«Ένιωσα απόλυτη ανακούφιση αμέσως μόλις εξερράγη. Το βάρος του κόσμου έφυγε από τους ώμους μου. Είχαμε πετύχει».
Πολ Τίμπετς, πιλότος του βομβαρδιστικού Enola Gay, για τη ρίψη της ατομικής βόμβας «little boy» στη Χιροσίμα
Στις 6 Αυγούστου του 1945 έγινε για πρώτη φορά στην ιστορία χρήση ατομικής βόμβας ενάντια σε πραγματικό στόχο. Είχε προηγηθεί η δοκιμή μιας αντίστοιχης βόμβας από τον αμερικανικό στρατό στην έρημο της Jornada del Muerto στο Νέο Μεξικό περίπου έναν μήνα πιο πριν. Θα ακολουθούσε ο βομβαρδισμός του Ναγκασάκι τρεις μέρες αργότερα και εκατοντάδες πυρηνικές δοκιμές για τις επόμενες δεκαετίες στο πλαίσιο του ψυχρού πολέμου, τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από τη Σοβιετική Ένωση.
Οδεύοντας προς το τέλος του πολέμου
Tο καλοκαίρι του 1945, με τον πόλεμο στην Ευρώπη να έχει τελειώσει με την ήττα της ναζιστικής Γερμανίας, αυτό που απέμενε από τα τελευταία εφιαλτικά πέντε χρόνια ήταν η σύγκρουση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία στον Ειρηνικό Ωκεανό. Οι μεγάλες πόλεις της Ιαπωνίας, ανάμεσα στις οποίες και το Τόκυο, βρίσκονταν σε τραγική κατάσταση εξαιτίας των ανελέητων βομβαρδισμών και ο στρατός της έχει υποστεί μεγάλες απώλειες, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της μάχης της Οκινάουα την άνοιξη του ίδιου χρόνου.
Ωστόσο η ιαπωνική κυβέρνηση αρνείται να συνθηκολογήσει, ενώ οι ΗΠΑ κατανοώντας ότι έχουν ουσιαστικά νικήσει τον πόλεμο, δεν δέχονται τίποτα λιγότερο από την πλήρη και άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας. Προκειμένου να επισπεύσουν αυτή την παράδοση, αποφεύγοντας τις απώλειες που θα σήμαινε για τον αμερικανικό στρατό μια χρονοβόρα εισβολή στην κυρίως Ιαπωνία, οι ΗΠΑ αναζητούν ένα ισχυρό όπλο που θα προκαλέσει ένα σοκαριστικό πλήγμα στον αντίπαλο.
Η προετοιμασία
Το όπλο αυτό έχει εφευρεθεί και κατασκευαστεί, αλλά δεν έχει ποτέ πριν χρησιμοποιηθεί και οι επιπτώσεις του είναι άγνωστες. Αρχικά επομένως, θα έπρεπε να διαπιστωθεί αν όντως η ατομική βόμβα θα είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η δοκιμή στην έρημο Jornada del Muerto στο Νέο Μεξικό ήταν ιδιαίτερα ικανοποιητική για τα στελέχη του αμερικανικού στρατού. H βόμβα προκάλεσε ένα εντυπωσιακό ωστικό κύμα και οι υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύχθηκαν στο σημείο μετέτρεψαν την άμμο σε γυαλί.
Τα νέα για την επιτυχία του πειράματος έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό από την αμερικανική κυβέρνηση και τα στρατιωτικά επιτελεία. Η διοργάνωση της αποστολής ξεκίνησε άμεσα και μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα, το πρωί της 6ης Αυγούστου, το βομβαρδιστικό B-29 «Enola Gay» ξεκινούσε με προορισμό τη Χιροσίμα. Ήταν μια από τις ελάχιστες πόλεις που δεν είχαν μέχρι εκείνη τη στιγμή υποστεί σοβαρές ζημιές από τις εμπρηστικές βόμβες που είχαν καταστρέψει μεγάλα τμήματα του Τόκυο και άλλων πόλεων. Έτσι, ήταν «ιδανική» για να μετρηθούν τα πραγματικά αποτελέσματα της έκρηξης, σε έναν πραγματικό στόχο.
Οι επιπτώσεις της έκρηξης
53 δευτερόλεπτα πέρασαν από την ώρα που η βόμβα απελευθερώθηκε από το αεροπλάνο μέχρι τη στιγμή που εξερράγη. Η ατομική βόμβα με την ονομασία «little boy» (μικρό αγόρι) ισοδυναμούσε με 12.000 ως 15.000 τόνους TNT και η έκταση που κατέστρεψε ήταν περίπου 13 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι που βρίσκονταν σε εξωτερικούς χώρους κοντά στο σημείο της έκρηξης σκοτώθηκαν ακαριαία, ή ακόμη και εξαϋλώθηκαν. Δεκάδες χιλιάδες άλλοι πέθαναν αργότερα από το ωστικό κύμα που ισοπέδωσε την πόλη, ή τις φωτιές που προκλήθηκαν από την έκρηξη, άλλοι σε κάποιο πρόχειρα στημένο κέντρο περίθαλψης, άλλοι απλά στη μέση του δρόμου, δίπλα στα ερείπια.
Κάποιοι από τους επιζώντες, υποφέροντας από τις υψηλές θερμοκρασίες, τη σκόνη και τα εγκαύματα, υπήρξαν θύματα της μαύρης ραδιενεργής βροχής που έπεσε μερικές ώρες μετά την έκρηξη, χωρίς φυσικά να ξέρουν ότι δηλητηριάζονται. Πολλοί από αυτούς πέθαναν εβδομάδες ή και μήνες μετά την έκρηξη, εξαιτίας των επιπτώσεων της έκθεσης στη ραδιενέργεια.
Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων υπολογίζεται ως και 140.000, σε μια πόλη με πληθυσμό 350.000 κατοίκων. Οι ακόμη πιο μακροπρόθεσμες επιπτώσεις θα φαίνονταν μέσα στα επόμενα χρόνια και δεκαετίες, με τους καρκίνους και τις γενετικές αλλοιώσεις να επηρεάζουν όλο και περισσότερους από αυτούς που επιβίωσαν, αλλά και τις επόμενες γενιές.
Μετανιωμένοι και αμετανόητοι
«Τώρα έχω γίνει Θάνατος. Ο καταστροφέας των κόσμων.
Φαντάζομαι πως όλοι νιώσαμε έτσι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο».
Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, φυσικός, δημιουργός της ατομικής βόμβας.
Κάποιοι από όσους συμμετείχαν στην κατασκευή της ατομικής βόμβας, ή στις αποστολές που ισοπέδωσαν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι πρέπει πράγματι να ένιωσαν κάπως έτσι. Πρέπει να αντιλήφθηκαν έστω και εκ των υστέρων, ότι το «αναγκαίο κακό» για το οποίο δούλεψαν ήταν μόνο κακό και καθόλου αναγκαίο. Οι κεντρικοί υπεύθυνοι της τραγωδίας ωστόσο, η αμερικανική κυβέρνηση και οι επικεφαλής του στρατού, δεν έπαψαν ποτέ να ισχυρίζονται ότι η χρήση πυρηνικών όπλων ήταν απαραίτητη προκειμένου να τερματιστεί άμεσα ο πόλεμος και να σωθούν ενδεχομένως πολύ περισσότερες ζωές.
Στην πραγματικότητα οι «σύμμαχοι» επανέλαβαν στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι αυτό που είχαν ήδη ξεκινήσει στο Τόκυο, αλλά και σε γερμανικές πόλεις όπως το Αμβούργο, η Δρέσδη, το Βερολίνο και άλλες: μαζικές, τυφλές καταστροφές, που δεν είχαν στόχο κάποιο αρχηγείο των Ναζί και των συμμάχων τους ή στρατιωτικές εγκαταστάσεις, αλλά τις ίδιες τις πόλεις και τους κατοίκους τους. Παρά το γεγονός ότι ο ιαπωνικός στρατός δεν είχε πραγματικά περιθώρια να συνεχίσει να μάχεται και θα υποχρεωνόταν σύντομα να παραδοθεί, οι νικητές του πολέμου προτίμησαν να τον τερματίσουν με μια ακραία εκδικητική κίνηση με βασικό στόχο άμαχους πολίτες.
Η αρχή μιας νέας εποχής
Από τη μια μεριά η χρήση της ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ήταν μια επίδειξη δύναμης ενάντια στους ηττημένους. Από την άλλη ήταν μια επίδειξη δύναμης ενάντια στον ισχυρότερο σύμμαχο που ήταν ταυτόχρονα ο πιο ενοχλητικός αντίπαλος: τη Σοβιετική Ένωση.
Τις επόμενες δεκαετίες, ο πυρηνικός ανταγωνισμός αποτέλεσε κεντρικό στοιχείο του ψυχρού πολέμου. Ο Ειρηνικός Ωκεανός για τις ΗΠΑ, το Καζακστάν και ο Αρκτικός Κύκλος για τη σταλινική Ρωσία, αποτέλεσαν πεδία δοκιμών του ολέθρου που μπορούσαν να προκαλέσουν τα πυρηνικά τους όπλα. Στα πλαίσια αυτού του ανταγωνισμού κοινότητες εκτοπίστηκαν, οικοσυστήματα καταστράφηκαν, ενώ δεν έλειψαν και οι –πολύ λιγότερες βέβαια από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι– ανθρώπινες απώλειες, αλλά και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία των ντόπιων πληθυσμών.
Όσο υπάρχουν αυτά τα όπλα ο κόσμος δεν πρόκειται ποτέ να είναι ασφαλής. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μας δίνει μια εικόνα για το μέχρι που μπορεί να φτάσει το σύστημα του κέρδους και του γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Ο καπιταλισμός απειλεί πια τον ίδιο τον πλανήτη, καταστρέφοντας το περιβάλλον του, συσσωρεύοντας απίστευτες ποσότητες πυρηνικών και μπαίνοντας σε μια νέα κούρσα «τρελών» εξοπλισμών. Ο αγώνας για την ανατροπή του είναι στην πραγματικότητα αγώνας για την διατήρηση της ζωής και του πολιτισμού.
