Το 1969 η Χούντα κήρυξε με ένα προεδρικό διάταγμα τον Ασωπό ποταμό, ως αγωγό βιομηχανικών λυμάτων. Από τότε, η πλειοψηφία των βιομηχανιών της περιοχής απορρίπτει στο ποτάμι ανεπεξέργαστα λύματα, τα οποία περιέχουν εξαιρετικά επικίνδυνες ουσίες, όπως το εξασθενές χρώμιο και άλλα βαρέα μέταλλα.
Τα βαρέα μέταλλα αποθηκεύονται στον οργανισμό με ρυθμούς πολύ γοργότερους απ’ ότι διασπώνται ή αποβάλλονται και προκαλούν σοβαρές βλάβες στην υγεία όπως καρκίνους, παθήσεις του νευρικού και του καρδιαγγειακού συστήματος, σεξουαλική ανικανότητα κ.α.
Σήμερα οι κάτοικοι των Οινοφύτων, σε σχέση με τους κατοίκους της υπόλοιπης Βοιωτίας παρουσιάζουν τρομακτικά αυξημένα ποσοστά θανάτων (145% – 1.472%) από διάφορες μορφές καρκίνου, όπως καρκίνο του ήπατος, των πνευμόνων, του στόματος και των χειλιών, κ.α.
Το πρόβλημα όμως δεν περιορίζεται μόνο στα επιφανειακά νερά του Ασωπού, ούτε μόνο στα Οινόφυτα. Πολύ υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων εντοπίζονται στον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα και στο έδαφος, σε ακτίνα τουλάχιστον 30 χιλιομέτρων από την βιομηχανική περιοχή. Την ίδια στιγμή, μια πρόσφατη μελέτη του Πανεπιστημίου Αθηνών εντόπισε ότι σχεδόν όλα τα οπωροκηπευτικά που παράγονται στη λεκάνη του Ασωπού περιέχουν βαρέα μέταλλα, σε ποσοστά εως και 1000% μεγαλύτερα από τα επιτρεπτά όρια. Αυτά τα οπωροκηπευτικά πωλούνται και καταναλώνονται σε πολλά μέρη της Ελλάδας…
Τα «μέτρα» της κυβέρνησης
Όσο για την κυβέρνηση, αδυνατώντας να συνεχίσει να προσποιείται ότι δε βλέπει το πρόβλημα, ανακοίνωσε στα τέλη Αυγούστου την πρόθεσή της να πάρει κάποια μέτρα…
Το πρώτο από αυτά αφορά τη θέσπιση «ενός αυστηρού και χωριστού ορίου για το εξασθενές χρώμιο»: 3μg/l. Ωστόσο δεν έχει προηγηθεί καμία μελέτη που να αποδεικνύει ότι αυτό το φαινομενικά χαμηλό όριο είναι ασφαλές, ενώ μια σειρά επιστήμονες όπως η αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιατρικής Π. Νικολοπούλου – Σταμάτη δηλώνουν ότι «δεν υπάρχουν πραγματικά όρια ασφαλείας για ουσίες που συνδέονται με τη διαταραχή του ενδοκρινικού συστήματος και την καρκινογένεση».
Το δεύτερο μέτρο αφορά σε «… έργα αναβάθμισης του διυλιστηρίου των Οινοφύτων και μεταφοράς νερού από τον Μόρνο στις κοινότητες που υδροδοτούνται με το προβληματικό νερό της περιοχής», ενώ συζητάται ακόμα και το ενδεχόμενο μεταφοράς νερού από την Υλίκη για να καλυφθούν οι ανάγκες άρδευσης των καλλιεργειών της περιοχής.
Η αναβάθμιση του διυλιστηρίου των Οινοφύτων, είναι ένα έργο αναγκαίο. Ωστόσο η μεταφορά νερού από το Μόρνο (τον ταμιευτήρα που υδροδοτεί την Αθήνα) και πολύ περισσότερο από την Υλίκη (το απόθεμα νερού της Αττικής) είναι μέτρα που αποσκοπούν στον εντυπωσιασμό της κοινής γνώμης και όχι στην άμεση και ορθολογική επίλυση του προβλήματος. Μάλιστα, η μεταφορά νερού από το Μόρνο και την Υλίκη στη Βοιωτία μπορεί να οξύνει σημαντικά το πρόβλημα λειψυδρίας της Αττικής.
Τι θα έπρεπε λοιπόν να γίνει; Τόσο τα επιφανειακά νερά του Ασωπου (τα οποία μπορούν σε μερικά χρόνια να απορρυπανθούν) όσο και τα υπόγεια νερά (τα οποία δεν υπάρχει τρόπος να απορρυπανθούν) θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια για ύδρευση και άρδευση αν στις γεωτρήσεις και στο διυλιστήριο της περιοχής τοποθετούνταν κατάλληλα φίλτρα, που συγκρατούν τα βαρέα μέταλλα (π.χ. φίλτρα με ρητίνες ή με ενεργό άνθρακα). Παρά το γεγονός ότι η παραπάνω μέθοδος είναι σχετικά απλή, το ελληνικό κράτος δεν έχει θεωρήσει μέχρι στιγμής σκόπιμη την εφαρμογή του.
Όσον αφορά το ρυπασμένο έδαφος, το υπουργείο θα έπρεπε κανονικά να απαγορεύσει άμεσα την καλλιέργεια τροφίμων σε αυτό για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας. Ταυτόχρονα, θα έπρεπε να προωθήσει την απορρύπανσή του με τη χρήση της μεθόδου της «φυτοεξυγίανσης», της καλλιέργειας δηλαδή φυτών που δεσμεύουν τα βαρέα μέταλλα και στη συνέχεια της αποτέφρωσής τους. Παράλληλα θα πρέπει βέβαια να αποζημιώνει αδρά τους αγρότες για όσο διάστημα χρειάζονται για να απορρυπάνουν τα χωράφια τους με αυτή τη μέθοδο.
Τέλος, ένα ακόμα μέτρο που ανακοίνωση το ΥΠΕΚΑ είναι ο αποχαρακτηρισμός του Ασωπού από αγωγό επεξεργασμένων βιομηχανικών αποβλήτων. Αυτό αποτελεί γενικά ένα «καλό νέο», καθώς η ρύπανση «κανονικών» ποταμών διώκεται ως κακούργημα. Ωστόσο καθώς η κυβέρνηση έχει πολλάκις αποδείξει ότι δεν έχει καμία διάθεση να «ενοχλήσει» τους βιομήχανους φίλους της, απαιτείται διαρκής επαγρύπνηση και συνέχιση της πίεσης από την τοπική κοινωνία, τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, τα σωματεία και τους επιστημονικούς φορείς.
Διεκδικούμε:
– Απορρύπανση του Ασωπού και συνεχείς ελέγχους σε όλη την έκτασή του, με μηδενικά όρια για τις ουσίες που σχετίζονται με καρκινογένεση.
– Τοποθέτηση φίλτρων που συγκρατούν τα βαρέα μέταλλα στις γεωτρήσεις και τα διυλιστήρια της περιοχής.
– Απαγόρευση της καλλιέργειας αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων στην περιοχή, μέχρι να απορρυπανθεί πλήρως το έδαφος και αδρή αποζημίωση των αγροτών και των κτηνοτρόφων μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας.
– Αυστηρούς ελέγχους στις βιομηχανίες της περιοχής. Τους επιθεωρητές της κυβέρνησης θα πρέπει να συνοδεύουν πάντα και με πλήρη δικαιώματα πρόσβασης, ελέγχου και λόγου, εκλεγμένοι εκπρόσωποι της τοπικής κοινωνίας, περιβαλλοντικών οργανώσεων, σωματείων και σχετικών με το αντικείμενο επιστημονικών φορέων.
– Στις βιομηχανίες που μολύνουν να επιβάλλεται προσωρινό κλείσιμο – με ταυτόχρονη υποχρέωση των ιδιοκτητών να καταβάλλουν πλήρως τους μισθούς των εργαζομένων αυτό το διάστημα – πολύ υψηλά πρόστιμα και ποινές φυλάκισης για τους ιδιοκτήτες.
