθάνονται ότι εκπροσωπούνται επαρκώς πολιτικά.
…
Φυσικά, ένα πολιτικό σχέδιο με ηγεμονικές φιλοδοξίες δεν μπορεί να στηριχθεί σε μια μόνο κοινωνική τάξη, αλλά σε μια συμμαχία διαφόρων τάξεων. Στην προκειμένη περίπτωση, φαίνεται ότι έχουμε να κάνουμε με μια συμμαχία μεταξύ των μη προνομιούχων (ιδίως μεταξύ της νεολαίας και της διασποράς) και της εγχώριας μικροαστικής τάξης, αλλά είναι πρόωρο να κάνουμε μια ακριβέστερη χαρτογράφηση του κοινωνικού μπλοκ που στήριξε Γκεοργκέσκου. Προς το παρόν, υπάρχουν κάποιες ανεπίσημες ενδείξεις ότι στηρίχθηκε επίσης από κομμάτι των μυστικών υπηρεσιών (που είναι υπερμεγέθεις και χρηματοδοτούνται αδρά από όλες τις κυβερνήσεις μετά το 1989, ένα σημαντικό πρόβλημα για το οποίο δεν λέει τίποτα το μανιφέστο του Γκεοργκέσκου) ή επιχειρηματιών που βρίσκονται κοντά στο ρωσικό κεφάλαιο.
…
Όμως ο ίδιος ο Γκεοργκέσκου έχει ένα επαγγελματικό υπόβαθρο που συνδέεται με φιλοδυτικά κυβερνητικά και όχι μόνο ιδρύματα, όπως το Εθνικό Κέντρο για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και το Παγκόσμιο Ινστιτούτο Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Τι εξηγεί τότε αυτή τη στροφή του; Ίσως η απάντηση είναι ευκολότερο να βρεθεί στην πορεία της συζύγου του, Κριστέλα Γκεοργκέσκου, πιστής υποστηρίκτριας του πολιτικού του σχεδίου. Μετά από 15ετή καριέρα στο ρουμανικό υποκατάστημα της Citibank (της τέταρτης μεγαλύτερης τράπεζας στις ΗΠΑ) όπου έφτασε μέχρι τη θέση της αντιπροέδρου, η Κριστέλα Γκεοργκέσκου έκανε επαγγελματική στροφή και είναι πλέον μικροεπιχειρηματίας στον τομέα της «φυσικής φροντίδας». Η χρονική στιγμή της μετάβασης φαίνεται ότι συνέπεσε με την απόφαση της τράπεζας το 2012 να μειώσει δραστικά τις δραστηριότητές της στη Ρουμανία. Ίσως λοιπόν, αυτή η επαγγελματική αλλαγή να μην ήταν τόσο εθελοντική όσο φάνηκε αρχικά. Εξάλλου, η μικροαστική τάξη είναι επιρρεπής όχι μόνο στην προλεταριοποίηση, αλλά και στη στρατολόγηση από τις τάξεις των υποβαθμισμένων μελών της αστικής τάξης των κομπραδόρων – της κοινωνικής κάστας των ντόπιων που εκπροσωπούν και μεσολαβούν στα συμφέροντα του μεγάλου ξένου κεφαλαίου.
…
Έτσι, πέρα από τη ρητορική και την ψυχολογική σκιαγράφηση, πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τις κοινωνικές δυνάμεις που υποστηρίζουν τον Γκεοργκέσκου και επωφελούνται από την άνοδό του. Σε αυτή τη συμμαχία των αδικημένων ελίτ που θέλουν να καταλάβουν την πολιτική εξουσία βρίσκεται η ουσία του πολιτικού σχεδίου της εθνικιστικής δεξιάς. Εκεί βρίσκεται επίσης η πηγή του αντίδοτου: η αντίφαση μεταξύ των πραγματικών προβλημάτων των απλών ανθρώπων που ψηφίζουν τον Γκεοργκέσκου και των ταξικών συμφερόντων των ελίτ που στην πραγματικότητα εκπροσωπεί. Η μικροαστική ουτοπία ενός ανθρώπου με ένα τέταρτο του εκατομμυρίου ευρώ στην τράπεζα δεν είναι η αντισυστημική εναλλακτική λύση που χρειάζεται η φτωχότερη και πιο άνιση χώρα της ΕΕ.
