Όταν κάποιος/α σκέφτεται τη δουλεία, αμέσως το μυαλό πηγαίνει πίσω στη φρίκη του δουλεμπορίου, όπου οι σκλάβοι αντιμετωπίζονταν ως απλά αντικείμενα και στερούνταν των πιο στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενώ η σκλαβιά αυτής της κλίμακας και αγριότητας αποτελεί πλέον παρελθόν, η δουλεία στην πραγματικότητα δεν έχει καταργηθεί, αλλά συνεχίζει να υφίσταται σε μια πιο σύγχρονη μορφή της.
Όπως καταγράφουν διεθνείς οργανώσεις κατά της δουλείας, σήμερα ένα άτομο θεωρείται υποδουλωμένο αν αναγκάζεται να εργάζεται ενάντια στη θέλησή του, αν ανήκει ή ελέγχεται από τον εκμεταλλευτή ή τον εργοδότη του, αν αντιμετωπίζεται ως εμπόρευμα ή αγοράζεται και πωλείται ως περιουσιακό στοιχείο.
Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας (ILO) του ΟΗΕ τον περασμένο χρόνο 50 εκατομμύρια άνθρωποι βρισκόντουσαν σε συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας ή γάμου.
Από αυτούς 27,6 εκατομμύρια βρίσκονταν σε καταναγκαστική εργασία –εκ των οποίων πάνω από 3,3 εκατομμύρια είναι παιδιά– και 22 εκατομμύρια εγκλωβίστηκαν σε καταναγκαστικούς γάμους. Μάλιστα, σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2016, ο αριθμός των ανθρώπων που ζούσαν το 2021 σε συνθήκες σύγχρονης δουλείας έχει αυξηθεί κατά 9,3 εκατομμύρια.
Σημειώνεται, πως η κρίση του κορονοϊού, η κλιματική κρίση και οι πολεμικές συγκρούσεις έχουν εντείνει την ακραία φτώχεια, την αναγκαστική μετανάστευση και την έμφυλη βία. Όλα αυτά συμβάλλουν στον κίνδυνο της αύξησης όλων των μορφών σύγχρονης δουλείας.
Καταναγκαστική εργασία και γάμος
Η καταναγκαστική εργασία έχει αυξηθεί κατά 11% από το 2016. Η καταναγκαστική εμπορική σεξουαλική εκμετάλλευση αντιπροσωπεύει το 23% του συνόλου της καταναγκαστικής εργασίας, ενώ σχεδόν τέσσερις στους πέντε από αυτούς που υφίστανται αναγκαστική εμπορική σεξουαλική εκμετάλλευση είναι γυναίκες ή κορίτσια.
Ένα στα 8 άτομα απ’ όλα όσα βρίσκονται σε συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας είναι παιδιά (περίπου 3,3 εκατομμύρια) κι αυτό το γεγονός προκαλεί αναμφίβολα σοκ. Αλλά ακόμα πιο σοκαριστικό είναι το γεγονός ότι περισσότερα από τα μισά από τα παραπάνω παιδιά εξαναγκάζονται στην πορνεία.
Επίσης, υπολογίζεται ότι 22 εκατομμύρια άνθρωποι υποχρεώθηκαν σε καταναγκαστικό γάμο κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 6,6 εκατομμύρια (ή σχεδόν 43%) σε σχέση με τα στοιχεία του 2016.
Πιο ευάλωτοι οι μετανάστες/τριες
Οι μετανάστες εργαζόμενοι έχουν περισσότερες από τριπλάσιες πιθανότητες να βρεθούν σε συνθήκες καταναγκαστικής εργασίας σε σχέση με τους ενήλικες εργαζόμενους μη μετανάστες.
Το παράδειγμα του Κατάρ είναι πολύ ενδεικτικό. Πάνω από 2 εκατομμύρια μετανάστες εργάζονται στο Κατάρ, κυρίως στα εργοτάξια. Από το 2010, όταν το Κατάρ απέκτησε το δικαίωμα να φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου του 2022, υπήρξαν εκτεταμένες αναφορές για σοβαρές παραβιάσεις των εργασιακών δικαιωμάτων κατά των μεταναστών εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένης της καταναγκαστικής εργασίας.
Σύμφωνα με την Διεθνή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (ITUC) πολλοί από τους μετανάστες του Κατάρ, υφίστανται εκμετάλλευση που μοιάζει με «σύγχρονη σκλαβιά».
Το γεγονός ότι οι θάνατοι μεταναστών εργατών τα τελευταία 10 χρόνια στα εργοτάξια του Κατάρ έχουν ξεπεράσει τους 6.700, φανερώνει τις τραγικές συνθήκες που βιώνουν.
Όλα τα παραπάνω στοιχεία αποδεικνύουν με πολύ σαφή τρόπο δυο πράγματα:
Από τη μια ότι η δουλεία δεν αποτελεί πλέον ένα γεγονός που το συναντάμε στα βιβλία της ιστορίας. Αντιθέτως, οι αριθμοί δείχνουν ότι οι σύγχρονοι σκλάβοι σήμερα είναι πιο πολλοί από οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία, καθώς ειδικοί υπολογίζουν ότι μεταξύ του 15ου και του 19ου αιώνα 13 εκατομμύρια άνθρωποι αιχμαλωτίστηκαν και πουλήθηκαν ως σκλάβοι.
Από την άλλη δείχνει τον τρόπο με τον οποίο το σύστημα αντιμετωπίζει την ανθρώπινη ζωή. Δεν δίνει δεκάρα για τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα, με αποτέλεσμα τα σώματα, οι ζωές και το φύλο των ανθρώπων να εμπορευματοποιούνται με τον πιο απάνθρωπο και καταχρηστικό τρόπο. Παράλληλα αποτυπώνει τον τρόπο με τον οποίο υποτιμάται η θέση της γυναίκας στην κοινωνία, εφαρμόζοντας πάνω της τις πιο ακραίες σεξιστικές αντιλήψεις και πρακτικές.
Η δουλεία δεν περιορίζεται σε φτωχές χώρες
Όσοι/ες έχουν την εντύπωση πως η σύγχρονη δουλεία δεν υφίσταται στις ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες, κάνουν ένα τεράστιο λάθος. Οι εθνικές εκτιμήσεις επιβεβαιώνουν ότι η σύγχρονη δουλεία είναι ένα έγκλημα που επηρεάζει όλες τις χώρες, με πάνω από 1,5 εκατομμύριο ανθρώπους να ζουν σε συνθήκες σύγχρονης δουλείας στην Ευρώπη, την Αυστραλία, την Ιαπωνία και τη Βόρεια Αμερική.
Ενδεικτικά, στην Ιρλανδία, σύμφωνα με εκτιμήσεις από τον «Παγκόσμιο Δείκτη Δουλείας», πάνω από 8.000 άτομα κρατούνται ως σύγχρονοι σκλάβοι, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο ο αριθμός αυτός πλησιάζει τις 130.000.
Μια κερδοφόρα εγκληματική βιομηχανία
Παρά την φρίκη που προκαλούν οι αριθμοί και παρά τις «ανησυχίες» των κυβερνώντων παγκοσμίως για την αύξηση της σύγχρονης σκλαβιάς, είναι πολύ καθαρό πως όλοι αυτοί δεν είναι διατεθειμένοι να καταπολεμήσουν με σοβαρότητα αυτές τις μορφές εκμετάλλευσης.
Ο κύριος λόγος για τον οποίοι οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις δεν μπορούν να δώσουν μια αποφασιστική μάχη για να καταργήσουν οριστικά τη σύγχρονη δουλεία, είναι ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά κερδοφόρα βιομηχανία η οποία, επιπλέον, έχει διεισδύσει μέσα στους διεφθαρμένους θεσμούς του κράτους, ειδικά της Αστυνομίας και της Ασφάλειας.
Σύμφωνα με έκθεση του Business in the Community Ireland η εμπορία ανθρώπων είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εγκληματική βιομηχανία, μετά την διακίνηση ναρκωτικών και όπλων. Ενώ, μια έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας του 2014 υπολόγισε πως τα παγκόσμια κέρδη που παράγονται από τη σύγχρονη δουλεία αγγίζουν τα 150 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Όσες «προσπάθειες» κι αν κάνουν τα καπιταλιστικά κράτη για να αντιμετωπίσουν τη σύγχρονη δουλεία, το μόνο που καταφέρνουν να κάνουν είναι μια τρύπα στο νερό. Είναι οι συνθήκες που τα ίδια αυτά κράτη δημιουργούν –όπως η φτώχεια, οι πολεμικές συγκρούσεις και η κλιματική αλλαγή– που από τη μια οδηγούν τα πιο εξαθλιωμένα στρώματα της κοινωνίας στην απελπισία, με αποτέλεσμα να πέφτουν θύματα τράφικινγκ και αφετέρου δίνει την ευκαιρία στα κυκλώματα να θησαυρίζουν.
Η σύγχρονή δουλεία θα συνεχίζει να υπάρχει όσο επιβιώνει το σύστημα που τη γεννά. Όσο η εμπορευματοποίηση με στόχο την κερδοσκοπία αποτελεί βασικό συστατικό του καπιταλιστικού συστήματος, τότε θα υπάρχει γόνιμο για έδαφος για την σκλαβιά.
