Την Τετάρτη 15/11/2023, στον χώρο του Πολυτεχνείου οι οργανώσεις «Αναμέτρηση», «Πρωτοβουλία για μια Μεταβατική Κομμουνιστική Οργάνωση» (ΑΡΑΝ και Κ-Σχέδιο) και ΔΕΑ προχώρησαν σε κοινή εκδήλωση με θέμα τα 50 χρόνια από το Πολυτεχνείο. Το Ξεκίνημα καλέστηκε να τοποθετηθεί στη διάρκεια της συζήτησης. Εκ μέρους του «Ξ» μίλησε ο σ. Ανδρέας Παγιάτσος. Το κείμενο που ακολουθεί είναι βασισμένο πάνω στην τοποθέτηση που έκανε.
Θέλω να σας ευχαριστήσω εκ μέρους του Ξεκινήματος για την πρόσκληση σε αυτή τη σημαντική συζήτηση. Μια συζήτηση που είναι πάντα σημαντική, αλλά στα χρόνια που ζούμε ακόμα περισσότερο για τον ιδιαίτερο λόγο ότι γίνεται μία πολύ συνειδητή και πολύ επίμονη προσπάθεια να αναιρεθεί η σημασία, η ιστορία ακόμα και τα πιο απλά και ξεκάθαρα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Το αφήγημα που κυριαρχεί από τη μεριά όχι μόνο της Ακροδεξιάς αλλά και ενός πολύ μεγάλου όγκου της άρχουσας τάξης είναι ότι πρόκειται για ένα μύθο, ότι δεν υπήρξαν νεκροί, ότι δεν έγινε κάτι σημαντικό και ότι όλα αυτά είναι παραμύθια της Αριστεράς.
Η αποκατάσταση της πραγματικής ιστορίας είναι ευθύνη της Αριστεράς γενικά, αλλά η αποκατάσταση του πραγματικά επαναστατικού χαρακτήρα του Νοέμβρη του ’73 είναι έργο της αντικαπιταλιστικής-επαναστατικής Αριστεράς. Κανένας άλλος δεν μπορεί να φέρει σε πέρας αυτό το καθήκον.
Σ’ αυτή την παρέμβαση θέλω να σταθώ σε πέντε σημεία.
Πρώτο σημείο, το Πολυτεχνείο δεν ήταν απλά μία μεγαλειώδης εξέγερση αλλά μία εξέγερση που τελικά πέτυχε τον στόχο της να ανατρέψει τη Χούντα – μερικούς μήνες αργότερα. Μ’ αυτή την έννοια το Πολυτεχνείο νίκησε όπως είπε και ο πρώτος εισηγητής. Ασφαλώς το πραξικόπημα στην Κύπρο και η τουρκική εισβολή έπαιξαν επίσης καταλυτικό ρόλο, αλλά δεν έχω χρόνο να αναπτύξω περισσότερο αυτό το σημείο.
Σημαντικό είναι επίσης να τονίσουμε ότι το Πολυτεχνείο δεν ήταν απλά ένα εθνικό φαινόμενο, αλλά στοιχείο διεθνών διεργασιών, στοιχείο παρόμοιων εξεγέρσεων, παρόμοιων μαζικών επαναστατικών γεγονότων σε μία σειρά χώρες, με τη νότια Ευρώπη να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα επίκεντρα. Ας θυμηθούμε την Πορτογαλική επανάσταση την ίδια περίοδο, την κατάρρευση της δικτατορίας στην Ισπανία καθώς και την Ιταλία της δεκαετίας του 70 που ήταν σε μόνιμο ταξικό αναβρασμό· και βέβαια να μην ξεχνάμε τον Μάη του 68 μερικά χρόνια προηγουμένως.
Σήμερα έχουμε παρόμοιας μαζικότητας εκρηκτικά φαινόμενα σε διεθνές επίπεδο. Από πολλές σκοπιές, από άποψη μεγέθους και διαστάσεων ξεπερνούν ακόμα και τα γεγονότα της δεκαετίας του 60 και 70. Το 2019 είχαμε επαναστατικές εκρήξεις σε 35 χώρες και η εκτίμηση που υπάρχει είναι ότι από άποψη μεγέθους ξεπέρασαν ακόμη και τη χρονιά του 1968 – και αυτή δεν είναι εκτίμηση κάποιων επαναστατών/μαρξιστών, είναι εκτίμηση εκπροσώπων του συστήματος. Αυτή η εικόνα δείχνει ότι το καπιταλιστικό σύστημα δεν μπορεί να αφήσει την παγκόσμια κοινωνία να «ηρεμήσει» – καταστρέφει τη ζωή των ανθρώπων σε κάθε επίπεδο και παντού, και αυτό προκαλεί και θα συνεχίσει να προκαλεί εξεγέρσεις. Θα συνεχίσει να προκαλεί νέα Πολυτεχνεία σε όλο τον κόσμο.
Υπάρχει όμως μία διαφορά με την εποχή της δεκαετίας του 60 και του 70 που δεν πρέπει να μας διαφεύγει, μια διαφορά που είναι σημαντική. Το επίπεδο της συνείδησης τότε στα μαζικά στρώματα της κοινωνίας ήταν πολύ διαφορετικό από σήμερα. Δεν επικρατούσε ούτε ηττοπάθεια ούτε απογοήτευση αλλά επικρατούσε ενθουσιασμός και η πεποίθηση ότι σε ένα σχετικά σύντομο μέλλον οι κοινωνίες μας θα προχωρούσαν στην κοινωνική και πολιτική ανατροπή. Η σοσιαλιστική συνείδηση ήταν κυρίαρχη και μαζική. Στους νέους ανθρώπους εκείνης της εποχής όποιος δεν είχε μελετήσει κάποια τουλάχιστον από τα έργα του Μαρξ, του Λένιν κλπ, ήταν από άλλο πλανήτη, αυτό που λέμε σήμερα «ούφο» και «φλώρος».
Η σοσιαλιστική συνείδηση θα επιστρέψει, ασφαλώς, σαν μαζικό φαινόμενο στις κοινωνίες, στην εποχή που ζούμε, αυτό το διασφαλίζει η κρίση του καπιταλισμού, και τα πρώτα βήματα είναι ήδη εμφανή. Όμως χρειάζεται χρόνος. Και η συνειδητή βέβαια παρέμβαση της Αριστεράς.
Δεύτερο σημείο. Ο αγώνας ενάντια στην Ακροδεξιά και τον φασισμό συνεχίζεται 50 χρόνια μετά από αυτό που στη δεκαετία του 70 φαινόταν αδιανόητο, να επιστρέψει δηλαδή η Ακροδεξιά και οι φασίστες. Σήμερα η Ακροδεξιά βρίσκεται σε άνοδο διεθνώς και ιδιαίτερα στην Ευρώπη. Είναι ο κύριος κερδισμένος από την κρίση του καπιταλιστικού συστήματος. Το «γιατί;» έχει βέβαια να κάνει με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η σημερινή Αριστερά διεθνώς.
Να τονίσουμε όμως ότι γι’ αυτό τον λόγο, αυτό που έγινε την 1η Νοέμβρη στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ σημαντικό. Το αντιφασιστικό κίνημα κατάφερε να αποτρέψει πανευρωπαϊκή συνάντηση των Ναζί στο Νέο Ηράκλειο της Αθήνας. Μην υποτιμούμε τη σημασία αυτής της νίκης. Οι Ναζί είχαν προετοιμαστεί καλά, για να αποστείλουν δυνάμεις από μια σειρά χώρες (Ιταλία, Γερμανία, Βαλκάνια, Κύπρο, κλπ) με τη βοήθεια των εδώ συνοδοιπόρων τους. Κάποιοι ακύρωσαν μετά την απαγόρευση αλλά κάποιοι φτάσανε στην Αθήνα, όμως δεν μπόρεσαν να πραγματοποιήσουν τη συγκέντρωσή τους.
Σε αντίθεση με αυτούς, το αντιφασιστικό κίνημα μπόρεσε να πραγματοποιήσει αντιφασιστικές συγκεντρώσεις αρκετά μαζικές δεδομένης της απαγόρευσης και του γεγονότος ότι όλες οι συγκεντρώσεις μας ήταν περικυκλωμένες από τα ΜΑΤ.
Η νίκη αυτή ήταν αποτέλεσμα της στροφής του αντιφασιστικού κινήματος στο μαζικό κίνημα. Ήταν η προσπάθεια να κινητοποιηθούν τοπικές κοινωνίες, σύλλογοι γονέων, συνδικάτα, φορείς, και μάλιστα να προχωρήσουν σε απεργιακά καλέσματα.
Αν αντί αυτής της τακτικής υπήρχε η αντίληψη των «συγκρουσιακών τακτικών» που επιλέγει κομμάτι του αναρχικού χώρου, δεν θα είχαμε αυτό το αποτέλεσμα. Οι “επιχειρησιακές τακτικές” έχουν νόημα και είναι απαραίτητες, όταν είναι ενταγμένες στα πλαίσια της κινητοποίησης του μαζικού κινήματος. Αυτή η στροφή σε μαζικούς φορείς και η πίεση από την καμπάνια του Αντιφασιστικού Συντονισμού Αθήνας-Πειραιά (κύρια) ήταν που ώθησε το ΚΚΕ να καλέσει αντισυγκέντρωση στους φασίστες, για πρώτη φορά στην ιστορία του. Αυτό ήταν που ώθησε και το δημοτικό συμβούλιο του Νέου Ηρακλείου να πάρει θέση υπέρ της απαγόρευσης της συγκέντρωσης – κάτι που τελικά αναγκάστηκε να κάνει και η κυβέρνηση.
Τρίτο σημείο, η κατάσταση της Αριστεράς. Είναι εξαιρετικά κακή. Κατ’ αρχήν δεν υπάρχει κανένα ρεύμα της ρεφορμιστικής Αριστεράς οποιασδήποτε απόχρωσης που να μην έχει συμβιβαστεί και υποταχθεί στο σύστημα. Το φαινόμενο είναι διεθνές, δεν αφορά μόνο τον ΣΥΡΙΖΑ ο οποίος έχει καταντήσει μια γελοιότητα.
Αλλά και η αντικαπιταλιστική Αριστερά είναι σε κρίση. Εμφανίζει μια τεράστια αδυναμία να ανταποκριθεί στα καθήκοντα της εποχής, δεν έχει μπορέσει να δημιουργήσει μαζικούς σχηματισμούς, διασπάται και κατακερματίζεται. Κι αυτό, ισχύει σε διεθνές επίπεδο, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Αυτό το τεράστιο κενό στο χώρο της Αριστεράς δημιουργεί όλες τις προϋποθέσεις που χρειάζεται η Ακροδεξιά και οι φασίστες για να ενισχύονται στην εποχή της κρίσης του «καπιταλισμού της καταστροφής» στην οποία ζούμε.
Τέταρτο σημείο. Κάθε μεγάλη κοινωνική αναταραχή, κάθε φορά που η κοινωνία μπαίνει σε φάσεις μεγάλων κοινωνικών αγώνων, ιδιαίτερα όταν έχουμε μαζικές επαναστατικές διεργασίες, αντανακλάται στο πολιτικό επίπεδο και δημιουργεί νέους πολιτικούς σχηματισμούς. Έτσι φτιάχτηκαν σαν γενικός κανόνας εργατικά, αριστερά, κλπ κόμματα σε διάφορες εποχές.
Το Πολυτεχνείο, που αποτελεί τον πιο σημαντικό πολιτικό συμβολισμό για όλα όσα ακολούθησαν στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, άνοιξε το δρόμο στη εμφάνιση μιας σειράς οργανώσεων της Αριστεράς εκείνη την εποχή αλλά κατά κύριο λόγο μετέτρεψε το ΠΑΣΟΚ σε ένα μαζικό αριστερό σχηματισμό. Τότε βέβαια το ΠΑΣΟΚ ήταν ένα αριστερό κόμμα. Το ΠΑΣΟΚ ξεπούλησε όλα όσα υποσχόταν, πρόδωσε τους αγώνες, πρόδωσε την εμπιστοσύνη των εργατικών-λαϊκών στρωμάτων και εξελίχθηκε σε ένα κόμμα του συστήματος. Τριάντα περίπου χρόνια μετά, σε μία συνθήκη που η κοινωνία δέχτηκε τα χτυπήματα της Τρόικα και των Μνημονίων, ένα άλλο κόμμα εκτινάχθηκε από 3% στο 36% και έγινε κυβέρνηση. Ξεκίνησε σαν αριστερό κόμμα για να καταλήξει ένας συστημικός τραγέλαφος όπως είναι σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ.
Τι θα γίνει την επόμενη φορά που θα έχουμε μεγάλες κοινωνικές εκρήξεις στην Ελληνική κοινωνία; Θα αφήσουμε να δημιουργηθούν νέα ΠΑΣΟΚ και νέοι ΣΥΡΙΖΑ; Ας μην έχουμε καμία αυταπάτη ότι αν η Αντικαπιταλιστική Αριστερά δεν είναι σε θέση να καλύψει το κενό στο χώρο της Αριστεράς, κάποιο νέο, αριστερό στα λόγια, σχήμα της ρεφορμιστικής Αριστεράς, θα εμφανιστεί για να διασώσει τελικά το σύστημα.
Οι σ. που προηγήθηκαν ανάπτυξαν πολύ σωστά την ανάγκη να εμπλακούμε σε κάθε μικρό και μεγάλο κίνημα. Ασφαλώς και θα το κάνουμε όπως κάνουμε πάντα στο μέτρο των δυνάμεών μας όλοι/ες οι σύντροφοι/ισσες που είμαστε εδώ. Αλλά ο κεντρικός μας στόχος ποιος θα είναι; Πρέπει αν είναι η συγκρότηση μιας νέας Αριστεράς η οποία να είναι καθαρά και πραγματικά αντικαπιταλιστική όχι μόνο στα λόγια αλλά στην πράξη και στην ουσία. Και βέβαια θα πρέπει να είναι διεθνιστική γιατί κανένας λαός δεν μπορεί σήμερα μόνος του απέναντι στα τέρατα του πλανήτη.
Κι αυτό μας φέρνει στο θέμα του πώς θα καταφέρουμε να ανταποκριθούμε στο καθήκον να δημιουργήσουμε μια μαζική αντικαπιταλιστική-επαναστατική Αριστερά.
Πέμπτο σημείο. Υπάρχουν δύο δεδομένα που προκύπτουν μέσα από την πρόσφατη εμπειρία μας.
Το ένα είναι ότι –με όλη τη συμπάθειά και την εκτίμηση στους συντρόφους του ΝΑΡ των οποίων η τοποθέτηση μόλις προηγήθηκε– για μας είναι καθαρό ότι η ΑΝΤΑΡΣΥΑ δεν μπορεί να φέρει σε πέρας αυτό το έργο. Τα αποτελέσματα των τελευταίων γενικών εκλογών του 0,3% και των 15 χιλιάδων ψήφων στον δεύτερο γύρο θα πρέπει να ολοκληρώσουν και να κλείσουν τη συζήτηση για το κατά πόσον η ΑΝΤΑΡΣΥΑ μπορεί.
Το δεύτερο δεδομένο είναι η επιτυχία της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς στις πρόσφατες δημοτικές εκλογές, σε όλες τις περιπτώσεις στις οποίες προχώρησε σε πλατιές συνεργασίες. Το 6% στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη είναι ιστορικό άλμα για την αντικαπιταλιστική Αριστερά η οποία εμφάνισε την πιο πλατιά ενότητα σε εκλογικό επίπεδο στην ιστορία της. Αυτό το άλμα είναι αποτέλεσμα ακριβώς αυτών των ενωτικών διεργασιών, με δεδομένη βέβαια τη συμμετοχή όλων των σ. στους αγώνες και τα κινήματα.
Από αυτό το άλμα πρέπει να βγάλουμε τα απαραίτητα συμπεράσματα για την ανάγκη συνεργασιών, γι’ αυτό που ονομάζεται «ενιαίο μέτωπο» στην κλασική μαρξιστική ορολογία, γενικά, αλλά και ειδικά τη σημασία των συνεργασιών για την αντικαπιταλιστική Αριστερά.
Στις δημοτικές εκλογές συνεργάστηκαν δυνάμεις από το χώρο της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, όπως το ΝΑΡ και το ΣΕΚ, δυνάμεις ανεξάρτητες από συμμαχικά σχήματα, όπως η «Αναμέτρηση», η ΔΕΑ και το «Ξεκίνημα», και δυνάμεις που δεν έχουν μια καθαρή επαναστατική φυσιογνωμία όπως η ΛΑΕ και το ΜΕΡΑ 25. Κέρδισαν οι δυνάμεις μας από αυτή τη συνεργασία; Κέρδισαν τα κινήματα στα οποία παίζουμε κεντρικό ρόλο; Η απάντηση είναι προφανής.
Αυτή η συνεργασία, όμως, έγινε επειδή το επέβαλε ο νόμος της ΝΔ με το ελάχιστο όριο του 3% για να μπει κανείς στο δημοτικό συμβούλιο. Είναι καιρός όμως η Αντικαπιταλιστική Αριστερά να αρχίσει να θέτει τις βάσεις για τέτοιου είδους συνεργασίες επειδή το επιλέγει κι όχι επειδή της επιβάλλεται από τον όποιο εκλογικό νόμο.
Δυστυχώς δεν είναι έτοιμες όλες οι δυνάμεις της Αντικαπιταλιστικής Αριστεράς να υιοθετήσουν αυτή την προσέγγιση. Γι’ αυτό χρειάζεται κάποιοι από εμάς να πάρουν την πρωτοβουλία, να δώσουν το παράδειγμα, να στηριχτούν στα αποτελέσματα των τελευταίων δημοτικών εκλογών, να μεταφέρουν τα συμπεράσματα από αυτές πλατιά στον χώρο της Αριστεράς, να έχουν υπομονή και επιμονή αλλά και τη γνώση ότι αυτός είναι ο δρόμος για να αλλάξουμε το πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα. Χωρίς την τακτική του «ενιαίου μετώπου» –και χωρίς αυτή η τοποθέτηση να υποτιμά με οποιοδήποτε τρόπο τη σημασία του προγραμματικού λόγου και στρατηγικού στόχου– η αντικαπιταλιστική Αριστερά δεν πρόκειται ποτέ να καταφέρει να σπάσει το φράγμα του περιθωρίου και επομένως και της εσωτερικής κρίσης. Στη βάση ενός τέτοιου σκεπτικού, στο ερώτημα που τέθηκε αν μπορούμε τελικά να πετύχουμε σαν Αντικαπιταλιστική Αριστερά, η απάντησή μας είναι εμφατικά «ναι».
