Στις 16 Απρίλη του 1917, ο Λένιν για πρώτη φορά παρουσίασε τις «Θέσεις του Απρίλη» στα μέλη του Μπολσεβίκικου κόμματος. Με αυτήν την αφορμή δημοσιεύουμε παλιότερο άρθρο του σ. Θ. Μαράκη για τις «Θέσεις του Απρίλη».
“Εμείς όμως θέλουμε να μεταμορφώσουμε τον κόσμο. Θέλουμε να βάλουμε τέρμα στον παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, στον οποίο σύρθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι, όπου μπλέχτηκαν τα συμφέροντα εκατοντάδων δισεκατομμυρίων κεφαλαίων, πόλεμο που δεν μπορούμε να τον τελειώσουμε με μια αληθινά δημοκρατική ειρήνη, χωρίς την πιο μεγάλη στην ιστορία της ανθρωπότητας επανάσταση, την προλεταριακή επανάσταση.” (Λένιν άπαντα τ. 31 σελ. 183 υπογρ. δική μας)
Αναφερόμενοι στις “θέσεις του Απρίλη”, η σκέψη μας πηγαίνει σχεδόν ένα αιώνα πίσω, στον Απρίλη του 1917 στη Ρωσία, όπου ο Λένιν επιστρέφοντας από την εξορία δίνει μια μάχη κομβικής και ιστορικής σημασίας ενάντια στους “παλιούς μπολσεβίκους” για τον επανεξοπλισμό του μπολσεβίκικου κόμματος, όσο αφορά το χαρακτήρα της επανάστασης στη Ρωσία. Ανατρέπει τα μέχρι τότε δεδομένα, που ήθελαν την επανάσταση να έχει αστικοδημοκρατικό περιεχόμενο και να πραγματοποιείται κάτω από την “επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς” και διακηρύχνει την ανάγκη να περάσει “Όλη η εξουσία στα Σοβιέτ”. Την αναγκαιότητα της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Θεωρούμε ότι έχει μεγάλη σημασία να σταθούμε στο ιστορικό αυτό γεγονός, γιατί μας βοηθάει να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα, για τις ανάγκες του σήμερα, στη προσπάθεια που καταβάλουμε για την συγκρότηση μιας Μαζικής Επαναστατικής Αριστεράς. Συμπεράσματα για: την αξία της θεωρίας και του προγράμματος, την αναγκαιότητα του κόμματος και τον καθοριστικό ρόλο της ηγεσίας.
Για να εκτιμήσουμε την ιστορική σημασία του κειμένου και το σημαντικό ρόλο που διαδραμάτισε, για την νικηφόρα έκβαση της Οκτωβριανής Επανάστασης θεωρούμε σκόπιμο να αναφερθούμε σχετικά σύντομα στην προηγούμενη κοινωνική και πολιτική κατάσταση.
Οι βασικές απόψεις στη Σοσιαλδημοκρατία για το χαρακτήρα της Επανάστασης
Η βασική άποψη που κυριαρχούσε στη σοσιαλδημοκρατία πριν το 1917 για την σοσιαλιστική επανάσταση ήταν ότι θα ξεκινούσε από τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες στη Δύση και στη συνέχεια θα επεκτείνονταν στις καθυστερημένες, με έντονα φεουδαρχικά κατάλοιπα της ανατολής. Η επανάσταση του 1917 στη Ρωσία άλλαξε τα δεδομένα μέχρι εκείνη την περίοδο μια και σύμφωνα με το Λένιν
“Η θεωρία είναι γκρίζα και το αέναο δέντρο της ζωής είναι πράσινο” και “η Ιμπεριαλιστική αλυσίδα έσπασε στον αδύνατο κρίκο της”.
Οι απόψεις των σοσιαλδημοκρατών πριν τον Απρίλη του 1917 για τις καθυστερημένες χώρες και ιδιαίτερα για την Ρωσία ήταν μοιρασμένες σε τρεις τάσεις. Κοινό χαρακτηριστικό και των τριών τάσεων ήταν η παραδοχή ότι η επανάσταση θα είχε κατά βάση αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα θέση που έβγαινε από την αντίφαση που επικρατούσε στη οικονομία της Ρωσίας, μεταξύ της αναπτυσσόμενης καπιταλιστικής οικονομίας και του ημι-φεουδαλικού απολυταρχικού κράτους του τσαρισμού. Οι διαφορές εμφανίζονταν στο ποια τάξη θα καθοδηγούσε το έθνος στην αστικοδημοκρατική επανάσταση και μέχρι που θα προχωρούσε.
Οι μενσεβίκοι σε αναλογία με τις μεγάλες αστικές επαναστάσεις μέχρι και των πρώτων χρόνων του 19ου αιώνα υποστήριζαν ότι η επανάσταση θα καθοδηγούνταν από τους αστούς και μικροαστούς δημοκράτες, τους οποίους θα υποστήριζε το εργατικό κίνημα. Δεν λάμβαναν υπ’ όψη τους την άποψη του Μαρξ την οποία διατύπωσε μετά τα επαναστατικά κινήματα του 1848, ότι η Γερμανική αστική “επαναστατική δημοκρατία” ήταν ανίκανη να παίξει ένα επαναστατικό ρόλο ενάντια στη φεουδαρχία, με την οποία προτιμούσε ένα συμβιβασμό, εξ αιτίας του φόβου της για το επαναστατικό κίνημα των εργατών. Και ήταν πάνω σ’ αυτή την εκτίμηση, όπου για πρώτη φορά ο Μαρξ έριξε την ιδέα της “Διαρκούς Επανάστασης”.
Απέρριπταν κατά συνέπεια, κάθε ανεξάρτητη επαναστατική δράση της εργατικής τάξης και έτσι την καθιστούσαν ουρά της αστικής τάξης και της αντεπανάστασης. Τάσσονταν ενάντια στην ηγεμονία του προλεταριάτου και αρνούνταν τον επαναστατικό ρόλο της αγροτιάς στις συνθήκες της Ρωσίας και ως εκ τούτου επιδίωκαν την συμμαχία με την “φιλελεύθερη” αστική τάξη. Ο Πλεχάνωφ με τον πιο καθαρό τρόπο αποκάλυψε την πολιτική των μενσεβίκων στο συνέδριο της Στοκχόλμης λέγοντας: το προλεταριάτο είναι υποχρεωμένο να πάρει την εξουσία σε μια προλεταριακή επανάσταση, αλλά η επανάσταση είναι αστική και επομένως είναι καθήκον μας να μην πάρουμε την εξουσία!
Ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι τοποθετημένοι πάντα στην αριστερή επαναστατική πλευρά της σοσιαλδημοκρατίας και της 2ης Διεθνούς, ασκούσαν από την μεριά τους κριτική στους μενσεβίκους για εγκατάλειψη του ανεξάρτητου κινήματος των εργατών και καυτηρίαζαν τις προσπάθειές τους να δείξουν την εύνοια τους προς την “προοδευτική αστική τάξη.” Σαν πιστός μαρξιστής υιοθετώντας την άποψη του Μαρξ, είχε αποσύρει κάθε ίχνος εμπιστοσύνης προς στην “φιλελεύθερη” αστική τάξη. Πίστευε ότι ήταν ικανή για κάθε είδους συμβιβασμό με την απολυταρχία, γι αυτό θεωρούσε ότι η αστική επανάσταση στη μισοφεουδαρχική Ρωσία ήταν έργο της “Επαναστατικής Δημοκρατικής δικτατορίας του προλεταριάτου και τη ς αγροτιάς.”
Τη σκέψη του Λένιν και κατ’ επέκταση των μπολσεβίκων μπορούμε να παρακολουθήσουμε στο έργο του “Οι δυο τακτικές της σοσιαλδημοκρατίας”. Γι αυτό θα χρησιμοποιήσουμε μερικά ενδεικτικά αποσπάσματα:
“Δεν χωράει αμφιβολία ότι η επανάσταση θα μας διδάξει, θα διδάξει τις λαϊκές μάζες. (…) θα μπορέσουμε να επωφεληθούμε από την ορθότητα της σοσιαλδημοκρατικής μας διδασκαλίας, από τους δεσμούς μας με την μοναδική ως το τέλος επαναστατική τάξη, το προλεταριάτο, για να βάλουμε στην επανάσταση την προλεταριακή σφραγίδα, για να οδηγήσουμε την επανάσταση ως την πραγματική αποφασιστική νίκη στην πράξη και όχι στα λόγια, για να παραλύσουμε την αστάθεια, τις μεσοβέζικες επιδιώξεις και την προδοσία της δημοκρατικής αστικής τάξης.” (τ. 11 σελ. 4 υπογρ. δική μας)
Και παρακάτω συνεχίζει να εκδηλώνει την έλλειψη εμπιστοσύνης προς την αστική τάξη:
“Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε με ακρίβεια στο μυαλό μας ποιες είναι οι πραγματικές δυνάμεις που αντιτίθενται στο”τσαρισμό”(…). Τέτοια δύναμη δεν μπορεί να είναι η μεγαλοαστική τάξη, οι τσιφλικάδες, οι εργοστασιάρχες, (….) Βλέπουμε ότι αυτοί ούτε καν θέλουν μια αποφασιστικά νίκη. Ξέρουμε ότι είναι ανίκανοι, από την ταξική τους θέση να διεξάγουν αποφασιστικό αγώνα ενάντια στον τσαρισμό:η ατομική ιδιοκτησία, το κεφάλαιο, η γη είναι μεγάλο βαρίδι στα πόδια τους…Τους χρειάζεται ο τσαρισμός με τις αστυνομικο-γραφειοκρατικές και στρατιωτικές δυνάμεις ενάντια στο προλεταριάτο και την αγροτιά…”(ο.π. σελ. 43-44)
Γι αυτό οι αστοί επιδιώκουν:
“….οι αναγκαίοι μετασχηματισμοί με αστικοδημοκρατική κατεύθυνση να γίνουν πιο αργά, πιο βαθμιαία, πιο επιφυλακτικά, λιγότερο αποφασιστικά, με μεταρρυθμίσεις και όχι με επανάσταση (…..) (βγάζουν το φόβο τους) …γιατί διαφορετικά θα είναι πιο εύκολο για τους εργάτες “να περάσουν το όπλο από τον ένα ώμο στον άλλο”, όπως λένε οι Γάλλοι, δηλαδή να στρέψουν ενάντια στην ίδια την αστική τάξη, το όπλο που θα πάρουν από την αστική επανάσταση….” !! (ο.π. σελ. 38)
Για αυτό κατέληγε ο Λένιν:
“Η αποφασιστική νίκη της επανάστασης πάνω στον τσαρισμό είναι η επαναστατική δημοκρατική δικτατορία του προλεταριάτου και της αγροτιάς.” (….) θα είναι ακριβώς δικτατορία, δηλαδή, η νίκη αυτή αναπόφευκτα θα είναι υποχρεωμένη να στηρίζεται στη στρατιωτική δύναμη, στον εξοπλισμό των μαζών, στην εξέγερση και όχι στον ένα ή στον άλλο “νόμιμο”, ειρηνικά”, δημιουργημένο θεσμό.” (ο.π.σελ. 44)
Ωστόσο η άποψη του Λένιν και των μπολσεβίκων παρά τα επαναστατικά χαρακτηριστικά της όσο αφορά το ταξικό περιεχόμενο της εξουσίας, σταματούσε στον αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα της επανάστασης και συγκεκριμένα διευκρίνιζε:
“Είναι όμως αυτονόητο ότι αυτό θα είναι δικτατορία όχι σοσιαλιστική αλλά δημοκρατική. Η δημοκρατική δικτατορία δε θα μπορέσει να θίξει…. τις βάσεις του καπιταλισμού. Στην καλύτερη περίπτωση θα μπορέσει να κάνει ριζικό αναδασμό της ιδιοκτησίας της γης προς όφελος της αγροτιάς, εφαρμόσει ένα συνεπή και πλήρη εκδημοκρατισμό, φτάνοντας ως την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, να ξεριζώσει όλα τα ασιατικά, υποδουλωτικά γνωρίσματα όχι μόνο από τη ζωή του χωριού, μα και από τη ζωή του εργοστασίου, να βάλει τις βάσεις για μια σοβαρή καλυτέρευση της θέσης των εργατών και για το ανέβασμα του βιοτικού επιπέδου, και τέλος αλλά όχι τελευταίο σε σημασία να μεταφέρει την επαναστατική πυρκαγιά στην Ευρώπη.”
Και για να μην υπάρχει παρεξήγηση επιμένει:
“ …. Η δημοκρατική επανάσταση δεν θα βγει από τα πλαίσια των αστικών κοινωνικο-οικονομικών σχέσεων…” (ο.π. σελ. 44-45)
Η τρίτη τάση-άποψη ήταν αυτή του Τρότσκι, που συνοψίζεται στη φράση “Διαρκής Επανάσταση” επαναλαμβάνοντας τη διατύπωση του Μαρξ, αλλά δίνοντάς της περιεχόμενο και εμπλουτισμό στο φως της επανάστασης του 1905 την οποία έζησε λεπτό προς λεπτό από τη θέση του προέδρου του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Αυτό του έδωσε την δυνατότητα να βρεθεί ένα βήμα μπροστά από τους επαναστάτες μαρξιστές της εποχής του, προβλέποντας το χαρακτήρα της επερχόμενης επανάστασης της Ρωσίας, με ακρίβεια. Σπάζοντας την επικρατούσα αντίληψη, προέβλεψε ότι η σοσιαλιστική επανάσταση μπορούσε να επικρατήσει στην Ρωσία πριν από την Δύση!! Το 1905 έγραφε:
“Είναι πιθανό οι εργάτες να έρθουν στην εξουσία σε μια καθυστερημένη χώρα νωρίτερα από ότι σε μια προηγμένη… Κατά την άποψή μας, η Ρώσικη επανάσταση θα δημιουργήσει συνθήκες στις οποίες η εξουσία μπορεί να περάσει στα χέρια των εργατών…”
Και στο έργο του “’Αποτελέσματα και Προοπτικές”:
“Το προλεταριάτο θα ξεκινήσει με αυτές τις μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνονται σε ότι είναι γνωστό ως μίνιμουμ πρόγραμμα και άμεσα μετά απ’ αυτές η ίδια η λογική της θέσης του θα το αναγκάσει να περάσει στα κολλέκτιβίστικα μέτρα.” (εκδ. “Λέων” σελ. 121)
Ο Τρότσκι συμφωνούσε με το Λένιν για τον προδοτικό ρόλο της αστικής τάξης της Ρωσίας και την ιστορική ανικανότητα της να ηγηθεί της επανάστασης, πράγμα που αποκαλύφθηκε περίτρανα στα γεγονότα του 1905 και όχι μόνο. Γι αυτό υποστήριζε ότι η ανάπτυξη της επανάστασης σ’ ένα ορισμένο στάδιο θα έφερνε στην εξουσία το προλεταριάτο στηριγμένο από τα φτωχά στρώματα της αγροτιάς. Κάτω από την δικτατορία του προλεταριάτου θα έβρισκαν τη λύση τους με ένα επαναστατικό τρόπο τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα. Αλλά από τη στιγμή που το προλεταριάτο θα είχε την εξουσία δεν θα μπορούσε να σταματήσει μόνο στα αστικοδημοκρατικά καθήκοντα η λογική της σύγκρουσης με την αστική τάξη και την απολυταρχία η ανάγκη να ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο των λαϊκών μαζών θα το έσπρωχναν στο να προχωρήσει σε σοσιαλιστικά μέτρα ανατρέποντας τις βάσεις του καπιταλιστικού συστήματος .Την βάση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μεγάλα μέσα παραγωγής.
Πάνω σ’ αυτή την βάση ασκούσε κριτική στην φόρμουλα των μπολσεβίκων και του Λένιν, για ασάφεια, επειδή δεν ήταν απολύτως σαφές ποια τάξη θα ασκούσε την δικτατορία. Αλλά η επαναστατική ‘δημιουργική” ασάφεια του Λένιν ήταν εσκεμμένη. Δεν ήταν σίγουρος τι τελικά μορφή θα έπαιρνε η επαναστατική δικτατορία. Άφηνε το πρόβλημα να το λύσει η ζωή!
Επιμένοντας στην κριτική του ο Τρότσκι εξηγούσε ότι (χωρίς να υποτιμάει το ρόλο της αγροτιάς) η αγροτιά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να παίξει ένα ανεξάρτητο όλο. Γι αυτό η μοίρα της επανάστασης στη Ρωσία θα εξαρτιόνταν από το ποιος, το προλεταριάτο ή η αστική τάξη θα κέρδιζε την αγροτιά, θα καθοδηγούσε τις αγροτικές μάζες. Στη πρώτη περίπτωση θα είχαμε την νίκη της επανάστασης και στη δεύτερη τη νίκη της αντίδρασης.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι στη βάση των απόψεών του έγινε δυνατό από τον Τρότσκι να προβλέψει με ακρίβεια την στάση που θα κρατούσαν οι μενσεβίκοι και οι μπολσεβίκοι στην επερχόμενη επανάσταση στη Ρωσία. Πράγμα με το οποίο θα ασχοληθούμε παρακάτω. Το 1909 έγραφε:
“Αν οι μενσεβίκοι, ξεκινώντας από την αφαίρεση “η επανάσταση μας είναι αστική”, φτάνουν στην ιδέα της προσαρμογής ολόκληρης της τακτικής του προλεταριάτου στη συμπεριφορά της φιλελεύθερης αστικής τάξης μπροστά στην κατάληψη της κρατικής εξουσίας, οι μπολσεβίκοι, προχωρώντας, από μια εξ ίσου άγονη αφαίρεση “μια δημοκρατική, όχι μια σοσιαλιστική δικτατορία”, φτάνουν στην ιδέα ενός αστικοδημοκρατικού αυτοπεριορισμού του προλεταριάτου, στου οποίου τα χέρια βρίσκεται η κρατική εξουσία. Είναι αλήθεια, ότι υπάρχει μια πολύ σημαντική διαφορά ανάμεσά τους, απ’ αυτή την άποψη: ενώ οι αντεπαναστατικές πλευρές του μενσεβικισμού ήδη εμφανίζονται στην πληρότητά τους από τώρα, τα αντεπαναστατικά γνωρίσματα του μπολσεβικισμού συνιστούν τεράστιο κίνδυνο μόνο στην περίπτωση επαναστατικής νίκης.”(Ο Λένιν και Τρότσκι τι υπεράσπιζαν εκδ. “Μαρξιστική Φωνή” σελ. 85). Πράγμα που συνέβη τους πρώτους μήνες της επανάστασης πριν τον ερχομό του Λένιν τον Απρίλη.
Η επανάσταση του Φλεβάρη
Στις αρχές του 1917 τίποτα δεν έδειχνε στην επιφάνεια ότι θα ξεσπούσε στις 23 του Φλεβάρη η επανάσταση που θα ανέτρεπε την μακραίωνη κυριαρχία των Ρωμανώφ. Ο Λένιν στις αρχές του Γενάρη δίνοντας μια διάλεξη στην Ελβετία, όπου ζούσε εξόριστος, για τα διδάγματα της επανάστασης του 1905 τελείωνε την ομιλία του με τη φράση:
“Εμείς οι ηλικιωμένοι, ίσως να να μη ζήσουμε ως τις αποφασιστικές μάχες αυτής της επανάστασης που έρχεται.” (!!) (τ. 30 σελ. 328)
Ο Τρότσκι στο μνημειώδες έργο του για “Την Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης” περιγράφει πολύ χαρακτηριστικά την κατάσταση που επικρατούσε:
“Την παραμονή (σ.σ. της 23ης του Φλεβάρη, όπου ξεκίνησε η επανάσταση) ακόμα, δε θα ερχόταν στη σκέψη κανενός ότι η “Μέρα της Γυναίκας θα μπορούσε να γίνει η πρώτη μέρα της επανάστασης. Ούτε μια οργάνωση δεν έριξε το σύνθημα της απεργίας για κείνη τη μέρα.” (τ. 1ος σελ. 100).
Στην πραγματικότητα τα γεγονότα αιφνιδίασαν όλα τα κόμματα και τις οργανώσεις. Στις 23 του Φλεβάρη ήταν η “Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας” χιλιάδες εργάτριες της κλωστοϋφαντουργίας και νοικοκυρές βγήκαν στου δρόμους της Πετρούπολης για να διαμαρτυρηθούν για την έλλειψη ψωμιού και να τιμήσουν τη μέρα της “Γυναίκας”. Κατευθύνθηκαν στους μεταλλουργούς και τους ζήτησαν να συμπαραταχθούν μαζί τους στην απεργία, η διαδήλωση βάδισε από τα περίχωρα στο κέντρο της Πετρούπολης. Η αστυνομία επιτέθηκε στους διαδηλωτές και αυτοί απάντησαν με πέτρες και κομμάτια πάγου. Την άλλη μέρα κατέβηκε σε απεργία σχεδόν το μισό βιομηχανικό προλεταριάτο της Πετρούπολης. Μαχητικές διαδηλώσεις κατευθύνονται προς το κέντρο της πόλης με συνθήματα: “Κάτω η απολυταρχία”, “Κάτω ο πόλεμος” ,“Κάτω η τσαρική κυβέρνηση”. Όσο περνούν οι μέρες το κίνημα θεριεύει, οι συγκρούσεις με την αστυνομία δεν το κάμπτουν, στις 25 απεργούν πάνω από 240. 000 εργάτες.
Όπως σημειώνει ο Τρότσκι:
“Η απεργία παίρνοντας χαρακτήρα ολοένα και πιο επιθετικό και πιο έντονο, συνδυάστηκε με διαδηλώσεις, που έφεραν αντιμέτωπα τα επαναστατικά πλήθη με το στρατό.” (ο.π. σελ. 108)
Η συνάντηση του λαού με το στρατό είναι το κρίσιμο σημείο κάθε επανάστασης. Ο στρατός τις πρώτες μέρες κράτησε μια στάση παθητικότητας απέναντι στους εξεγερμένους και εχθρική απέναντι στην αστυνομία, αλλά δεν είχε γύρει αποφασιστικά η ζυγαριά με το μέρος του λαού:
“Η περίοδος αναμονής που κράτησε σχεδόν τρεις μέρες,κι όπου η μεγάλη πλειονότητα της φρουράς μπορούσε ακόμα να διατηρεί μια φιλική ουδετερότητα απέναντι στους εξεγερμένους, έφτανε στο τέλος της. “Βάλετε εναντίον του εχθρού!” διατάζει η μοναρχία. “Μη ρίχνετε πάνω στα αδέρφια σας και στις αδερφές σας!” φωνάζουν οι εργάτες και οι εργάτριες. (…) “Ελάτε μαζί μας!” (ο.π. σελ. 111)
Τελικά στις 27 οι στρατιώτες στασιάζουν και συνενώνονται με τους εργάτες, και η εξέγερση παίρνει ένοπλο χαρακτήρα. Οι αποθήκες με τα όπλα παραβιάζονται και ο λαός εξοπλίζεται, τα αστυνομικά τμήματα πυρπολούνται και δημόσια κτίρια καταλαμβάνονται,το πλήθος χωρίς να πέσει ντουφεκιά απελευθερώνει τους πολιτικούς κρατούμενους. Η πλάστιγγα έχει γύρει πλέον αποφασιστικά με το μέρος των εξεγερμένων, η επανάσταση οδεύει προς τη νίκη, τα σοβιέτ με πρώτο αυτό της Πετρούπολης επανασυστήνονται, μέχρι τις 22 του Μάρτη 77 σοβιέτ πόλεων έχουνε έρθει σε επαφή με το σοβιέτ της Πετρούπολης, χωρίς να μετρήσουμε τα σοβιέτ των στρατιωτών και τα σοβιέτ των εργοστασίων.
Μπροστά σ’ αυτή την κρίσιμη για το καθεστώς κατάσταση ο τσάρος αναγκάζεται σε παραίτηση. Στις 2 του Μάρτη σχηματίζεται προσωρινή κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρίγκηπα Λβόφ που αποτελείται κυρίως από Καντέτους (το κόμμα της αστικής τάξης) και το Κερένσκι μοναδικό “σοσιαλιστή”. Ωστόσο είχε την υποστήριξη των συμβιβασμένων ηγεσιών του Σοβιέτ- εσέρων (σοσιαλεπαναστατών) και μενσεβίκων) που είχαν αρπάξει την πλειοψηφία.
Είναι εξαιρετικά χρήσιμα τα συμπεράσματα που βγαίνουν από την επανάσταση του Φλεβάρη. Έριξε την αιματοβαμμένη δυναστεία των τσάρων μέσα σε λίγες μέρες με ελάχιστα θύματα σχεδόν αναίμακτα και το πιο σημαντικό, χωρίς την καθοδήγηση κανενός αριστερού κόμματος, ούτε αυτού του μπολσεβίκικου, μια και η συντριπτική πλειοψηφία των ηγετών και των στελεχών του, ήταν ή στις φυλακές ή εξορία. Αυτό το γεγονός δείχνει ότι τις επαναστάσεις δεν τις προκαλούν οι επαναστάτες, οι επαναστάτες χρειάζεται να προετοιμάζονται για τις επαναστάσεις. Τις επαναστάσεις και τις εξεγέρσεις τις προκαλεί η σκληρή καταπίεση και σκλαβιά του κεφαλαίου και στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα δεινά του πολέμου που τα φόρτωναν στο λαό,-σκοτώνονταν στα χαρακώματα και στις πόλεις λιμοκτονούσαν- ενώ οι καπιταλιστές και η απολυταρχία ζούσαν πλουσιοπάροχα. Αυτό είχε δημιουργήσει στους “από κάτω” το αίσθημα ότι δεν μπορούσαν να ζήσουν όπως παλιά.
Ποιοι παράγοντες βοήθησαν τις λαϊκές μάζες το Φλεβάρη για να ανατρέψουν τον Τσάρο, χωρίς καθοδήγηση; Ο πρώτος και βασικός παράγοντας οι παραδόσεις οι οποίες έρχονταν από την επανάσταση του 1905 και κατά δεύτερον από τους μαχητικούς αγώνες της περιόδου 1912-1914, τις οποίες καθοδηγούσε το επαναστατικό κόμμα των μπολσεβίκων, το βασικό κόμμα των λαϊκών μαζών εκείνη την περίοδο.
Ποιος από εμάς φανταζόταν το 2011 ότι από την πυρπόληση του μικροπωλητή στην Τυνησία θα ερχόταν βίαια στο προσκήνιο η “Αραβική Άνοιξη” με την εξέγερση των μαζών να απλώνεται στη Βόρεια Αφρική και την Μέση Ανατολή και να ανατρέπει τα δικτατορικά καθεστώτα σε Τυνησία και Αίγυπτο!! Ναι, αλλά που κατέληξαν; Κυριάρχησε η αντεπανάσταση, επειδή το κίνημα των μαζών δεν βρέθηκε να το καθοδηγεί ένα επαναστατικό κόμμα!!
Η απουσία του επαναστατικού κόμματος και στην επανάσταση του Φλεβάρη είχε σαν αποτέλεσμα οι μάζες να ρίξουν τον τσάρο και στη θέση του να μπει μια αντιδραστική αστική κυβέρνηση με επικεφαλής ένα πρίγκηπα, τον πρίγκηπα Λβοφ!! Στην ουσία κατέληξε σε μια κυβέρνηση λαϊκού μετώπου. Αυτό συνέβη γιατί σύμφωνα με τον Τρότσκι:
“Οι μάζες δε ρίχνονται στην επανάσταση με ένα ολοέτοιμο σχέδιο κοινωνικής αλλαγής, μα με το στυφό αίσθημα ότι δεν μπορούν πια να υποφέρουν άλλο το παλιό καθεστώς.” (ο.π. σελ.10)
Και σύμφωνα με το Λένιν:
“(….) έδωσε την εξουσία (σσ η επανάσταση) στην αστική τάξη εξ αιτίας της ανεπαρκούς συνειδητότητας και οργάνωσης του προλεταριάτου….” (τ. 31 σελ. 106)
Οι μάζες πιο απλά ξέρουν τι δεν θέλουν, δεν ξέρουν όμως τι θέλουν και εδώ είναι ο αποφασιστικός ρόλος του κόμματος, του προγράμματος και της ηγεσίας για να βοηθήσουν τις μάζες να βρουν το δρόμο τους. Για κακή τύχη της άρχουσας τάξης στη Ρωσία, έστω και προσωρινά διαλυμένο, υπήρχε το επαναστατικό κόμμα και η ηγεσία,με ρίζες μέσα στις μάζες, υπήρχαν και τα Σοβιέτ!!
Το κριτήριο της αλήθειας είναι η πράξη
Η επανάσταση έμελε να βάλει σε σκληρή δοκιμασία τις απόψεις της αριστεράς που έχουμε προαναφέρει. Στο φως των γεγονότων του 1917 επιβεβαιώθηκαν οι προβλέψεις του Λένιν και του Τρότσκι για τον αντεπαναστατικό, προδοτικό ρόλο της αστικής τάξης, η οποία από τη θέση της Προσωρινής Κυβέρνησης συνέχιζε την πολιτική του Τσάρου, στο θέμα του πολέμου, έχοντας αφήσει άθικτο το κρατικό μηχανισμό και με τίποτα δεν προχωρούσε στο μοίρασμα της γης, κερδίζοντας χρόνο με παραπλανητικές υποσχέσεις. Ο Λένιν από την Ελβετία όπου ζούσε εξόριστος, μπόρεσε έγκαιρα να προσανατολιστεί αν και οι πληροφορίες του ήταν λειψές, μέσω του αστικού τύπου και από το πρώτο του κιόλας γράμμα κατάγγελλε την Προσωρινή Κυβέρνηση:
“Η αστική τάξη τύπου οχτωβριστών-καντέτων έχει ανάγκη την μοναρχία, σαν αρχηγό της γραφειοκρατίας και του στρατού για την περιφρούρηση των προνομίων του κεφαλαίου, ενάντια στους εργαζόμενους.
“Όποιος λέει ότι οι εργάτες πρέπει να υποστηρίξουν τη νέα κυβέρνηση προς το Συμφέρον της πάλης ενάντια στην του τσαρισμού…. αυτός είναι προδότης των εργατών, προδότης της υπόθεσης του προλεταριάτου, της υπόθεσης της ειρήνης και της ελευθερίας. Γιατί στην πράξη ακριβώς αυτή η νέα κυβέρνηση είναι ήδη δεμένη χειροπόδαρα από το ιμπεριαλιστικό κεφάλαιο, από την ιμπεριαλιστική πολεμική, ληστρική, πολιτική, άρχισε ήδη συναλλαγές (χωρίς να ρωτάει το λαό!) με τη δυναστεία, δουλεύει ήδη για την παλινόρθωση της τσαρικής μοναρχίας…” (τ. 31 σελ. 19, Γράμματα από μακρυά)
Οι μενσεβίκοι και σοσιαλεπαναστάτες πιστοί στις απόψεις τους για τον αστικό χαρακτήρα της επανάστασης και τον πρωτοπόρο ρόλο της αστικής τάξης, παραμέρισαν για να δώσουν χώρο στους αστούς να κυβερνήσουν παρ’ ότι είχαν την πλειοψηφία στα σοβιέτ, της Πετρούπολης και των βασικών πόλεων της Ρωσίας και μπορούσαν να προχωρήσουν όπως ομολογούν παρακάτω στη κατάληψη της εξουσίας. Πάνω σ’ αυτό είναι χαρακτηριστικές οι δηλώσεις του Τσερετέλι ισχυρού άνδρα των μενσεβίκων στο Σοβιέτ ο οποίος υποστήριζε: “την αναγκαιότητα ενός συμβιβασμού με την αστική τάξη. Δεν μπορεί να υπάρχει άλλος δρόμος για την επανάσταση. Είναι αλήθεια ότι έχουμε όλη την εξουσία και ότι η κυβέρνηση θα έφευγε αν σηκώναμε το δαχτυλάκι μας, αλλά αυτό θα σήμαινε καταστροφή για την επανάσταση.”
Ο Σουχάνοφ μενσεβίκος της αριστεράς, μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σοβιέτ είπε στην προσωρινή κυβέρνηση:
“Το Σοβιέτ… θα αφήσει τον σχηματισμό μιας προσωρινής κυβέρνησης στις αστικές ομάδες με το σκεπτικό ότι αυτό προκύπτει από την υπάρχουσα κατάσταση και συμβαδίζει με τα συμφέροντα της επανάστασης.”(Λένιν τ. 2ος σελ. 116-117 εκδ. “Εργατική Δημοκρατία”)
Στο σημείο αυτό θεωρούμε ότι είναι αναγκαίο να κάνουμε μια παρένθεση για να εξηγήσουμε τους βασικούς λόγους για τους οποίους οι μενσεβίκοι και οι σοσιαλεπαναστάτες κυριάρχησαν στα σοβιέτ, όταν πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, οι μπολσεβίκοι ήταν το βασικό κόμμα της εργατικής τάξης που κυριαρχούσε στα συνδικάτα, σε επιρροή στο κίνημα και σε οργανωμένα μέλη.
Θα παραθέσουμε πάνω σ’ αυτό τις απόψεις του Τρότσκι και του Λένιν για να μας τα εξηγήσουν καλύτερα:
“Η επιρροή των Μενσεβίκων και των Σοσιαλ-επαναστατών στην πρώτη περίοδο της επανάστασης δεν ήταν βέβαια τυχαία. Αντανακλούσε την επικράτηση των μικροαστικών μαζών-κυρίως των αγροτικών-μέσα στον πληθυσμό και την ανωριμότητα της ίδιας της επανάστασης. Αυτή ακριβώς η ανωριμότητα μέσα σε εκπληκτικά ευνοϊκές συνθήκες εξ αιτίας του πολέμου έβαλε στα χέρια των μικροαστών επαναστατών την ηγεσία… Εξ αιτίας του πολέμου η αγροτιά ήταν οπλισμένη και οργανωμένη σ’ ένα στρατό εκατομμυρίων. (…) οι μικροαστοί επαναστάτες βρήκαν ένα φυσικό στήριγμα στον αγροτικό στρατό που ξεσηκωνόταν ενάντια στον πόλεμο…” (Μαθήματα του Οκτώβρη σελ. 26 εκδ. “Αλλαγή”)
Και ο Λένιν σε συμφωνία με τον Τρότσκι μας εξηγεί:
“Ένα από τα κυριότερα, επιστημονικά και πρακτικά-πολιτικά γνωρίσματα κάθε πραγματικής επανάστασης, είναι η ασυνήθιστα γοργή, ξαφνική, απότομη αύξηση του αριθμού των “μικροαστών” που περνούν στην ενεργό, ανεξάρτητη, δραστήρια συμμετοχή στην πολιτική ζωή, στη συγκρότηση του κράτους.
“Ένα γιγαντιαίο μικροαστικό κύμα κατάκλυσε τα πάντα, έπνιξε το συνειδητό προλεταριάτο όχι μόνο με τον όγκο του, μα και ιδεολογικά, δηλαδή μόλυνε, κατάκτησε πολλούς πλατιούς εργατικούς κύκλους με τις μικροαστικές αντιλήψεις για την πολιτική.
“Οι μικροαστοί στη ζωή εξαρτώνται από την αστική τάξη, γιατί ζουν οι ίδιοι σαν ιδιοκτήτες και όχι σαν προλετάριοι…. και ακολουθούν την αστική τάξη στον τρόπο σκέψης.
“Ανεπίγνωστη ευπιστία προς τους καπιταλιστές, τους χειρότερους εχθρούς της ειρήνης και του σοσιαλισμού-να τι χαρακτηρίζει τη σημερινή πολιτική των μαζών στη Ρωσία, να τι ξεπετάχτηκε με επαναστατική ταχύτητα πάνω στο κοινωνικοοικονομικό έδαφος της πιο μικροαστικής απ’ όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Να η ταξική βάση της συμφωνίας….ανάμεσα στην Προσωρινή κυβέρνηση και στο Σοβιέτ των εργατών και στρατιωτών…” (τ. 31 σελ. 155-156)
Είναι γι αυτούς τους λόγους που οι μενσεβίκοι και οι σοσιαλεπαναστάτες (κατ’ εξοχήν κόμμα της αγροτιάς) κατέκτησαν την πλειοψηφία και την ηγεσία στα σοβιέτ. Πρόεδρος ήταν ο μενσεβίκος Τσχεϊτζε. Συγκεκριμένα από τους 1500-1600 αντιπροσώπους στο Σοβιέτ της Πετρούπολης τον Φλεβάρη μόνο γύρω στους 49 ήταν μπολσεβίκοι και αυτοί πολιτικά συγχυσμένοι όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω.
Η επανάσταση του Φλεβάρη βρήκε το κόμμα των μπολσεβίκων αποδιοργανωμένο, γύρω στα 8000 μέλη βρισκόταν διάσπαρτα στην αχανή Ρωσία με τις περισσότερες δυνάμεις βέβαια συγκεντρωμένες στη Πετρούπολη, αλλά, είχαν μόνο 150 μπολσεβίκους στα εργοστάσια Πουτίλοφ ανάμεσα σε 40.000 εργάτες και στην εργατική συνοικία του Βιμπόργκ (που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εξέγερση του Φλεβάρη) μόνο 500 μέλη. (Λένιν, τ. 2ος σελ. 125 εκδ. “Εργατική Δημοκρατία”). Η ηγεσία του κόμματος, η ΚΕ που εξελέγη το 1912 ήταν απούσα, τα μέλη της βρίσκονταν είτε στη φυλακή, είτε στην εξορία του εσωτερικού ή του εξωτερικού! Στην ηγεσία του κόμματος βρέθηκαν τρεις μπολσεβίκοι από τους οποίους οι δύο νεαροί και με μικρή εμπειρία, Σλιάπνικοφ, Μολότωφ και Ζαλούτσκι.
Η περίοδος μέχρι τον ερχομό του Λένιν τον Απρίλη στάθηκε για τον μπολσεβικισμό περίοδος σύγχυσης και δισταγμών, για να στραφεί στη συνέχεια προς τα δεξιά με τον ερχομό και την ανάληψη της ηγεσίας από τους Κάμενεφ, Στάλιν και Μουράνοφ. Αιτία η αλγεβρική (όπως την αποκάλεσε ο Τρότσκι) φόρμουλα των μπολσεβίκων για τον χαρακτήρα και το περιεχόμενο της επανάστασης στη Ρωσία. Αλλά και η αδυναμία των εν λόγω μπολσεβίκων να εκτιμήσουν την συγκεκριμένη κατάσταση και να προσανατολίσουν το κόμμα στις νέες συνθήκες με τα σωστά συνθήματα και την σωστή τακτική.
Το γραφείο της Κ.Ε. (Μολότωφ, Σλιάπνικοφ και Ζαλούτσκι) αμέσως μετά τη νίκη της εξέγερσης συνέταξε ένα “Μανιφέστο” του κόμματος το οποίο τυπώθηκε σε προκηρύξεις και μοιράστηκε και αργότερα δημοσιεύτηκε χωρίς σχόλια στην Ισβέστια την εφημερίδα του Σοβιέτ. Το μανιφέστο καλούσε την εργατική τάξη και τον επαναστατικό στρατό να συγκροτήσουν μια “προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση” που θα εγκαθίδρυε την δημοκρατία, θα ψήφιζε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις όπως το 8ωρο, τη δήμευση των μεγάλων αγροκτημάτων και τη σύγκληση συντακτικής συνέλευσης και “θα άρχιζε διαπραγματεύσεις με το προλεταριάτο των εμπόλεμων χωρών με στόχο, τον τερματισμό της αιματηρής ανθρωποσφαγής.Τα αιτήματα στην ουσία παρέμεναν μέσα στα πλαίσια στης αστικοδημοκρατικής επανάστασης, όπως αυτά καθορίζονταν από την φόρμουλα της “Επαναστατικής Δημοκρατικής Δικτατορίας του Προλεταριάτου και της Αγροτιάς”, με βάση το μίνιμουμ πρόγραμμα της σοσιαλδημοκρατίας, με την συμπλήρωση του αιτήματος της ειρήνης.
Ο Τρότσκι στην “Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης” σχολιάζει:
“Το μανιφέστο δημοσιεύτηκε στο επίσημο όργανο του Σοβιέτ δίχως σχόλια και αντιρρήσεις, σαν να πρόκειται για ακαδημαϊκό ζήτημα. Μα και οι μπολσεβίκοι ηγέτες έδιναν στο σύνθημά τους σημασία καθαρά θεαματική. Δεν διενεργούσαν σαν εκπρόσωποι ενός προλεταριακού κόμματος που ετοιμαζόταν να ανοίξει μόνο του την πάλη για την εξουσία,αλλά, σαν την αριστερή πτέρυγα της δημοκρατίας που διακηρύχνοντας τις αρχές της, ετοιμάζεται να παίξει ρόλο νόμιμης αντιπολίτευσης για απροσδιόριστη χρονική διάρκεια.”
Αυτό γίνεται ακόμη πιο φανερό από την στάση που κράτησαν στην συνεδρίαση της εκτελεστικής επιτροπής του Σοβιετ την 1η του Μάρτη, όταν, “το κέντρο της συζήτησης περιστράφηκε γύρω από τους όρους μεταβίβασης της εξουσίας: ενάντια στο γεγονός του σχηματισμού μιας αστικής κυβέρνησης, δεν υψώθηκε ούτε μία φωνή, αν και υπήρχαν τότε μέσα στην Εκτελεστική Επιτροπή, σε τριάντα επτά μέλη, έντεκα μπολσεβίκοι και συμπαθούντες από τους οποίους τρεις μέλη του κέντρου, ο Ζαλούτσκι, ο Σλιάπνικοβ και ο Μολότωφ….” (τ. 1ος σελ. 253)
Και τα παραδείγματα που αποκαλύπτουν την σύγχυση και τον αποπροσανατολισμό των μπολσεβίκων συνεχίζονται:
“Την άλλη μέρα στο Σοβιέτ, σύμφωνα με την αφήγηση του ίδιου του Σλιάπνικοβ, σε τετρακόσιους τόσους αντιπροσώπους ψήφισαν εναντίον της μεταβίβασης της εξουσίας στη μπουρζουαζία ίσα-ίσα δέκα εννιά αντιπρόσωποι, ενώ η μπολσεβίκικη φράξια είχε ήδη σαράντα αντιπροσώπους.” (ο.π.)
Η Επιτροπή της Πετρούπολης κινούνταν σε σαφώς πιο δεξιά κατεύθυνση. Στις 3 του Μάρτη ψηφίζει μία απόφαση ότι: “δεν θα αντιδρούσε στην εξουσία της προσωρινής κυβέρνησης στο βαθμό που οι δραστηριότητές της ανταποκρίνονταν στα συμφέροντα του προλεταριάτου και των πλατιών δημοκρατικών μαζών του λαού” (Λένιν τ. 2ος σελ. 126 υπογρ. δική μας) Η φράση “στο βαθμό που” που χρησιμοποιούνταν από την Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ και την επαναλάμβαναν οι μπολσεβίκοι μόνο σύγχυση μπορούσε να προκαλέσει στις μάζες, για την ταξική φύση της κυβέρνησης και τους πραγματικούς σκοπούς της.
Ωστόσο πρέπει να τονίσουμε ότι στην οπορτουνιστική στάση της Επιτροπής της Πετρούπολης και στη δεξιά στάση της μπολσεβίκικης ομάδας στο Σοβιέτ υπήρχε αντίσταση από τη βάση του κόμματος και ιδιαίτερα από την συνοικία του Βιμπόργκ:
Η Επιτροπή του Βιμπόργκ σύναξε σε μια συγκέντρωση χιλιάδες εργάτες και στρατιώτες που, σχεδόν ομόφωνα, υιοθέτησαν την πρόταση για την ανάγκη κατάληψης της εξουσίας από το Σοβιέτ. Συμμετέχοντας ενεργά σε εκείνη την κίνηση, ο Ντινγκελστεντ αναφέρει αυτά:
“Δεν υπήρχε ούτε μία συγκέντρωση, ούτε μία σύσκεψη εργατική που να αποκρούσει την πρότασή μας, φτάνει να βρισκότανε κάποιος να την υποβάλει. Οι μενσεβίκοι κ’ οι σοσιελπαναστάτες δεν τολμούσανε τον πρώτο καιρό, να πουν ανοιχτά πως δεν έβαζαν το ζήτημα της εξουσίας μπροστά σε ακροατήρια από εργάτες και στρατιώτες. Η πρόταση του Βιμπόργκ λόγω της επιτυχίας της τυπώθηκε και τοιχοκολλήθηκε. Μα η Επιτροπή της Πετρούπολης πρόβαλε κατηγορηματική άρνηση πάνω σε κείνη την πρόταση και το Βιμπόργκ αναγκάστηκε να υποκύψει.” (“Ρώσικη” Τρότσκι σελ. 254)
Εν το μεταξύ από τις 5 του Μάρτη άρχισε να βγαίνει η Πράβδα σύμφωνα με τον ιστορικό της Ρώσικης Επανάστασης Ε. Χ. Καρρ:
“Το πρώτο φύλλο της εφημερίδας μοιράστηκε δωρεάν, ενώ το δεύτερο πούλησε 100.000 αντίτυπα.” (τ. 1ος σελ. 107).
Όπως ήταν επόμενο η εφημερίδα στα άρθρα της αντανακλούσε την κατάσταση που επικρατούσε στο κόμμα! Σύμφωνα με τον Καρρ:
“Η ήδη συγκεχυμένη αυτή κατάσταση έγινε ακόμη πιο πολύπλοκη με την άφιξη στην Πετρούπολη στις 13 Μαρτίου 1917-ημέρα κυκλοφορίας του έβδομου φύλλου της Πράβδα- των Κάμενεφ, Στάλιν και Μουράνωφ, που βρισκόταν μέχρι τότε στη Σιβηρία. (….) Η καθοδήγηση του κόμματος πέρασε αμέσως από τα χέρια του Σλιάπνικωφ και των νεαρών συνεργατών του στα χέρια των τριών αυτών κομματικών στελεχών.” (ο.π. σελ. 108)
Αυτό έγινε γιατί ο Κάμενεφ και Στάλιν ήτανε μέλη της εκλεγμένης από το 1912 ΚΕ και ο Μουράνωφ ήταν ένας από τους μπολσεβίκους βουλευτές στη 4η Δούμα. Και βέβαια ανέλαβαν την σύνταξη της Πράβδα. Κάτω από την καθοδήγηση του Κάμενεφ και του Στάλιν το τιμόνι του κόμματος στράφηκε προς τα δεξιά! Αυτό φάνηκε αμέσως από την επόμενη κιόλας μέρα, σύμφωνα πάντα με τον Καρρ:
“Ένα σύντομο άρθρο του Στάλιν στην Πράβδα της 14ης του Μάρτη ήταν λιγότερο αξιοσημείωτο γι αυτά που έλεγε και περισσότερο γι αυτά που δεν έλεγε. (…) Δεν υπήρχε καμία αναφορά στην Προσωρινή Κυβέρνηση ή τον πόλεμο. Εξάλλου, η επιφυλακτική έκκληση για την “υπεράσπιση των δικαιωμάτων που είχαν κατακτηθεί με σκοπό την ανατροπή της παλιάς εξουσίας και την προώθηση της ρώσικης επανάστασης” πλησίαζε περισσότερο την μενσεβικική θέση για την ανάγκη πίεσης της αστικής τάξης και λιγότερο τη μπολσεβίκικη θέση για την ανάγκη να μπει το προλεταριάτο επικεφαλής.” (ο.π. σελ. 109).
Ο Στάλιν σαν εκπρόσωπος του κόμματος στην Εκτελεστική Επιτροπή του Σοβιέτ δεν έκανε τίποτα το αξιόλογο.
“Στα πρακτικά ή στον τύπο δεν υπάρχει καμιά πρόταση, δήλωση, διαμαρτυρία όπου θα μπορούσε ο Στάλιν να εκφράσει τη μπολσεβίκικη άποψη σαν αντίβαρο στη γλοιώδη στάση της “δημοκρατίας” απέναντι στο φιλελευθερισμό.”
Σύμφωνα με τον Σουχάνοβ:
“Όλο τον καιρό της μέτριας δράσης του στην Εκτελεστική Επιτροπή δημιουργούσε -όχι μόνο σε μένα- την εντύπωση μιας γκρίζας κηλίδας που πότε-πότε θαμπόφεγγε κι έσβηνε γρήγορα..” (“Ρώσικη”, Τρότσκι σελ. 256)
Στις 15 του Μάρτη η Πράβδα και οι συντάκτες της μπήκαν στα μαύρα νερά του σοσιαλ-σωβινισμού, δημοσιεύει στην πρώτη σελίδα μια διακήρυξη του Σοβιέτ της Πετρούπολης “Προς τους Λαούς όλου του Κόσμου”, στην οποία δηλωνόταν ότι “θα υπερασπίσουμε αποφασιστικά την ελευθερία μας” και ότι η ρώσικη επανάσταση δεν θα καμφθεί μπροστά στις ξιφολόγχες των εισβολέων” που όπως εξηγεί ο Τρότσκι:
“..διερμήνευε τη νίκη της Επανάστασης του Φλεβάρη σύμφωνα με τα συμφέροντα της Αντάντ και επισήμαινε το θρίαμβο ενός καινούργιου δημοκρατικού σοσιαλπατριωτισμού φραντσέζικης μάρκας,υιοθετήθηκε ομόφωνα από το Σοβιέτ. (…) Η Πράβδα έγραφε σχετικά πως ήταν ένας “συνειδητός συμβιβασμός ανάμεσα στις διάφορες τάσεις που αντιπροσωπεύονταν στο Σοβιέτ.” Θα έπρεπε να προστεθεί πως ο συμβιβασμός επισφράγιζε μια καθαρή ρήξη με το ρεύμα του Λένιν που δεν βρήκε στο Σοβιέτ καμιά εκπροσώπηση.” (ο.π. σελ. 256-257 υπογρ. δική μας)
Στο ίδιο φύλλο της Πράβδα δημοσιεύτηκε το άρθρο του Κάμενεφ, μνημείο σοσιαλπατριωτισμού, πράγμα που επιβεβαίωνε πανηγυρικά γιατί στο δικαστήριο πριν δύο χρόνια είχε δηλώσει ότι δεν συμμεριζόταν την άποψη του Λένιν για τον ντεφαιτισμό (το μικρότερο κακό είναι η ήττα της Ρωσίας)!! Αξίζει να παραθέσουμε εκτενή κομμάτια από το άρθρο του Κάμενεφ για να καταλάβουμε το μέγεθος της κατρακύλας και της απομάκρυνσής του από τις διεθνιστικές θέσεις του Λένιν.
“Οι στρατιώτες, οι αγρότες και οι εργάτες της Ρωσίας που πήγαν στο πόλεμο στο κάλεσμα του εκθρονισμένου Τσάρου και έχυσαν το αίμα τους κάτω από τα λάβαρα του, έχουν πια απελευθερωθεί (!!) και τα τσαρικά λάβαρα έχουν αντικατασταθεί από τα κόκκινα λάβαρα της επανάστασης. Αλλά ο πόλεμος θα συνεχιστεί…
Όταν ένας στρατός στέκεται αντιμέτωπος μ’ ένα άλλο στρατό, η πιο ηλίθια πολιτική που θα μπορούσε να προτείνει κανείς είναι ο στρατός να αφήσει τα όπλα και να πάει σπίτι. Αυτή η πολιτική δεν θα είναι πολιτική ειρήνης, αλλά πολιτική δουλείας, μια πολιτική που ο ελεύθερος λαός θα απέρριπτε με οργή.
Όχι ο ελεύθερος λαός θα κρατήσει σταθερά τη θέση του και θα απαντάει στις σφαίρες με σφαίρες και με οβίδες στις οβίδες. Αυτό είναι αναπόφευκτο.” (Λένιν τ. 2ος σελ. 133 υπογρ. δική μας).
O Σλιάπνικοφ ηγετικό στέλεχος των μπολσεβίκων σχολιάζει:
“Η 15 Μάρτη, η μέρα της εμφάνισης του πρώτου φύλλου της “ανανεωμένης Πράβδα” ήταν μια μέρα θριάμβου για τους “αμυνιστές” ( τους οπαδούς της υπεράσπισης της καπιταλιστικής πατρίδας). Όλο το μέγαρο της Ταυρίδας, όλα τα μέλη της Επιτροπής της Δούμας ως την Εκτελεστική Επιτροπή την καρδιά της επαναστατικής δημοκρατίας, ήταν γεμάτο αγαλλίαση από τα νέα, την επικράτηση των μετριοπαθών μπολσεβίκων πάνω στους εξτρεμιστές.(…) Ήταν η πρώτη φορά που η Πράβδα κέρδισε τον έπαινο των χειρότερων “αμυνιστών”. Στα εργοστάσια αυτό το φύλλο της Πράβδα προκάλεσε κατάπληξη ανάμεσα στα μέλη του κόμματος και τους συμπαθούντες και την χαιρέκακη ικανοποίηση των εχθρών μας. Στην Επιτροπή της Πετρούπολης, στο γραφείο Της Κεντρικής Επιτροπής και στο επιτελείο της Πράβδα έφταναν πολλές ερωτήσεις.
Τι συμβαίνει; Γιατί η εφημερίδα μας είχε εγκαταλείψει την μπολσεβίκικη πολιτική για να ακολουθήσει αυτή των “αμυνιστών;”
“Η αγανάκτηση στις εργατικές συνοικίες ήταν πολύ έντονη και όταν οι προλετάριοι έμαθαν ότι οι τρεις πρώην εκδότες της Πράβδα που μόλις είχαν έρθει από την Σιβηρία είχαν αναλάβει την εφημερίδα απαίτησαν τη διαγραφή τους από το κόμμα.” (ο.π. υπογρ. δική μας)
Παρά τις διαμαρτυρίες ο Κάμενεφ συνέχιζε την δεξιά του αντεπαναστατική πορεία και σ’ αυτή την πορεία τον ακολουθούσαν τα ηγετικά στελέχη και η Επιτροπή της Πετρούπολης. Στις 18 του Μάρτη προτείνει να αλλάξει η πολιτική της υπό όρους στήριξης της προσωρινής κυβέρνησης σε πραγματική υποστήριξη και παρά τις κάποιες διαφωνίες η Επιτροπή δέχτηκε την πρόταση του Κάμενεφ! Σ’ όλη τη χώρα η γραμμή της Πράβδα είχε επηρεάσει σημαντικά τους τοπικούς μπολσεβίκους ηγέτες, χωρίς σοβαρές αντιρρήσεις.
Στις 28 του Μάρτη στη Πανρωσική Συνδιάσκεψη των μπολσεβίκων ο Κάμενεφ και ο Στάλιν διατύπωσαν ακόμα πιο καθαρά τις αντεπαναστατικές τους απόψεις.
Στην εισήγησή του με θέμα “Η στάση απέναντι στην Προσωρινή Κυβέρνηση” ο Στάλιν υποστήριξε ότι:
“Η εξουσία έχει μοιραστεί ανάμεσα σε δύο όργανα, από το οποίο κανένα δεν κατέχει την πλήρη εξουσία.(…) Το Σοβιέτ είναι ο επαναστατικός ηγέτης του εξεγερμένου λαού. ΄Ένα όργανο ελέγχου πάνω στην προσωρινή κυβέρνηση. Από την άλλη πλευρά η προσωρινή κυβέρνηση κατοχυρώνει τις κατακτήσεις του επαναστατικού λαού. Το Σοβιέτ κινητοποιεί τις δυνάμεις του και ασκεί έλεγχο, ενώ η προσωρινή κυβέρνηση… αναλαμβάνει το ρόλο εκείνου που εξασφαλίζει αυτές τις κατακτήσεις του λαού… Μια τέτοια κατάσταση έχει δυσάρεστες, αλλά και ευχάριστες πλευρές.” (ο.π. σελ. 135 υπογρ. δική μας).
Το μέγεθος των αυταπατών που καλλιεργούσαν στο κόμμα και κατ’ επέκταση στη πρωτοπορία του εργατικού και λαϊκού κινήματος ήταν τεράστιο, ανάξιο της επαναστατική ιστορίας του κόμματος . Οι θέσεις που διατύπωνε ο Στάλιν ξεχνούσαν τις ταξικές διαφορές και παρουσίαζε τα Σοβιέτ και την αστική προσωρινή κυβέρνηση να μοιράζονται ρόλους σε μια κατά βάση ειρηνική και αρμονική συνύπαρξη με διακριτούς ρόλους!! Οι εργάτες και οι στρατιώτες προχωρούν την επανάσταση και η αστική κυβέρνηση εξασφαλίζει τις κατακτήσεις!! Κατά τη διάρκεια της συνδιάσκεψης υπήρξαν έντονες διαφωνίες και αντιρρήσεις ενάντια στη γραμμή Στάλιν-Κάμενεφ. Πέσανε απόψεις όπως:
“Η νέα κυβέρνηση δεν θωρακίζει, αλλά εμποδίζει την υπόθεση της επανάστασης. Δεν μπορούμε να μιλάμε πια για υποστήριξη της κυβέρνησης. Υπάρχει συνωμοσία της προσωρινής κυβέρνησης ενάντια στο λαό και την επανάσταση και είναι αναγκαίο να προετοιμαστούμε για ένα αγώνα ενάντια της.”
Όσο περνούσε ο καιρός Κάμενεφ και Στάλιν απομακρύνονταν ολοένα και περισσότερο, από τις θέσεις του Λένιν, όπως αυτές παρουσιάζονται στα Γράμματά του από τη Ελβετία όπου βρίσκονταν το πρώτο μήνα της επανάστασης, κάτι που θα δούμε διεξοδικά παρακάτω. Αντίθετα πλησίαζαν ολοένα και περισσότερο τις θέσεις των μενσεβίκων. Σαν αποτέλεσμα η συνδιάσκεψη συζήτησε το θέμα της ενοποίησης σε ένα κόμμα των μπολσεβίκων με τους μενσεβίκους, πάνω στην πρόταση του Τσερετέλι. Ο Στάλιν ήταν υπέρ και με τα δύο χέρια!! Στις αντιρρήσεις του Μολότωφ απάντησε:
“Δεν υπάρχει λόγος να προτρέχουμε και να προφητεύουμε διαφωνίες. Δεν υπάρχει κομματική ζωή χωρίς διαφωνίες. Θα επιβιώσουμε παρά τις μικροδιαφωνίες μέσα στο κόμμα.” (ο.π. σελ. 136 υπογρ. δική μας)
Πρόκειται για κατάντια, όταν τις διαφορές με τους μενσεβίκους τις παρουσιάζεις για “μικροδιαφωνίες”!! Όταν απαντάς θετικά στον Τσερετέλι τον μενσεβίκο, που τρεις μήνες αργότερα συνέλαβε και αφόπλισε τους μπολσεβίκους!!
Είναι αλήθεια ότι ο Στάλιν πριν ακόμα γίνει “Στάλιν” έκανε την αυτοκριτική του για όσα είπε και έγραψε εκείνη την περίοδο:
“Η πλειοψηφία του κόμματος..υιοθέτησε μια πολιτική άσκησης πίεσης από τα Σοβιέτ προς την Προσωρινή Κυβέρνηση για το θέμα της ειρήνης…Ωστόσο επρόκειτο για μια φοβερά εσφαλμένη πολιτική γιατί καλλιεργούσε πασιφιστικές αυταπάτες, έριχνε νερό στο μύλο της “εθνικής άμυνας” και εμπόδιζε την επαναστατική εξέγερση των μαζών. Η εσφαλμένη αυτή θέση ήταν τόσο δική μου άποψη, όσο και άποψη άλλων συντρόφων και μόνο στα μέσα του Απρίλη όταν υιοθέτησα τις θέσεις του Λένιν την εγκατέλειψα εντελώς.” ( Ε.Χ. Καρρ τ. 1ος σελ. 111)
Σε σχέση με όσα ειπώθηκαν και γράφτηκαν στην εν λόγω συνδιάσκεψη ο Τρότσκι στο έργο του “Ιστορία της Ρώσικης Επανάστασης” θέτει το ερώτημα: “ήταν δυνατό το κόμμα με τέτοια εκπροσώπηση να βάλει, ύστερα από επτά μήνες σιδερένιο χέρι πάνω στην εξουσία; Ναι! Έγινε δυνατό!
Τα “Γράμματα από μακρυά” του Λένιν
Και ενώ το κόμμα κάτω από την καθοδήγηση του Κάμενεφ-Στάλιν κλίνει προς τον αμυνιτισμό και την υποστήριξη προς την προσωρινή κυβέρνηση, παρά τις διαφωνίες ενός σημαντικού μέρους της βάσης του κόμματος, ο Λένιν από το κλουβί του την Ελβετία βρυχάται κατά της προσωρινής κυβέρνησης και του αμυνιτισμού. Είναι στην κυριολεξία έξαλλος όπου αυτές τις κρίσιμε στιγμές βρίσκεται μακρυά από τα γεγονότα και το κόμμα, έχοντας λειψή πληροφόρηση και με καθυστέρηση, από τον αστικό τύπο, ο οποίος παρουσιάζει τα γεγονότα παραμορφωμένα. Ανησυχεί για την πορεία του κόμματος και εκφράζει τις ανησυχίες του έντονα σ’ ένα γράμμα που στις 30 του Μάρτη έχει στείλει μέσω Στοκχόλμης στο Ρωσία. Συγκεκριμένα γράφει:
“Το κόμμα μας θα ξεφτιλιζόταν για πάντα, θα αυτοκτονούσε πολιτικά, αν ανεχόταν μια τέτοια απάτη… Εγώ προσωπικά δε θα διστάσω ούτε δευτερόλεπτο και να διακηρύξω γραπτώς, ότι θα προτιμήσω μια άμεση ρήξη με οποιονδήποτε στο κόμμα μας, όποιος κι αν είναι από το να κάνω παραχωρήσεις στον σοσιαλπατριωτισμό του Κερένσκι και σία ή τον σοσιαλπασιφισμό και καουτσκιανισμό του Τσχεϊτζε και σία.” (ο.π. σελ. 139)
Και απευθυνόμενος στον Κάμενεφ, που τον θεωρούσε πιο ηγετική φυσισογνωμία απο το Στάλιν, γράφει:
“ Ο Κάμενεφ πρέπει να καταλάβει ότι έχει κοσμοϊστορική ευθύνη.”
Για να χαράξει μια πολιτική και στρατηγική για το κόμμα και την εργατική τάξη, θα συντάξει πέντε γράμματα μεταξύ της 7ης και της 26ης του Μάρτη. Για την ιστορία η Πράβδα δημοσίευσε μόνο το πρώτο γράμμα του ιστορικού ηγέτη του κόμματος. Σ’ αυτό το επαναλαμβάνουμε έγραφε:
“’Όποιος λέει ότι οι εργάτες πρέπει να υποστηρίξουν τη νέα κυβέρνηση προς το συμφέρον της πάλης ενάντια στην αντίδραση του τσαρισμού …. αυτό είναι προδότης των εργατών, προδότης της υπόθεσης του προλεταριάτου…” (τ. 31 σελ. 19 υπογρ. δική μας)
Δεν μασάει καθόλου τα λόγια του οι περιστάσεις επιβάλλουν να ειπωθούν τα πράγματα με το όνομά τους και αυτό κάνει ο Λένιν. Οι απόψεις του κινούνται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από αυτές των Κάμενεφ-Στάλιν.
Θα παραθέσουμε στη συνέχεια τα βασικά σημεία από το περιεχόμενο των γραμμάτων του Λένιν:
- Καμιά υποστήριξη στην προσωρινή κυβέρνηση
Την χαρακτηρίζει κυβέρνηση του κεφαλαίου, των τσιφλικάδων, κατά συνέπεια ιμπεριαλιστική,
“δεν μπορεί να δώσει στο λαό ούτε ειρήνη, ούτε ψωμί, ούτε ελευθερία”.
“Το να προτείνεις σ’ αυτή την κυβέρνηση να συνάψει ειρήνη, είναι σαν να κάνεις μάθημα ηθικής σ’ ένα ιδιοκτήτη μπουρδέλου”.
“Για να πετύχουμε ειρήνη….για να πετύχουμε πραγματικά δημοκρατική, πραγματικά έντιμη ειρήνη, πρέπει η κρατική εξουσία να ανήκει όχι στους τσιφλικάδες και τους καπιταλιστές, αλλά στους εργάτες και στους φτωχούς αγρότες.”
- …η μοναδική εγγύηση της ελευθερίας και της καταστροφής του τσαρισμού είναι ο εξοπλισμός του προλεταριάτου, η στερέωση, η εύρυνση και η ανάπτυξη του ρόλου και της σημασίας και της δύναμης του Σοβιέτ των εργατών..”
- Καλεί το προλεταριάτο να προχωρήσει “στη δεύτερη φάση της επανάστασης” στην κατάληψη της εξουσίας: “..προς το σοσιαλισμό που μόνο αυτός, θα δώσει στους κατατυρανισμένους από τον πόλεμο λαούς ειρήνη, ψωμί και ελευθερία.”
- Ξεκαθαρίζει το ζήτημα των συμμαχιών του προλεταριάτου: “Το προλεταριάτο έχει δύο συμμάχους πρώτο , την πλατιά μάζα του μισοπρολεταριακού και εν μέρει του μισοαγροτικού πληθυσμού της Ρωσίας, και “Δεύτερο, σύμμαχος του ρωσικού προλεταριάτου, είναι το προλεταριάτο όλων των εμπόλεμων και όλων γενικά των χωρών.”
- Ζητάει να οργανωθούν Σοβιέτ παντού: “Η επιδίωξή μας εδώ θα είναι όχι μονάχα οι εργάτες γης να αναδείχνουν τα δικά τους ξεχωριστά Σοβιέτ, μα και οι άποροι και φτωχοί αγρότες, να οργανώνονται ξεχωριστά από τους εύπορους αγρότες.”
- Καταγγέλλει τους μενσεβίκους και τους εσέρους για σωβινισμό και διευκρινίζει: “Επαναστάτες σωβινιστές θεωρούμε εκείνους που θέλουν τη νίκη ενάντια στον τσαρισμό για τη νίκη ενάντια στη Γερμανία-για την καταλήστευση άλλων χωρών-για τη στερέωση της κυριαρχίας των μεγαλορώσων πάνω στους άλλους λαούς της Ρωσίας..”
- Για την αντιμετώπιση μιας πιθανής προσπάθειας αντεπανάστασης και παλινόρθωσης της μοναρχίας ξεκαθάριζε ότι: “δεν χρειάζεται καθόλου η υποστήριξη των Γκουτσκόφ και σία (δηλαδή της προσωρινής κυβέρνησης), μα η οργάνωση, το πλάτεμα και το δυνάμωμα της προλεταριακής πολιτοφυλακής, ο εξοπλισμός του λαού με την καθοδήγηση των εργατών.”
- Θεωρεί αναγκαίο: “να δημιουργηθεί αμέσως και με κάθε θυσία μια πραγματικά παλλαϊκή εργατική πολιτοφυλακή, που ..να αντικαταστήσει τη συντριμένη και διαλυμένη αστυνομία… ώστε καμία κυβέρνηση, ούτε μοναρχική-συνταγματική, ούτε λαοκρατική-δημοκρατική να μην μπορεί να την ανασυγκροτήσει…”“…η δημιουργία παλλαϊκής πανστρατιάς καθοδηγούμενης από τους εργάτες είναι το σωστό σύνθημα της ημέρας…”
- “Μας χρειάζεται κράτος, αλλά όχι τέτοιο που χρειάζεται η αστική τάξη…. Το Προλεταριάτο…. πρέπει να “συντρίψει” για να εκφραστώ με τα λόγια του Μαρξ αυτή την “έτοιμη μηχανή και να την αντικαταστήσει με μια νέα, συγχωνεύοντας την αστυνομία και το στρατό και την γραφειοκρατία με τον καθολικά εξοπλισμένο λαό”.
- “Το σπουδαίο είναι να καταλάβουμε ότι σε επαναστατικούς καιρούς η αντικειμενική κατάσταση αλλάζει τόσο γοργά κι απότομα, όσο γοργά κυλάει η ζωή γενικά. Κι εμείς πρέπει να ξέρουμε να προσαρμόζουμε την τακτική μας και τα πιο άμεσα καθήκοντα μας στις ιδιομορφίες κάθε δοσμένης κατάστασης” .(Τα αποσπάσματα είναι από τον τ. 31 στο έργο του “Γράμματα από μακριά)
Η επιστροφή του Λένιν
Στην Ρωσία έγινε με μυθιστοριματικό τολμηρό στη σύλληψη και την εκτέλεση τρόπο αντάξιο του επαναστάτη Λένιν. Η ανάγκη να βρεθεί στην επαναστατημένη Ρωσία κυριαρχεί σ’ όλο του το είναι, όμως είναι αδύνατο να περάσει από τις γραμμές των χωρών της συμμαχίας της Αντάντ, δεν του επιτρέπουν με τίποτα τη διέλευση προς τη Ρωσία.
Ο Τρότσκι στο προαναφερόμενο έργο του -για συντομία-τη “Ρώσικη” μας δίνει μια εξαιρετική εικόνα της κατάστασης:
“Διάφορα σχέδια- μεταμφιέσεις, περούκες, διαβατήρια πλαστά ή ξένα- απορρίπτονταν το ένα ύστερα από το άλλο σαν απραγματοποίητα. Ταυτόχρονα πρόβαλλε ολοένα και πιο συγκεκριμένη η ιδέα της διάβασης από τη Γερμανία. Αυτό το σχέδιο τρόμαζε τους περισσότερους εξόριστους κι όχι μόνο τους πατριώτες. Ο Μαρτόβ (σ σ ιδέα δική του ήταν το πέρασμα από την Γερμανία) και οι άλλοι μενσεβίκοι δεν τολμούσαν να ακολουθήσουν το Λένιν στην τολμηρή πρωτοβουλία και εξακολουθούσαν να χτυπάν τις πόρτες της Αντάντ.
“Στην οργάνωση κείνου του ασυνήθιστου ταξιδιού μέσα από μια εχθρική χώρα σε περίοδο πολέμου προβάλλουν τα βασικά γνωρίσματα του Λένιν του πολιτικού άνδρα: η τόλμη του σχεδίου και η λεπτόλογη περίσκεψη στην εκτέλεση.
“Ο Λένιν απαίτησε (σ.σ. από την αυτοκρατορία του Χοετσόλλερν) για τη διαμετακόμιση απόλυτο δικαίωμα εξωδικίας: Κανένας έλεγχος πάνω στους ταξιδιώτες, στα διαβατήρια τους και τις αποσκευές τους κανένας δεν έχει το δικαίωμα να μπει μέσα στο βαγόνι (από όπου και ο θρύλος για το “σφραγισμένο” βαγόνι). Από τη μεριά της η ομάδα των εξόριστων αναλάβαινε την υποχρέωση να ζητήσει ν’ αφεθούν ελεύθεροι από τη Ρωσία ανάλογος αριθμός πολιτικών αιχμαλώτων Γερμανοί και Αυστροουγγαρέζοι.
“…στο τέλος του Μάρτη τριάντα Ρώσοι εξόριστοι (σ.σ. κίνησαν από την Ελβετία) ανάμεσα σε βαγόνια με πολεμοφόδια- αφού και οι ίδιοι ήταν εκρηκτικό φορτίο εξαιρετικής δύναμης.” (σελ. 260)
Το γερμανικό επιτελείο δεν τους έκανε χάρη, σκέφτηκε ότι η επιστροφή του Λένιν θα δημιουργούσε συνθήκες ακόμη μεγαλύτερης αστάθειας στη Ρωσία πράγμα που θα βοηθούσε να συντομεύσει η νίκη της Γερμανίας στο ανατολικό μέτωπο, πράγμα με σημασία, που θα τους έδινε την δυνατότητα να απελευθερώσουν δυνάμεις για να τις ρίξουν στ’ άλλα μέτωπα. Όσο για την Προσωρινή Κυβέρνηση δεν ανησυχούσε ιδιαίτερα γιατί:
“Το ίδιο το γεγονός ότι ο Λένιν απευθύνθηκε στη Γερμανία, θα εξασθενίσει τόσο το κύρος του ώστε δεν υπάρχει λόγος να ανησυχεί κανείς.” (σελ. 261)
Αλλά όπως τα γεγονότα απόδειξαν ο μόνος που βγήκε κερδισμένος ήταν ο Λένιν και η επανάσταση!!
Στις 3 του Απρίλη ο Λένιν φτάνει στο σταθμό της Φιλανδίας της Πετρούπολης. Στον προτελευταίο σταθμό τον προϋπάντησε κλιμάκιο του Γραφείου της ΚΕ με επικεφαλής το Σλιάπνικωφ, τον οποίο ο Λένιν βομβάρδισε με ερωτήσεις για να ενημερωθεί για την κατάσταση στη κοινωνία, στο κόμμα και για τις αιτίες της στροφής της Πράβδα προς την “εθνική άμυνα”και για τις θέσεις των ηγετικών συντρόφων. Στο σταθμό της Πετρούπολης τον περίμεναν τα μέλη της ΚΕ και το επιτελείο της Πράβδα με τον Κάμενεφ τον οποίο με καλή διάθεση τον επιπλήττει: “Τι είναι αυτά που γράφεις στην Πράβδα; Διαβάσαμε ορισμένα άρθρα σου και για να είμαι ειλικρινής δεν είπαμε καλά πράγματα για σένα”. (Καρρ σελ. 112-113)
Έγινε επίσημα δεκτός από τον Τσχέϊτζε τον πρόεδρο του Σοβιέτ της Πετρούπολης τον οποίο προσπέρασε σύντομα για να απευθυνθεί προς το πλήθος που τον περίμενε έξω από το σταθμό ξεκίνησε την ομιλία του με την προσφώνηση:
“αγαπητοί σύντροφοι στρατιώτες, ναύτες και εργάτες”
Για να καταλήξει:
“Αν όχι σήμερα ή αύριο από μέρα σε μέρα μπορεί να έλθει η κατάρρευση ολόκληρου του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Η Ρώσικη επανάσταση, που εσείς πραγματοποιήσατε, αποτελεί την αρχή αυτής της πορείας και την απαρχή μιας νέας εποχής. Ζήτω η παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση.”(ο.π.)
Σόκ! Ο Λένιν μίλησε όχι για την αστική αλλά για την ανάγκη της σοσιαλιστικής επανάστασης. Η ομιλία του ήταν μια δυνατή έκρηξη, ψυχρολουσία, για τα ηγετικά κλιμάκια του κόμματος!!
Οι θέσεις του Απρίλη
Στις 4 του Απρίλη παρουσιάζει για πρώτη φορά γραπτές τις απόψεις του, που έμειναν στην ιστορία με τον τίτλο “Οι Θέσεις του Απρίλη”στο ανάκτορο της Ταυρίδας, -όπου είχε λάβει χώρα η Πανρωσική συνδιάσκεψη των σοβιέτ-, σε συγκέντρωση των μπολσεβίκων που είχαν πάρει μέρος στη συνδιάσκεψη, κατά την τελευταία μέρα της συνδιάσκεψης. Και αμέσως μετά σε κοινή συγκέντρωση μπολσεβίκων, μενσεβίκων,εσέρων και ανεξαρτήτων σοσιαλδημοκρατών.
Θα καταγράψουμε επιγραμματικά και σχετικά σύντομα τα κύρια σημεία:
- Και ξεκαθαρίζει τη θέση του για τον πόλεμο: “Για ένα επαναστατικό πόλεμο που πραγματικά δικαιολογεί τον επαναστατικό αμυνιτισμό , το συνειδητό προλεταριάτο μπορεί να συμφωνήσει μόνο με τον όρο: α) περάσματος της εξουσίας στα χέρια του προλεταριάτου και των φτωχών τμημάτων της αγροτιάς που κλίνουν προς αυτό, β) παραίτησης απ’ όλες τις προσαρτήσεις στην πράξη κι όχι στα λόγια,γ) ολοκληρωτικής ρήξης στην πράξη με όλα τα συμφέροντα του κεφαλαίου.“ Γενικά δεν είμαστε πασιφιστές. Όμως το βασικό ζήτημα είναι ποια τάξη διεξάγει τον πόλεμο.”
- Καταγγέλλει την Προσωρινή κυβέρνηση: “Η νέα κυβέρνηση είναι ιμπεριαλιστική, όπως και η προηγούμενη, παρά τις υποσχέσεις για δημοκρατία, είναι πέρα για πέρα ιμπεριαλιστική.”
- Καταγγέλλει τον αμυνιτισμό: “Βασικό ζήτημα είναι η στάση απέναντι στο πόλεμο. Το βασικό…. όταν διαβάζεις για την Ρωσία και βλέπεις εδώ είναι η νίκη του αμυνιτισμού, η νίκη των προδοτών του σοσιαλισμού, η εξαπάτηση των μαζών από την αστική τάξη…η κατάσταση είναι ίδια όπως και στις άλλες χώρες αμυνιτισμός, “υπεράσπιση της πατρίδας.”
- Για την τακτική: “Αναγνώριση του γεγονότος ότι στα περισσότερα Σοβιέτ των εργατών βουλευτών το Κόμμα μας είναι μειοψηφία και για την ώρα αποτελεί αδύνατη μειοψηφία, απέναντι στο συνασπισμό όλων των μικροαστικών, οπορτουνιστικών στοιχείων…“… το καθήκον μας μπορεί να είναι μόνο η υπομονετική, συστηματική, επίμονη και προσαρμοσμένη στις πρακτικές ιδιαίτερα ανάγκες των μαζών, εξήγηση των λαθών της τακτικής τους.“Και τι θα γίνει αν η πλειοψηφία του Σοβιέτ των εργατών βουλευτών παίρνει αμυνίτικη θέση. Τίποτα δεν μπορεί να γίνει. Απομένει μόνο να εξηγήσουμε υπομονετικά, επίμονα, συστηματικά το λάθος της τακτικής τους.“ Δεν είμαστε αγύρτες. Θέλουμε οι μάζες με την πείρα τους να απαλλαγούν από τα λάθη τους.”
- Επισημαίνει τα λάθη των παλιών μπολσεβίκων και δεν διστάζει να απειλήσει ακόμη και με διάσπαση το κόμμα αν δεν αλλάξουν τη στάση τους. Συγκεκριμένα: “Μάλιστα και δικοί μας μπολσεβίκοι παρουσιάζουν ευκολοπιστία προς την κυβέρνηση. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί μόνο με τη μέθη της επανάστασης. Αυτό είναι Θάνατος για το σοσιαλισμό. Εσείς, συντροφοι βλέπετε με ευκολοπιστία την κυβέρνηση. Αν είναι έτσι, τότε οι δρόμοι μας χωρίζουν. Ας μείνω καλύτερα σε μειοψηφία.”
- Προτείνει: “ Καμιά υποστήριξη στην Προσωρινή Κυβέρνηση….” και να προπαγανδίζουμε “ όλη η κρατική εξουσία στα Σοβιέτ…”
- Αναλύοντας επιγραμματικά τη κατάσταση εξηγεί ότι: “ Η ιδιομορφία της σημερινής στιγμής στη Ρωσία βρίσκεται στο πέρασμα από την πρώτη φάση της επανάστασης, που έδωσε την εξουσία στην αστική τάξη εξ αιτίας της ανεπαρκούς συνειδητότητας και οργάνωσης του προλεταριάτου- στη δεύτερη φάση της, η οποία πρέπει να δώσει την εξουσία στα χέρια του προλεταριάτου και των φτωχών στρωμάτων της αγροτιάς.”
- Και ένα σημείο αρκετά σημαντικό που ισχύει και για το σήμερα για τους αριστερούς που το παίζουν διανόηση και αρέσκονται να μιλάνε και να γράφουνε σε μια γλώσσα ακατανόητη για τις μάζες: “Το λαό πρέπει να τον πλησιάσουμε χωρίς λατινικές λέξεις απλά και κατανοητά.” Αγαπητοί μου σύντροφοι και συντρόφισσες είμαστε και μεις σήμερα στη φάση της “υπομονετικής εξήγησης” για να βγάλουμε το λαό από την ΤΙΝΑ χρειάζεται να μιλάμε και να γράφουμε “απλά και κατανοητά”!! Ειδάλλως του διαόλου λειτουργάμε!!
- Αφού κραυγάζει δυνατά το: “Όχι κοινοβουλευτική δημοκρατία.” Στη συνέχεια περιγράφει το κράτος κομμούνα: “Κατάργηση της αστυνομίας και του στρατού και της γραφειοκρατίας.“ Η αμοιβή όλων των υπαλλήλων που θα είναι όλοι τους αιρετοί και ανακλητοί, σε κάθε στιγμή, να μην ξεπερνάει τη μέση αμοιβή ενός καλού εργάτη”.
- “Στο αγροτικό πρόγραμμα… Δήμευση όλων των τσιφλικάδικων γαιών…..Εθνικοποίηση όλων των γαιών στη χώρα, διάθεση της γης από τα τοπικά Σοβιέτ….”
- Ξεπερνάει το μίνιμουμ πρόγραμμα και αναπτύσσει το μεταβατικό το οποίο θα ολοκληρώσει αργότερα με το έργο του “Η καταστροφή που μας απειλεί και πως αντιμετωπίζεται”, προτείνει: “Άμεση συγχώνευση όλων των τραπεζών της χώρας σε μία πανεθνική τράπεζα και άσκηση ελέγχου…από την πλευρά του Σοβιέτ.”
- “Κομματικά καθήκοντα:1) άμεσο συνέδριο 2) τροποποίηση του προγράμματος του κόμματος κυρίως: α) σχετικά με τον ιμπεριαλισμό και τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο β) σχετικά με τη στάση απέναντι στο κράτος και το αίτημα μας “κράτος- κομμούνα” γ) διόρθωση του προγράμματος-μίνιμουμ που έχει παλιώσει 3) αλλαγή της ονομασίας του κόμματος” (σε κομμουνιστικό για να διαχωρίσει πλήρως τις σχέσεις με τους προδότες της σοσιαλδημοκρατίας)
- Και κατά συνέπεια: “Πρωτοβουλία δημιουργίας επαναστατικής Διεθνούς, Διεθνούς ενάντια στους σοσιαλσωβινιστές και ενάντια στο “κέντρο” (Τα αποσπάσματα για τις θέσεις θα τα βρει ο αναγνώστης στην “Εισήγηση στη συγκέντρωση των Μπολσεβίκων” στο τόμο 31 ανάμεσα στις σελίδες 103-112. Οι υπογραμμίσεις είναι δικές μας.)
Στη μπροσούρα που έγραψε στις 10 του Απρίλη με σκοπό να συγκεντρώσει και να αναπτύξει τις θέσεις και το πρόγραμμα με τον τίτλο “Τα καθήκοντα του προλεταριάτου στην επανάσταση μας” (τ. 31 σελ. 149-183) αναφέρεται εκτός των άλλων:
- Στο θέμα της δυαδικής εξουσίας: “Η κυριότερη ιδιομορφία της επανάστασης μας, ιδιομορφία που απαιτεί με τον πιο επιτακτικό τρόπο το μελετημένο αντίκρυσμα της, είναι η δυαδική εξουσία που δημιουργήθηκε από τις πρώτες ήδη μέρες της νίκης της επανάστασης.“Η δυαδική αυτή εξουσία εκδηλώνεται με την ύπαρξη δύο κυβερνήσεων της κύριας…της Προσωρινής Κυβέρνησης … και μιας πρόσθετης παράπλευρης κυβέρνησης…του Σοβιέτ της Πετρούπολης..“Δεν χωράει ούτε η παραμικρή αμφιβολία ότι μια τέτοια “σύμπλεξη” δεν μπορεί να κρατήσει πολύ καιρό. Δύο εξουσίες σ’ ένα κράτος δεν μπορεί να υπάρχουν. Η μια από τις δυο πρέπει να εκμηδενιστεί…”
- Εξηγεί ότι δεν πρέπει οι μπολσεβίκοι να πηγαίνουν στις μάζες σαν “σέχτες” στο σημαντικό θέμα του πολέμου: “Το σύνθημα “κάτω ο πόλεμος” είναι φυσικά σωστό, δεν παίρνεται υπ’ όψη η ιδιομορφία των καθηκόντων της στιγμής, η ανάγκη να πλησιάσουμε διαφορετικά την πλατιά μάζα. Κατά τη γνώμη μου, μοιάζει με το σύνθημα “κάτω ο τσάρος” που μ’ αυτό ο αδέξιος προπαγανδιστής του “παλιού καλού καιρού” τραβούσε κατευθείαν στο χωριό και έτρωγε ξύλο.”
- Και ξαναβάζει τη θέση: “Στο εθνικό ζήτημα το προλεταριακό κόμμα πρέπει να υποστηρίζει, πρώτα απ’ όλα, τη διακήρυξη και την άμεση πραγματοποίηση της πλήρους ελευθερίας αποχωρισμού από τη Ρωσία για όλα τα έθνη και τις λαότητες που καταπιέζονται από τον τσαρισμό…”
- Και ξεκαθαρίζει τη θέση για τις τράπεζες ζητώντας την “Εθνικοποίηση των τραπεζών και των Συνδικάτων των καπιταλιστών”.
- Επίσης κατακεραυνώνει την πρόταση του Στάλιν για ενοποίηση με τους μενσεβίκους: “..δεν μπορεί ούτε λόγος να γίνει για συνένωση των σοσιαλδημοκρατών στη Ρωσία”.Καλύτερα να μείνουμε δύο, ‘όπως ο Λήμπνεχτ –κι αυτό σημαίνει να μείνουμε με το επαναστατικό προλεταριάτο– …, με τον Τσχέϊτζε και τον Τσερετέλι…, που έχουν κατρακυλήσει στον “αμυνιτισμό.”
Η μάχη του Λένιν για τον επανεξοπλισμό του κόμματος
Οι θέσεις του Λένιν βρήκαν ισχυρή αντίδραση από τα ηγετικά κλιμάκια του κόμματος. Στην αρχή μάλιστα γνώρισε την πλήρη απομόνωση και αποδοκιμασίες. Ποιος, ο Λένιν, ο καταξιωμένος ηγέτης του κόμματος. Ο ιδρυτής του μπολσεβικισμού. Και αυτό δείχνει έστω και αρνητικά μια σχέση ηγεσίας και στελεχών, ότι ο ηγέτης δεν τραβούσε από τη μύτη τα στελέχη, ότι το κόμμα ήταν ζωντανό είχε αντιδράσεις, δεν κατάπινε την γραμμή αμάσητη, την αφομοίωνε μέσα από πάλη και αυτό δεν συνέβηκε για πρώτη φορά, γι αυτό και κατάφερε να οδηγήσει τις λαϊκές μάζες στην κατάκτηση της εξουσίας.
Όταν παρουσίασε τις θέσεις στην προαναφερθείσα κοινή συνάντηση- μπολσεβίκων, μενσεβίκων κλπ-ακούστηκαν από το ακροατήριο φωνές αποδοκιμασίας: “Παραλήρημα τρελού” τις χαρακτήρισε ο μενσεβίκος Μπογκτάνωφ. Ο Γκολνμπεργκ πρώην μέλος της ΚΕ των μπολσεβίκων είπε:
“Οι νέες απόψεις του Λένιν απηχούν κάτι παλιό, τις γερασμένες αλήθειες του πρωτόγονου αναρχισμού”.
Κατηγορήθηκε επίσης για “τυχοδιωκτισμό” και “Μπλανκισμό.” Σύμφωνα με την περιγραφή του Τρότσκι στη “Ρώσικη”:
“Οι πιο επιεικείς σήκωσαν του ώμους. Κείνος ο άνθρωπος είχε πέσει ολοφάνερα από το φεγγάρι…. Ο Στάνκεβιτς αναφέρει ότι ο λόγος του Λένιν χαροποίησε τους αντιπάλους του: “Ένας άνθρωπος που λέει τέτοιες κουταμάρες δεν είναι επικίνδυνος. Καλά έκανε και ήρθε τώρα δεν έχεις παρά να τον κοιτάζεις.. τώρα ανασκευάζει ο ίδιος τον εαυτό του.” (σελ. 272-273)
Ο Ζαλέζσκι, μέλος της Επιτροπής της Πετρούπολης…. εκφράζεται πιο καθαρά:
“Οι θέσεις του Λένιν σκάσανε σαν μπόμπα.”
Ο Ζαλεζσκι επιβεβαιώνει στο ακέραιο την ολοκληρωτική απομόνωση του Λένιν ύστερα από μια τόσο θερμή και επιβλητική υποδοχή:
“Κείνη την ημέρα (4 Απρίλη) ο σύντροφος Λένιν δεν βρήκε δηλωμένους οπαδούς ούτε ακόμα και μέσα στις γραμμές μας” (σελ. 275)
Ο Κερένσκι πιο επιεικής από τους άλλους δήλωσε την επιθυμία του να τον επισκεφθεί για να τον κατατοπίσει πάνω στην πραγματική κατάσταση την οποία φαίνεται να αγνοεί!!
Είναι αλήθεια ότι με τις απόψεις που έκφρασε στα “Γράμματα από μακριά” και στις “Θέσεις του Απρίλη” είχε πραγματικά ανασκευάσει τον παλιό Λένιν απορρίπτοντας την παλιά του φόρμουλα για την “Επαναστατική Δημοκρατική Δικτατορία του Προλεταριάτου και της Αγροτιάς”, είχε στην κυριολεξία προσχωρήσει χωρίς να το ομολογεί στην άποψη του Τρότσκι για “Διαρκή Επανάσταση.” Όχι τυχαία λοιπόν τον κατηγόρησαν εκτός των άλλων και για “τροτσκισμό”!!
Ο Τρότσκι μας δίνει πολύ παραστατικά το μέγεθος της κρίσης στο κόμμα:
“Εκείνο που ξέρουμε ήδη από τη δράση του κόμματος το Μάρτη μας αποκαλύπτει μια βαθύτατη αντίφαση ανάμεσα στο Λένιν και την διεύθυνση της Πετρούπολης. Ακριβώς με την άφιξη του Λένιν, η αντίθεση είχε φτάσει στην ανώτατη έντασή της. Παράλληλα με την Πανρωσική Συνδιάσκεψη των αντιπροσώπων των ογδόντα δύο σοβιέτ, όπου ο Κάμενεφ και ο Στάλιν ψήφιζαν μια πρόταση, σχετικά με την εξουσία, που είχαν υποβάλλει οι σοσιαλεπαναστάτες και οι μενσεβίκοι, έγινε στην Πετρούπολη η συνδιάσκεψη του κόμματος από μπολσεβίκους που είχαν έρθει απ’ όλα τα σημεία της Ρωσίας.” (σελ. 266)
Στην οποία όπως ήδη γνωρίζουμε παρουσιάστηκαν οι θέσεις του Λένιν.
Είναι καιρός να δούμε το χρονικό της μάχης του Λένιν για τον επανεξοπλισμό του κόμματος και το ξεπέρασμα της κρίσης:
Στις 6 του Απρίλη στη συνεδρίαση της ΚΕ δέχεται την καθολική αντίδραση της για τις “Θέσεις του Απρίλη” ακόμα και ο κολλητός του Ζηνόβιεφ με τον οποίο ήταν για δέκα χρόνια μαζί στην εξορία αντιτάχθηκε στις θέσεις:
“Κάμενεφ: Στις “θέσεις” δεν υπάρχουν συγκεκριμένες οδηγίες… η επανάσταση είναι αστική και όχι κοινωνική…
“Σλιάπνικοφ: Οι “θέσεις” έχουν δύο μέρη. Το πρώτο μέρος η στάση για τον πόλεμο είναι πλήρως αποδεκτό. Το δεύτερο μέρος δεν δίνει πρακτικά συνθήματα.
“Ζηνόβιεφ: Περιπλέκουν τα πράγματα.
“Στάλιν: Ένα θεωρητικό σχήμα χωρίς καθόλου γεγονότα, άρα μη ικανοποιητικό.” (Λένιν τ. 1ος εκδ. “Εργατική Δημοκρατία” σελ. 155)
Στις 7 του Απρίλη η Πράβδα δημοσιεύει τις “Θέσεις” μόνο με την υπογραφή του Λένιν, ούτε ένα μέλος, ούτε ένα στέλεχος, ούτε ένα όργανο του κόμματος δεν το υποστηρίζει!! Αντίθετα την άλλη μέρα στις 8 Απρίλη βγαίνει η Πράβδα με κύριο άρθρο με την υπογραφή του Κάμενεφ για να τονίσει ότι οι “Θέσεις” είναι προσωπικές απόψεις του Λένιν και να διαχωρίσει, η εφημερίδα επίσημα, τη θέση της. Συγκεκριμένα έγραφε:
“Όσο αφορά το γενικό σχήμα του Λένιν το θεωρούμε απαράδεκτο, γιατί ξεκινάει από την υπόθεση ότι η αστική επανάσταση έχει τελειώσει και υπολογίζει στην άμεση μετατροπή της σε σοσιαλιστική επανάσταση.” (Καρρ τ. 1ος σελ. 116)
“Την ίδια μέρα η κομματική Επιτροπή της Πετρούπολης συζήτησε τις θέσεις του Λένιν και τις απέρριψε με 13 ψήφους κατά, 2 υπέρ και 1 αποχή.” (ο.π. σελ. 117)
Ο Λένιν δεν ήταν η πρώτη φορά που συναντούσε μια τέτοια κατάσταση στο κόμμα σ’ όλες σχεδόν τις βασικές καμπές της ταξικής πάλης όπου χρειάζονταν αλλαγές στα συνθήματα και την τακτική χρειάστηκε να δώσει μάχες στο κόμμα κύρια με τους ηγετικούς για τον προσανατολισμό του κόμματος στις νέες συνθήκες. Και ήταν μέσα από αυτές τις μάχες όπου απέκτησε το κύρος του αδιαφιλονίκητου ηγέτη, ότι πάντα προσανατόλιζε σωστά το κόμμα. Άλλωστε η ιστορία του μπολσεβικισμού είναι ιστορία συγκρούσεων ανάμεσα σε τάσεις και φράξιες. Ωστόσο αυτή ήτανε η πιο κρίσιμη των μαχών γιατί από την έκβασή της εξαρτιόταν η τύχη της επανάστασης του Οκτώβρη.
Ο Λένιν γνώριζε τι έπρεπε να κάνει, προσφεύγει στη βάση του κόμματος και στα μεσαία στελέχη τους υπαξιωματικούς του κόμματος, οι οποίοι βρίσκονταν πιο κοντά στις μάζες από τις κορυφές του κόμματος, όπου πριν ακόμη παρουσιάσει τις “Θέσεις”, είχαν έρθει σε σύγκρουση με την γραμμή Κάμενεφ -Στάλιν, μέχρι του σημείου να ζητήσουν και την διαγραφή τους. Πατώντας στη βάση του κόμματος, παλεύοντας με πείσμα και αποφασιστικότητα τις “Θέσεις” από τα μέσα του Απρίλη αρχίζει να αλλάζει την κατάσταση στο κόμμα. Η μια αχτίδα μετά την άλλη προσχωρούν και ψηφίζουν τις θέσεις.
Σημαντική είναι η βοήθεια που παίρνει, από την εξέλιξη της ταξικής πάλης, αυτό το διάστημα δύο γεγονότα εξαιρετικής σημασίας έρχονται να συνδράμουν τον επαναστατικό χαρακτήρα των “Θέσεων”. Το πρώτο ήταν η ένοπλη διαδήλωση 25.000 στρατιωτών μαζί με εργάτες με το σύνθημα “Κάτω η Προσωρινή Κυβέρνηση” και κύρια ζητούσαν την αποπομπή του Μιλιουκόβ επιφανούς στελέχους των καντέτων , στη θέση του υπουργού εξωτερικών ο οποίος επέμενε στη συνέχιση του πολέμου,- και αυτό είναι το δεύτερο συμβάν- κάνοντας δήλωση (στις 18 Απρίλη) για την ανάγκη να σεβαστούν τις συμφωνίες που είχαν υπογράψει με την Αντάντ. Συμφωνίες που είχαν υπογραφεί επί τσάρου. Τελικά ο Μιλιουκόβ κάτω από το μέγεθος της αγανάκτησης και των διαμαρτυριών αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Όπως γράφει ο Τρότσκι στα “Μαθήματα του Οκτώβρη”:
“Η διαδήλωση του Απρίλη που πήγε “πιο αριστερά” απ΄ ότι περίμενε κανείς, ήταν μια αναγνωριστική εξόρμηση για να δοκιμαστεί η διάθεση των μαζών και οι αμοιβαίες σχέσεις τους με την πλειοψηφία των Σοβιέτ.” (εκδ. “Αλλαγή” σελ. 37)
Το κόμμα έχει προγραμματίσει να πάει για συνδιάσκεψη στις 24-29 του Απρίλη. Η αρχική νίκη ήρθε στη προσυδιασκεψιακή συνάντηση της Πετρούπολης όπου παρά τις αρνητικές τοποθετήσεις της πλειοψηφίας των ομιλητών για τις “Θέσεις” τελικά η πρόταση του Λένιν πέρασε άνετα : 33 υπέρ, 6 κατά και 2 αποχές.
Τελικά η οριστική επικράτηση του Λένιν ήρθε στη συνδιάσκεψη του κόμματος μετά από σκληρή σύγκρουση με τους παλιούς ηγετικούς μπολσεβίκους, με πρώτο και καλύτερο τον Κάμενεφ,(διάβασε αντεισήγηση) ο Στάλιν είχε κάνει πίσω τις προηγούμενες μέρες υιοθετώντας τις απόψεις του Λένιν. Την κατάσταση του κόμματος την περίοδο της συνδιάσκψης την περιγράφει ο Τρότσκι στη “Ρώσικη”:
“Η πάλη για τον επανεξοπλισμό των μπολσεβίκικων στελεχών που άρχισε στις 3 του Απρίλη είχε ουσιαστικά κλείσει στο τέλος του μήνα. Η συνδιάσκεψη του κόμματος που συνήλθε στην Πετρούπολη… , έβγαλε τα πορίσματα του Μάρτη με τα οπορτουνιστικά κλωθογυρίσματα και του Απρίλη του μήνα της οξείας κρίσης. Το κόμμα σε κείνο τον καιρό είχε δυναμώσει σημαντικά τόσο σε ποσότητα όσο και πολιτική αξία. Εκατό σαράντα εννιά απεσταλμένοι αντιπροσώπευαν εβδομήντα εννιά χιλιάδες μέλη του κόμματος….. ο αριθμός ήταν επιβλητικός και ο Λένιν το επανέλαβε πολλές φορές απανωτά με ικανοποίηση. Η πολιτική φυσιογνωμία της συνδιάσκεψης ξεκαθάρισε με την εκλογή των πέντε μελών του γραφείου: δεν έβρισκες σ’ αυτό ούτε τον Κάμενεφ ούτε τον Στάλιν, κύριους υπεύθυνους για τα μαρτιάτικα πλανέματα.” (σελ. 286-287)
Ωστόσο συμμετείχαν στην 9μελή ΚΕ.
Συγκεκριμένα τα κύρια σημεία των θέσεων εγκρίθηκαν από την συντριπτική πλειοψηφία των 149 αντιπροσώπων με ελάχιστα κατά και με 7 αποχές. Δεν ψηφίστηκαν η αλλαγή του ονόματος του κόμματος και η δημιουργία της 3ης Διεθνούς, η παράδοση ακόμη βάραινε στη σκέψη των αντιπροσώπων δεν φάνηκαν έτοιμοι να τα σπάσουν ολοσχερώς με την σοσιαλδημοκρατία, βασικά με τις μάζες που την ακολουθούσαν , όχι με τους ηγέτες. Ψήφισαν επίσης με μια κατά-αυτή του Λένιν- το να πάνε το Μάη στη Διεθνή συνάντηση των Τσιμερβαλντίνων που θα γινόταν στη Στοκχόλμη. Τελικά για την ιστορία η συνάντηση αυτή δεν έγινε και για μια ακόμη φορά δικαιώθηκε ο Λένιν. Με την λήξη των εργασιών της συνδιάσκεψης το μπολσεβίκικο κόμμα είχε βρει το δρόμο προς την επανάσταση, είχε ξαναβρεί τα επαναστατικά χαρακτηριστικά του μέσα από μια άκρως δημοκρατική διαδικασία που έλαβε χώρα μέσα στις εξαιρετικές συνθήκες της ανειρήνευτης ταξικής πάλης. Αυτή ήταν η δύναμη του μπολσεβικισμού να βρίσκει πάντα το χρόνο για συλλογικές διαδικασίες, ξεπερνώντας γι αυτό το σκοπό και τις πιο αντίξοες συνθήκες. Παράδειγμα φωτεινό για τη δράση μας σήμερα! Τελικά για μια ακόμη φορά ο Λένιν κέρδισε μια κρίσιμη-ίσως την πιο κρίσιμη- μάχη στο κόμμα.
Ο ρόλος της ηγεσίας-Λένιν
“Από την εξαιρετική σπουδαιότητα που πήρε ο ερχομός του Λένιν, βγαίνει μόνο ότι οι αρχηγοί δεν δημιουργούνται τυχαία, ότι η επιλογή τους και η εκπαίδευσή τους χρειάζεται δεκαετίες, ότι δε μπορείς να τους υποσκελίσεις αυθαίρετα, ότι, αποκλείοντας τους μηχανικά από την πάλη, ανοίγεις στο κόμμα φοβερή πληγή και σ’ ορισμένες περιπτώσεις μπορείς να το παραλύσεις για καιρό.” (“Ρώσική” σελ. 290)
Ποιοι ήταν οι παράγοντες που καθόρισαν την αποφασιστική νίκη του Λένιν απέναντι στους “παλιούς” μπολσεβίκους και του επέτρεψαν να γυρίσει το τιμόνι του κόμματος προς τα αριστερά; Βασικός και καθοριστικός παράγοντας η αντικειμενική κατάσταση, η εξαιρετικά επαναστατική κατάσταση, που
“Το αδιαφιλονίκητο γνώρισμά της… είναι η άμεση επέμβαση των μαζών στα ιστορικά γεγονότα.” (“Ρώσικη” σελ. 9)
Το προλεταριάτο στη Ρωσία ήταν φρέσκο από το χωράφι στο εργοστάσιο. Η ρεφορμιστική σοσιαλδημοκρατία δεν είχε προλάβει να το διαβρώσει με αυταπάτες και ψευδαισθήσεις για το σύστημα όπως είχε συμβεί στη δύση, κατά συνέπεια ήταν ανοικτό στις επαναστατικές ιδέες. Ο Λένιν σαν προσωπικότητα ήταν το γέννημα αυτής της αντικειμενικής κατάστασης, ενσάρκωνε στο πρόσωπό του τον μαχητικό χαρακτήρα του Ρώσικου προλεταριάτου.
Υπήρχε ο αποφασιστικός παράγοντας επαναστατικό κόμμα χτισμένο πάνω στις ιδέες του Μαρξισμού-Λενινισμού, δημοκρατικό, με μέλη και στελέχη δοκιμασμένα, σκληραγωγημένα στην ταξική πάλη και στις εσωκομματικές συγκρούσεις. Με παραδόσεις και ρίζες μέσα στο μαζικό κίνημα που του επέτρεπαν να καθοδηγεί την τάξη και ταυτόχρονα να μαθαίνει από το κίνημα. Κατά συνέπεια ευέλικτο, πράγμα που του επέτρεπε να προσανατολίζεται γρήγορα στις ξαφνικές στροφές και αλλαγές της ταξικής πάλης.
Είναι αλήθεια ότι η αλγεβρική φόρμουλα της “Επαναστατικής Δημοκρατικής Δικτατορίας του προλεταριάτου και της Αγροτιάς” το σύγχυσε το κόμμα τον πρώτο μήνα της επανάστασης, ωστόσο σε σχέση με την φόρμουλα και την πρακτική των μενσεβίκων, το κόμμα βρίσκονταν παρασάγγες πιο αριστερά. Μπορεί όσο αφορά το πρόγραμμα να στέκονταν και τα δύο κόμματα στο μίνιμουμ αστικοδημοκρατικό, αλλά στο καθοριστικό ζήτημα της εξουσίας υπήρχε ποιοτικό χάσμα. Οι μενσεβίκοι έδιναν πλήρη εμπιστοσύνη στην “φιλελεύθερη” αστική τάξη, της παραχωρούσαν την εξουσία αρνούμενοι στη θεωρία και στην πράξη την προλεταριακή επανάσταση, αντίθετα οι μπολσεβίκοι είχαν εκπαιδευτεί από το 1905 να μην δίνουν καμιά εμπιστοσύνη στη αστική τάξη γι αυτό πίστευαν στην εξουσία του προλεταριάτου και της αγροτιάς.Το βέλος της κίνησής τους έδειχνε την επανάσταση.
Κατά τη διάρκεια της επανάστασης του Φλεβάρη και μέχρι τον ερχομό του Λένιν μπορεί να πο ρεύονταν με μια λάθος θεώρηση,αλλά η πρακτική τους ήταν καθ” όλα επαναστατική σε αντίθεση με αυτήν των μενσεβίκων και των σοσιαλεπαναστατών. Γράφει ο Τρότσκι στη “Ρώσικη”:
“Οι μπολσεβίκοι εργάτες αμέσως μετά την εξέγερση, είχαν πάρει επάνω τους την πρωτοβουλία της πάλης για το οκτάωρο, οι μενσεβίκοι θεωρούσαν πρόωρη μια τέτοια διεκδίκηση. Οι μπολσεβίκοι κατευθύνανε τις συλλήψεις των τσαρικών αξιωματούχων, οι μενσεβίκοι αντιτάσσονταν στις “υπερβασίες”. Οι μπολσεβίκοι καταπιάστηκαν δραστήρια με τη δημιουργία εργατικής πολιτοφυλακής, οι μενσεβίκοι αναχαιτίζανε τον εξοπλισμό των εργατών, γιατί δεν θέλανε να τα χαλάσουνε με την μπουρζουαζία.” (σελ. 284)
Όπως ήδη γνωρίζουμε η βάση του κόμματος είχε αντιδράσει στη δεξιά στροφή του Καμένεφ-Στάλιν γι αυτό:
“Ενάντια στους παλιούς μπολσεβίκους, ο Λένιν βρήκε στήριγμα μέσα σ’ ένα άλλο στρώμα του κόμματος, ήδη ατσαλωμένο, μα πιο φρέσκο και πιο δεμένο με τις μάζες. Στην εξέγερση του Φλεβάρη οι μπολσεβίκοι… παίξανε ρόλο αποφασιστικό. Θεωρούσαν αυτονόητα πως την εξουσία έπρεπε να την πάρει η τάξη που είχε νικήσει. Οι ίδιοι εκείνοι εργάτες διαμαρτύρονταν έντονα ενάντια στον προσανατολισμό Καμένεφ-Στάλιν και η αχτίδα του Βιμπόργκ απείλησε μάλιστα με αποκλεισμό τους “ηγέτες” του κόμματος. (….) Κείνο που έλειπε από τους επαναστάτες εργάτες ήτανε μόνο τα θεωρητικά εφόδια για να υπερασπίσουνε τη θέση τους. Μα ήταν έτοιμοι ν’ απαντήσουν στην πρώτη καθαρή έκκληση.” (ο.π. σελ. 285)
“Για να καταπολεμήσει την αναποφασιστικότητα του επιτελείου και του σώματος των αξιωματικών του κόμματος, ο Λένιν στηρίχτηκε για σιγουριά πάνω στο σώμα των υπαξιωματικών κείνου του ίδιου κόμματος, που αντιπροσώπευε καλύτερα , ο μπολσεβίκος εργάτης της γραμμής.” (ο.π. σελ. 286)
Το μεγάλο δίδαγμα από τη μάχη του Λένιν για τον επανεξοπλισμό του κόμματος είναι ο αποφασιστικός ρόλος της ηγεσίας. Στη μακραίωνη ιστορία της ταξικής πάλης εμφανίζεται η σχέση: το Έθνος το καθοδηγεί η Τάξη, την Τάξη καθοδηγεί το κόμμα και το Κόμμα το καθοδηγεί η Ηγεσία. Σε τελική ανάλυση η έκβαση κάθε επανάστασης εξαρτάτε από τον καθοριστικό ρόλο της ηγεσίας.
Είναι αλήθεια ότι:
“Η πραγματική επιρροή του Λένιν μέσα στο κόμμα ήταν αναμφισβήτητα πολύ μεγάλη, μα δεν ήταν απεριόριστη”.
Πράγμα που φάνηκε από το γεγονός:
“…όταν το διευθυντικό στρώμα του κόμματος είχε ήδη φτάσει στο σημείο να κρατήσει θέση αντίθετη στη θέση του Λένιν”. (σελ. 283)
Ωστόσο:
“Ο Λένιν έγινε ο αδιαφιλονίκητος αρχηγός του πιο επαναστατικού κόμματος στην παγκόσμια ιστορία, ίσα-ίσα γιατί η σκέψη του και η θέλησή του στάθηκαν ανάλογες με τις μεγαλειώδεις επαναστατικές δυνατότητες της χώρας και της εποχής. Από του άλλους έλειπαν μερικοί πόντοι, ή το διπλάσιο και συχνά περισσότερο”. (σελ. 284)
Ο Τρότσκι δίνοντάς μας μια καθ’ όλα μαρξιστική ανάλυση για το ρόλο της προσωπικότητας, του αρχηγού στο προτσές της ταξικής πάλης θέτει το ερώτημα:
“τι δρόμο θα έπαιρνε η εξέλιξη της επανάστασης, αν ο Λένιν δεν είχε κατορθώσει να φτάσει στη Ρωσία τον Απρίλη του 1917; … ο Λένιν δεν ήταν ο δημιουργός του επαναστατικού προτσέσου, ότι ενσωματώθηκε μόνο μέσα στην αλυσίδα των αντικειμενικών ιστορικών δυνάμεων. Μα μέσα σ” αυτή την αλυσίδα ήταν ένας μεγάλος κρίκος. Η δικτατορία του προλεταριάτου απέρρεε από την κατάσταση. Μα χρειαζόταν ακόμα να αναστηλωθεί. Δεν μπορούσε να εγκαθιδρυθεί δίχως κόμμα. Και το κόμμα δε μπορούσε να εκπληρώσει την αποστολή του χωρίς να καταλάβει πρώτα. Γι αυτό ίσα-ίσα ήταν απαραίτητος ο Λένιν.” (ο.π. σελ. 289) υπογρ. δική μας)
Στο έργο του “Το ημερολόγιο της Εξορίας” μας δίνει μια επίσης εξαιρετική ερμηνεία για την ανάγκη του κόμματος που πρέπει να χτίζει υπομονετικά και ακούραστα η ηγεσία και για την κρίσιμη σχέση που οικοδομεί αυτή η μακρόχρονη διαδικασία, κρίση εμπιστοσύνης του κόμματος, των στελεχών και της βάσης προς τον ηγέτη ή την συλλογική ηγεσία:
“Αν δεν ήμουν παρών το 1917 στη Πετρούπολη, η Οκτωβριανή Επανάσταση θα γινόταν-με τον όρο ότι θα ήταν παρών ο Λένιν και θα διεύθυνε. Αν ούτε ο Λένιν ούτε εγώ είμαστε παρόντες στην Πετρούπολη, η Οκτωβριανή Επανάσταση δεν θα γινόταν: η ηγεσία του Μπολσεβίκικου Κόμματος θα την είχε εμποδίσει να γίνει-γι αυτό, δεν χωράει αμφιβολία! Αν ο Λένιν δεν ήταν στην Πετρούπολη αμφιβάλω αν θα είχα κατορθώσει να κατανικήσω την αντίσταση των μπολσεβίκων ηγετών. (…) Αλλά, το επαναλαμβάνω, με εξασφαλισμένη την παρουσία του Λένιν η Οκτωβριανή Επανάσταση θα νικούσε οπωσδήποτε.” (εκδ “ΔΙΑΛΕΧΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ” σελ. 57)
Ο συναρχηγός της Οκτωβριανής, ο οργανωτής του κόκκινου στρατού και θεμελιωτής της της νίκης της, ο μαρξιστής που πρώτος είχε προβλέψει το χαρακτήρα της Ρώσικης Επανάστασης ομολογεί ότι χωρίς το χτίσιμο ενός επαναστατικού κόμματος, χωρίς το χτίσιμο της εμπιστοσύνης ηγέτη-κόμμα, δεν είναι δυνατό να πετύχει η επανάσταση, όσο καλές απόψεις και να έχεις!! Από την άλλη το κόμμα χωρίς τη σωστή θεωρία και το πρόγραμμα είναι στραβό!!
Κλείνουμε τονίζοντας ότι:
“Ο Λένιν δεν ήταν ένα τυχαίο στοιχείο της ιστορικής εξέλιξης, μα προϊόν ολόκληρης της περασμένης ρώσικης ιστορίας. Ήτανε βαθιά ριζωμένος σ’ αυτή. Αντάμα με τους προχωρημένους εργάτες, είχε πάρει μέρος σ’ ολόκληρη την πάλη τους μέσα στο προηγούμενο τέταρτο του αιώνα. Δεν είναι “αποτέλεσμα της τύχης”, η επέμβασή του στα γεγονότα….Ο Λένιν δεν αντιτασσόταν απ’ έξω στο κόμμα, μα ήταν η πιο ολοκληρωμένη έκφρασή του. Διαπαιδαγωγώντας το κόμμα, διαπαιδαγωγούνταν και ο ίδιος μ’ αυτό.(“Ρώσικη” σελ. 290 υπογρ. δική μας)
