«Ζούμε στον καπιταλισμό. Η εξουσία του φαίνεται ανίκητη. Όπως φαίνονταν κάποτε και τα ελέω θεού δικαιώματα των βασιλιάδων. Κάθε ανθρώπινη εξουσία, μπορεί να αντιμετωπίσει αντίσταση και να αλλάξει, από τα ανθρώπινα όντα. Η αντίσταση και η αλλαγή, πολλές φορές ξεκινάνε από την τέχνη, και ακόμα περισσότερο από την δική μας τέχνη, την τέχνη των λόγων».
Ούρσουλα. Κ Λε Γκέν.
Η Ούρσουλα Λε Γκεν πέθανε στις 22 Γενάρη, γεμίζοντας θλίψη τους αναρίθμητους οπαδούς των βιβλίων επιστημονικής φαντασίας, αλλά και της λογοτεχνίας στο σύνολό της. Ήταν μια από τους πρωτοπόρους του είδους της, με αστείρευτη φαντασία, που έχτισε μέσα στα βιβλία της ολόκληρους κόσμους. Το λογοτεχνικό της στυλ είναι πολλές φορές επικό, ενώ άλλες φορές προσομοιάζει στη μυθολογία που έχτισαν Αμερικανοί συγγραφείς της δεκαετίας του ’30, όπως η Γερτρούδη Στάιν. Όμως παρά τον επικό χαρακτήρα των έργων της, έχει μεγάλες διαφορές από τους συγγραφείς επιστημονικής φαντασίας της γενιάς της. Κατ’ αρχήν, στους κόσμους της μπορεί να μην υπάρχει πολύ εξελιγμένη τεχνολογία, αλλά πολλές φορές οι πολιτισμοί που κατοικούν σε αυτούς τους κόσμους έχουν βρει εξελιγμένες μεθόδους που επιτρέπουν τη γρήγορη ανταλλαγή πληροφοριών και σκέψεων. Όμως η βασική διαφορά βρίσκεται στους ήρωες της.
Οι ήρωες στους κόσμους της Λε Γκεν
Η Λε Γκεν δε βασίζεται σε έναν ήρωα, όπως γίνεται συνήθως με την επική λογοτεχνία. Στο ατομιστικό πνεύμα, απαντά με τη δημιουργία χαρακτήρων, οι οποίοι συμμετέχουν επι ίσοις όροις στην πλοκή. Ο ήρωας δεν είναι ο «μάτσο τύπος» με το σπαθί ή τα λέιζερ, αλλά μπορεί να είναι ο καθένας και η καθεμία από μας. Το φύλο, οι σεξουαλικές προτιμήσεις και η φυλή δεν παίζουν κανένα ρόλο στους ήρωες της Λε Γκεν. Αυτό που παίζει ρόλο είναι η στάση τους, είτε ατομικά είτε συλλογικά, απέναντι στα ηθικά διλήμματα που αντιμετωπίζουν, βλέποντας την πραγματικότητα, ή τις πραγματικότητες γύρω τους, και συγκρίνοντας τες, ψάχνοντας να βρουν την καλύτερη λύση.
Οι άνδρες και οι γυναίκες δε βρίσκονται στους παραδοσιακούς ρόλους του είδους (με τον άνδρα να παίζει το ρόλο του γενναίου που θα σώσει τη γυναίκα, η οποία βρίσκεται πάντα σε κίνδυνο) αλλά αντιμετωπίζονται ισότιμα ως ενεργά υποκείμενα, τα οποία μοχθούν για έναν καλύτερο κόσμο, αλλά ταυτόχρονα νιώθουν και αποζητούν τη συντροφικότητα.
Δε θα μπορούσε όμως να παραβλέψει το γεγονός ότι στον καπιταλισμό, η θέση της γυναίκας είναι πολύ δυσμενέστερη από αυτή του άνδρα. Στον «Αναρχικό των Δύο Κόσμων», σε μία σκηνή οργίου, ο ήρωας ανακαλύπτει ότι η σεξουαλική ελευθερία, νοείται αλλιώς στον (καπιταλιστικό) κόσμο που επισκέπτεται, από ότι στον (αταξικό) κόσμο από τον οποίο προέρχεται. Στον κόσμο του ήρωα, η σεξουαλική ελευθερία είναι η ελευθερία οποιουδήποτε ανθρώπου να διαλέγει το ταίρι του, και να κάνουν ότι θέλουν μακριά από τα βλέμματα οιουδήποτε άλλου. Στον καπιταλιστικό όμως κόσμο, αυτή η ελευθερία, περιορίζεται μόνο στους ισχυρούς και βασικά στους άνδρες. Το σεξ, αντί για μια πράξη που χαρακτηρίζεται από συντροφικότητα, αντιμετωπίζεται σχεδόν ηδονοβλεπτικά, ενώ τα γυναικεία σώματα μπορούν να αγοράζονται και να πωλούνται από τους εκάστοτε «συντρόφους» των γυναικών.
Αδικία και απελευθέρωση
Ένα άλλο βασικό θέμα των βιβλίων της Λε Γκεν είναι η ανάδειξη της αδικίας που χαρακτηρίζει το καπιταλιστικό σύστημα, αλλά και οι αγώνες των ανθρώπων να απελευθερωθούν από τα δεσμά του. Οι ήρωες της αναζητούν συλλογικές λύσεις στα προβλήματα τους. Οργανώνονται, συνδιαλέγονται με άλλους, εξερευνούν νέους κόσμους και προοπτικές. Κατά τη δεκαετία του ‘70 η Λε Γκεν άρχισε να στρέφει το ενδιαφέρον της της και προς οικολογικά ζητήματα, θέτοντας ερωτήματα όσον αφορά τα όρια της επέμβασης του ανθρώπινου παράγοντα στην φύση. Η σκέψη ότι ο καπιταλισμός, όπως εκφράζεται στις ΗΠΑ, είναι καταστροφικός για την ανθρωπότητα και το φυσικό περιβάλλον, εμφανίζεται σε όλα τα μεγάλα έργα της, με κυριότερα τον «Αναρχικό των Δυο Κόσμων», το «Το Μάτι του Ερωδιού», και το «Αριστερό Χέρι του Σκότους».
Αυτό όμως που έκανε την Λε Γκεν να ξεχωρίζει, είναι το γεγονός ότι δεν έδινε εύκολες λύσεις. Ακόμα και στους Ουτοπικούς κόσμους, η ζωή είναι δύσκολη και σκληρή. Απλά στους Ουτοπικούς κόσμους, οι άνθρωποι έχουν κάτι που δεν τους παρέχει ο καπιταλισμός: αλληλεγγύη και ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Φεμινίστρια, οικολόγος, μια μεγάλη πένα στο πλευρό των ανθρώπων που παλεύουν ενάντια στο άδικο, αυτή ήταν η Ούρσουλα Λε Γκεν.
