Του Γιώργου Λυγουριώτη
Οι αποκαλύψεις από το πόρισμα του διαχειριστικού ελέγχου της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας της Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΑΕΠΙ) που διενεργήθηκε από την εταιρία Εrnst & Young για λογαριασμό του υπουργείου Πολιτισμού, δείχνουν ότι έχουμε να κάνουμε με ένα από τα μεγαλύτερα σκάνδαλα στο τομέα του πολιτισμού.
Τι είναι η ΑΕΠΙ
Η ΑΕΠΙ είναι μια ανώνυμη εταιρία η οποία λειτουργεί ως οργανισμός συλλογικής διαχείρισης και προστασίας του περιουσιακού δικαιώματος των δημιουργών μουσικών έργων (συνθέτες και στιχουργοί) για την πνευματική ιδιοκτησία.
Ιδρύθηκε το 1930 από τον μουσικό παραγωγό Ζαχαρία Μακρή. Το 1938 πέρασε στην ιδιοκτησία της οικογένειας Ξανθόπουλου, στην οποία παραμένει μέχρι σήμερα. Η εταιρία εκπροσωπεί περισσότερους από 14.540 Έλληνες και ξένους δημιουργούς καθώς και 2.200.000 ξένους δημιουργούς μέσω συμβάσεων εκπροσώπησης.
Το οικονομικό σκάνδαλο (ένα απερίγραπτο φαγοπότι)
Ο έλεγχος που πραγματοποιήθηκε στα οικονομικά στοιχεία αφορά τη χρονική περίοδο 2011-2014 από όπου προκύπτει ότι τα λειτουργικά έξοδα είναι υψηλότερα από τα έσοδα της ΑΕΠΙ, με αποτέλεσμα λειτουργική ζημιά 11,3 εκατ. ευρώ.
Αποκαλυπτικό όμως της κατάστασης στο εσωτερικό της εταιρείας είναι το γεγονός ότι ενώ αυτή σημείωνε ζημίες, οι αμοιβές των λίγων μετόχων (στην ουσία η οικογένεια Ξανθόπουλου) και διευθυντικών στελεχών της εταιρίας (τα ίδια άτομα) έφτασαν συνολικά στο ποσό των 7,4 εκατ. € γι’ τα χρόνια αυτά!!
Συγκεκριμένα:
- Ο διευθύνων σύμβουλος, Πέτρος Ξανθόπουλος λάμβανε ετησίως 625.565 €, περίπου 52.000 € μηνιαίως – δηλαδή για την 4ετία 2011-14 είσπραξε από την εταιρεία πάνω από 2,5 εκατ. €.
- Η υπεύθυνη διεθνών σχέσεων Νικολέτα Ξανθοπούλου 466.266 € ετησίως – σύνολο, κοντά στα 1,9 εκατ €.
- Ο γενικός διευθυντής, Δημήτρης Ξανθόπουλος 294.450 € το χρόνο – σύνολο περίπου 1,2 εκατ. €.
- Ο αναπληρωτής διευθύνων σύμβουλος, Παντελής Γρετζελιάς 195.544 ευρώ – σύνολο κάπου 800 χιλιάδες €.
Στοιχεία κακοδιαχείρισης όμως προέκυψαν και σε άλλους τομείς εκτός από τις μισθοδοσίες. Οι ελεγκτές ανακάλυψαν πως
- τη στιγμή που τα έσοδά της δεν έφταναν για να καλύψει τις ανάγκες της, η ΑΕΠΙ χορηγούσε δάνεια σε μέλη του ΔΣ, σε άτομα από το προσωπικό και σε ορισμένους συνεργάτες της, έδινε προκαταβολές σε στελέχη της, κλπ – με τον… όρο πως τα ποσά θα παρακρατούνταν από τις αμοιβές τους κάτι όμως που δεν τηρήθηκε ποτέ.
Τέλος, τα αδιανέμητα δικαιώματα σε μέλη/δικαιούχους συνολικού ύψους την 42,5 εκατ. €, όπως έχουν καταγραφεί μέχρι τις 31/12/2014, δεν έχουν ακόμα διανεμηθεί και αποδοθεί στα μέλη.
Ενώ ταυτόχρονα δεν έγινε εφικτό να αναλυθεί ένα σημαντικό μέρος των αδιανέμητων πνευματικών δικαιωμάτων, ύψους 36,8 εκατ. ευρώ λόγω μη αντιστοίχισης τιμολογίων με εισπράξεις στο πληροφοριακό σύστημα της εταιρίας.
Με άλλα λόγια, την ίδια ώρα που οι καλλιτέχνες δεν έπαιρναν φράγκο από την ΑΕΠΙ για τα πνευματικά τους δικαιώματα, οι μέτοχοι της εταιρίας έβαζαν στις τσέπες τους λεφτά με το τσουβάλι.
Τι πραγματικά είναι η ΑΕΠΙ
Οι εξελίξεις αυτές αποτελούν ένα ακόμα κομμάτι του παζλ της σαπίλας της ΑΕΠΙ. Ο έλεγχος που έγινε στην ΑΕΠΙ επιβεβαιώνει πολλά από αυτά που κυκλοφορούσαν στον χώρο της μουσικής και θεωρούτανε κοινό μυστικό. Η ΑΕΠΙ λειτουργεί σαν μια ιδιωτική κερδοσκοπική εταιρία που καταληστεύει τους δημιουργούς-καλλιτέχνες για να ζουν τα στελέχη της σε προκλητική χλιδή!
Οι Έλληνες δημιουργοί είναι υποχρεωμένοι να δίνουν στην ΑΕΠΙ το 33% με 36% των δικαιωμάτων τους, όταν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι αντίστοιχες εταιρείες παίρνουν προμήθεια από 12% έως 20%. Ενώ οι χρήστες (από σουβλατζίδικα μέχρι νυχτερινά μαγαζιά) καλούνται να πληρώσουν την ΑΕΠΙ ανάλογα με τα τετραγωνικά μέτρα του μαγαζιού! Και όλα αυτά μέσα σε ένα θολό σύστημα τόσο στο κομμάτι των εισπράξεων όσο και στο κομμάτι της διανομής των δικαιωμάτων.
Ο νόμος 2121/1993 δίνει στους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης δύο δυνατότητες για να εισπράξουν χρήματα από δικαιώματα χρήσης μουσικής. Την αστική και την ποινική διεκδίκηση. Η ΑΕΠΙ χρησιμοποιεί μονίμως την ποινική. Αυτό σημαίνει ότι εφόσον κάποιος αρνηθεί να υπογράψει μαζί της ετήσια συνδρομή, πηγαίνει στην αστυνομία, του παίρνει την άδεια, τον πηγαίνει αυτόφωρο κ.ο.κ.
Ενδεικτική είναι και η ανακοίνωση του συνθέτη Γιάννη Γλέζου, ο οποίος στο παρελθόν υπήρξε μέλος της ΑΕΠΙ. Αναφέρει χαρακτηριστικά:
«…Είναι αλήθεια ΝΑΙ Ή ΟΧΙ ότι ο ιδιωτικός και κερδοσκοπικός χαρακτήρας της ΑΕΠΙ σε συνδυασμό με τη μονοπωλιακή θέση που απολαμβάνει στην αγορά τής παρέχει τη δυνατότητα να επιβάλει στους δημιουργούς και στους χρήστες καταχρηστικούς όρους και πρακτικές;…
»…ότι ενδεικτικά και μόνον οι προμήθειες της ΑΕΠΙ ανέρχονται κατά μέσο όρο σε 33 % των πνευματικών δικαιωμάτων…
»επιπλέον δε εισπράττει και παρακρατά για τον εαυτό της τους τόκους που μόνον την τελευταία δεκαετία ξεπέρασαν τα 3 εκ Ευρώ;…
»…ότι λειτουργεί με αδιαφάνεια αφού καθορίζει ερήμην των δημιουργών τον κανονισμό διανομής, το πώς δηλαδή μοιράζονται τα πνευματικά δικαιώματα στους Έλληνες και τους ξένους δημιουργούς;…»
Η ανακοίνωση αυτή αντικατοπτρίζει όσα συμβαίνανε πίσω από τις πλάτες των καλλιτεχνών, καθώς κανείς δεν γνώριζε με ποιο ακριβώς τρόπο διένειμε η εταιρία τα χρηματικά ποσά από τα πνευματικά τους δικαιώματα.
Στο δρόμο της δικαιοσύνης
Μετά από αυτές τις αποκαλύψεις η υπόθεση παίρνει τον δρόμος της δικαιοσύνης. Η προκαταρκτική εξέταση που διενεργεί η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών μετά την κοινοποίηση του πορίσματος διαχειριστικού ελέγχου στην ΑΕΠΙ, περιλαμβάνει κακουργηματικές και πλημμεληματικές πράξεις όπως:
- Συγκρότηση και ένταξη σε Εγκληματική Οργάνωση (κακούργημα)
- Διεύθυνση Εγκληματικής Οργάνωσης (κακούργημα)
- Υπεξαίρεση κατ’ εξακολούθηση από κοινού από εντολοδόχο και διαχειριστή ξένης περιουσίας (κακούργημα)
- Απιστία κατ’ εξακολούθηση από κοινού (κακούργημα)
- Φοροδιαφυγή δια της εκδόσεως εικονικών τιμολογίων (κακούργημα)
- Νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματική δραστηριότητα από κοινού κατ’ εξακολούθηση από δράστες που ενεργούν κατ’ επάγγελμα στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης (κακούργημα) και
- Παραβάσεις του Ν.2190/1920 «Περί ανωνύμων εταιρειών» (πλημμέλημα).
Στα πλαίσια της δικαστικής έρευνας η Εισαγγελία Πρωτοδικών δέσμευσε τους σχετικούς εταιρικούς και τους προσωπικούς λογαριασμούς των μελών του Δ.Σ. (η δέσμευση αφορά μέλη της οικογένειας των ιδιοκτητών και δύο πρώην μέλη του διοικητικού συμβουλίου).
Κι ένα νομοσχέδιο που άργησε να έρθει
Δεν είναι η πρώτη φορά που η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επιχειρεί να πραγματοποιήσει τροποποιήσεις στο νομοσχέδιο περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Το καλοκαίρι του 2016 ήθελε να εισάγει άλλη νομοθεσία, αλλά την τελευταία στιγμή αναίρεσε όσα συμφώνησε με τους φορείς των καλλιτεχνών και επανάφερε πλεονεκτήματα για την ΑΕΠΙ. Κάτω από την αντίδραση των φορέων ανεστάλη η ψήφιση του νομοσχεδίου.
Είναι προφανές ότι η κυβέρνηση προσπάθησε να τα έχει καλά και με τις δυο πλευρές: και με τους κερδοσκόπους και με τους καλλιτέχνες. Έλα που δεν γίνεται και η πίτα ολόκληρη και ο σκύλος χορτάτος…
Μετά από αυτό το αποκαλυπτικό οικονομικό σκάνδαλο, η κυβέρνηση βάζει μπροστά ένα νομοσχέδιο με βάση το οποίο, σύμφωνα με ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού, «ο χώρος της συλλογικής διαχείρισης των πνευματικών δικαιωμάτων αλλάζει».
Συγκεκριμένα αναφέρει:
«…Πλέον όλοι οι οργανισμοί, και η ΑΕΠΙ, ως ανεξάρτητη οντότητα με δεσπόζουσα θέση στην αγορά, αποκτούν Γενική Συνέλευση των δημιουργών, οι οποίοι με την ψήφο τους χαράσσουν τις κύριες κατευθύνσεις του τρόπου διαχείρισης των δικών τους δικαιωμάτων.
Η θέση αυτή ενισχύεται από την εκλογή μέσω καθολικής ψηφοφορίας Εποπτικού Συμβουλίου τα μέλη του οποίου παρακολουθούν και ελέγχουν τη δράση του οργανισμού και της οντότητας σε καθημερινή βάση και λογοδοτούν στη γενική συνέλευση για τις αποφάσεις που λαμβάνονται και αφορούν στη διαχείριση των δικαιωμάτων των δικαιούχων εντός πάντα του νέου νομοθετικού πλαισίου…»
Τι πρέπει να γίνει
Πρέπει να πούμε εξαρχής, ότι η κίνηση της κυβέρνησης να αποκαλύψει αυτή τη διαφθορά που επικρατούσε δεκαετίες είναι ένα θετικό βήμα. Όπως σημαντική εξέλιξη είναι και το γεγονός ότι η κυβέρνηση θα εισάγει ένα νομοσχέδιο στο οποίο θα λαμβάνεται υπόψη τη γνώμη των δημιουργών.
Αρκεί όμως μόνο αυτό; Το ερώτημα είναι: η ΑΕΠΙ θα συνεχίσει να είναι μια κερδοσκοπική επιχείρηση που θα λειτουργεί με «ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια» ή όχι; Η συνέλευση των μετόχων θα είναι όπως οι συνελεύσεις των μετόχων των… τραπεζών, που είτε γίνουν είτε δεν γίνουν τις αποφάσεις τις παίρνουν 2-3-4 άτομα;
Επομένως οι προτάσεις της κυβέρνησης κάθε άλλο παρά επαρκείς είναι.
Το πρώτο και το πιο βασικό είναι να μετατραπεί η ΑΕΠΙ, μαζί με τους υπόλοιπους οργανισμούς διαχείρισης και προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων («Αυτοδιαχείρηση», «Απόλλων», «Ερατώ» κλπ) σε ένα ενιαίο δημόσιο φορέα.
Οι αποφάσεις για την κοστολόγηση, αλλά και την διανομή των δικαιωμάτων δεν πρέπει να παίρνονται ούτε από μια χούφτα μετόχων, ούτε όμως και από μια χούφτα κρατικών γραφειοκρατών.
Επομένως, το αμέσως επόμενο βήμα είναι να περάσει η διαχείριση και ο έλεγχος στα χέρια των ίδιων των δημιουργών, μέσα από δικές τους εκλεγμένες επιτροπές, που μαζί με άλλους κοινωνικούς φορείς θα λογοδοτούν και θα λειτουργούν με πλήρη διαφάνεια.
Μόνο με αυτά τα δραστικά μέτρα θα καταπολεμηθεί η καταλήστευση και η κακοδιαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων και εν τέλη θα εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των καλλιτεχνών αλλά και της κοινωνίας.
Εννοείται ότι τα λαμόγια Ξανθόπουλοι, πρέπει να καταλήξουν στη φυλακή και να δημευθούν τα περιουσιακά τους στοιχεία. Όχι ότι υπάρχει περίπτωση η κυβέρνηση να προχωρήσει σε τέτοια «εξτρεμιστικά» μέτρα, αλλά λέμε…
