Νέα αναταραχή επικρατεί στο παγκόσμιο διπλωματικό σκηνικό. Η Βρετανία και μετά μια σειρά από άλλες χώρες, με πρώτες τις ΗΠΑ, απελαύνουν μαζικά Ρώσους διπλωμάτες. Η Ρωσία απαντά με αντίποινα. Ηγέτες σημαντικών δυνάμεων ανταλλάσσουν βαριούς χαρακτηρισμούς – εκτός του συνήθους «διπλωματικού» πλαισίου.
Επικεφαλής χωρών εκλέγονται όλο και περισσότεροι «ανεξέλεγκτοι» τύποι που ρίχνουν λάδι στη φωτιά. Η ΕΕ βαδίζει από τη μία κρίση στην άλλη. Και η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν λέει να ξεπεραστεί, δημιουργώντας εντάσεις, που απειλούν να εξελιχθούν σε παγκόσμιο εμπορικό πόλεμο. Γιατί συμβαίνουν όλα αυτά;
Παιχνίδια κατασκόπων
Η ανταλλαγή «πυρών» με τις απελάσεις διπλωματών μεταξύ Ρωσίας και των Δυτικών χωρών ξεκίνησε στις αρχές Μάρτη στο Σάλσμπερι της νοτιοδυτικής Αγγλίας, όπου δηλητηριάστηκαν ο πρώην Ρώσος κατάσκοπος Σεργκέι Σκριπάλ και η κόρη του με νευροτοξικό παράγοντα (όπλο χημικού πολέμου). Και οι δύο βρίσκονται τη στιγμή που γράφεται το άρθρο σε κρίσιμη κατάσταση.
Ο Σκριπάλ ήταν Ρώσος κατάσκοπος που όμως κάποια στιγμή στρατολογήθηκε από την βρετανική μυστική υπηρεσία πληροφοριών (MI6) και λειτούργησε για κάποια χρόνια ως διπλός πράκτορας, διοχετεύοντας διαβαθμισμένες πληροφορίες από τη Ρωσία προς την Αγγλία. Καταδικάστηκε σε ρωσικό δικαστήριο, αλλά κατάφερε να μεταφερθεί στην Αγγλία μέσω ενός προγράμματος ανταλλαγής κατασκόπων.
Η βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι κατηγόρησε τη Ρωσία ότι δηλητηρίασε τον Σκριπάλ με την ουσία Α-234 Νόβιτσοκ και ανάγγειλε απελάσεις Ρώσων διπλωματών σαν απάντηση. Κάλεσε επίσης τις συμμαχικές δυτικές χώρες να κάνουν το ίδιο. Μέχρι στιγμής, περίπου 150 Ρώσοι διπλωμάτες έχουν απελαθεί από διάφορες χώρες, και τον ίδιο αριθμό έχει απελάσει και η Ρωσία.
Ψυχροπολεμικές καταστάσεις
Το ποια είναι η αλήθεια βέβαια, ακόμη δεν είναι σίγουρο. Η Ρωσία διαψεύδει κάθε εμπλοκή και έχει ζητήσει να συγκληθεί το Συμβούλιο για την πρόληψη των χημικών όπλων προκειμένου να αποφασίσει σχετικά με το θέμα. Μέχρι στιγμής δεν έχουν παρουσιαστεί αποδεικτικά στοιχεία για να δικαιολογηθεί η κατηγορία της Μέι. Το Νόβιτσοκ ήταν μεν όπλο χημικού πολέμου που αναπτύχθηκε στη Σοβιετική εποχή, αλλά υπάρχουν αναφορές ότι έκτοτε και άλλα κράτη έχουν είτε αγοράσει είτε αναπτύξει τη σχετική φόρμουλα. Επιπλέον, η άρχουσα τάξη της Βρετανίας, που στο παρελθόν χρησιμοποίησε πλαστά στοιχεία για την υποτιθέμενη ύπαρξη όπλων μαζικής καταστροφής στο Ιράκ προκειμένου να δικαιολογήσει τον πόλεμο του 2003, δεν μπορεί να παρουσιάζεται σαν αξιόπιστη.
Πίσω από τις γραμμές
Στην πραγματικότητα, πίσω από τη σύγκρουση αυτή βρίσκεται η λυσσασμένη μάχη συμφερόντων μεταξύ των διαφόρων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Οι ΗΠΑ δεν έχουν πια το κύρος για να σέρνουν όλο τον κόσμο από τη μύτη όπως έκαναν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, και όλο και περισσότερο περιφερειακές δυνάμεις επιδιώκουν να παίξουν ένα ανεξάρτητο ρόλο που να προωθεί τα δικά τους συμφέροντα. Η Ρωσία είναι μια από αυτές τις δυνάμεις (όπως είναι και η Κίνα και άλλες χώρες).
Προφανώς, προκειμένου να δικαιολογήσουν την επιθετική τους πολιτική οι χώρες τις Δύσης πρέπει να πείσουν τον κόσμο ότι οι ανταγωνιστές τους είναι οι «κακοί». Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και στις αντίπαλες χώρες. Παλιά η Ρωσία εκπροσωπούσε τον «κομμουνισμό» και έτσι αποτελούσε την «αυτοκρατορία του κακού» που έπρεπε να πολεμηθεί με κάθε δυνατό μέσο. Σήμερα βέβαια δεν είναι παρά μια ακόμα καπιταλιστική χώρα η οποία έχει όμως ανταγωνιστικά συμφέροντα μ’ αυτά των ΗΠΑ και των άλλων ισχυρών δυνάμεων του πλανήτη, για κυριαρχία στη διεθνή σκηνή, για σφαίρες επιρροής κοκ.
Το πράγμα χοντραίνει
Η Ρωσία, σε μια επίδειξη δύναμης που σκοπό είχε να απαντήσει στην πρόσφατη διπλωματική επίθεση που δέχεται, έκανε τη 2η δοκιμαστική εκτόξευση του πυραύλου Sarmat.
Ο πύραυλος αυτός, σύμφωνα με τις αναφορές των ΜΜΕ, είναι πρακτικά αόρατος από τα σημερινά αντιπυραυλικά συστήματα, μπορεί να κουβαλήσει 20 πυρηνικές κεφαλές, έχει βεληνεκές 20.000 χλμ (δηλαδή μπορεί να χτυπήσει στόχους σχεδόν σε όλες τις περιοχές της γης) με σχεδόν 100% ακρίβεια (απόκλιση 150 μέτρα). Υψηλόβαθμος στρατηγός των ΗΠΑ παραδέχτηκε ότι αυτή τη στιγμή δεν έχουν αμυντικό σύστημα που να μπορεί να πλήξει το Sarmat.
Αυτές οι κινήσεις έκαναν τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ να δηλώσει ότι «ανησυχεί έντονα» και ότι μέτρα αποφυγής των κρίσεων όπως αυτά που υπήρχαν την εποχή του ψυχρού πολέμου είναι «απαραίτητα ξανά, καθώς η ένταση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης κλιμακώνεται»
Τοπικές αλλά γενικευμένες συγκρούσεις
Όλα αυτά συμβαίνουν όταν σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, οι μεγάλες δυνάμεις παλεύουν μανιασμένα για κυριαρχία. Παράδειγμα είναι η Αφρική, όπου ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, αραβικές χώρες αλλά και Ινδία, Βραζιλία δίνουν μάχη για την εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου και του εργατικού δυναμικού. Αλλά και η Συρία, όπου στην πραγματικότητα είναι σε εξέλιξη ένας μικρός «παγκόσμιος» πόλεμος – με την έννοια ότι όλες οι μεγάλες δυνάμεις εμπλέκονται με κάποιο τρόπο και θέλουν να πάρουν μερίδιο από την πίτα. Με αφορμή την Συρία μάλιστα, οι ηγέτες του κόσμου ανταλλάσσουν χαρακτηρισμούς που είχαμε πολλά χρόνια να ακούσουμε. Και είναι τόσο παράλογοι όσο και εξοργιστικοί!
Σύγχρονη «διπλωματία»…
Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι η ανοιχτή αντιπαράθεση του Τούρκου προέδρου Ερντογάν με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Νετανιάχου. Ο πρώτος, δήλωσε απευθυνόμενος στον δεύτερο:
«Είσαι ένας κατακτητής! Και ως κατακτητής βρίσκεσαι σε αυτά τα εδάφη. Ταυτόχρονα, είσαι και τρομοκράτης».
Φυσικά αυτό είναι αλήθεια. Αλλά ποιος το δηλώνει! Ο Ερντογάν, που τρομοκρατεί καθημερινά τον λαό της Τουρκίας και που πρόσφατα εισέβαλε και έχει υπό την κατοχή της κομμάτι της Συρίας – το Αφρίν!
Ο παραλογισμός συνεχίστηκε με την απάντηση του Νετανιάχου, που έχει βάψει τα χέρια του με το αίμα των Παλαιστινίων:
«Ο πιο ηθικός στρατός του κόσμου (σημ: εννοεί τον… ισραηλινό! Έλεος!) δεν χρειάζεται μαθήματα ηθικής από αυτόν που βομβαρδίζει αδιακρίτως άμαχους πληθυσμούς εδώ και χρόνια».
Φυσικά και αυτό είναι αλήθεια. Το μέγεθος της υποκρισίας και των δύο όμως μας αφήνει με το στόμα ανοιχτό.
Τέλος, τι να πούμε για τη δήλωση του υπουργού Άμυνας της Τουρκίας ότι:
«Αν η Γαλλία λάβει κάποια μέτρα όσον αφορά τη στρατιωτική της παρουσία στη βόρεια Συρία, αυτό θα ήταν ένα παράνομο βήμα που θα έβλαπτε το διεθνές δίκαιο και στην πραγματικότητα θα ήταν εισβολή».
Αυτά δηλώνει ο υπουργός Άμυνας της χώρας που έχει ήδη κάνει εισβολή στη Συρία!
Από πίσω, ο κίνδυνος του εμπορικού πολέμου
Δεν είναι όμως μόνο οι στρατιωτικές συγκρούσεις που προκαλούν ανησυχία, αλλά και η πιθανότητα εμπορικού πολέμου ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις.
Τα μέτρα «προστασίας» της αμερικάνικης οικονομίας που ανακοίνωσε ο Τραμπ έχουν προκαλέσει μια μεγάλη αντιπαράθεση γύρω από αυτό το θέμα. Μετά την κρίση του 2008 οι άρχουσες τάξεις παγκόσμια προσπάθησαν να αποφύγουν τα λάθη που έκαναν μετά την κρίση του ’29, όταν όλες οι χώρες πήραν προστατευτικά μέτρα (περιορισμού των εισαγωγών από τους εμπορικούς τους εταίρους) με συνέπεια να καταρρεύσει το διεθνές εμπόριο και να γιγαντωθούν οι επιπτώσεις της κρίσης. Έτσι, για 10 χρόνια τώρα, από το ξεκίνημα της παγκόσμιας κρίσης του 2008, προσπαθούν να κρατήσουν μια πολιτική «ανοιχτών συνόρων» για τα κεφάλαια και τα εμπορεύματα.
Είναι όμως φανερό πως αυτό το μέτωπο έχει ρήγματα, που περιορίζουν τη δυναμική της παγκοσμιοποίησης όπως αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες. Μην μπορώντας να αντιμετωπίσουν την κρίση, μια σειρά χώρες στρέφονται σε μέτρα προστατευτισμού με πρωταγωνίστρια τις ΗΠΑ.
Βέβαια τέτοια μέτρα δεν πρόκειται να αποτελέσουν λύση. Ήδη, οι δασμοί στο χάλυβα που ανακοίνωσε ο Τραμπ υπολογίζεται ότι θα μειώσουν τις θέσεις εργασίας των ΗΠΑ αντί να τις αυξήσουν όπως δηλώνει ο ίδιος. Αν, και όταν, και όπως, βέβαια εφαρμοστούν, καθώς μετά την αναγγελία τους και κατόπιν αντιδράσεων έχει ήδη εξαιρέσει τον Καναδά, το Μεξικό, την ΕΕ, την Αυστραλία, την Ν. Κορέα, την Αργεντινή και τη Βραζιλία. Δηλαδή επί της ουσίας οι δασμοί αφορούν μόνο την Κίνα.
Αδιέξοδα και διέξοδος
Στην πραγματικότητα, η αδυναμία να λυθούν τα δομικά προβλήματα της κρίσης οδηγεί σε όλο και μεγαλύτερες συγκρούσεις.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο ο καπιταλισμός είναι ένα αποτυχημένο σύστημα: δεν μπορεί να ξεπεράσει τις δομικές του κρίσεις. Ξεκινώντας από την οικονομία, οι συγκρούσεις αυτές μεταφέρονται στην κοινωνία και την πολιτική και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Αυτό βλέπουμε να συμβαίνει αυτή τη στιγμή.
Για τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα, ούτε ο προστατευτισμός και η «εθνική πολιτική», ούτε η παγκοσμιοποίηση και ο «κοσμοπολιτισμός» μπορούν να αποτελέσουν λύση. Όσο το κεφάλαιο θα έχει την εξουσία, κάθε πολιτική επιλογή θα έχει τεράστιο κόστος, και θα το πληρώνουν οι κοινωνίες. Η μόνη διέξοδος από αυτό το τρελοκομείο είναι η μάχη για ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου και για το σοσιαλισμό, είναι η μάχη για μια κοινωνία που δεν θα λειτουργεί με βάση το κέρδος των λίγων αλλά για τα συμφέροντα της μεγάλης πλειοψηφίας.
