Στα πλαίσια πρόσφατης συνάντησης της CWI, της διεθνούς οργάνωσης στην οποία συμμετέχει το Ξεκίνημα, μιλήσαμε με το σύντροφο Αϊονούρ Κουρμάνοφ, από το Καζακστάν.
Ο σ. Αϊονούρ είναι ηγετικό στέλεχος της «Σοσιαλιστικής Αντίστασης» (τμήμα της CWI στο Καζακστάν) με πολύ ενεργή δράση στο εργατικό κίνημα και τους κοινωνικούς αγώνες στη χώρα.
Στις 16 Δεκέμβρη 2011 η κυβέρνηση του Ναζαρμπάγιεφ επιτέθηκε με στρατό και πραγματικά πυρά ενάντια στους απεργούς στις πετρελαιοπηγές της πόλης Ζαναοζέν, αφήνοντας πίσω της νεκρούς και τραυματίες. (Δείτε σχετικό βίντεο για τις εξελίξεις στο Καζακστάν, εδώ: http://www.youtube.com/watch?v=AJmpy3UucQk). Ο σ. Αϊνούρ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Καζακστάν και μένει αυτή την περίοδο στη Μόσχα λόγω της έντασης της καταστολής στο Καζακστάν και της σοβαρής απειλής για τη ζωή του από την αστυνομία του δικτάτορα Ναζαρμπάγιεφ.
Τη συνέντευξη πήρανε οι σ. Νίκος Αναστασιάδης και Νίκος Κανελλής.
Σύντροφε Αϊονούρ, το 2011 έγιναν πολλές και σημαντικές εργατικές κινητοποιήσεις και απεργίες στο Καζακστάν. Σε ποιους κλάδους έγιναν και ποια ήταν τα κύρια αιτήματα τους;
Οι σημαντικότερες απεργίες έγιναν στον κλάδο των ορυχείων, στις αστικές συγκοινωνίες και τις μεταφορές, σε εργοστάσια παραγωγής οικοδομικών υλικών και κυρίως στη βιομηχανία εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως για παράδειγμα στην εταιρία «Kaz Muni Gaz». Κεντρικό αίτημα των απεργιών αυτών, και ειδικά στις πετρελαιοπηγές, ήταν η αύξηση των μισθών για την επικίνδυνη εργασία.
Η μεγαλύτερη πρόσφατη απεργία ήταν στην εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου. Πως και πότε ξεκίνησε αυτή η απεργία, ποια ήταν αιτήματα, σε πόσες πετρελαιοπηγές εξαπλώθηκε και πόσοι συνολικά εργαζόμενοι συμμετείχαν σε αυτήν;
Καταρχήν είναι δύσκολο να πω με ακρίβεια πόσοι εργαζόμενοι συμμετείχαν στην απεργία γιατί υπάρχουν πολλές διαφορετικές εταιρίες που εκμεταλλεύονται το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο κάτω από μια κοινή επιχειρηματική ομπρέλα. Κάποιες από αυτές είναι ιδιοκτησία ξένων πολυεθνικών. Μια από τις δυο μεγαλύτερες εταιρίες στον κλάδο ανήκει κατά 51% στο Κινέζικο κράτος και λέγεται «Citigroup».
Η απεργία ξεκίνησε όταν ο νέος Κινέζος μάνατζερ που διορίστηκε στη διοίκηση της εταιρίας αρνήθηκε να υπογράψει συλλογική σύμβαση με τους εργαζόμενους. Κι αυτό παρότι στη Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση που είχε ήδη υπογραφεί υπήρχε συμφωνία για μεγαλύτερους μισθούς για «επικίνδυνη εργασία» όπως αυτή που γίνεται στις εταιρείες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Η απεργία στις πετρελαιοπηγές της πόλης Ακτάου ξεκίνησε επίσημα στις 17 Μάη του 2011. Βέβαια η αντιπαράθεση είχε ξεκινήσει επί της ουσίας από τον Δεκέμβρη του 2010. Δέκα μέρες μετά το ξεκίνημα της απεργίας (στις 27/05/2011) οι εργαζόμενοι στις πετρελαιοπηγές της «Kaz Muni Gaz» στην πόλη Ζαναοζέν ξεκίνησαν απεργία τόσο σε ένδειξη αλληλεγγύης στους συναδέλφους τους στην Ακτάου αλλά και για να υπερασπιστούν τα δικά τους δικαιώματα.
Ανάμεσα στα αιτήματα της απεργίας ήταν η βελτίωση των συνθηκών δουλειάς και η ελεύθερη συνδικαλιστική δραστηριότητα. Όμως το κύριο και πιο σημαντικό αίτημα των εργαζομένων – και αυτό ισχύει για μια σειρά από απεργίες – είναι η εθνικοποίηση της βιομηχανίας πετρελαίου και αερίου κάτω από εργατικό έλεγχο.
Πολύ σύντομα και οι εργάτες σε άλλες εταιρίες, που σχετίζονται με την βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, κατέβηκαν και εκείνοι σε απεργία. Πρόκειται για θυγατρικές εταιρίες που αναλαμβάνουν συγκεκριμένα τμήματα της παραγωγικής διαδικασίας (μεταφορές, διυλιστήρια κλπ) με στόχο την μείωση του κόστους παραγωγής. Αυτό το πετυχαίνουν μέσα από χαμηλότερα μεροκάματα, μεγαλύτερη εντατικοποίηση της εργασίας και επιβάλλοντας χειρότερες συνθήκες δουλειάς. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός είναι κατά κανόνα πολύ κακής ποιότητας, συνήθως μεταχειρισμένα μηχανήματα από την Κίνα. Τα μέτρα ασφαλείας είναι ανύπαρκτα, οι συνθήκες δουλειάς είναι εξαιρετικές βαριές και δύσκολες (πχ το καλοκαίρι η θερμοκρασία φτάνει ως και τους 50 βαθμούς Κελσίου) και για αυτό οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να αγοράσουν οι ίδιοι τον στοιχειώδη εξοπλισμό ασφαλείας (γάντια, μάσκες, κράνη κλπ) ενώ πολλές φορές αγοράζουν ακόμη και τα απαραίτητα εργαλεία για τη δουλειά τους.
Το αποτέλεσμα αυτών των συνθηκών δουλειάς και της εντατικοποίησης της παραγωγής (για να πιαστούν οι όλο και πιο ψηλοί στόχοι, που οδηγούν σε μεγαλύτερα κέρδη) είναι τα συχνά εργατικά ατυχήματα. Κάποιες φορές οι εργαζόμενοι βουτάνε κυριολεκτικά στο πετρέλαιο όταν οι πολύ κακές εγκαταστάσεις παθαίνουν βλάβες. Πολύ συχνά τα ατυχήματα είναι θανατηφόρα. Όταν κάποιος εργάτης σκοτωθεί σε εργατικό ατύχημα η εταιρία ανακοινώνει ότι πέθανε από φυσικά αίτια όπως η καρδιακή προσβολή για να μην πληρώσει αποζημιώσεις κλπ. Πρόκειται για συνθήκες δουλειάς 19ου αιώνα.
Οι εργαζόμενοι βλέπουν με τα μάτια τους ότι οι πολυεθνικές εταιρίες ληστεύουν απροκάλυπτα τον φυσικό πλούτο της χώρας, κρατάνε διπλά βιβλία και κλέβουν και το κράτος. Για όλους αυτούς τους λόγους το κύριο αίτημα των εργατών είναι η εθνικοποίηση των πετρελαιοπηγών και της εξόρυξης φυσικού αερίου κάτω από τον εργατικό έλεγχο.
Στις 16 Δεκέμβρη 2011 η κυβέρνηση κατέβασε το στρατό στην πόλη Ζαναοζέν και χτύπησε με πραγματικά πυρά, σκοτώνοντας απεργούς εργάτες. Τι ακριβώς έγινε; Για ποιο λόγο επέλεξε την άγρια καταστολή η κυβέρνηση;
Καταρχήν πρόκειται για μια συνειδητή και προσχεδιασμένη επίθεση. Ο πρώτος στόχος της κυβέρνησης ήταν να σταματήσει η συγκεκριμένη απεργία για να μην αποτελέσει το «κακό» παράδειγμα. Ήθελαν να μην εξαπλωθεί η ιδέα της απεργίας σε άλλες εταιρίες και στόχος τους ήταν να το πετύχουν πριν τις εθνικές εκλογές που ήταν προγραμματισμένες για τις 15 Γενάρη.
Η εταιρία είχε ήδη χάσει σχεδόν 1 δισ. δολ. λόγω της απεργίας και πίεζε για τον άμεσο τερματισμό της πριν περάσει ο χειμώνας, όταν ούτως ή άλλως η παραγωγή είναι σχετικά μικρή.
Επιπλέον σκοτώνοντας εν ψυχρώ απεργούς εργάτες θέλησαν να τρομοκρατήσουν ολόκληρη την εργατική τάξη και να στείλουν ένα μήνυμα ότι αυτή θα είναι η αντίδραση σε κάθε απεργία. Το καθεστώς ξέρει ότι σύντομα μπορεί να ξεσπάσουν απεργίες και αντίστοιχα «προβλήματα» και σε άλλους τομείς της οικονομίας. Γι’ αυτό θέλησαν να σταματήσουν το διογκούμενο απεργιακό κύμα. Η επίθεση ήταν προσχεδιασμένη καθώς στις 16/12/2011 ήταν η 20η επέτειος της ανεξαρτησίας της χώρας (σ.σ. μετά την κατάρρευση και διάλυση της ΕΣΣΔ) και ο Ναζαρμπάγιεφ ήθελε να οργανώσει εκδηλώσεις υπέρ του καθεστώτος του. Φυσικά αναγκάστηκε να ακυρώσει όλες τις εκδηλώσεις του καθεστώτος στην Ζαναοζέν.
Ποια η κατάσταση αυτή τη στιγμή μέσα στην πόλη Ζαναοζέν;
Η κυβέρνηση κήρυξε την Ζαναοζέν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Αυτό σημαίνει ότι η κυκλοφορία μέσα στην πόλη είναι υπό περιορισμό και έλεγχο, επίσης είναι πολύ περιορισμένη η πρόσβαση για τους δημοσιογράφους ενώ απαγορεύεται η φωτογράφηση ή βιντεοσκόπηση των όσων συμβαίνουν. Η πρόσβαση στην πόλη είναι πολύ δύσκολη και οι μετακινήσεις πληθυσμού ελέγχονται από το στρατό.
Πάρα πολλοί αγωνιστές έχουν συλληφθεί. Είχαν φτάσει τις μέρες του Δεκέμβρη και Γενάρη να συλλαμβάνουν ακόμη και τραυματίες μέσα από τα νοσοκομεία. Συνολικά πολλές χιλιάδες αγωνιστές εργάτες έχουν περάσει από κρατητήρια και έχουν ξυλοκοπηθεί κατά τη διάρκεια της κράτησης. Πολλές φορές άνθρωποι που είχαν συλληφθεί, μετά την απελευθέρωση τους πήγαιναν κατευθείαν στα νοσοκομεία για να τους περιθάλψουν. Άλλοι έχασαν τη ζωή τους από το ξύλο και τα βασανιστήρια. Ένα από τα βασανιστήρια ήταν να γυμνώνουν τους συλληφθέντες και να τους πετάνε έξω στους μείον 18 βαθμούς Κελσίου. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και πολλές γυναίκες.
Την επόμενη περίοδο πολλοί αγωνιστές θα περάσουν από δίκες και θα καταδικαστούν με την κατηγορία της υποκίνησης και οργάνωσης απεργίας. Οι ποινές για αυτά τα «αδικήματα» είναι από 6 ως 10 χρόνια. Συνολικά κατά τη διάρκεια της εξέγερσης πάνω από 150 εργάτες σκοτώθηκαν από το καθεστώς του Ναζαρμπάγιεφ!
Ποια ήταν η στάση των αριστερών κομμάτων και των συνδικάτων στη χώρα και στο εξωτερικό απέναντι στην εξέγερση;
Σε διεθνές επίπεδο, η CWI οργάνωσε εκστρατεία αλληλεγγύης στους εργάτες της Ακτάου και της Ζαναοζέν και διαμαρτυρίας ενάντια στο καθεστώς του Ναζαρμπάγιεφ. Έγιναν πολλές πικετοφορίες έξω από πρεσβείες του Καζακστάν σε πολλές χώρες σε όλο τον κόσμο. Επίσης η πίεση μέσα από τις επιστολές διαμαρτυρίας προς το καθεστώς ήταν μεγάλη. Και μέσα στη Ρωσία και την Ουκρανία πολλές οργανώσεις έδειξαν την αλληλεγγύη προς το κίνημα στο Καζακστάν.
Βέβαια, κάποιες άλλες «αριστερές» και «συνδικαλιστικές» οργανώσεις στήριξαν τον Ναζαρμπάγιεφ, όπως για παράδειγμα η επίσημη Γενική Συνομοσπονδία Εργαζομένων στο Καζακστάν! Η ΓΣΕK είπε ότι οι δολοφονίες ήταν νόμιμες και κάλεσε τους εργάτες να επιστρέψουν στη δουλειά! Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ουκρανίας μέσα από την εφημερίδα του είπε ότι ο Ναζαρμπάγιεφ αντέδρασε σωστά στην εξέγερση, χρησιμοποίησε πολύ καλά τους φαντάρους του οι οποίοι μάλιστα είναι πολύ καλοί σκοπευτές και έτσι απέτρεψε άλλη μια «πορτοκαλί» επανάσταση. Ίδια στάση κράτησε και η «Ουκρανική Ένωση Εργατών» (συνδικαλιστική οργάνωση) είπε ότι πρόκειται για μια νέα «πορτοκαλί επανάσταση» και κάλεσε τους εργάτες να μην απεργήσουν.
Ένα «αριστερό» (υποτίθεται) Ρωσικό σάιτ έγραψε ότι αν οι εργάτες περιοριζόταν μόνο στα οικονομικά αιτήματα τότε δεν θα υπήρχε πρόβλημα, όμως αυτοί είχαν σαν αίτημα την εθνικοποίηση της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου και για αυτό έδωσαν στο καθεστώς το δικαίωμα να χτυπήσει. Έγραψε επίσης ότι η CWI είναι υπεύθυνη για ότι έγινε και μας κατηγόρησαν για προβοκάτορες. Την ίδια κατηγορία έκανε και η «Διεθνής Ένωση Συνδικάτων» που εδρεύει στην Γενεύη.
Το καθεστώς του Ναζαρμπάγιεφ προσπαθεί να δείξει ότι κάνει δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Τι έγινε όμως στις τελευταίες εκλογές;
Πρόκειται για απάτη του Ναζαρμπάγιεφ ο οποίος προσπαθεί να καθησυχάσει τις δυτικές δυνάμεις ότι ελέγχει την κατάσταση μέσα από δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις. Ένα από τα επιχειρήματά του ήταν ότι η νέα βουλή είναι τρικομματική σε σχέση με την προηγούμενη μονοκομματική. Πρόκειται για φάρσα. Και τα τρία κόμματα της σημερινής βουλής είναι υπέρ του καθεστώτος! Κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν επιτράπηκε να κατέβει στις εκλογές. Ο Ναζαρμπάγιεφ επέτρεψε να κατέβουν στις εκλογές μόνο τα κόμματα που τον στηρίζουν, όπως το Φιλελεύθερο κόμμα που τάσσεται ανοιχτά υπέρ των μεγάλων επιχειρήσεων και πολυεθνικών και το φιλοκαθεστωτικό «ΚΚ». Επίσης απαγορεύτηκε η κάθοδος οποιουδήποτε ανεξάρτητου υποψήφιου. Για παράδειγμα το καθεστώς απαγόρευσε την κάθοδο της υποψήφιας της «Σοσιαλιστικής Αντίστασης» στην πρωτεύουσα Άλματα με την γελοία δικαιολογία ότι η συντρόφισσα δεν ήταν εντάξει ως προς το ασφαλιστικό της ταμείο…χρωστούσε είπαν 2 €!
Την τελευταία περίοδο υπάρχει σημαντικές διεργασίες τόσο στο συνδικαλιστικό όσο και στο πολιτικό επίπεδο. Χτίζονται νέα ανεξάρτητα συνδικάτα και συζητιέται η ίδρυση μιας ανεξάρτητης συνδικαλιστικής ομοσπονδίας και ενός ανεξάρτητου εργατικού κόμματος. Σε ποια φάση βρίσκονται αυτές οι συζητήσεις;
Αυτή τη στιγμή έχει παρθεί η απόφαση για να δημιουργηθεί μια νέα ανεξάρτητη ομοσπονδία συνδικάτων. Παρότι η ίδρυση της ομοσπονδίας δεν έχει γίνει ακόμη επίσημα όλες οι απεργίες (και αυτή στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο) έχουν γίνει από τα συνδικάτα και τους συνδικαλιστές ηγέτες που συνδέονται με αυτή την προσπάθεια. Πολλοί από αυτούς λάβανε μέρος στο συνέδριο που έγινε τον Νοέμβρη του 2010 με στόχο το χτίσιμο της νέας ομοσπονδίας.
Γνωρίζουμε φυσικά πως το καθεστώς δεν πρόκειται να αποδεχτεί την νέα εργατική Ομοσπονδία. Έχουν απαγορεύσει την εγγραφή των εργαζομένων σε αυτή, έχουν απαγορεύσει την έκδοση εφημερίδας από την Ομοσπονδία ενώ οι ηγέτες της διώκονται και συλλαμβάνονται.
Παράλληλα με την προσπάθεια χτισίματος ανεξάρτητων συνδικάτων και ομοσπονδίας γίνεται και προσπάθεια να δημιουργηθεί και μια νέα πολιτική οργάνωση των εργαζομένων. Τον Μάη (2011) ιδρύθηκε το «Σοσιαλιστικό Κίνημα του Καζακστάν» (ΣΚΚ) στο οποίο συμμετέχουν αγωνιστές από τα συνδικάτα, αγωνιστές κοινωνικών κινημάτων και φυσικά σοσιαλιστές και μαρξιστές, όπως οι σύντροφοι της «Σοσιαλιστικής Αντίστασης» στο Καζακστάν. Η ιδέα είναι το ΣΚΚ να γίνει ένα νέα μαζικό πολιτικό κόμμα των εργαζομένων.
Το Νοέμβρη του 2011 οι απεργοί στην Ζαναοζέν έφτιαξαν τη δική τους πολιτική επιτροπή, την ονόμασαν «Επιτροπή για την δημιουργία μιας ανεξάρτητης εργατικής ομοσπονδίας και ενός εργατικού κόμματος». Η επιτροπή υιοθέτησε μια σειρά από γραπτές αποφάσεις και ψηφίσματα και μάζεψε περίπου 15.000 υπογραφές, οι 10.000 εκ των οποίων είναι από το Δυτικό Καζακστάν και την περιοχή της Ακτάου. Στις 16 Δεκέμβρη πήρε απόφαση για μποϊκοτάζ των εθνικών εκλογών του Γενάρη και κάλεσε τους εργαζόμενους να μην στηρίξουν κανένα φιλοκαθεστωτικό κόμμα.
Το ΣΚΚ είναι ένα πλατύ κίνημα με δράση σε περίπου 11 περιοχές του Καζακστάν. Πέρα από τα συνδικαλιστικά και εργατικά ζητήματα το ΣΚΚ έχει ενεργή εμπλοκή στο κίνημα ενάντια στις κατασχέσεις σπιτιών από τις τράπεζες που αφορά χιλιάδες ανθρώπους, σε εκστρατείες για τα δικαιώματα των φυλακισμένων κα.
Πριν τη δημιουργία του ΣΚΚ υπήρχε μια προπαρασκευαστική επιτροπή, η πολιτική κίνηση «Καζακστάν 2012». Σήμερα όμως διάφορες ομάδες, κινήσεις και συνδικάτα παίρνουν ανεξάρτητα τις δικές τους αποφάσεις συμμετοχής στο ΣΚΚ επειδή ουσιαστικά δεν υπάρχει κανένα άλλο αντιπολιτευτικό κόμμα. Φυσικά δεν υπάρχει συμφωνία σε όλα τα ζητήματα όμως το πρόγραμμα που έχει υιοθετήσει το ΣΚΚ είναι αντικαπιταλιστικό και υπέρ του σοσιαλισμού. Το πολιτικό κενό είναι πολύ μεγάλο και το ΣΚΚ και η «Σοσιαλιστική Αντίσταση» είναι η μοναδική αριστερά που υπάρχει.
Οι πολιτικές αυτές διεργασίες συνδυάζονται με σημαντικές εξελίξεις στο εργατικό κίνημα. Η καταστολή και οι δολοφονίες εργατών στις 16 Δεκέμβρη έχουν επηρεάσει βαθιά τη συνείδηση των εργατών στο Καζακστάν. Για παράδειγμα οι εργάτες στην πολυεθνική βιομηχανία παραγωγής χάλυβα Arcelormital (σ.σ.: έχει εργοστάσια σε όλο τον κόσμο και στην Ελλάδα) ετοιμάζονται για απεργία, ενώ στις 22 Δεκέμβρη έγινε τοπική γενική απεργία στην περιοχή Μαγκινστάου στο δυτικό Καζακστάν.
Ποια ήταν η συμμετοχή της «Σοσιαλιστικής Αντίστασης» στα πρόσφατα γεγονότα;
Η «Σοσιαλιστική Αντίσταση» είχε σημαντική συμβολή τόσο στο να γίνει γνωστό διεθνώς το τι έγινε στην Ζαναοζέν. Επιπλέον παίξαμε και σημαντικό ρόλο μέσα στα ίδια τα γεγονότα. Υποστηρίξαμε την απεργία στην Ζαναοζέν και την Ακτάου από την αρχή. Είχαμε σχέση με τους εργάτες ήδη πριν την απεργία. Η σχέση μας με τους εργάτες στις πετρελαιοπηγές και στην εξόρυξη φυσικού αερίου κρατάει από το 2008.
Από τότε στηρίζουμε τους αγώνες των εργατών αυτών για το χτίσιμο ανεξάρτητου συνδικάτου και ανεξάρτητης εργατικής ομοσπονδίας. Το αίτημα για εθνικοποιήσεις είναι ένα πολιτικό αίτημα που έχει υιοθετηθεί από ολόκληρη την εργατική τάξη της περιοχής από το 2009. Οι ηγέτες «του Συνδικάτου της Ακτάου» (είναι ένα από τα καινούρια ανεξάρτητα συνδικάτα της περιοχής) έχουν πολύ στενή σχέση με εμάς και από κοινού συζητάμε και σχεδιάζουμε τα επόμενα βήματα του κινήματα.
Σύντροφε Αϊονούρ σε ευχαριστούμε πολύ, καλή δύναμη και καλή συνέχεια.
Σας ευχαριστώ κι εγώ.
