Η Βραζιλία είναι η 2η χώρα με τα περισσότερα κρούσματα παγκοσμίως, έχοντας κάνει ελάχιστα τεστ στον πληθυσμό, με την πανδημία να είναι σε φάση μαζικής εξάπλωσης και τον Μπολσονάρο να αντιμετωπίζει σοβαρή κυβερνητική κρίση. Την ίδια στιγμή παίρνει μέτρα υπέρ του κεφαλαίου και ο λαός προσπαθεί να οργανώσει την αντίστασή του. Για όλα τα παραπάνω μιλήσαμε με τον σ. Αντρέ Φεράρι, από την οργάνωση «Ελευθερία, Σοσιαλισμός και Επανάσταση» (LSR) αδερφή οργάνωση του «Ξ» στην Βραζιλία. Τη συνέντευξη πήρε η σ. Νατάσσα Αργυράκη.
- Αντρέ, τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή με την πανδημία στη Βραζιλία; Φαίνεται πως βρίσκεται στο επίκεντρο της κρίσης στη Λατινική Αμερική με τον μεγαλύτερο αριθμό κρουσμάτων και θανάτων, ενώ ο Μπολσονάρο εμφανίζεται δημόσια με τους υποστηρικτές του να υποβαθμίζουν το πρόβλημα.
Η Βραζιλία αυτή τη στιγμή μπαίνει στη χειρότερη φάση της υγειονομικής κρίσης και τις επόμενες εβδομάδες θα είναι το επίκεντρο της πανδημίας σε ολόκληρο τον κόσμο και όχι μόνο στη Λατινική Αμερική. Είναι η χώρα που έχει την ταχύτερη διάδοση της νόσου παγκοσμίως.
Παρά την τεράστια έλλειψη μαζικών τεστ, η Βραζιλία είναι η δεύτερη χώρα στον κόσμο με τα περισσότερα επιβεβαιωμένα κρούσματα, πλησιάζοντας τις 450.000. Ο αριθμός των νεκρών είναι επίσης υποτιμημένος, αλλά τώρα φτάνει σχεδόν τους 27.000. Μόνο η Βραζιλία αντιπροσωπεύει το ήμισυ του αριθμού των θανάτων από τον Covid-19 στη Λατινική Αμερική και θεωρείται η απειλή της μαζικής επέκτασης της νόσου σε ολόκληρη την ήπειρο. Πρόσφατα, μέχρι και η κυβέρνηση Τραμπ, κατά τα άλλα σύμμαχος του Μπολσονάρο, απαγόρευσε την είσοδο ατόμων από τη χώρα στις ΗΠΑ.
Μια πρόσφατη έρευνα μάλιστα που έγινε στις ΗΠΑ (IHME, University of Washington) επισημαίνει ότι η Βραζιλία θα έχει περισσότερους από 125.000 θανάτους από τον Covid-19 έως τον Αύγουστο.
Η τραγωδία που ζούμε σήμερα θα μπορούσε να έχει αποφευχθεί. Δημιουργήθηκε και επιδεινώθηκε από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των τελευταίων ετών που κατέστρεψαν το σύστημα δημόσιας υγείας και επιδείνωσαν την κοινωνική ανισότητα και τις συνθήκες διαβίωσης. Αλλά ο ειδικός ρόλος του Μπολσονάρο δεν μπορεί να θεωρηθεί δευτερεύον, αντιθέτως.
Συνειδητά πήρε τη θέση ότι οι θάνατοι των πιο ευάλωτων είναι μια αναπόφευκτη διαδικασία, αναγκαία ώστε η οικονομία να αρχίσει να κινείται το συντομότερο δυνατό. Ο Μπολσονάρο τάχθηκε κατά των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και καραντίνας που είχαν αρχικά εγκριθεί από πολλούς κυβερνήτες επαρχιών και δημάρχους. Αυτό έκανε την πανδημία να επεκταθεί πιο γρήγορα και οδήγησε τα δημόσια νοσοκομεία σε κορεσμό.
- Ποια προληπτικά μέτρα έχουν ληφθεί σε αυτήν την κατάσταση έκτακτης ανάγκης; Κατά πόσο μπορεί ο κόσμος να τα ακολουθήσει;
Υπάρχει μια αντιφατική κατάσταση στην οποία, μετά από δύο μήνες περιορισμένης καραντίνας που δεν κατάφερε να συγκρατήσει την επέκταση της πανδημίας, υπάρχει τεράστια πίεση για να ξανανοίξουν οι οικονομικές δραστηριότητες. Σε αυτό το πλαίσιο, ορισμένες πολιτείες υιοθετούν την πιο σκληρή καραντίνα ενώ άλλες ανοίγουν ήδη την οικονομία και χαλαρώνουν τα μέτρα. Υπάρχει πλήρης απουσία κεντρικού σχεδιασμού στη χώρα σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας.
Ο Μπολσονάρο έχει ήδη χάσει δύο υπουργούς Υγείας από τότε που ξεκίνησε η κρίση και σήμερα η πανδημία βρίσκεται στα χέρια ενός στρατηγού στρατού χωρίς ειδική γνώση του θέματος, αλλά πιστού στον παραλογισμό του Μπολσονάρο.
Και βέβαια είναι εξαιρετικά δύσκολο να εφαρμοστούν μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης και καραντίνας σε μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται από κοινωνική ανισότητα και προβλήματα στέγασης, βασικής αποχέτευσης και πολλών ασθενειών που σχετίζονται με τη φτώχεια που επιδεινώνουν τις επιπτώσεις του Covid-19.
Επιπλέον, η διακοπή των οικονομικών δραστηριοτήτων είναι ακόμα πιο σκληρή για τα φτωχότερα στρώματα. Σχεδόν οι μισοί Βραζιλιάνοι εργαζόμενοι είναι άτυποι ή αυτοαπασχολούμενοι και δεν μπορούν να επιβιώσουν σ’ αυτές τις συνθήκες. Αυτό τους αναγκάζει να αναζητήσουν οποιαδήποτε εργασία και εισόδημα και επομένως να πάρουν περισσότερα ρίσκα.
Το Κογκρέσο, παρά τις διαφωνίες του Μπολσονάρο, ενέκρινε έκτακτο επίδομα 600 ρεάλ (περίπου 100 δολάρια) για τρεις μήνες για τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού. Ωστόσο, η εφαρμογή αυτού του μέτρου αντιμετώπισε κάθε είδους γραφειοκρατικά εμπόδια με τεράστιες ουρές στις εισόδους των τραπεζών που αποτέλεσαν χώρο για την εξάπλωση της ασθένειας.
Ο νέος κοροναϊός έφτασε στη Βραζιλία από τις πλουσιότερες οικογένειες, αλλά τα θανατηφόρα θύματα είναι κυρίως οι φτωχοί. Σε μόλις ένα μήνα, οι φτωχότερες γειτονιές στην πόλη του Σάο Πάολο σημείωσαν αύξηση 228% των θανάτων από τον Covid-19, αριθμός πολύ υψηλότερος από ό,τι σε πλούσιες γειτονιές. Αυτή είναι η πραγματικότητα και σε άλλες περιοχές της χώρας όπου η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη.
- Ο Μπολσονάρο φαίνεται να έχει χάσει τη δημοτικότητά του. Με τη στάση του σχετικά με την πανδημία και διάφορα σκάνδαλα, όπως η τελευταία διαρροή ηχογράφησης του στην οποία σε χυδαία γλώσσα λέει ότι είναι προνόμιο του να αλλάζει αξιωματούχους ασφαλείας ή ακόμα και υπουργούς για να σώσει την οικογένειά του. Ποια είναι ακριβώς η κατάσταση;
Βρισκόμαστε εν μέσω μιας βαθιάς πολιτικής κρίσης στη Βραζιλία. Ο συνδυασμός μιας πολύ σοβαρής υγειονομικής κρίσης με την οικονομική, κοινωνική και πολιτική κρίση προκάλεσε σοβαρά ρήγματα μέσα στην άρχουσα τάξη και την ίδια την Δεξιά. Ο Μπολσονάρο γνωρίζει τις τεράστιες αρνητικές επιπτώσεις στη λαϊκή αποδοχή του και έπαιξε με την πιθανότητα μιας αυταρχικής εξόδου από την κρίση, βοναπαρτιστικού τύπου, βασιζόμενος στην υποστήριξη ενός κομματιού των Ενόπλων Δυνάμεων και μιας μικρής αλλά επιθετικής κοινωνικής βάσης που τον στηρίζει.
Αυτή τη στιγμή είναι κολλημένος στον τοίχο. Η αποχώρηση του Υπουργού Δικαιοσύνης, Σέρτζιο Μόρο, αποτέλεσε σοβαρή απώλεια γι ‘αυτόν. Ο Μόρο ήταν πιο δημοφιλής από τον Μπολσονάρο και, όντας ο δικαστής που καταδίκασε τον Λούλα και ηγήθηκε της επιχείρησης Lava Jato (υποτίθεται ενάντια στη διαφθορά των κυβερνήσεων του PT) ήταν καθοριστικός στην άνοδο του Μπολσονάρο.
Εγκαταλείποντας την κυβέρνηση κατηγόρησε τον πρόεδρο της Βραζιλίας για παρέμβαση στην Ομοσπονδιακή Αστυνομία προκειμένου να υπερασπιστεί τον εαυτό του και τα παιδιά του από τις συνεχιζόμενες έρευνες, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας για την δολοφονία της δημοτικής συμβούλου του PSOL Μαριέλ Φράνκο από παραστρατιωτικές δυνάμεις στο Ρίο ντε Τζανέιρο (τις λεγόμενες «πολιτοφυλακές»). Εκτός από αυτήν την έρευνα, η οποία χρησιμοποίησε τα πλάνα μιας υπουργικής συνάντησης που εκθέτει την αντιδραστική, αυταρχική, ρατσιστική και εγκληματική στάση αυτής της κυβέρνησης, υπάρχουν αρκετές ακόμα σε εξέλιξη. Υπάρχουν μέχρι και έρευνες για εκλογικά εγκλήματα που διαπράχθηκαν από τον Μπολσονάρο και τον αναπληρωτή του Χάμιλτον Μουράο στις εκλογές του 2018.
Σήμερα περίπου το 50% του πληθυσμού απορρίπτει ανοιχτά την κυβέρνηση και μόνο το 25% έχει θετική εκτίμηση. Μέσα σε αυτό το 25%, υπάρχει ακόμη στρώμα περίπου 15% των πιο ενεργών και φανατικών οπαδών του Μπολσονάρο. Έχει ευρεία υποστήριξη στη βάση της στρατιωτικής αστυνομίας, των ενόπλων δυνάμεων, στις υπηρεσίες ιδιωτικής ασφάλειας και μεταξύ των παράνομων παραστρατιωτικών ομάδων που υπάρχουν στο Ρίο ντε Τζανέιρο και σε άλλες πολιτείες. Έχει επίσης την υποστήριξη αρκετών δεξιών νεο-Πεντηκοστιανών Ευαγγελιστών ηγετών, που έχουν σημαντική επιρροή σε ορισμένα λαϊκά στρώματα.
Στόχος του είναι να πείσει την άρχουσα τάξη ότι οποιαδήποτε πρωτοβουλία κατηγορίας ή παραπομπής του λόγω των εγκλημάτων του θα οδηγούσε σε αντίδραση εκ μέρους της βάσης του και η κρίση θα ήταν χειρότερη. Δεν μπορεί να αποκλειστεί και το ενδεχόμενο κάποιου τύπου πραξικοπήματος ως απελπισμένη αντίδραση στην κρίση της κυβέρνησής του. Όμως, σε αυτή την περίπτωση το ρίσκο θα ήταν ακόμα μεγαλύτερο και θα πυροδοτούσε ισχυρή αντίδραση από τα κοινωνικά κινήματα στη χώρα.
- Τι συμβαίνει με την περιβαλλοντική νομοθεσία; Χρησιμοποιείται η πανδημία ως πρόσχημα για περαιτέρω υποβάθμιση του Αμαζονίου και των ζωών των αυτόχθονων λαών;
Η πανδημία ήταν ένα από τα επιχειρήματα-δικαιολογίες που χρησιμοποίησε ο Υπουργός Περιβάλλοντος, Ρικάρντο Σάλες (ένας ακροδεξιός για τον οποίο τρέχουν δικαστήρια για περιβαλλοντικά εγκλήματα) για να περάσει την πολιτική του ατζέντα.
Είπε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να εκμεταλλευτεί το γεγονός ότι η προσοχή έχει στραφεί στην πανδημία προκειμένου να προωθήσει αλλαγές στη νομοθεσία και να απελευθερώσει τις εκτάσεις που προστατεύονται από περιβαλλοντικούς νόμους, για υλοτομία, εξόρυξη, εκτροφή βοοειδών κλπ.
Η κυβέρνηση προσπάθησε επίσης να εγκρίνει ένα «Προσωρινό Μέτρο» στο Εθνικό Κογκρέσο (ισοδύναμο με διάταγμα που πρέπει να ψηφιστεί στο κοινοβούλιο μετά από μια περίοδο εφαρμογής) που θα νομιμοποιούσε την εγκληματική εισβολή σε εδάφη στην περιοχή του Αμαζονίου και στη σαβάνα* της Βραζιλίας που ήταν σε καθεστώς προστατευόμενων περιοχών. Το «Προσωρινό Μέτρο» δεν εγκρίθηκε τελικά αλλά οι απειλές για το περιβάλλον παραμένουν πολύ σοβαρές.
Για τους αυτόχθονες πληθυσμούς, πέρα από τις καθημερινές επιθέσεις από τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα στα εδάφη τους, η νέα πανδημία αποτελεί επίσης τεράστια απειλή. Αυτές οι κοινότητες είναι εντελώς ευάλωτες στην πανδημία.
Οι μεγάλες πολιτειακές πρωτεύουσες στην περιοχή του Αμαζονίου, όπως το Manaus και η Belém, συγκαταλέγονται μεταξύ των πόλεων με την υψηλότερη εμφάνιση του Covid-19. Στο Manaus το σύστημα υγείας βρίσκεται ήδη σε κατάρρευση και πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν πριν να έχουν πρόσβαση σε νοσοκομείο. Το δε κράτος δεν μπορεί να ανταποκριθεί ούτε καν στα αιτήματα για ταφή!
- Πώς οργανώνει το κίνημα στη Βραζιλία τον αγώνα και την αντίστασή του; Ποια είναι τα επόμενα βήματα;
Τα κοινωνικά κινήματα σχεδίαζαν να πραγματοποιήσουν μια μεγάλη μέρα αγώνα τον Μάρτη στη Βραζιλία ενάντια στην κυβέρνηση Μπολσονάρο, αλλά τα σχέδιά τους ανακόπηκαν από την πανδημία.
Από την αρχή της καραντίνας, έχουν πραγματοποιηθεί διαμαρτυρίες από μπαλκόνια και παράθυρα σε πολλές περιοχές της χώρας και υπήρχε πάντοτε μεγάλη προσοχή στη διεξαγωγή δράσεων στους δρόμους, δεδομένου ότι η αριστερά και τα κοινωνικά κινήματα υπερασπίζονται αποτελεσματικά τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης πουη δεξιά περιφρονεί.
Πρόσφατα ξεκίνησαν οι κινητοποιήσεις στους δρόμους, πάντα με τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Για παράδειγμα, πριν από λίγες μέρες πραγματοποιήθηκε μια σημαντική πορεία από τους κατοίκους της φαβέλας Paraisópolis στο Σάο Πάολο (μία από τις μεγαλύτερες της Λατινικής Αμερικής) προς τα κεντρικά γραφεία της κυβέρνησης ζητώντας πρόσβαση σε τρόφιμα, υλικό και πόρους για να εξασφαλιστεί πρόληψη ενόψει της πανδημίας μέσα στις φαβέλες.
Οι κάτοικοι έχουν οργανώσει λαϊκές επιτροπές για την αντιμετώπισητης πανδημίας και έχουν αναλάβει δράση εκεί που απουσιάζει το κράτος, συγκεντρώνοντας φάρμακα, διανέμοντας προστατευτικό εξοπλισμό, ενημερώνοντας τους κατοίκους κλπ. Και βέβαια ασκώντας πίεση στην κυβέρνηση για τα αιτήματά τους.
Υπάρχουν σε εξέλιξη αγώνες εργαζομένων σε βασικούς τομείς, ιδίως στους εργαζομένους στον τομέα της υγείας καθώς και διαμαρτυρίες σε διάφορες περιοχές της χώρας ενάντια στις απαράδεκτες συνθήκες εργασίας. Η Βραζιλία είναι η χώρα με τους περισσότερους θανάτους εργαζομένων από τον Covid-19 στον κόσμο.
Ακόμα, σχεδιάζονται διαδικτυακές δράσεις και κινητοποιήσεις στους δρόμους στα τέλη Μαΐου και στις αρχές Ιουνίου με το σύνθημα «Έξω ο Μπολσονάρο!». Αλλά οι συνδικαλιστικές ηγεσίες και η Αριστερά εξακολουθούν να είναι σε σύγχυση και αργούν να ανταποκριθούν στις κυβερνητικές επιθέσεις. Το επίσημο αίτημα παραπομπής του Μπολσονάρο σε δίκη (λόγω της ανεύθυνης στάσης που κράτησε απέναντι στην πανδημία) που υποβλήθηκε στο Εθνικό Κογκρέσο είναι ένα σημαντικό βήμα, αλλά θα έχει πραγματικό αποτέλεσμα μόνο εάν υπάρχει κινητοποίηση και λαϊκή πίεση και είναι απαραίτητο να προετοιμαστούμε για την επόμενη περίοδο.
Η σοβαρότητα της κατάστασης στη χώρα θα οδηγήσει αργά ή γρήγορα σε κοινωνική έκρηξη και είναι καθοριστικό για την Αριστερά και τα οργανωμένα κινήματα της εργατικής τάξης και του λαού να προετοιμαστούν γι’ αυτήν την κατάσταση με στρατηγική, πρόγραμμα και οργάνωση, έτσι ώστε αυτή η οργή να μπορεί να έχει αποτελέσματα και να οδηγήσει σε πραγματικές αλλαγές.
Απέναντι στον Μπολσονάρο, υπάρχει η ανάγκη για ενότητα στη δράση ενάντια στην αυταρχική κλιμάκωση και τις επιθέσεις εναντίον του λαού. Σε αυτή τη διαδικασία είναι σημαντικό το χτίσιμο μιας εναλλακτικής λύσης, μιας οργανωμένης σοσιαλιστικής Αριστεράς ικανής να αντιμετωπίσει τον Μπολσονάρο αλλά και το σύστημα που εκπροσωπεί. Αυτό προσπαθούμε να χτίσουμε αυτή τη στιγμή ως «Ελευθερία, Σοσιαλισμός και Επανάσταση». Λέμε ότι δεν θέλουμε ούτε να λιμοκτονήσουμε ούτε να πεθάνουμε από ιούς. Θέλουμε οι υπερπλούσιοι να πληρώσουν για την κρίση. Θέλουμε να ανατρέψουμε τον Μπολσονάρο, τον αναπληρωτή στρατηγό του, Μουράο, και ολόκληρη τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα τους. Θέλουμε να οικοδομήσουμε μια αντικαπιταλιστική και σοσιαλιστική εναλλακτική λύση για τους εργαζόμενους και τον βραζιλιάνικο λαό.
