Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα από εισήγηση της συντρόφισσας Νατάσσας Αργυράκη για το γυναικείο ζήτημα, στα Πετράλωνα, με αφορμή τη μέρα της γυναίκας, 8 Μάρτη
«Οι άντρες παρακολουθούν αδιάφοροι πώς οι γυναίκες φθείρονται με τις μικροδουλειές στο νοικοκυριό του σπιτιού, που είναι δουλειά μονότονη, εξαντλητική και που καταβροχθίζει το χρόνο και τις δυνάμεις. Ελάχιστοι άντρες, ακόμα και προλετάριοι, σκέπτονται πόσο μπορούν να αλαφρώσουν από τα βάρη και τις φροντίδες τις γυναίκες […] αν έτρεχαν να συνδράμουν στη “γυναικεία δουλειά”. Αλλά όχι, γιατί αυτό αντίκειται, βλέπετε στα “δικαιώματα και την αξιοπρέπεια του άντρα”. Ο άντρας θέλει να έχει την ανάπαυση και την άνεσή του. Σπιτική ζωή της γυναίκας είναι να θυσιάζει τον εαυτό της για χιλιάδες τιποτένια μικροπράγματα. Το παλιό δικαίωμα κυριαρχίας του άντρα εξακολουθεί να ζει με συγκαλυμμένη μορφή»
Αυτά είναι τα λόγια με τα οποία ο Λένιν περιγράφει το θέμα της γυναικείας καταπίεσης σε κείμενο του προς την Κλάρα Τσέτκιν εδώ και ένα περίπου αιώνα (Στο: Κλάρα Τσέτκιν, Σημειωματάριο)
Η κατάσταση αυτή ακόμα και στις μέρες μας μοιάζει φυσιολογική και αποδεκτή από την πλειοψηφία της κοινωνίας. Για πολλούς δεν είναι δείγμα ανισότητας αλλά απλά «γυναικείες» και «αντρικές» υποθέσεις. Η γυναίκα στην ανατροφή των παιδιών και στις δουλειές του σπιτιού και ο άντρας στις πιο σοβαρές υποθέσεις και στην εκπροσώπηση της οικογένειας.
Οι Ρώσοι επαναστάτες, ήδη από την περίοδο 1912-14, αλλά κυρίως μετά το ’17, έδωσαν ιδιαίτερη έμφαση στο γυναικείο ζήτημα και στην αλλαγή των παραδοσιακών ρόλων της οικογένειας.
Ο Τρότσκι έγραφε το 1923 στο άρθρο του «Από την παλιά οικογένεια στη νέα»:
«Οι φυσικές προετοιμασίες για τις συνθήκες της νέας ζωής και της νέας οικογένειας, δεν μπορούν επίσης να διαχωριστούν από τη γενικότερη δουλειά της οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Το εργατικό κράτος πρέπει να γίνει πιο εύρωστο με σκοπό να μπορέσει με σοβαρότητα να αναλάβει τη δημόσια εκπαίδευση των παιδιών και να απελευθερώσει την οικογένεια από το βάρος της κουζίνας και της φασίνας. Η κοινωνικοποίηση της οικογενειακής φροντίδας και η δημόσια εκπαίδευση των παιδιών είναι αδύνατη χωρίς μια σημαντική βελτίωση των οικονομικών μας σα σύνολο. Χρειαζόμαστε περισσότερο σοσιαλιστικές οικονομικές μορφές. Μόνο κάτω από τέτοιες συνθήκες μπορούμε να απελευθερώσουμε την οικογένεια από τις λειτουργίες και τις σκοτούρες που τώρα την καταπιέζουν και την αποσαθρώνουν. Το πλύσιμο πρέπει να γίνεται σε δημόσια πλυντήρια, η διατροφή από δημόσια εστιατόρια, το ράψιμο από δημόσια εργαστήρια. Τα παιδιά θα πρέπει να εκπαιδεύονται από κατάλληλους δημόσιους εκπαιδευτικούς, που έχουν πράγματι επαγγελματική κατάρτιση για αυτή τη δουλειά.
»Τότε οι δεσμοί μεταξύ των συζύγων θα απελευθερωθούν από κάθε εξωτερικό και τυχαίο παράγοντα και ο ένας θα σταματήσει να απορροφά την ζωή του άλλου. Τουλάχιστον θα υπάρξει γνήσια ισότητα. Ο δεσμός θα βασίζεται στην αμοιβαία εκτίμηση. Και ειδικά, σε αυτή τη βάση, θα αποκτήσει εσωτερική σταθερότητα, όχι την ίδια βέβαια για τον καθένα, αλλά υποχρεωτικά για όλους».
Τα προχωρήματα που έγιναν τα πρώτα χρόνια της επανάστασης είναι θεαματικά, δεδομένης μάλιστα και της εποχής.
Η εμπλοκή των γυναικών σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής διευκολύνθηκε με κάθε δυνατό τρόπο, με δωρεάν γεύματα στα σχολεία, γάλα για τα παιδιά, κέντρα μητρότητας κλπ. Οι εκτρώσεις νομιμοποιήθηκαν και καθιερώθηκε ο πολιτικός γάμος. Με τα λόγια του Λένιν:
«Στην κυριολεξία, δεν αφήσαμε στην θέση του ούτε το παραμικρό ίχνος από τους απαράδεκτους εκείνους νόμους που τοποθετούσαν τις γυναίκες σε κατώτερη θέση σε σχέση με τους άντρες».
Όμως όλα όσα κατακτήθηκαν με τη Ρώσικη Επανάσταση, οπισθοχώρησαν με τη Σταλινική Αντεπανάσταση.
Αν η Μπολσεβίκικη Επανάσταση απελευθέρωσε τις γυναίκες, η Σταλινική αντεπανάσταση οδήγησε σε δραστική αναστροφή της πολιτικής απέναντι στις γυναίκες και την οικογένεια.
Πολλές από τις κατακτήσεις της επανάστασης καταργήθηκαν. Οι αμβλώσεις έγιναν παράνομες και τα διαζύγια γίνονταν όλο και πιο δύσκολα, μέχρι που κατέληξαν μια δαπανηρή δικαστική διαδικασία.
Οι πόρνες συλλαμβάνονταν, ενώ η προηγούμενη Μπολσεβίκικη πολιτική ήταν να συλλαμβάνονται μόνο οι ιδιοκτήτες των οίκων ανοχής, να αποκαλύπτονται οι άντρες που αγόραζαν τις πόρνες και να παρέχεται εθελοντική εργασία εκπαίδευσης και υποστήριξης στις πόρνες.
Μειώθηκαν οι ώρες λειτουργίας των ημερήσιων κέντρων φύλαξης, δηλαδή των χώρων όπου υπήρχε η δυνατότητα να αφήσουν οι γονείς τα παιδιά τους για όσο χρειάζονταν, πλέον λειτουργούσαν μόνο κατά τις εργάσιμες ώρες. Το αποτέλεσμα ήταν ειδικά οι γυναίκες μετά την λήξη της εργασίας τους, να μην έχουν καθόλου χρόνο για εκείνες και να πρέπει κατευθείαν να αναλαμβάνουν τα πολλαπλά τους καθήκοντα στο σπίτι. Την ίδια στιγμή, τα κορίτσια διδάσκονταν ειδικά θέματα στα σχολεία, για να προετοιμάζονται να παίξουν τον ρόλο τους σαν μητέρες και σύζυγοι νοικοκυρές.
Το 1938, ο Τρότσκι χαρακτήριζε την κατάσταση με τα παρακάτω λόγια:
«Η θέση της γυναίκας είναι ο πιο γραφικός και αποκαλυπτικός δείκτης για να αξιολογηθεί ένα κοινωνικό καθεστώς και η κρατική πολιτική. Η Οκτωβριανή Επανάσταση χάραξε στη σημαία της την χειραφέτηση των γυναικών και έφτιαξε την πιο προοδευτική νομολογία στην ιστορία του γάμου και της οικογένειας.
»Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει πως δημιουργήθηκε αμέσως μια ”ευτυχισμένη ζωή” για την Σοβιετική γυναίκα. Η γνήσια χειραφέτηση των γυναικών είναι αδιανόητη χωρίς μια γενική άνοδο της οικονομίας και της κουλτούρας, χωρίς την καταστροφή της μικροαστικής οικογενειακής οικονομικής μονάδας, χωρίς την εισαγωγή της κοινωνικοποιημένης διατροφής και εκπαίδευσης.
»Εν τω μεταξύ, με οδηγό το συντηρητικό της ένστικτο, η γραφειοκρατία θορυβήθηκε από την ”αποσάθρωση” της οικογένειας. Άρχισε να εξυμνεί το οικογενειακό τραπέζι και το οικογενειακό πλύσιμο, δηλαδή τη σκλαβιά των γυναικών στο νοικοκυριό. Και για να καλύψει τα πάντα επανάφερε τη δικαστική τιμωρία για τις αμβλώσεις, γυρνώντας και επίσημα τις γυναίκες σε κατάσταση υποζυγίου.
»Σε πλήρη αντίθεση με το αλφάβητο του κομμουνισμού, η άρχουσα κάστα επανάφερε με τον τρόπο αυτό τον πιο αντιδραστικό και καθυστερημένο πυρήνα του ταξικού συστήματος, δηλαδή τη μικροαστική οικογένεια.” (Τρότσκι, Γραπτά 1937 – 38, σ. 170).
Αν και μετά το θάνατο του Στάλιν, το 1955, επανήλθαν κάποιες μεταρρυθμίσεις, όπως η νομιμοποίηση των αμβλώσεων, η θέση των γυναικών στην Σοβιετική Ένωση δεν επανήλθε ποτέ εκεί που ήταν την εποχή του Λένιν και του Τρότσκι.
