Ένα από τα πρώτα μέτρα που εφαρμόστηκαν την περίοδο της καραντίνας για την προστασία από τον κορονοϊό, ήταν το καθεστώς της τηλεργασίας, η απασχόληση δηλαδή εργαζομένων από το σπίτι τους μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή και σύνδεσης στο διαδίκτυο. Εκείνη την περίοδο αποτέλεσε ένα έκτακτο και απαραίτητο μέτρο στα πλαίσια του γενικού κανόνα «Μένουμε σπίτι», πάρθηκε όμως χωρίς να υπάρχει η απαραίτητη νομοθεσία για να προστατεύσει τους εργαζόμενους και χωρίς καμία πρόταση ή μέριμνα για το πώς θα γίνονται έλεγχοι για τυχόν παραβίαση εργατικών δικαιωμάτων
Σήμερα, με την κυβέρνηση να ετοιμάζεται να καταθέσει νομοσχέδιο για την τηλεργασία, φαίνεται για μία ακόμα φορά πως «ουδέν μονιμότερο του προσωρινού» και πως η τηλεργασία ήρθε για να μείνει, όχι πλέον σαν έκτακτο μέτρο, αλλά σαν μία νέα μορφή απασχόλησης. Ποιους όμως εξυπηρετεί το καθεστώς της τηλεργασίας;
Αίτημα του ΣΕΒ εδώ και χρόνια
Μπορεί η τηλεργασία να εφαρμόστηκε ευρέως την τελευταία περίοδο, η εφαρμογή της όμως αποτελούσε πάγιο αίτημα του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων (ΣΕΒ) εδώ και χρόνια. Όπως ο ίδιος ο ΣΕΒ εξηγούσε, για παράδειγμα, σε άρθρο που δημοσίευσε στη σελίδα του τον Μάιο του 2019:
«Η τηλεργασία μπορεί να επιφέρει σημαντικά, αμοιβαία, οφέλη στις επιχειρήσεις και στους εργαζομένους. Για τις επιχειρήσεις, τα κυριότερα οφέλη είναι η αύξηση της παραγωγικότητας μέχρι και 50%, η προσέλκυση και διατήρηση προσωπικού νεότερων ηλικιών, η μείωση των λειτουργικών εξόδων, αλλά και η μείωση εκτάκτων απουσιών. Για τους εργαζόμενους, η τηλεργασία βελτιώνει την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και επιφέρει οικονομικά οφέλη, κυρίως μέσω της μείωσης των μετακινήσεων».
Η παραπάνω τοποθέτηση παρουσίαζε αρκετά καθαρά τα οφέλη των επιχειρήσεων από την τηλεργασία: Νεότεροι εργαζόμενοι και άρα χαμηλότεροι μισθοί. Αύξηση της παραγωγικότητας δηλαδή μεγαλύτερο ξεζούμισμα των εργαζομένων. Μείωση των λειτουργικών εξόδων που θα μετακυλήσουν στους εργαζόμενους, όπως το κόστος του εξοπλισμού για την εργασία τους (καλύτερης ποιότητας σύνδεση στο διαδίκτυο και ηλεκτρονικός εξοπλισμός ή τις απαραίτητες συνθήκες εργασίας σε εργονομικό γραφείο, καρέκλα, υποπόδιο κλπ). Επίσης, την ανάγκη για ψύξη ή θέρμανση ανάλογα με την εποχή στον χώρο εργασίας, ανάγκη που δεν καλύπτουν οι εργαζόμενοι όταν εργάζονται στην επιχείρηση, αλλά καλούνται να καλύψουν όταν εργάζονται από το σπίτι. Μείωση έκτακτων απουσιών, που σημαίνει πως οι εργαζόμενοι θα δουλεύουν κάτω από συνθήκες που σε άλλη περίπτωση θα έπαιρναν άδεια όπως σε περίπτωση ασθένειας, γονικών υποχρεώσεων κλπ.
Και τι θα κερδίσουν απ’ αυτό τελικά οι εργαζόμενοι; Σύμφωνα με τον ΣΕΒ… το κόστος των μετακινήσεων!
Εξάλλου η διάθεση των εργοδοτών έγινε φανερή την περίοδο της καραντίνας, όταν οι εργαζόμενοι που δούλευαν από το σπίτι είδαν να καταπατούνται τα δικαιώματά τους. Εκείνη την περίοδο υπήρξαν και μία σειρά από καταγγελίες για εξαντλητικά ωράρια εργασίας, ενώ άλλοι κατήγγειλαν πως υποχρεώθηκαν να υπογράψουν νέες συμβάσεις εργασίας που προέβλεπαν τη δυνατότητα ελέγχου των εργαζομένων μέσω κάμερας ή «εφόδου» του εργοδότη στο σπίτι τους, απαίτηση τις ώρες εργασίας να μη χρησιμοποιεί κανένα άλλο μέλος του νοικοκυριού το ίντερνετ κα.
Προστασία των εργαζομένων; Ούτε γι’ αστείο.
Μήνες μετά τη λήξη της καραντίνας, λοιπόν, η κυβέρνηση ετοιμάζεται να καταθέσει νομοσχέδιο για την τηλεργασία, αφού πρώτα επέτρεψε στους εργοδότες να αυθαιρετήσουν και να εκμεταλλευτούν τους υπαλλήλους τους. Έστω όμως και αργά, προστατεύει τελικά το νομοσχέδιο τους εργαζόμενους;
Αρχικά να πούμε πως δεν έχει δημοσιοποιηθεί επίσημα το ίδιο το νομοσχέδιο, αλλά έχουν δοθεί στη δημοσιότητα οι βασικές του κατευθύνσεις. Αυτές περιλαμβάνουν την τήρηση ωραρίου από τον εργοδότη, τον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής του εργαζομένου, την κάλυψη του κόστους εξοπλισμού από τον εργοδότη, την απαγόρευση της χρήσης κάμερας, τη δήλωση εργαζομένου και ωραρίου τηλεργασίας στην «ΕΡΓΑΝΗ» κα.
Η «θεωρία» του νομοσχεδίου ακούγεται καλή, τι γίνεται όμως με την πράξη; Όταν τα ωράρια των εργαζομένων καταπατούνται καθημερινά στους χώρους εργασίας, είναι κατανοητό πως όταν μιλάμε για καθεστώς τηλεργασίας, η καταπάτηση των ωραρίων θα είναι ακόμα ευκολότερη, αφού οι όποιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί υπάρχουν, έχουν ακόμα πιο περιορισμένες δυνατότητες παρέμβασης. Παράλληλα, όταν εδώ και χρόνια εργαζόμενοι καταγγέλλουν πως οι εργοδότες τους, τους ζητούν πίσω ακόμα και το δώρο του Πάσχα και των Χριστουγέννων, δεν υπάρχει κανενός είδους εμπιστοσύνη πως ακόμα και εάν υποχρεωθούν όντως να καλύψουν τον εξοπλισμό των εργαζομένων, δε θα φροντίσουν να πάρουν πίσω και αυτό το κονδύλι.
Εξάλλου, το αίτημα του ΣΕΒ για στροφή στην τηλεργασία τα τελευταία χρόνια έχει κάνει απόλυτα καθαρό τον τρόπο με τον οποίο επιθυμεί να εφαρμοστεί: με φτηνά εργατικά χέρια, κουτσουρεμένα δικαιώματα και μεγαλύτερα κέρδη για τους εργοδότες. Αν αυτό συνδυαστεί με την κυβέρνηση της ΝΔ που έχει αποδείξει περίτρανα πως στόχος της είναι να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των αφεντικών και όχι των εργαζομένων, δεν μπορεί να υπάρχει ούτε ίχνος εμπιστοσύνης πως η καθιέρωση της τηλεργασίας θα ωφελήσει με οποιονδήποτε τρόπο τους εργαζόμενους.
Την ίδια ώρα, η τηλεργασία στερεί από τους εργαζόμενους τη δυνατότητα αλληλεπίδρασης, για μαζικές διαδικασίες και συνδικαλιστική δράση, απομονώνοντάς τους, μετατρέποντας τελικά τη διαπραγμάτευση των εργασιακών συνθηκών σε ατομική διαδικασία. Έτσι, η τηλεργασία τελικά συνδυάζει την καταπάτηση των εργατικών δικαιωμάτων με τη στέρηση των μέσων αντίστασης των εργαζομένων.
Μία ακόμα παράμετρος που αγνοούν πλήρως κυβέρνηση και εργοδότες είναι η ανάγκη των εργαζομένων να διαχωρίζεται ο χώρος εργασίας με το σπίτι το οποίο είναι ο χώρος ανάπαυσης, ηρεμίας, οικογενειακών, συντροφικών ή και φιλικών επαφών. Η μετατροπή του σπιτιού και σε μόνιμο ή βασικό χώρο εργασίας μπορεί να προκαλέσει επιπλέον πιέσεις και να χαθούν οι απαραίτητες ισορροπίες για την ψυχική ηρεμία του εργαζομένου και της οικογενειας του/της.
Απαραίτητο το χτίσιμο αντιστάσεων
Καθόλου τυχαία η προσπάθεια να καθιερωθεί το καθεστώς της τηλεργασίας γίνεται σε μία περίοδο ιδιαίτερα ευνοϊκή για την κυβέρνηση. Από τη μία, η πανδημία του κορονοϊού της δίνει το τέλειο άλλοθι, αφού η τηλεργασία υπήρξε απαραίτητο μέτρο την περίοδο της καραντίνας. Από την άλλη, έρχεται μία περίοδος που το εργατικό κίνημα δεν έχει μπορέσει ακόμα να ανακάμψει από την υποχώρηση των προηγούμενων χρόνων και με τις κεντρικές συνδικαλιστικές ηγεσίες να έχουν στρέψει ολοκληρωτικά την πλάτη τους στους εργαζόμενους.
Όμως την ίδια ώρα, εργαζόμενοι σε διάφορους κλάδους έχουν αρχίσει να οργανώνουν τις αντιστάσεις τους και να βγαίνουν σε κινητοποιήσεις. Το χτίσιμο του εργατικού κινήματος, οι συλλογικές και δημοκρατικές διαδικασίες και διεκδικήσεις, είναι ο μόνος αποτελεσματικός τρόπος για να αντισταθούμε στις επιθέσεις της κυβέρνησης και των εργοδοτών, επιθέσεις που την επόμενη περίοδο είναι σίγουρο πως θα οξυνθούν.
