Στην επαύριο μιας προαναγγελθείσας καταστροφής
Φιλοξενούμε στη στήλη «Συνεργασίες αναγνωστών, Απόψεις, Αναδημοσιεύσεις» κείμενο που έστειλε ο φίλος του Ξ, μέλος της της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού «Μαρξιστική Σκέψη» Χρήστος Κεφαλής. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του Κριτική του Νεοσταλινισμού του ΚΚΕ (εκδ. Εύμαρος).
Οι βιβλικές καταστροφές από τη θεομηνία Ντάνιελ στο θεσσαλικό κάμπο και σε άλλες περιοχές είναι ένα ιστορικό γεγονός μεγάλης σημασίας. Πρόκειται για προαναγγελθείσα καταστροφή, της οποίας οι οιωνοί ήταν ορατοί ήδη από τον Ιανό το 2020. Όπως πάντα αγνοήθηκαν και αν έγινε κάτι, ήταν μόνο μπαλώματα, θεωρώντας ότι θα αρκούσαν για να αποφευχθεί μια νέα συμφορά στο μέλλον. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε: ολόκληρα χωριά και κωμοπόλεις θαμμένα κάτω από τα νερά· άνθρωποι για μέρες αβοήθητοι στις στέγες των σπιτιών· ανυπολόγιστες ζημιές στην ύπαιθρο και τις πόλεις, σε υποδομές, παραγωγικές μονάδες και κατοικίες, σε Βόλο, Καρδίτσα, Τρίκαλα, Λάρισα, κ.ά.· τέλος, ένας απροσδιόριστος ακόμη αριθμός θυμάτων, που αυξάνεται όσο υποχωρούν τα νερά. Εκεί όπου τα σπίτια στέκουν ακόμη όρθια, οι άνθρωποι κυκλοφορούν γεμάτοι απόγνωση μέσα στις λάσπες προσπαθώντας να σώσουν ό,τι μπορούν, χωρίς νερό, τροφή και ρεύμα, με τις μολυσματικές ασθένειες να είναι ήδη μια απειλή. Και στην κορυφή όλων, ένας κρατικός μηχανισμός τόσο κραυγαλέα απροετοίμαστος και ανεπαρκής, ώστε ακόμη και ο Πορτοσάλτε να ζητά την απομάκρυνση του Μητσοτάκη, ενώ η Καθημερινή μιλά για «βραχυκύκλωμα» του κρατικού μηχανισμού και «αλαλούμ» στην επιχείρηση διάσωσης1.
Καπιταλισμός και κλιματική κρίση
Η επιστροφή στην κανονικότητα στις πληγείσες περιοχές θα πάρει πολύ χρόνο, ενώ το κόστος για να αποκατασταθούν οι ζημιές θα είναι τεράστιο. Πέρα όμως από την καταγραφή της κατάστασης και τις ευθύνες, και πλάι σε όλα αυτά, υπάρχει το ζωτικό ζήτημα της αποφυγής, μέσω της πρόληψης, μιας επανάληψης των καταστροφών από ανάλογα φαινόμενα στο μέλλον.
Από αυτή την άποψη, η θεομηνία Ντάνιελ έχει επίσης σημαντικά πράγματα να μας πει. Πιστοποιεί με τον πιο δραματικό τρόπο ότι οι κοινωνίες και οι λαοί δεν μπορεί να πορεύονται όπως πριν και ότι θα χρειαστούν δραστικά μέτρα για να ελεγχθούν οι συνέπειες των ακραίων κλιματικών φαινομένων, μέτρα συνολικά μη συμβατά με τον καπιταλισμό.
Η ευθύνη των καπιταλιστικών κυβερνήσεων και των πολυεθνικών για την κλιματική αλλαγή είναι καλά τεκμηριωμένη. Για δεκαετίες οι επιστήμονες προειδοποιούσαν για το φαινόμενο του θερμοκηπίου και τις συνέπειές του. Οι κυβερνήσεις κώφευαν, περιοριζόμενες σε ευχολόγια και αρνούμενες πεισματικά να δεσμευτούν σε μέτρα για περιορισμό των εκπομπών CO2. Και αν τα τελευταία χρόνια φάνηκε να θέτουν κάποιους εντελώς ανεπαρκείς στόχους, ήρθε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ένα προϊόν των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, για να τα ανατρέψει όλα και να μας ξαναφέρει πίσω στην αρχή.
Το ότι οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη εδώ, τελείως εμφανείς αν και όχι ακόμη σε πλήρη ανάπτυξη, είναι επίσης αναμφισβήτητο. Οι τεράστιες πυρκαγιές του καλοκαιριού, από τη χώρα μας, την Ιταλία και την Ισπανία, ως τη Χαβάη και τον Καναδά· οι πρωτοφανείς πλημύρες στη Μεσόγειο και αλλού, μιλούν γι’ αυτό. Δεν πρόκειται πια για φαινόμενα εντοπισμένα σε τροπικές περιοχές, αλλά απλώνονται λίγο-πολύ σε όλο τον πλανήτη. Για να μετακινηθούν οι παράγοντες που υπόκεινται της κλιματικής αλλαγής θα χρειαστούν δεκαετίες και είναι βέβαιο ότι ο καπιταλισμός, με την προσήλωσή του στο κέρδος και τη στροφή στο μιλιταρισμό, δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό το έργο.
Αυτό που μας ενδιαφέρει όμως εδώ είναι η άμεση διάσταση του ζητήματος: Μπορεί να ληφθούν κάποια στοιχειώδη μέτρα που θα μετριάσουν ουσιαστικά τις συνέπειες τέτοιων θεομηνιών, κερδίζοντας έτσι χρόνο για τις κοινωνίες και τους λαούς; Πιο συγκεκριμένα, μπορεί αυτό να γίνει κάπως αποτελεσματικά στη χώρα μας, ώστε να είμαστε πιο προστατευμένοι απέναντι στις αυριανές «mega-πυρκαγιές» και «mega-πλημύρες»;
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να δει τις αιτίες που έκαναν τις καταστροφές της φετινής χρονιάς τόσο εκτεταμένες και ανεξέλεγκτες. Αναφορικά με τις πυρκαγιές τα εντελώς ανεπαρκή και απαρχαιωμένα υλικά μέσα και το ελλιπές προσωπικό στην πυρόσβεση, η απουσία πρόληψης, η πενιχρή υποδομή για την προστασία των δασών και την προσβασιμότητά τους, οι αμελείς ή ανύπαρκτοι καθαρισμοί. Αναφορικά με τις πλημμύρες τα ανεπαρκή αντιπλημμυρικά έργα, η στρεβλή δόμηση των πόλεων σε βάθος δεκαετιών (μπάζωμα ρεμάτων, κοκ), οι ολέθριες παρεμβάσεις στις κοίτες ποταμών.
Σε σοβαρά επιστημονικά άρθρα διαπιστώνονται τα πραγματικά προβλήματα και οι ανάγκες. Τα αντιπλημμυρικά έργα κατασκευάζονται με βάση παλιές προδιαγραφές, που δεν ανταποκρίνονται στα νέα δεδομένα της κλιματικής κρίσης: οι αγωγοί δεν επαρκούν για να διοχετεύσουν τις αυξημένες ποσότητες ομβρίων, οι διατομές τους είναι μικρές, κοκ. Ενώ η νομολογία για τα ρέματα προβλέπει την οριοθέτησή τους στο αρχικό φυσικό μέγεθός τους, στην πράξη τα ρέματα οριοθετούνται στην κοίτη που έχει προκύψει από ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, και τα έργα διευθέτησης κατοχυρώνουν τις αυθαιρεσίες, όντας όχι μόνο άσκοπα αλλά και επιβλαβή. Έτσι στένεψαν και οι κοίτες πολλών ποταμών, ενώ οι χείμαρροι συχνά μετατράπηκαν σε κανάλια, για να αυξηθεί η καλλιεργήσιμη γη, μια πρακτική που ακολουθήθηκε αρκετά συστηματικά στη Θεσσαλία. Αυθαιρεσίες που ήρθαν σε φως με την υποχώρηση δρόμων και κατάρρευση σπιτιών πλάι σε ρέματα, γεφυρών, κοκ, στη διάρκεια της θεομηνίας2.
Οι κυβερνητικές επιλογές μετά τον Ιανό
Οι επιστήμονες προειδοποιούν διαρκώς ότι τα καιρικά φαινόμενα επιδεινώνονται και μετά τον Ιανό είχαν γίνει εντελώς συγκεκριμένες προειδοποιήσεις για τους μελλοντικούς κινδύνους από επιστημονικούς φορείς στη Θεσσαλία, οι οποίες όμως αγνοήθηκαν. Αποκαλυπτική είναι εδώ η μαρτυρία του Ν. Μυλόπουλου, πανεπιστημιακού και διευθυντή επιστημονικού εργαστηρίου υδρολογίας στη Θεσσαλία:
«Δεν υπήρξε καμία, μα καμία προετοιμασία κανένα έργο αντιπλημμυρικό η οχυρωματικό τα τελευταία χρόνια. Σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή σε δημοτικό, περιφερειακό και κρατικό… Από το 2017 υπήρχαν οι χάρτες πλημμυρικού κινδύνου, που ορίζανε τι έπρεπε να γίνει, αλλά κανείς δεν έδωσε σημασία και δεν έγινε τίποτα ενώ το 2022 είχαμε καταδίκη από την ΕΕ διότι δεν έγιναν έργα… Είμαστε το εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας… έγκαιρα κάνουμε προτάσεις οι οποίες απορρίπτονται. Κάναμε προτάσεις όχι μόνο για έργα αλλά και για έρευνα ώστε να έχουμε επικαιροποιημένους αντιπλημμυρικούς χάρτες. Αλλά δεν υπήρξε καμία απόκριση»3.
Η κυβέρνηση επέλεξε να αγνοήσει τις προτάσεις, καθώς θεωρήθηκε δεδομένο ότι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί είναι μια επανάληψη του Ιανού και έγιναν μόνο οριακές βελτιώσεις ώστε να αντέξουν τα συστήματα, αναχώματα, φράγματα, κοκ. Ο ίδιος ο Βορίδης το ομολόγησε αυτό με ωμή ειλικρίνεια σε δηλώσεις του στις 10.9: «Δεν σχεδιάσαμε αντιπλημμυρικά έργα, για να αντιμετωπίσουμε τον Δανιήλ, αλλά για ένα φαινόμενο μικρότερης έντασης όπως ήταν ο Ιανός και κάτι παραπάνω»4.
Τα αντιπλημμυρικά έργα στη Θεσσαλία μετά τον Ιανό, στα οποία δαπανήθηκαν περί τα 200 εκ. ευρώ, ήταν κυρίως έργα αποκατάστασης και βιτρίνας, χωρίς προηγούμενο εντοπισμό και ιεράρχηση των προβλημάτων, σε γενικό και τοπικό επίπεδο, και αντίστοιχο σχεδιασμό. Μια ματιά στους πομπώδεις πανηγυρικούς στο Διαδίκτυο, όπου διαφημίζονται οι μετά το 2020 σωτήριες κυβερνητικές παρεμβάσεις, επιβεβαιώνει παραπέρα αυτή την εικόνα.
«179 αντιπλημμυρικά έργα, προϋπολογισμού άνω των 210 εκατ. ευρώ», διαβάζουμε σε μια ανάρτηση, «έχουν ολοκληρωθεί και βρίσκονται σε εξέλιξη σε όλη τη Θεσσαλία, δημιουργώντας, με σύμμαχο τη φύση και το περιβάλλον, συνθήκες ασφάλειας για ανθρώπινες ζωές και αγαθά, δημόσιες υποδομές και δίκτυα» (11.2021)5.
Για το είδος αυτών των έργων, διαφωτιστικό είναι ένα άλλο άρθρο, που μας ενημερώνει για την ανάπλαση της κοίτης του Πηνειού, προϋπολογισμού 2,6 εκ. ευρώ, με τη δημιουργία αναψυκτηρίων(!): «“Μεταμορφώνεται” η κοίτη του Πηνειού με σημεία ξεκούρασης, υπαίθρια όργανα και αναψυκτήρια» (3.2021)6.
Σε μια άλλη ανάρτηση ο Χρ. Τριαντόπουλος, υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ, εξαίρει την αποτελεσματικότητα με την οποία ο περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κ. Αγοραστός έχει χειριστεί όλα τα προβλήματα:
«Είναι μεγάλη τύχη για τη Θεσσαλία που έχει Περιφερειάρχη τον Κώστα Αγοραστό, να ηγείται τόσο αποτελεσματικά της διαχείρισης του Ιανού αλλά και του σεισμού. Ο Περιφερειάρχης κατάφερε μέσα από πολύ δύσκολες συνθήκες να βάλει μπροστά όλα τα έργα, να τρέξουν με ταχύτητα και σοβαρότητα οι διαδικασίες αποκατάστασης και αποζημίωσης και σήμερα να φτάνουμε στην παραγωγή αποτελέσματος»7.
Κοντολογίς, ένα πνεύμα αυτοϊκανοποίησης και επιδερμικότητας για την παραγωγή ενός «αποτελέσματος» που ήταν βέβαιο ότι δεν θα αντέξει σε μια πολύ σοβαρή δοκιμασία. Φυσικά, μια θεομηνία όπως ο Ντάνιελ σίγουρα θα προκαλούσε μεγάλες καταστροφές, αν όμως το 2020 είχαν ληφθεί τα μέτρα που έπρεπε, θα μπορούσε να είναι σημαντικά μικρότερες.
Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι για να υπάρξει πραγματική πρόληψη πρέπει να γκρεμιστούν οι αυθαίρετες κατασκευές και να αποκατασταθούν στα φυσικά τους όρια τα ρέματα και οι κοίτες των ποταμών, μεριμνώντας ακόμη για την εμβάθυνσή τους. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ανασχεδιαστούν με βάση τα νέα δεδομένα τα αντιπλημμυρικά έργα. Μια τέτοια παρέμβαση όμως, που θα πρέπει να γίνει στα αμέσως επόμενα χρόνια στις πιο εκτεθειμένες σε θεομηνίες περιοχές και παραπέρα σε όλη τη χώρα, όπως και η αντίστοιχη για τη δασική προστασία και υποδομές, πέρα από άρτιο σχεδιασμό θα απαιτήσει δαπάνες δις και όχι τα ψίχουλα που δίνονται για έργα βιτρίνας τώρα.
Ταξικές πολιτικές
Η επιστημονική κοινότητα έχει έτσι επισημάνει τις παραλείψεις και προτείνει σχέδια για την αντιμετώπισή τους. Όμως μένουν στα χαρτιά και δεν είναι δύσκολο να αντιληφθούμε γιατί. Οι πόροι που διαθέτει, στο πλαίσιο των ταξικών πολιτικών και των προτεραιοτήτων του, το ελληνικό κράτος, δεν αρκούν ούτε για τα στοιχειώδη. Το κόστος μιας φρεγάτας Belharra ανέρχεται σε 1 δις ευρώ, το κόστος των Rafale σε 2,5 δις ευρώ, ενώ η αναβάθμιση των F-16 σε άλλα 2,5 δις $. Σ’ αντιστάθμισμα, το 2016 οι δαπάνες για εποχικούς πυροσβέστες ήταν 55 εκ. ευρώ, την ώρα που για τους μισθούς των κληρικών έφταναν (το 2018) τα 200 εκ. ευρώ. Όσο για τα αντιπλημμυρικά έργα, κατά κανόνα δίνονται ευκαιριακά 1-2 εκ. ευρώ ανά περιοχή για έργα ρουτίνας, όπως καθαρισμοί και συντήρηση.
Η παραφωνία των ταξικών πολιτικών του κατεστημένου με τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες θα γίνει ακόμη πιο πρόδηλη αν συλλογιστούμε το τεράστιο κόστος που θα απαιτηθεί για την αποκατάσταση των τεράστιων ζημιών από τη θεομηνία. Αν και δεν μπορεί να γίνει ακόμη ένας ακριβής απολογισμός, οι πρώτες εκτιμήσεις κάνω λόγο για 750.000 ή και 1.000.000 στρέμματα καλυμμένα από τα νερά, έκταση τουλάχιστον τριπλάσια από τον Ιανό. Από αυτά 450.000 έχουν καταστραφεί πλήρως, με το 97% να αντιπροσωπεύει καλλιεργήσιμη γη με το 22-23% της αγροτικής παραγωγής της χώρας, ενώ θα χρειαστεί, σύμφωνα με τον καθηγητή Λέκκα, μια πενταετία για να ξαναγίνει αποδοτική. Όπως ανέφερε ο ίδιος, πέρα από την ολοσχερή καταστροφή της φετινής σοδειάς, οι αποθέσεις αργίλων και λάσπης κάνουν τα εδάφη ακατάλληλα για καλλιέργειες8.
Ο Λέκκας εκτίμησε τις επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή σε πάνω από ένα δις ευρώ, μια πολύ συντηρητική εκτίμηση η οποία έγινε πριν από τις καταστροφές της Πέμπτης και των επόμενων ημερών. Ταυτόχρονα, σε 1 με 1,5 δις ευρώ εκτιμώνται οι ζημιές από τα 1,5 εκατ. καμένα στρέμματα των πυρκαγιών το 2023. Αν προστεθούν οι τεράστιες ζημιές στον αστικό ιστό σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας αλλά και οι έμμεσες επιπτώσεις, από τις μελλοντικές απώλειες στην παραγωγή –σε 8 δις ευρώ υπολογίζεται η συμβολή της Θεσσαλίας στο ΑΕΠ– τη φυγή του αγροτικού πληθυσμού στα αστικά κέντρα, το αναπόφευκτο πλήγμα στον τουρισμό, κοκ, οπωσδήποτε το κόστος θα είναι πολύ μεγαλύτερο· ήδη ακούγονται εκτιμήσεις για 7 ή και 10 δις9.
Ολοφάνερα οι πόροι του ελληνικού κράτους δεν αρκούν για να καλυφθούν αυτές οι δαπάνες και να αγοράζονται ταυτόχρονα πολεμικές φρεγάτες και αεροπλάνα δεκάδων δις. Είναι έτσι σαφές ότι χωρίς τον αναπροσανατολισμό των δαπανών σε έργα πραγματικής κοινωνικής χρησιμότητας δεν θα μπορέσει να υλοποιηθούν σοβαρά προγράμματα και σχέδια για την αποτροπή παρόμοιων καταστροφών στο μέλλον. Ο κίνδυνος που προβάλλει ορατά εδώ είναι, μπροστά στην ανάγκη να καλυφθούν οι πιο άμεσες, επιτακτικές ανάγκες, να γίνουν πάλι εκπτώσεις αναφορικά με την πρόληψη.
Η εμπειρία του ελληνικού κράτους δεν επιτρέπει πολλή αισιοδοξία όχι για μια παρέμβαση όπως αυτή που σκιαγραφήθηκε αλλά για την κάλυψη έστω των πιο βασικών αναγκών στον τομέα της πρόληψης, που θα λειάνει τα μελλοντικά προβλήματα. Αν υπάρχει ένας τομέας όπου εφαρμόστηκαν σωστά πρότυπα (η αντισεισμική προστασία) θα μπορούσε να υποδειχτούν 10 όπου αυτό δεν έγινε ποτέ. Ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες οι κυβερνήσεις όχι μόνο περιόρισαν δραματικά τις κοινωνικές δαπάνες, αλλά προσανατόλισαν συστηματικά τον κρατικό μηχανισμό στις εύκολες λύσεις, εργολαβίες, κοκ, με μοναδικό γνώμονα το κέρδος. Για να υπάρξει ουσιαστικό αποτέλεσμα θα χρειαστεί τώρα να διορθωθούν μέσα σε λίγα χρόνια λάθη και παραλείψεις δεκαετιών. Μπορεί κανείς να περιμένει από έναν πελατειακό κρατικό μηχανισμό, μαθημένο στις λογικές της αρπαχτής, που μετά βίας εγκαθιστά κατόπιν εορτής ένα σύστημα τηλεδιοίκησης, να ανταποκριθεί σε ένα τέτοιο έργο;
Ίσως δεν είναι άσκοπο να ρίξουμε εδώ μια ματιά σε συνταγές που προωθούνται στην πολύ πιο προηγμένη Γερμανία για την αντιμετώπιση των πλημυρών, και εκεί με βάση τα καπιταλιστικά κριτήρια του κέρδους. Η Γερμανία αντιμετώπισε σοβαρές πλημύρες τα τελευταία χρόνια, με βασική αιτία τις ανθρώπινες παρεμβάσεις στις κοίτες των ποταμών, που έχουν καταστρέψει το 80% των γύρω περιοχών πρασίνου, με συνέπεια να έχουν εκλείψει τα φυσικά προστατευτικά αναχώματα. Και ποια είναι η λύση που προτείνουν απέναντι σε αυτή την κατάσταση οι συστημικοί ειδικοί; Σύμφωνα με έναν από αυτούς, τον Ε. Ντίτερ, θα έπρεπε «να διοχετεύουμε το νερό της βροχής προς τις αγροτικές περιοχές, και όχι στις κατοικημένες ή βιομηχανικές ζώνες με στόχο την αποτελεσματικότερη προστασία των δεύτερων… Έτσι μειώνονται οι απώλειες, μιας και αυτές εστιάζονται μόνο στο κομμάτι των αγροτικών απωλειών». Και δυο άλλοι συνάδελφοί του εκτιμούν ότι είναι προτιμότερο «το νερό των έντονων βροχοπτώσεων να καταλήγει σε χωράφια παρά στα δωμάτια σπιτιών» και ότι «μία καλή και δίκαιη λύση θα ήταν να δίνονται αποζημιώσεις στους αγρότες των εκάστοτε περιοχών»10. Με απλά λόγια, δηλαδή, ας πνιγούν οι αγροτικές περιοχές, αφού η ζημιά θα είναι μικρότερη από ό,τι αν πνίγονταν οι αστικές.
Τέτοια είναι στην ουσία της η πολιτική που εφαρμόστηκε στα τελευταία χρόνια από την κυβέρνηση της ΝΔ, με τις «αποζημιώσεις» για τις πυρκαγιές. Μια πολιτική που αφήνει ανέγγιχτες τις αιτίες, προσπαθώντας να ανακουφίσει μόνο τα συμπτώματα. Το ότι κανένα πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί έτσι δεν χρειάζεται ιδιαίτερη εξήγηση· αρκεί να τεθεί μόνο το ερώτημα τι θα γινόταν αν αντί για τη Θεσσαλία η θεομηνία είχε κτυπήσει την Αθήνα.
Η αδιαφάνεια στις αναθέσεις του Δημοσίου θα δυσχεράνει την υλοποίηση ενός σοβαρού σχεδίου, ακόμη και αν καταστρωθεί στα χαρτιά. Είναι ενδεικτικό ότι η ΤΕΡΝΑ, η εταιρεία που ανέλαβε τα αντιπλημμυρικά μετά τον Ιανό στη Θεσσαλία, πήρε το έργο προσφέροντας έκπτωση 6%, έναντι 5% που έδιναν οι άλλες εταιρείες που υπέβαλαν προσφορές. Πρόσφατα, η ίδια εταιρεία πήρε και την εκμετάλλευση της χρυσοφόρας Αττικής Οδού, με προσφορά 3,27 δις ευρώ, ελάχιστα πάνω από 5% καλύτερη από εκείνη του Ομίλου Μυτιληναίος, που κατά σύμπτωση ήταν ακριβώς το όριο για να μην υπάρξει δεύτερος γύρος προσφορών11.
Μια παραπέρα δυσχέρεια αποτελούν οι ατομικιστικές νοοτροπίες που καλλιέργησε στον κόσμο η νεοφιλελεύθερη ηγεμονία των τελευταίων δεκαετιών. Τα θατσερικά δόγματα «Δεν υπάρχει κοινωνία αλλά μόνο άτομα» ρίζωσαν σε κλειστές ομάδες, εθισμένες στη λογική ότι εφόσον εμείς επιβιώνουμε δεν μας ενδιαφέρουν τα υπόλοιπα. Το βιώσαμε έντονα αυτό τις τελευταίες μέρες με τη δολοφονία του Αντώνη Καρυώτη. Ακόμη και αν οι λογικές αυτές δεν έχουν διαβρώσει όλη την κοινωνία, θα αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για κάθε σχέδιο που επιχειρεί να απαντήσει στο συνολικό πρόβλημα, θίγοντας συμφέροντα ξενοδόχων, εμπόρων, καταπατητών, κοκ, που φυσικά δεν θα μείνουν απαθείς.
Το αστικό αδιέξοδο και η αριστερά
Η «εθνική καταστροφή» στη Θεσσαλία συνέπεσε τυχαία με την επίτευξη της «επενδυτικής βαθμίδας», αυτής της εθνικής πανάκειας που θα έφερνε ανάπτυξη και πλούτο στη χώρα. Αυτή η σύμπτωση έχει μια συμβολική σημασία. Σηματοδοτεί το τέλος και τη χρεοκοπία του επίσημου αστικού αφηγήματος. Αν ως τώρα με την απατηλή προπαγάνδα των ΜΜΕ μπορούσε να δημιουργείται σε κάπως πλατιά στρώματα η ψευδαίσθηση για ένα καλύτερο αύριο πάνω στον τωρινό καπιταλιστικό δρόμο, από δω και στο εξής αυτό δεν θα είναι δυνατό. Στη δοκιμασία της πράξης το επίσημο αφήγημα αποδείχτηκε μια σαπουνόφουσκα· μια ανείπωτη καταστροφή για εκατοντάδες χιλιάδες κόσμο που έχασε τα πάντα σε λίγες ώρες· μια αδυναμία να προσφερθεί ακόμη και στοιχειώδης συνδρομή την ώρα της συμφοράς (ενδεικτικό είναι εδώ ότι μόνο δυο Super Puma του στρατού ήταν σε επιχειρησιακή ετοιμότητα για να συνδράμουν σε απεγκλωβισμούς, την ίδια ώρα που όλα προχωρούν καλά με τα Rafale και την παράδοση των F-16 VIPER)12.
Μια τέτοια επώδυνη διάψευση είναι πολύ ισχυρή για να ξεχαστεί ή να αναιρεθεί με ευχολόγια και με τις απάτες των ΜΜΕ. Ούτε μπορεί να συσκοτιστεί με τα κυβερνητικά άλλοθι και τις σοφιστείες, ότι το ζήτημα δεν είναι δήθεν πολιτικό ή ότι όποιος καταλογίζει ευθύνες στην κυβέρνηση και το κράτος υποτιμά δήθεν τις προσπάθειες των διασωστών και όσων άλλων εμπλέκονται στην αντιμετώπιση της κρίσης. Το πολιτικό δίλημμα για την κυβέρνηση την τελευταία 4ετία ήταν: να «θυσιάσει» μια φρεγάτα και μερικά Rafale για να ενισχύσει ουσιαστικά τις υποδομές προστασίας της χώρας από πυρκαγιές και πλημύρες ή να θυσιάσει τη χώρα για να ενισχύσει τους κατασκευαστές των Rafale. Επέλεξε το δεύτερο.
Το μόνο παρήγορο, ενθαρρυντικό στοιχείο της κατάστασης είναι η αλληλεγγύη του απλού κόσμου, που αναπλήρωσε και αναπληρώνει με τις δικές του πρωτοβουλίες και δυνάμεις, στο μέτρο του δυνατού, την απουσία κρατικής μέριμνας. Αυτή όμως η αλληλεγγύη και η αντίσταση στο επίπεδο της κοινωνικής βάσης δεν μπορεί να αποφέρει καρπούς, αν περιοριστεί εκεί· πρέπει να εκφραστεί πολιτικά.
Από αυτή την άποψη, η θεομηνία θέτει επί τάπητος το ζήτημα της δημιουργίας μιας πραγματικής αριστεράς που θα ανταποκριθεί στις αγωνίες του κόσμου, εμπνέοντας ένα διαφορετικό όραμα για το μέλλον. Οι σκεβρωμένοι δογματιστές του ΚΚΕ, που υμνούν τα εγκλήματα του Στάλιν για να αυτοανυψώνονται και να κρύβουν την ασημαντότητά τους· οι αριστερίστικες σέκτες που ερίζουν σαν τους πρώτους χριστιανούς για το πότε θα γίνει η δευτέρα παρουσία – όλα αυτά έχουν τελειώσει. Απέναντι σε ένα σύστημα που δημιουργεί παντού νέα αδιέξοδα και αδυνατεί να δώσει ουσιαστικές λύσεις, μια αριστερά της ιστορικής ευθύνης είναι πιο αναγκαία από ποτέ.
Σημειώσεις
1. Στ. Ιωαννίδης, «Το βραχυκύκλωμα των πρώτων ωρών. “Αλαλούμ” στην επιχείρηση διάσωσης», Καθημερινή, 9.9.2023, https://www.kathimerini.gr/society/562606495/kakokairia-daniel-to-vrachykykloma-ton-proton-oron-alaloym-stin-epicheirisi-diasosis/.
2. Βλέπε, π.χ., Ντ. Καράτζιου, «Πώς πνίγηκε η Μαγνησία, γιατί πλημμύρισε η Αθήνα;», https://www.lifo.gr/stiles/optiki-gonia/pos-pnigike-i-magnisia-giati-plimmyrise-i-athina· «Ανοικτή επιστολή στους Δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας», https://voliotaki.gr· Ν. Τζούμας, «ΠΕΡΙ ΑΝΤΙΠΛΗΜΜΥΡΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ», https://skiathoslife.gr/peri-antiplymmiriki-prostasias-tis/. Στο πρώτο από αυτά τα άρθρα δίνονται και στοιχεία για τη μη συμμόρφωση της χώρας με τις οδηγίες της ΕΕ για τη βελτίωση των αντιπλημμυρικών έργων.
3. «Επιστήμονες Πανεπιστημίου Θεσσαλίας – “Προειδοποιήσαμε έγκαιρα, προτείναμε, μας αγνόησαν”», https://www.larissanet.gr/2023/09/10/epistimones-panepistimiou-thessalias-proeidopoiisame-egkaira-proteiname-mas-agnoisan/#ipl63cuu1kl.
4. «Βορίδης για κακοκαιρία Daniel στη Θεσσαλία: Αυτοί που έκριναν το ζήτημα εκεί, έκριναν ότι δεν χρειάζεται να γίνει απαγόρευση κυκλοφορίας – Προφανώς δεν περίμεναν κάτι τέτοιο», https://www.parapolitika.gr/politiki/article/1302012/voridis-sti-thessalia-autoi-pou-ekrinan-to-zitima-ekei-ekrinan-oti-den-hreiazetai-na-ginei-apagoreusi-kukloforias/.
5. «179 αντιπλημμυρικά έργα προϋπολογισμού 580 εκατ. ευρώ από την Περιφέρεια Θεσσαλίας με σύμμαχο τη φύση και το περιβάλλον», https://www.airetos.gr/179-antiplimmyrika-erga-proypologismoy-580-ekat-eyro-apo-tin-perifereia-thessalias-me-symmaxo-ti-fysi-kai-to-periballon.aspx.
6. Μ. Γκουσιάρη, «“Μεταμορφώνεται” η κοίτη του Πηνειού με σημεία ξεκούρασης, υπαίθρια όργανα και αναψυκτήρια», https://www.ertnews.gr/perifereiakoi-stathmoi/larisa/quot-metamorfonetai-quot-i-koiti-toy-pineioy-me-simeia-xekoyrasis-ypaithria-organa-kai-anapsyktiria/.
7. «Ιανός: H Περιφέρεια Θεσσαλίας ζητά χρηματοδότηση για 9 νέα έργα στο Δήμο Αλμυρού, προϋπ. 13,5 εκ. ευρώ», https://www.almyrosinfo.gr.
8. Στ. Ιωακείμ, «Η Θεσσαλία όπως τη γνωρίζαμε δεν υπάρχει πια. 1.000.000 στρέμματα πλημμυρισμένων εκτάσεων», Εφ Συν, 8.9.2023 https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/403383_i-thessalia-opos-ti-gnorizame-den-yparhei-pia· «Κακοκαιρία Daniel: Πώς άλλαξε ο χάρτης της Θεσσαλίας μετά τον τριήμερο κατακλυσμό», https://www.in.gr/2023/09/08/greece/kakokairia-daniel-pos-allakse-o-xartis-tis-thessalias-apo-ton-triimero-kataklysmo/· «Λέκκας για κακοκαιρία Daniel: Τουλάχιστον 5 χρόνια για να ανακάμψει ο Θεσσαλικός Κάμπος», https://www.cnn.gr/ellada/story/381075/lekkas-gia-kakokairia-daniel-toulaxiston-5-xronia-gia-na-anakampsei-o-thessalikos-kampos?utm_source=projectagora&utm_medium=contentdiscovery.
9. Στο ίδιο· «Κακοκαιρία Daniel: Μεγάλο το κόστος αποκατάστασης της καταστροφής στη Θεσσαλία», https://www.ot.gr/2023/09/08/oikonomia/kakokairia-daniel-megalo-to-kostos-apokatastasis-tis-katastrofis-sti-thessalia· «Κακοκαιρία Daniel: Τα 8 δισ. του θεσσαλικού κάμπου «χάθηκαν» στις λάσπες», https://www.tanea.gr/2023/09/10/economy/kakokairia-daniel-ta-8-dis-tou-thessalikou-kampou-xathikan-stis-laspes/· Δ. Κολτσίδα, «Πάνω από 10 δισ. θα ανέλθει η καταστροφή στη Θεσσαλία», https://www.ieidiseis.gr/parapolitika/213577/pano-apo-10-dis-tha-anelthei-i-katastrofi-sti-thessalia.
10. «“Πράσινα” αναχώματα κατά των πλημμυρών», https://dasarxeio.com/2014/09/24/16384/.
11. «ΤΕΡΝΑ: ξεκίνησαν τα έργα 143 εκ. ευρώ για την αποκατάσταση ζημιών στην Θεσσαλία από τον “Ιανό”», https://ypodomes.com/terna-xekinise-ta-erga-143-ekat-eyro-apokatastasis-apo-ton-iano-sti-thessalia/ και «Το Μονακό του Μπέου, η πρώτη ΔΕΘ χωρίς εγκαίνια, η κίνηση ματ της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ και ο στόχος της Energean», https://www.ot.gr/2023/09/08/inside-stories/to-monako-tou-mpeou-i-proti-deth-xoris-egkainia-i-kinisi-mat-tis-gek-terna-kai-o-stoxos-tis-energean/.
12. Βλ. Γ. Γαραντζιώτη, «Με μόλις δύο ελικόπτερα στις διασώσεις η Πολεμική Αεροπορία – Τι συμβαίνει», https://www.cnn.gr/politiki/story/381159/me-molis-dyo-elikoptera-stis-diasoseis-i-polemiki-aeroporia-ti-symvainei και της ίδιας, «Έτoιμη η πρώτη Μοίρα F16 VIPER – Πώς θα συνεργάζονται στον αέρα με τα Rafale», https://www.cnn.gr/politiki/story/381012/etoimi-i-proti-moira-f16-viper-pos-tha-synergazontai-ston-aera-me-ta-rafale.
