Του Παναγιώτη Βογιατζή
Μεγάλα προβλήματα αντιμετωπίζουν οι ιδιωτικές τράπεζες της Ευρωζώνης. Βλέπετε, αυτή τη στιγμή διαθέτουν στους λογαριασμούς τους περίπου το 50% όλων των ευρώ που βρίσκονται σε κυκλοφορία και… δεν ξέρουν τι να τα κάνουν.
Το συνολικό ποσό των νομισμάτων που έχει εκδοθεί, όπως αναφέρουν οι Financial Times είναι περίπου 2 τρισ. (Δείτε: http://www.euro2day.gr/ftcom_gr/article-ft-gr/1442981/oi-evrotrapezes-skeftontai-na-valoyn-ta-lefta-sto.html). Απ’ αυτά, τα 988 δισεκατομμύρια βρίσκονται στα χέρια των τραπεζών και είναι σχεδόν στο σύνολό τους κατατεθειμένα στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Το… κακό είναι ότι, ενώ μέχρι πρότινος τα κατατεθειμένα στην ΕΚΤ κεφάλαια απέφεραν κάποια κέρδη (από τα έστω πολύ χαμηλά επιτόκια) σήμερα οι τράπεζες είναι αναγκασμένες να πληρώνουν για να τα διατηρούν στην ΕΚΤ!
Αρνητικά επιτόκια
Ο λόγος είναι φυσικά ότι τα επιτόκια της Ευρωζώνης είναι πλέον αρνητικά, πράγμα όχι παράδοξο, αφού και άλλες κεντρικές τράπεζες ακολουθούν πλέον την ίδια πάνω κάτω πολιτική (Ελβετία -0,75%, Σουηδία -1,25%, Ιαπωνία 0%, ΗΠΑ 0,5% κλπ).
Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό; Πώς θα σας φαινόταν πχ αν ερχόταν κάποιος να σας δανείσει 10.000 € με τον όρο να του επιστρέψετε σε έναν χρόνο 9.900; Γίνονται τέτοια πράγματα στον πραγματικό κόσμο; Η απάντηση είναι ότι γίνονται στον κόσμο της Οικονομίας. Μόνο που αυτός ο κόσμος κάθε άλλο παρά λογικός είναι.
Εδώ και δεκαετίες, η βασική απάντηση που είχε το σύστημα στην συρρίκνωση της πραγματικής οικονομίας ήταν η μείωση των επιτοκίων.
Μέσα απ’ αυτό το δρόμο (του φτηνού χρήματος) γινόταν προσπάθεια να «σπρωχτούν» οι τράπεζες να δανείζουν τα χρήματα που είχαν ώστε να γίνονται επενδύσεις, οι επενδυτές να πάρουν φτηνό χρήμα για να επενδύσουν και οι καταναλωτές για να καταναλώσουν. Αυτό λειτούργησε για ένα διάστημα, αλλά έφτασε πλέον στα όριά του. Σήμερα, ενώ δεν κοστίζει πλέον σχεδόν τίποτα ο δανεισμός, έχουν πάψει να γίνονται επενδύσεις σε επίπεδα που θα δημιουργούσαν μια άξια λόγου ανάπτυξη.
Στην ΕΕ τα ποσοστά ανάπτυξης είναι κολλημένα γύρω στο 1% και εκεί θα συνεχίσουν για το προβλεπτό μέλλον, μέχρι τη στιγμή που άλλη μια κρίση σαν αυτή του 2007, που άλλωστε δεν έχει τελειώσει ακόμα, ρίξει αυτά τα νούμερα ακόμα πιο χαμηλά.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι ακόμα κι αυτή η αναιμική ανάπτυξη όχι μόνο δεν διαχέεται στην κοινωνία, αλλά ακριβώς το αντίθετο: Τα πραγματικά εισοδήματα των εργαζομένων στον δυτικό κόσμο διαρκώς μειώνονται, ενώ τα κέρδη του πλουσιότερου 1% αυξάνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς.
Αυτό για μερικά χρόνια κρύφτηκε κάτω απ’ το χαλί του υπέρμετρου δανεισμού των νοικοκυριών, που δανειζόμενα κατάφερναν να διατηρούν το βιοτικό τους επίπεδο σε ικανοποιητικά πλαίσια (κάτι ξέρουμε στην Ελλάδα επί του θέματος). Αλλά κι αυτό πλέον έχει φτάσει σε επίπεδα που δεν μπορεί να συνεχιστεί.
Τα ιδιωτικά χρέη σ’ όλον τον «ανεπτυγμένο» κόσμο μόλις και μετά βίας μπορούν να χαρακτηριστούν βιώσιμα και σίγουρα είναι αδύνατο να αυξηθούν κι άλλο.
Ξορκίζουν τον Μαρξ…
Όσο κι αν ξορκίζουν τον Μαρξ, οι καπιταλιστές είναι αντιμέτωποι με τη βασική αντίθεση που χαρακτηρίζει το σύστημά τους και που ο Μαρξ τόσο διεξοδικά ανέλυσε πριν από 150 χρόνια: την ατομική ιδιοποίηση της κοινωνικής παραγωγής. Σε απλά ελληνικά, η κοινωνία παράγει πλούτο, αυτός ο πλούτος συγκεντρώνεται με απίστευτους ρυθμούς σε μια χούφτα χέρια (ή θησαυροφυλάκια) και στη συνέχεια δεν επανεπενδύεται.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι βέβαια μόνο ευρωπαϊκό.
Για παράδειγμα η (αμερικανική) Apple διαθέτει αυτή τη στιγμή 210 δις $ σε ρευστά διαθέσιμα ή ομόλογα, αλλά της είναι εντελώς αδύνατο, δηλαδή δεν της συμφέρει, να τα επενδύσει (ή έστω ένα σημαντικό τους κομμάτι) στην παραγωγική της δραστηριότητα. Κι ο λόγος είναι ότι δεν υπάρχει, στον πλανήτη, η αγοραστική δύναμη που να απορροφήσει τη νέα παραγωγή που θα δημιουργούσαν οι νέες επενδύσεις – η φτώχεια, με άλλα λόγια, που δημιουργούν οι πολιτικές λιτότητας φρενάρει την αγορά και κατ’ επέκταση τις επενδύσεις. Έτσι, η Apple, κρατάει τα πιο πάνω ποσά σε λογαριασμούς ανά τον κόσμο – σε φορολογικούς παραδείσους βέβαια, αφού αν τα επαναπάτριζε στις ΗΠΑ θα έπρεπε να πληρώνει μεγάλα ποσά σε φόρους. Για τέτοια είμαστε τώρα; Το ίδιο ισχύει προφανώς για όλες τις μεγάλες εταιρίες. Ας απολύσουμε λοιπόν μερικές χιλιάδες δασκάλους ή πυροσβέστες, αφού «το κράτος δεν έχει χρήματα».
Αφού δεν επενδύουν, το ρίχνουν στο τζόγο
Για να ξαναγυρίσουμε όμως στην Ευρώπη: πώς ταιριάζει η εικόνα τραπεζών με έναν πακτωλό χρημάτων που δεν ξέρουν πώς να τον διαχειριστούν, με τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τραπεζικοί κολοσσοί, όπως η Ντόιτσε Μπανκ ή οι ιταλικές τράπεζες; Το γεγονός δεν είναι τόσο ανεξήγητο όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Μια και η «παραδοσιακή» τους λειτουργία, ο δανεισμός δηλαδή επιχειρήσεων και ατόμων, δεν αποφέρει πια κέρδη, οι τραπεζίτες το έχουν ρίξει αγρίως στον τζόγο. Βλέπετε, γιορτές έρχονται και δεν θέλουν να χάσουν τα μπόνους των εκατομμυρίων στα οποία είναι συνηθισμένοι. Έτσι, στοιχηματίζουν σε «παράγωγα» (κι επ’ αυτού κάτι γνωρίζουμε στην Ελλάδα) παίζοντας 50 φορές πάνω απ’ τα πραγματικά τους περιουσιακά στοιχεία και γεμίζοντας τους ισολογισμούς τους με τοξικά προϊόντα, στοχεύοντας στο γρήγορο και μεγάλο κέρδος.
Κι αν τα πράγματα δεν πάνε καλά, δόξα τω Θεώ υπάρχει η μαγική λέξη «ανακεφαλαιοποίηση» να τους σώσει, με λεφτά της κοινωνίας, της ίδιας κοινωνίας που στερείται όλους τους πόρους που αποθησαυρίζουν όλη την προηγούμενη περίοδο.
Με δυο λόγια, αστοί πολιτικοί και κεφαλαιοκράτες είναι έτοιμοι να κάνουν τα πάντα εκτός από το να συμφωνήσουν σε μια δίκαιη ανακατανομή του πλούτου και ούτε θα συμφωνήσουν ποτέ βέβαια, αν δεν τους αναγκάσει η ίδια η κοινωνία.
Η φράση του τίτλου συνήθως απαντάται στην ελληνική γλώσσα μ’ ένα ερωτηματικό στο τέλος: Μαζί τους θα τα πάρουν; Στην περίπτωσή μας, το ερώτημα δεν τίθεται καν. Μαζί τους θα τα πάρουν, εφ’ όσον τους το επιτρέπουμε.
