Το πρώτο δεκαήμερο του Ιούνη περιλαμβάνει την παγκόσμια ημέρα περιβάλλοντος (5/6) και την παγκόσμια ημέρα ωκεανών (8/6). Δυο ημερομηνίες που –όπως συμβαίνει συνήθως με τις «παγκόσμιες ημέρες»– αποτελούν από την πλευρά των θεσμών του καπιταλιστικού συστήματος ευκαιρία για υποκριτικές φιέστες και άλλοθι για την αδράνεια (στην καλύτερη περίπτωση) και τις εγκληματικές πολιτικές που εφαρμόζουν όλο τον υπόλοιπο χρόνο.
Το παρακάτω άρθρο ασχολείται με την κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα οι ωκεανοί και οι θάλασσες του πλανήτη. Μπορείτε να διαβάσετε το πρώτο μέρος της σχετικής θεματολογίας που ασχολείται με τη γενική εικόνα της περιβαλλοντικής καταστροφής εδώ.
Τον περασμένο Απρίλη καταγράφηκε η υψηλότερη θερμοκρασία στην επιφάνεια των θαλασσών της γης από την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA) από όταν ξεκίνησαν οι σχετικές καταγραφές. Σύμφωνα με την NOAA, η μέση θερμοκρασία επιφάνειας των ωκεανών άγγιξε τους 21,1 βαθμούς Κελσίου, ξεπερνώντας τους 21 βαθμούς που ήταν η μέχρι στιγμής υψηλότερη θερμοκρασία (είχε καταγραφεί το 2016) σε συνθήκες που ευνοούσαν αυτή την άνοδο, καθώς το φαινόμενο Ελ Νίνιο βρισκόταν σε έξαρση (επικράτηση των θερμών θαλάσσιων ρευμάτων).
Η πρόσφατη άνοδος, σημειώθηκε παρά το γεγονός ότι τα τελευταία τρία χρόνια στον τροπικό Ειρηνικό Ωκεανό (το τμήμα του Ειρηνικού γύρω από τον Ισημερινό), παρατηρείται το φαινόμενο Λα Νίνια (επικρατούν δηλαδή ψυχρά θαλάσσια ρεύματα). Πλέον, βασική ανησυχία των επιστημονικών οργανισμών που παρατηρούν το φαινόμενο είναι ότι η επόμενη έξαρση του Ελ Νίνιο, που αναμένεται μέσα στο καλοκαίρι και το Φθινόπωρο, μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη μεγαλύτερη άνοδο της θερμοκρασίας.
Στο μεταξύ, όσο η υπερθέρμανση των ωκεανών συνεχίζεται, μεγαλώνει και ο κίνδυνος της ανόδου της στάθμης των θαλασσών. Στην άλλη όχθη της Αμερικής, από τη μεριά του Ατλαντικού και ιδιαίτερα γύρω από τον Κόλπο του Μεξικού, από το 2010 μέχρι σήμερα παρατηρείται μεγαλύτερη από το αναμενόμενο άνοδος της στάθμης της θάλασσας. Το γεγονός αυτό προκαλεί ανησυχία για την ασφάλεια παράκτιων κατοικημένων περιοχών όπως η Νέα Ορλεάνη, το Μαϊάμι, το Χιούστον κα.
Κάτι ανάλογο ισχύει (με διαφορετικούς ρυθμούς) για ολόκληρο τον κόσμο, αλλά χώρες όπως τα μικρά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού Ωκεανού σαν το Τουβαλού, το Βανουάτου, τα Νησιά Μάρσαλ και άλλα, βρίσκονται σε ακόμη πιο άμεσο κίνδυνο.
Είδη υπό εξαφάνιση
Ο συνδυασμός της αύξησης της θερμοκρασίας των θαλασσών και της ρύπανσης όλων των ειδών (από πλαστικά και μικροπλαστικά μέχρι διαρροές σε πλωτές εξέδρες πετρελαίου και φυσικού αερίου, βιομηχανικά, χημικά, ακόμη και πυρηνικά απόβλητα που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο βρίσκουν τον δρόμο τους για τη θάλασσα) απειλούν αμέτρητα θαλάσσια είδη φυτών και ζώων. Ανάμεσα σε αυτά που βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο σύμφωνα με έρευνα της Διεθνούς Ένωσης Προστασίας της Φύσης μετά από αξιολόγηση 140.000 ειδών με βάση τον πληθυσμό τους και τις αλλαγές που έχει υποστεί σε βάθος χρόνου, είναι τα κοράλλια, των οποίων οι αριθμοί μειώνονται με τη μεγαλύτερη ταχύτητα.
Έρευνα του 2018 προειδοποιούσε ότι ενδεχόμενη άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 1,5 βαθμό Κελσίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε εξαφάνιση το 70-90% των κοραλλιογενών υφάλων.
Με τα σημερινά δεδομένα, μια τέτοια άνοδος της θερμοκρασίας (στην οποία αναμένεται να φτάσουμε μέχρι το 2030) θα οδηγήσει στην εξαφάνιση του 99% των κοραλλιών του πλανήτη. Μαζί με τα κοράλλια, κινδυνεύουν να χαθούν τα χιλιάδες είδη που ζουν και εξαρτώνται από τους κοραλλιογενείς υφάλους, από σφουγγάρια και μαλάκια μέχρι θαλάσσιες χελώνες, καρχαρίες και σαλάχια, κα.
Πλαστική ρύπανση
171 τρισεκατομμύρια σωματίδια πλαστικού υπολογίζεται ότι βρίσκονται σήμερα στους ωκεανούς του κόσμου, που αν μπορούσαν να συγκεντρωθούν θα ζύγιζαν 2,3 εκατομμύρια τόνους. Σύμφωνα με τη νέα έρευνα, αν δεν παρθούν μέτρα για τον τερματισμό της πλαστικής ρύπανσης, μέχρι το 2040 ο αριθμός αυτός ενδέχεται να έχει αυξηθεί κατά 2,6 φορές!
Η πλαστική ρύπανση σκοτώνει εκατομμύρια θαλάσσια είδη, από πλαγκτόν και ψάρια, μέχρι θαλασσοπούλια και μεγάλα θηλαστικά όπως δελφίνια, φάλαινες, κα. Ιδιαίτερα τα θαλασσοπούλια, που όχι μόνο τρώνε, αλλά ταΐζουν και τα μικρά τους με κομμάτια πλαστικού, αντιμετωπίζουν διαρκώς νέους κινδύνους που σχετίζονται με αυτή τη «διατροφή».
Σήμερα πάνω από το 90% του συνόλου έχει σωματίδια πλαστικού στο πεπτικό του σύστημα, ενώ πρόσφατα περιγράφηκε ένα νέο είδος ασθένειας (που ονομάστηκε πλαστίκωση – plasticosis) σε ένα συγκεκριμένο είδος πτηνού (Ardenna carneipes) η οποία είναι αποτέλεσμα της κατανάλωσης πλαστικού και προσβάλει τους αδένες του στομάχου περιορίζοντας την πέψη.
Η σημασία των ωκεανών
Όπως ισχύει για όλα τα οικοσυστήματα, οι ωκεανοί και οι θάλασσες του πλανήτη δεν είναι απλά «όμορφα μέρη» που απολαμβάνουμε για την αισθητική τους αξία. Στους ωκεανούς παράγεται περίπου το 50% του οξυγόνου που υπάρχει στην ατμόσφαιρα χάρη στη φωτοσύνθεση με την οποία τρέφεται το φυτοπλαγκτόν και άλλοι θαλάσσιοι φυτικοί οργανισμοί.
Οι θαλάσσιοι οργανισμοί παρέχουν τροφή όχι μόνο σε άλλα θαλάσσια είδη, αλλά και σε αμέτρητα χερσαία είδη πανίδας, ανάμεσα στα οποία ο άνθρωπος, με πολλές κοινότητες σε ολόκληρο τον κόσμο να βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην αλιεία για την επιβίωσή τους.
Έτσι η άνοδος της θερμοκρασίας των ωκεανών, η ανεξέλεγκτη ρύπανση, η εξαφάνιση θαλάσσιων ειδών, έχει σημαντικές επιπτώσεις και έξω από το νερό. Παράλληλα, όσο οι πάγοι των πόλων του πλανήτη και των μεγάλων οροσειρών λιώνουν και η στάθμη του νερού ανεβαίνει, αμέτρητα είδη ζώων θα απειλούνται ή θα εκτοπίζονται. Ανάμεσά τους, ανθρώπινες κοινότητες που θα αποτελέσουν τα νέα μεγάλα κύματα προσφύγων του μέλλοντος.
Ανισότητα και στην περιβαλλοντική καταστροφή
Ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης του ΟΗΕ προέβλεπε πέρσι ότι μέχρι το 2050 θα έχουν δημιουργηθεί 1,2 δισεκατομμύρια περιβαλλοντικοί πρόσφυγες.
Ανάμεσα σε αυτούς τους ανθρώπους θα βρεθούν και εκείνοι των οποίων οι περιοχές απειλούνται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Και όπως γίνεται πάντα, οι πλούσιοι δεν θα δυσκολευτούν να βρουν καταφύγιο, σε αντίθεση με τους φτωχούς που θα πεινάσουν, θα πνιγούν, θα δουν τα σπίτια τους να καταστρέφονται από πυρκαγιές, πλημμύρες, τυφώνες και άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Δεν υπάρχει καμία πτυχή των εξελίξεων, είτε πρόκειται για το περιβάλλον, τους πολέμους, τους ανταγωνισμούς και τις ανισότητες, στην οποία ο καπιταλισμός δεν έχει δημιουργήσει ένα εφιαλτικό μέλλον για την πλειοψηφία των ανθρώπων του πλανήτη. Οι αντιστάσεις και τα κινήματα που χτίζονται από την πλευρά των θυμάτων αυτών των πολιτικών, των εργαζόμενων, των φτωχών και των καταπιεσμένων, είναι η μόνη ελπίδα να αποτραπεί η καταστροφή και να μπουν οι βάσεις για μια κοινωνία ισότητας σε ένα κατοικήσιμο πλανήτη.
