«Μαύρα τ’ άλογά τους είναι.
Και τα πέταλά τους μαύρα
Πάνω στις κάπες τους γυαλίζουν
κεριού και μελανιού λεκέδες.
Έχουν και για αυτό δεν κλαίνε,
τα κρανία από μολύβι.
Με ψυχή από βερνίκι έρχονται
απ’ το δρόμο πέρα.
Όλο νύχτα και γερμένοι,
όπου θέλουν διατάζουν
μαύρου λάστιχου σιωπές
και του φόβου ψιλή άμμο.
Αν το θέλουνε, περνάνε,
κρύβοντας μες στο κεφάλι
μια θολήν αστρονομία
από αόριστα μπιστόλια…»
Ρομάντσα της ισπανικής πολιτοφυλακής, Φ. Γκ. Λόρκα
Το πρωί της 19ης Αυγούστου του 1936 (κάποιες πηγές αναφέρουν και την 18η Αυγούστου του 1936 σαν πιθανή ημερομηνία) ο Λόρκα, ο ποιητής των καταπιεσμένων, δολοφονείται στα 38 του χρόνια από τους φαλαγγίτες «με τα μαύρα άλογα» του Φράνκο, λόγω της αντιφασιστικής του δράσης αλλά και της ομοφυλοφιλίας του. Ο ίδιος είχε πει πως είναι ο ποιητής που «πάντα θα είναι στο πλευρό αυτών που δεν έχουν τίποτα».
Επανάσταση και φασισμός
Ένα μήνα πριν είχαν ξεκινήσει η επανάσταση και η αντεπανάσταση στην Ισπανία. Οι εργάτες και οι αγρότες είχαν ξεσηκωθεί για να σταματήσουν τον στρατηγό Φρανθίσκο Φράνκο, ο οποίος στις 17 Ιουλίου του 1936 ηγήθηκε του στρατιωτικού πραξικοπήματος που ξεκίνησε στο Μαρόκο ενάντια στο μαζικό επαναστατικό κίνημα που είχε ξεσπάσει στην Ισπανία. Πίσω από τον Φράνκο είχαν οχυρωθεί τα συμφέροντα των τρομοκρατημένων αρχουσών τάξεων, των καπιταλιστών, των γαιοκτημόνων, της Εκκλησίας…
Νωρίτερα, το Φλεβάρη του 1936, ο συνασπισμός του Λαϊκού Μετώπου ανέβηκε στην εξουσία μετά από εκλογές, ύστερα από χρόνια αγώνων της εργατικής τάξης και των φτωχών αγροτικών στρωμάτων της Ισπανίας. Το Λαϊκό Μέτωπο ήταν η συμμαχία του «Ισπανικού Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος» (PSOE) του «Κομμουνιστικού Κόμματος Ισπανίας» και των αποκαλούμενων «προοδευτικών», «φιλελεύθερων» και δημοκρατικών κομμάτων: τη «Δημοκρατική Αριστερά», τη «Δημοκρατική Ένωση», τη «Δημοκρατική Αριστερά της Καταλονίας» (καταλανική αδελφή οργάνωση της «Δημοκρατικής Αριστεράς») άλλα μικρότερα κόμματα της Καταλονίας και της Γαλικίας, ενώ σύντομα θα συμμετείχαν και οι Βάσκοι Εθνικιστές.
Η ηγεσία των αναρχικών της CNT, της πιο μεγάλης συνδικαλιστικής οργάνωσης, της Εθνικής Συνομοσπονδίας Εργασίας στην οποία συμμετείχαν τα πιο ριζοσπαστικά στρώματα της εργατικής τάξης, με εκατομμύρια μέλη, αρνήθηκε να προχωρήσει στη δημιουργία εργατικής κυβέρνησης πάνω στη βάση των επιτροπών, των συμβουλίων και των πολιτοφυλακών των εργατών και των αγροτών που εξαπλώνονταν με ταχείς ρυθμούς. Αυτό πήγαζε από τη διαφωνία των Αναρχικών με την έννοια του κράτους γενικά, χωρίς να κατανοούν τη διαφορά ανάμεσα σε ένα εργατικό και ένα καπιταλιστικό κράτος.
Σαν αποτέλεσμα όλης αυτής της σύγχυσης τους, τελικά κατέληξαν σύντομα να συμμετάσχουν στην αστική κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, μαζί με καπιταλιστικά κόμματα, προδίδοντας τη λαϊκή της βάση, τόσο στην Καταλονία όσο και στην κεντρική κυβέρνηση της Μαδρίτης με 3 υπουργούς (περισσότερα εδώ).
Παρόλο που η κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου και η συμμαχία της Αριστεράς με τις υποτιθέμενες προοδευτικές καπιταλιστικές δυνάμεις δεν είχε σκοπό να εκπληρώσει τα αιτήματα των εργατών (γιατί αυτό θα σήμαινε μετωπική σύγκρουση με τους καπιταλιστές, τους φεουδάρχες και τα συμφέροντα τους), αποτέλεσε το έναυσμα για να ενταθούν οι αγώνες, να ξεχυθούν εργάτες και αγρότες αυθόρμητα στους δρόμους, χωρίς να περιμένουν διατάγματα και να διεκδικήσουν γη, εργατικά δικαιώματα, ελευθερία. Ο λόγος ήταν ότι τα εργατικά και λαϊκά στρώματα έβλεπαν πως τα κόμματα της Αριστεράς ήταν στην κυβέρνηση κι έτσι ελπίζανε πως θα ικανοποιούσαν τις ανάγκες και τα αιτήματά τους.
Η δολοφονία του αντιφασίστα ποιητή
Ο Λόρκα υποστήριζε ανοιχτά το Λαϊκό Μέτωπο κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας και υπέγραψε πολυάριθμα αντιφασιστικά μανιφέστα. Συνέταξε τη διακήρυξη συγγραφέων κατά του φασισμού την ίδια χρόνια που ξέσπασε ο εμφύλιος με αποτέλεσμα να στοχοποιηθεί πολύ γρήγορα.
Λίγο μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα αναζήτησε καταφύγιο στο σπίτι του φίλου του Λουις Ροσάλες (Luis Rosales), ο οποίος όμως είχε δυο αδελφούς Φαλαγγίτες. Εκεί ήταν που συνελήφθη σαν «σοσιαλιστής», κατηγορήθηκε για τη φιλία του με τον δάσκαλο Φερνάντο Ντε Λος Ρίος (Fernando de los Ríos), για την ομοφυλοφιλία του αλλά και για «μασονία», όπως αναφέρεται σε επίσημο έγγραφο που βγήκε στη δημοσιότητα πολλά χρόνια μετά τη δολοφονία του.
Ογδόντα εφτά χρόνια έχουν περάσει από τη δολοφονία του μεγάλου Ισπανού ποιητή και ο τάφος του παραμένει ακόμα άγνωστος. Το Σεπτέμβρη του 2017, στον δήμο Αλφάκαρ, η αναζήτηση συνεχίστηκε για να βρεθεί ο μαζικός τάφος όπου πιστεύεται ότι πετάχτηκε το άψυχο σώμα του Λόρκα μαζί με τον δάσκαλο Ντιόσκορο Γκαλίντο (Dióscoro Galindo) και τους αναρχικούς Φρανθίσκο Γκαλαντί Μελγάρ (Francisco Galadí Melgar) και Χοακίν Αρκόλας Γκαμπέζας (Joaquín Arcollas Cabezas), χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Υπολογίζεται ότι μισό εκατομμύριο άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του ισπανικού εμφυλίου και στη διάρκεια των χρόνων που ακολούθησαν και άλλοι 200.000 εκτοπίστηκαν. Ο Λόρκα ήταν από τα πρώτα θύματα του φασισμού στην Ισπανία, που πήρε τη μορφή μιας σκληρής στρατιωτικής δικτατορίας που έμεινε στην εξουσία μέχρι το 1975, με το θάνατο του Φράνκο. Έγινε έτσι σύμβολο του αγώνα κατά του φασισμού αλλά και υπενθύμιση του ηρωικού αγώνα των ισπανικών μαζών για μια νέα κοινωνία και της προδοσίας των ηγεσιών τους που οδήγησαν σε τραγικά αποτελέσματα για τον ισπανικό λαό.
Ο Λόρκα ήταν ένας επαναστάτης ποιητής «γιατί δεν υπάρχει αληθινός ποιητής που να μην είναι επαναστάτης». Οι στίχοι του μας εμπνέουν στους αγώνες του σήμερα, για έναν καλύτερο κόσμο όπου οι εργαζόμενοι και τα λαϊκά στρώματα, η συντριπτική πλειοψηφία της κοινωνίας, θα ζει καλύτερα έχοντας τον έλεγχο όσων παράγει.
«Γιατί θέλουμε το καθημερινό ψωμί μας,
ανθό του σκλήθρου και διαρκή συγκομιδή από τρυφερότητα,
γιατί θέλουμε να εκπληρωθεί η θέληση της γης
που δίνει τους καρπούς της για όλους…»
Κραυγή ως τη Ρώμη, Φ. Γκ. Λόρκα
Δες για την Ισπανική επανάσταση
- 1936 – η Ισπανική Επανάσταση
- 80 χρόνια από τη μάχη της Βαρκελώνης – γιατί ηττήθηκε η ισπανική επανάσταση
Από το ποίημα του Νίκου Καββαδία αφιερωμένο στο Λόρκα, μελοποιημένο από το Θάνο Μικρούτσικο.
