Στις αρχές του Σεπτέμβρη το Εθνικό Αστεροσκοπείο κατηγορήθηκε από την κυβέρνηση ότι πολιτικοποιεί τη συζήτηση γύρω από τις δασικές πυρκαγιές, απλά επειδή έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία που αμφισβητούσαν τους ισχυρισμούς της. Σήμερα, το Αστεροσκοπείο, ένας ανεξάρτητος επιστημονικός φορέας που αποτελείται από τρία διαφορετικά Ινστιτούτα (Γεωδυναμικό – Αστρονομίας Αστροφυσικής Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης – Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης) επιχειρείται να υπαχθεί στο Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας, με ξεκάθαρη πρόθεση από την πλευρά της κυβέρνησης να φιμωθεί και να ελεγχθεί το επιστημονικό του έργο. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, για να δούμε πως οδηγηθήκαμε μέχρι εδώ.
Η «προπαγάνδα των αριθμών»
Το καλοκαίρι που πέρασε ήταν για τα δάση της χώρας ένα από τα καταστροφικότερα των τελευταίων δεκαετιών. Ο συνολικός αριθμός καμένων στρεμμάτων για το 2023 έφτασε το 1.726.260 με τις πυρκαγιές στη Δαδιά, την Πάρνηθα, τη Θεσσαλία, και αλλού, να αφήνουν πίσω τους τεράστια οικολογική καταστροφή, πλήττοντας σοβαρά όχι μόνο την τοπική βιοποικιλότητα, αλλά και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων στις κοντινές περιοχές. Για άλλη μια φορά το επιχείρημα της κυβέρνησης ήταν ότι η κλιματική αλλαγή έχει σαν αποτέλεσμα να προκαλούνται περισσότερες, συχνότερες, όλο και πιο ανεξέλεγκτες πυρκαγιές και ότι ο κρατικός μηχανισμός έκανε το καλύτερο δυνατό σε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση.
Η επίκληση της κλιματικής αλλαγής από την πλευρά της κυβέρνησης είναι προσχηματική. Η κλιματική αλλαγή είναι μεν ένα υπαρκτό φαινόμενο, αλλά δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για κάθε μεγάλη καταστροφή, ιδιαίτερα καθώς οι επιπτώσεις της είναι γνωστές εδώ και δεκαετίες και ως εκ τούτου θα έπρεπε να υπάρχει η κατάλληλη προετοιμασία. Όμως τα στοιχεία του Αστεροσκοπείου που εξόργισαν την κυβέρνηση, ανατρέπουν ακόμη και την ίδια τη θεωρία ότι το φετινό καλοκαίρι είχαμε περισσότερες μεγάλες πυρκαγιές.
Τα «ένοχα» στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα το Εθνικό Αστεροσκοπείο κάνουν λόγο για αύξηση των καμένων εκτάσεων κατά 270% (μέχρι τις 30 Αυγούστου και σε σχέση με το ίδιο διάστημα της προηγούμενης χρονιάς) την ώρα που ο αριθμός των δασικών πυρκαγιών στην ουσία μειώθηκε κατά 20%. Οι αντιδράσεις κυβερνητικών στελεχών ήταν άμεσες, και βέβαια προκλητικές. Η υφυπουργός μετανάστευσης Σ. Βούλτεψη χαρακτήρισε τα στοιχεία του Αστεροσκοπείου «προπαγάνδα των αριθμών», ενώ ο Σ. Πέτσας είπε ανάμεσα σε άλλα:
«Ξέρετε τι βλέπω; Και δεν το βλέπω τώρα, το βλέπω από την εποχή που είχαμε χιονοπτώσεις και πλημμυρικά φαινόμενα, βλέπω μια… πολιτικοποίηση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών που δεν μου αρέσει καθόλου…»
Τα απλά δεδομένα που κατέγραψε και έδωσε στη δημοσιότητα το Αστεροσκοπείο χαρακτηρίστηκαν «πολιτικοποίηση» επειδή δεν ταίριαζαν με την κυβερνητική θεωρία που επιχειρεί να μετατρέψει την κλιματική αλλαγή σε ένα ανυπέρβλητο, σχεδόν μεταφυσικό φαινόμενο, απέναντι στο οποίο η ίδια είναι ανίσχυρη.
Υπαγωγή στην Πολιτική Προστασία
Λίγο καιρό αργότερα έρχεται το νομοσχέδιο του Υπουργού Πολιτικής Προστασίας Β. Κικίλια, το οποίο ανάμεσα σε άλλες αλλαγές προβλέπει την υπαγωγή του Αστεροσκοπείου στο Υπουργείο του, παίρνοντάς το από το Υπουργείο Ανάπτυξης στο οποίο υπάγεται σήμερα. Σύμφωνα με τους ερευνητές του Αστεροσκοπείου και τις συνδικαλιστικές τους οργανώσεις, οι επιπτώσεις μιας τέτοιας μετακίνησης στο έργο τους θα είναι δραματικές:
«Το σύνολο της ερευνητικής και επιστημονικής κοινότητας της χώρας θεωρεί τον ξεριζωμό του ΕΑΑ από το φυσικό του χώρο, που είναι το Υπουργείο Ανάπτυξης στο οποίο υπάγονται όλα τα ερευνητικά ιδρύματα, πράξη πλήρως ανορθολογική και καταστροφική. Η πράξη αυτή θα έχει δραματικές θεσμικές, επιστημονικές, διοικητικές και οικονομικές επιπτώσεις για τον πρώτο και συμβολικότερο ερευνητικό φορέα της νεότερης Ελλάδας».
Σύμφωνα με την ανακοίνωση του συλλόγου εργαζομένων του Εθνικού Αστεροσκοπίου, μόνο το 15% των δραστηριοτήτων του σχετίζεται με το αντικείμενο του Υπουργείου Πολιτικής Προστασίας και περίπου το 10 – 15% των εργαζομένων του ασχολούνται με σχετικά αντικείμενα. Από τα παραπάνω δεδομένα, όσο και από την προηγούμενη «σύγκρουση» του Αστεροσκοπείου με την κυβέρνηση, γίνεται καθαρό ότι η απόφαση αυτή έχει μοναδικό στόχο την άσκηση ελέγχου από την πλευρά της, στο ερευνητικό του έργο.
Το βασικό επιχείρημα της κυβέρνησης είναι ότι το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας χρειάζεται το Αστεροσκοπείο και την έρευνα που παράγει, ώστε να αντιμετωπίζει πιο αποτελεσματικά έκτακτες καταστάσεις που σχετίζονται με αυτή. Όπως όμως εξηγούν μέλη του ερευνητικού προσωπικού του Αστεροσκοπείου, αν το θέμα ήταν η επιστημονική συμβολή τους στις ανάγκες του υπουργείου, αυτό θα μπορούσε να λυθεί με μνημόνια συνεργασίας, χωρίς να χρειαστεί να μεταφερθεί ολόκληρος ο φορέας.
Η κυβέρνηση βέβαια δεν ακούει, ούτε συνομιλεί με αυτούς τους οποίους ισχυρίζεται ότι χρειάζεται. Μάλιστα η αλαζονεία της έχει φτάσει σε τέτοια επίπεδα, ώστε να αρνείται ακόμη και το να συναντήσει τους ερευνητές και τους εργαζόμενους του Αστεροσκοπείου, ακόμη και για να παραλάβει τα κείμενα διαμαρτυρίας τους. Την Τετάρτη 29/11, κατά τη διάρκεια στάσης εργασίας και συγκέντρωσης που πραγματοποίησαν οι εργαζόμενοι, ζήτησαν να συναντηθούν με τον… νέο τους υπουργό, Β. Κικίλια, ο οποίος αγνόησε για ακόμη μια φορά το αίτημά τους.
Οι εργαζόμενοι του Αστεροσκοπείου έχουν προγραμματίσει νέα απεργιακή κινητοποίηση για την Τρίτη 5/12, με συγκέντρωση στις 10.00 μ.μ. έξω από τη Βουλή. Ο αγώνας τους, που σχετίζεται με την ανεξαρτησία της επιστημονικής έρευνας και της πρόσβασης της κοινωνίας σε αυτή, μας αφορά όλους και όλες.
