Του Πάρη Μακρίδη
Τις τελευταίες βδομάδες στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος βρίσκονται οι εξελίξεις στην Ισπανία. Κι αυτό γιατί η χώρα αυτή προσέφυγε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης με σκοπό να διασφαλίσει το απαραίτητο ποσό (που θα φτάσει ως τα 100 δις €) για την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού της συστήματος.
Το γεγονός ότι η τέταρτη σε μέγεθος οικονομία της ευρωζώνης παραδέχεται με αυτόν τον τρόπο την αδυναμία της να ανταπεξέλθει μόνη της στη διαχείριση των προβλημάτων του τραπεζικού της τομέα όχι μόνο αναδεικνύει, για ακόμα μια φορά, τη σοβαρότητα της κρίσης που βιώνουμε αλλά και οδηγεί στην όξυνση και το βάθεμά της.
Η κρατική παρέμβαση για τη «διάσωση» της Bankia
«Μία ακόμα φορά η οικονομία ολισθαίνει, η ανεργία μαστίζει, οι τράπεζες αντιμετωπίζουν προβλήματα, οι κυβερνήσεις σπεύδουν να τις σώσουν. Όμως για κάποιο λόγο μόνο οι τράπεζες διασώζονται, ποτέ οι άνεργοι»1.
Τη φράση αυτή δεν την ξεσηκώσαμε από κάποιο βιβλίο του Μαρξ. Ανήκει στον Πολ Κρούγκμαν, επιφανή αστό οικονομολόγο και εκφράζει μια σημαντική αλήθεια.
Το ισπανικό πρόβλημα ήρθε με βίαιο τρόπο στην επιφάνεια τον περασμένο Μάη όταν κατέρρευσε η Bankia, η τέταρτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας, η οποία κατείχε «τοξικά» ομόλογα ύψους 32 δις €. Η συγκεκριμένη τράπεζα εθνικοποιήθηκε κατά 45% και το κόστος «διάσωσής» της πέρασε στο κράτος. Το επόμενο βήμα ήταν να βρεθούν τα χρήματα για την ανακεφαλαιοποίησή της, για την εισροή ρευστού στα ταμεία της δηλαδή. Και τότε έσκασε η βόμβα! Στα τέλη του περασμένου μήνα η διοίκηση της Bankia ανακοίνωσε ότι τα κεφάλαια που χρειάζεται για να «ανακάμψει» φτάνουν τα 19 δις €, στα οποία πρέπει να προστεθούν και τα 4,5 δις € που είχε λάβει σε προηγούμενη περίοδο. Σύνολο δηλαδή 23,5 δις € για μια μόνο τράπεζα!
Για να αντιληφθούμε πλήρως το μέγεθος του ποσού αυτού αξίζει να σημειώσουμε ότι το Frob (το ισπανικό Δημόσιο Ταμείο Στήριξης του Χρηματοπιστωτικού Τομέα) έχει στα ταμεία του περίπου 4 δις € ενώ σύμφωνα με τα ισπανικά ΜΜΕ η κυβέρνηση υπολόγιζε ότι οι ισπανικές τράπεζες θα χρειαστούν 15 δις € στο σύνολό τους!
Η αρχική σκέψη για δανεισμό της Bankia από την ΕΚΤ με εγγυήσεις του ισπανικού δημοσίου ναυάγησε και τα επιτόκια δανεισμού των 10ετών ισπανικών ομολόγων εκτοξεύτηκαν στα ύψη, ξεπερνώντας το 7% (αντίστοιχο επιτόκιο είχαν και τα ελληνικά ομόλογα την περίοδο της προσφυγής στο Μηχανισμό Στήριξης).
Ένα Μνημόνιο χωρίς Μνημόνιο!
Φυσικά τα ευρωπαϊκά ιμπεριαλιστικά κέντρα δεν θα μπορούσαν να αφήσουν το τραπεζικό σύστημα της Ισπανίας να καταρρεύσει προκαλώντας αλυσιδωτές συνέπειες. Γι’ αυτό και αποφασίστηκε η Ισπανία να δανειστεί έως και 100 δις €, χωρίς μέχρι στιγμής να έχουν αποσαφηνιστεί οι τεχνικές λεπτομέρειες της δανειοδότησης. Προς το παρόν φαίνεται πως το ΔΝΤ δεν πρόκειται να συμβάλλει οικονομικά στη «διάσωση», διατηρώντας έναν ρόλο «συμβουλευτικό». Το βάρος της «βοήθειας» δηλαδή θα πέσει στα κράτη της ευρωζώνης είτε μέσω του EFSF είτε μέσω του ESM2.
Όλα αυτά δεν αλλάζουν την ουσία: Και η ουσία είναι ότι τα λαϊκά στρώματα της Ισπανίας θα συνεχίσουν να πληρώνουν (και με το παραπάνω πλέον) την καπιταλιστική κρίση και τη διάσωση των κερδών των τραπεζών. Γιατί ναι μεν τυπικά δεν υπάρχει ένα Μνημόνιο που να εμπεριέχει μέτρα λιτότητας ως όρο για το δανεισμό της χώρας αλλά στην πραγματικότητα τα μέτρα αυτά εφαρμόζονται εδώ και τρία χρόνια στην Ισπανία, σε συνεννόηση με το ΔΝΤ και την ευρωπαϊκή άρχουσα τάξη!
Το «φάρμακο» που σκοτώνει
Τα μέτρα αυτά πάρθηκαν για να μη φτάσει η Ισπανία εδώ που έφτασε. Και οι ίδιες πολιτικές, που οδήγησαν την Ισπανία στην άκρη του γκρεμού, θα συνεχίσουν να εφαρμόζονται για τη σωτηρία της. Το δηλητήριο δηλαδή θα δίνεται ως φάρμακο…
Ο προϋπολογισμός του 2012 μάλιστα είναι βαθύτατα ταξικός υπέρ των καπιταλιστών καθώς προβλέπει μέτρα ύψους 27,3 δις €, με περικοπές σε Υγεία, Παιδεία και σε κοινωνικές παροχές, το πάγωμα των μισθών των δημοσίων υπαλλήλων, την αύξηση της φορολογίας και των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος αλλά και τη διευκόλυνση των απολύσεων. Την ίδια στιγμή βέβαια η ανεργία έχει φτάσει στο 24,3% και η ανεργία των νέων στο 51,5%!
Το χρέος: απ’ το 68% στο 90%
Με το δάνειο των 100 δις € το ισπανικό δημόσιο χρέος θα ανέβει κατευθείαν κατά 10% και αναμένεται να φτάσει στο 90% του ΑΕΠ από 68% που ήταν στα τέλη του 2011.
Η αύξηση αυτή σε συνδυασμό με το μεγάλο έλλειμμα της ισπανικής κυβέρνησης θα οδηγήσει σε περισσότερα μέτρα λιτότητας και σε περισσότερες περικοπές. Το ότι τυπικά δεν υπάρχει ένα Μνημόνιο (ακόμα) έχει μικρή σημασία. Τα ίδια αντιλαϊκά μέτρα εφαρμόζονται και θα εφαρμόζονται, για τον ίδιο ακριβώς λόγο που εφαρμόζονται στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία: την διασφάλιση των κερδών των τραπεζιτών.
Καμιά διέξοδος από την κρίση δεν μπορεί να έρθει με αυτόν τον τρόπο. Το έχουν αποδείξει περίτρανα τα παραδείγματα των χωρών που εφάρμοσαν τις μνημονιακές πολιτικές. Άλλωστε, το γεγονός ότι οι ισπανικές τράπεζες είναι οι κύριοι αγοραστές του ισπανικού χρέους δημιουργεί έναν κατηφορικό φαύλο κύκλο. Όπως επισήμανε και ο Τζ. Στίγκλιτς σε συνέντευξή του στο Reuters
«το σύστημα λειτουργεί ως εξής… η ισπανική κυβέρνηση διασώζει τις ισπανικές τράπεζες και οι ισπανικές τράπεζες την κυβέρνηση», τονίζοντας ότι κάτι τέτοιο «δεν πρόκειται να λειτουργήσει και δεν λειτουργεί»3.
Οι Ισπανοί εργαζόμενοι οργανώνουν τις αντιστάσεις τους
Τα λαϊκά στρώματα της Ισπανίας προσπαθούν να οργανώσουν τις αντιστάσεις τους. Η εμπειρία από την Ελλάδα –και από το που οδήγησαν παρόμοιες πολιτικές επιλογές εδώ–τους δίνει το πλεονέκτημα να ξεκινήσουν με την κατανόησή τους ένα βήμα πιο μπροστά.
Η Γενική Απεργία της 29η Μάρτη στην Ισπανία ήταν μαζικότατη, ογκώδεις ήταν οι διαδηλώσεις στις 12 Μάη για την επέτειο εκκίνησης του κινήματος των Αγανακτισμένων ενώ μεγάλη επιτυχία είχε και η απεργία των εκπαιδευτικών στις 22 Μάη.
Την ώρα που γράφονται οι γραμμές αυτές σε εξέλιξη βρίσκεται και ο μεγαλειώδης αγώνας των ανθρακωρύχων στην περιοχή της Αστούρια, οι οποίοι αγωνίζονται ενάντια στις περικοπές που έχουν αναγγελθεί, περικοπές που καταδικάζουν την πλειοψηφία από αυτούς στην ανεργία και τη φτώχεια.
Η ισπανική Αριστερά έχει καθήκον να μπει μπροστά και να βοηθήσει στην οργάνωση της πάλης του ισπανικού λαού. Για να ανατραπούν οι πολιτικές αυτές είναι αναγκαίο ένα αγωνιστικό σχέδιο το οποίο δεν θα περιορίζεται σε μια απεργία κάθε τόσο αλλά θα έχει διάρκεια, μαχητικότητα και κλιμάκωση. Και παράλληλα με αυτό να τεθεί η εναλλακτική στην καπιταλιστική βαρβαρότητα η οποία δεν μπορεί να είναι άλλη παρά μια κυβέρνηση των εργαζομένων με επαναστατικό-σοσιαλιστικό πρόγραμμα.
_______________________
2 O EFSF (European Financial Stability Facility) αποτελεί τον αρχικό και προσωρινού χαρακτήρα μηχανισμό στήριξης. Ο ESM (European Stability Mechanism) αποτελεί το μόνιμο μηχανισμό στήριξης της ευρωζώνης, ο οποίος θα μπει σε εφαρμογή από τον Ιούλη.
