Του Φοίβου Μακρίδη
Η Ομάδα Σημείο Μηδέν κι η θεατρική παράσταση «Εμείς»[1] ύστερα από τις παραστάσεις στο Θέατρο Αυλαία στη Θεσσαλονίκη, επιστρέφει στην Αθήνα και κάνει πρεμιέρα την Παρασκευή 6 Νοέμβρη στο Θέατρο Άττις. Τις βασικές πληροφορίες για την παράσταση, μπορείτε να τις δείτε εδώ.
Το «Εμείς» είναι μια παράσταση που σκοπό έχει να πυροδοτήσει τις σκέψεις του κοινού μέσα από το περιβάλλον, τους ήρωες και τις αμφιταλαντεύσεις τους, το σκηνικό, ακόμα και τις κινήσεις των ηθοποιών που εκφράζουν την ψυχική κατάσταση των ηρώων.
Γι’ αυτό το λόγο τα πάντα στην παράσταση απαιτούν τη συγκέντρωση του κοινού.
Το ίδιο το έργο μας τοποθετεί σ’ ένα μελλοντικό περιβάλλον τελείως (;) διαφορετικό με τη σημερινή πραγματικότητα. Εκεί ο ολοκληρωτισμός του καθεστώτος (Μονοκράτος) είναι οικουμενικός (αφού έχει προηγηθεί ένας παγκόσμιος 200ετής πόλεμος, όπου μόνο το 0,2% κατάφερε να επιβιώσει) κι επεκτείνεται σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας, των συναισθημάτων ακόμα και της φαντασίας! Οι άνθρωποι δεν είναι πλέον Άνθρωποι, αλλά αριθμοί κι όλα λειτουργούν σαν μια προσεγμένη γραμμή παραγωγής – γι’ αυτό άλλωστε ο Τέιλορ θεωρείται ως ο μεγαλύτερος… φιλόσοφος του 20ου αιώνα!
Οι κινήσεις των ηθοποιών μπορεί να φέρνουν σε αμηχανία το κοινό (κυρίως όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με το σωματικό θέατρο) αλλά δεν είναι τυχαίες κι άλογες. Εκφράζουν αυτά που δεν μπορούν να ειπωθούν. Οι ηθοποιοί εκφράζουν με τις κινήσεις τους αυτά που ο χαρακτήρας που υποδύονται δεν μπορεί να πει με λόγια. Η κίνηση εκφράζει τα συναισθήματα των ηρώων, τις αγωνίες τους ή την επαναστατικότητά τους.
Τα κοστούμια είναι αρμονικά δεμένα με το έργο και το σκηνικό και σε κάποια σημεία πρoοικονομούν τη συνέχεια του έργου. Οι «σοφές» ευθείες γραμμές χαρακτηρίζουν τους άνδρες, στους οποίους το Μονοκράτος δίνει την ευθύνη της ανάπτυξης των τεχνολογικών επιτευγμάτων και της επιτήρησης του καθεστώτος, ενώ οι γυναίκες χαρακτηρίζονται από τις καμπύλες – τις μη σοφές γραμμές.
Ο πρωταγωνιστής D – 503 είναι άνδρας και κατασκευάζει τον «Αφομοιωτή» μια μηχανή που θα ταξιδέψει στο Σύμπαν για να υποτάξει και να επιβάλλει την κυρίαρχη κουλτούρα στα υπανάπτυκτα όντα που κατοικούν σε άλλους πλανήτες. Ο αρχηγός «Ευεργέτης» είναι κι αυτός άνδρας.
Από την άλλη μεριά, η γυναίκα σ’ αυτό το καθεστώς δεν έχει άλλο ρόλο απ’ το να ζευγαρώνει και να τεκνοποιεί, υπό την επιτήρηση του Μονοκράτους. Η σεξουαλική διάθεση υποτάσσεται στα ροζ εισιτήρια του Μονοκράτους, ενώ το μητρικό ένστικτο, εάν δεν συνταιριάζει με τους κανόνες του Μονοκράτους, θεωρείται θανάσιμο αδίκημα. Ίσως επειδή η γυναίκα βρίσκεται σε πιο καταπιεστική θέση, η επαναστάτρια είναι γυναίκα – και μάλιστα, χωρίς ευθείες ή καμπυλωτές γραμμές.
Το περιβάλλον που σκιαγραφεί ο Ζαμιάτιν είναι απαισιόδοξο. Το μυθιστόρημά του χαρακτηρίζεται ως «δυστοπικό»: μια ουτοπία την οποία δεν επιθυμεί κανείς. Όμως, θα βρούμε κάποια αισιόδοξα στοιχεία μέσα στη γενική μαυρίλα της δυστοπίας.
- Μπορεί το Μονοκράτος να είναι παντοδύναμο, αλλά έξω από το τείχος υπάρχει μια επαναστατική οργάνωση που ζει αγνοώντας τους κανόνες και σχεδιάζει την επιστροφή της.
- Μπορεί όλοι οι άνθρωποι να αντιλαμβάνονται τους εαυτούς τους ως Αριθμούς, αλλά το ανθρώπινο ένστικτο – στην προκειμένη το ένστικτο της μητρότητας – υπάρχει και μπορεί να γίνει τόσο δυνατό που να αμφισβητηθεί η κυρίαρχη λογική του καθεστώτος.
- Μπορεί το Μονοκράτος να επιβάλλει έναν πλήρη έλεγχο των συναισθημάτων, αλλά ο ανορθολογικός, ο μη συμβατός, έρωτας εμφανίζεται κι ανατρέπει τα δεδομένα.
Στο τέλος του «Εμείς», μπορεί να ηττάται η επανάσταση κι ο έρωτας, αλλά ακριβώς επειδή δεν μπορούν να ξεριζωθούν από κανένα ολοκληρωτικό καθεστώς, αργά ή γρήγορα θα επανέλθουν.
Η κριτική του Ζαμιάτιν στο «Εμείς» ξεκινάει από το σοβιετικό μοντέλο, αλλά φτάνει μέχρι τις θρησκείες, την αποικιοκρατία, το ναζισμό, τον καπιταλισμό. Εστιάζει σε στοιχεία που υπήρχαν ή αναπτύσσονταν στην εποχή του, αλλά προβλέπει και καθεστώτα που γεννήθηκαν χρόνια μετά τη συγγραφή του έργου.
Η διασκευασμένη θεατρική διασκευή του «Εμείς» από την Ομάδα Σημείο Μηδέν αποτυπώνει εξαιρετικά το μυθιστόρημα το Ζαμιάτιν, το οποίο επηρέασε αργότερα τον «Θαυμαστό Καινούργιο Κόσμο» του Χάξλεϋ και το «1984» του Όργουελ.
Δείτε
«Εμείς», από την Παρασκευή 6 Νοέμβρη και κάθε Παρασκευή & Σάββατο στις 21:00 και τις Κυριακές στις 22:00, στο Νέο Χώρο του Θεάτρου Άττις, Λεωνίδου 12, Μεταξουργείο.
Διαβάστε
«Εμείς», Γιεβγκιένι Ζαμιάτιν, εκδόσεις Νεφέλη και Δαυίδ Μαλτέζε 2015, Αθήνα. Το διασκευασμένο θεατρικό σενάριο από την Ομάδα Σημείο Μηδέν μαζί με κείμενα του Ζαμιάτιν.
