Marco Veruggio
Το πρόγραμμα «Rearm Europe» (Επανεξοπλίστε την Ευρώπη) της Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν προβλέπει δαπάνες 800 δις ευρώ για την άμυνα της ΕΕ, τα οποία προορίζονται κυρίως για την παραγωγή και την αγορά προηγμένων οπλικών συστημάτων. Αλλά από τη στιγμή που η Ευρώπη θα «εξοπλιστεί», κάποιος θα πρέπει να είναι έτοιμος να χειριστεί αυτά τα όπλα, επομένως να εκπαιδευτεί για να τα χρησιμοποιήσει.
Οι βασικοί υποψήφιοι για αυτή τη δουλειά, ή καλύτερα τα προκαθορισμένα θύματα, είναι οι νέοι. Γι’ αυτό η «Κοινή Πολιτική Ασφάλειας και Άμυνας» που εγκρίθηκε στις 2 Απριλίου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλεί «την ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αναπτύξουν προγράμματα ευαισθητοποίησης και εκπαίδευσης, ιδίως για τους νέους, με στόχο τη βελτίωση των γνώσεων και τη διευκόλυνση της συζήτησης σχετικά με την ασφάλεια, την άμυνα και τη σημασία των ενόπλων δυνάμεων, καθώς και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ετοιμότητας των κοινωνιών, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας». Αυτό πρακτικά σημαίνει τη στρατιωτικοποίηση της εκπαίδευσης -των σχολείων και των πανεπιστημίων- στο πλαίσιο μιας ευρύτερης στρατιωτικοποίησης της κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των χώρων εργασίας.
Θα πέθαινες για την πατρίδα σου;
Σύμφωνα με δημοσκόπηση που δημοσίευσε η Gallup International το 2024 στην ερώτηση «Αν γινόταν ένας πόλεμος (που αφορούσε τη δική σας χώρα), θα ήσασταν πρόθυμος να πολεμήσετε για την πατρίδα σας;», μόνο το 14% των Ιταλών δήλωσε ότι είναι έτοιμο να πολεμήσει και να πεθάνει. Πρόκειται για το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στην Ιταλία καταργήθηκε το 2005, αλλά σήμερα, με τους ανέμους του πολέμου να πνέουν και πάλι στην Ευρώπη, υπάρχει ανοιχτή συζήτηση για την επαναφορά της. Ο Ινιάτσιο Λα Ρούσα (Ignazio La Russa), πρόεδρος της Γερουσίας και ιδρυτής του κόμματος «Fratelli d’Italia» («Αδελφοί Ιταλοί» – μαζί με την Τζόρτζια Μελόνι) και ο νυν υπουργός Άμυνας Γκουίντο Κροσέτο (Guido Crosetto – ο οποίος ήταν επικεφαλής της Ένωσης Εργοδοτών Αεροδιαστημικής και Άμυνας πριν αναλάβει κυβερνητική θέση), πρότειναν μια «mini naja», μια εξάμηνη στρατιωτική εκπαίδευση σε εντελώς εθελοντική και μη αμειβόμενη βάση, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην εξέλιξη των σπουδών μέσω της αναγνώρισης πιστοποιήσεων και διδακτικών μονάδων.
Η προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα για να κατηχήσει και να προετοιμάσει την ιταλική νεολαία για πόλεμο, έχει ξεκινήσει από καιρό. Εδώ και δέκα χρόνια, το Υπουργείο Παιδείας και το Υπουργείο Πανεπιστημίων και Έρευνας συνάπτουν συμφωνίες με τα Υπουργεία Άμυνας και Εργασίας, τους Καραμπινιέρους (αστυνομία) και το Πολεμικό Ναυτικό. Από κοινού προχωράνε στην ανάπτυξη μιας σειράς δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων προγραμμάτων επαγγελματικού προσανατολισμού στα σχολεία, όπως αυτό του λυκείου Τζιοβάνι Φαλκόνε του Γκαλλαράτε (δήμος κοντά στο Μιλάνο), στη βάση του ΝΑΤΟ στο Σολμπιάτε Ολόνα. Μετά το τέλος των μαθημάτων του συγκεκριμένου προγράμματος, ο στρατός μοίρασε στους μαθητές καπέλα με την επιγραφή «We are NATO» (είμαστε NATO).
Ακόμη και στα δημοτικά σχολεία
Ο μιλιταρισμός δεν αφήνει στην ησυχία τους ούτε τους μαθητές και τις μαθήτριες του δημοτικού. Τον Ιανουάριο του 2024, το Σύνταγμα Διοικητικής Μέριμνας του Πινερόλο γιόρτασε την 227η επέτειο της ιταλικής σημαίας στην πόλη Γκόια ντελ Κόλε, κοντά στο Μπάρι. «Στην τελετή, η οποία πραγματοποιήθηκε παρουσία των αρχών της πόλης», ανέφερε η Ελισαμπέτα Πικολότι, βουλευτής της Αριστεράς σε κοινοβουλευτική ερώτηση, «προσκλήθηκαν επίσης σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τα παιδιά και οι νέοι που συμμετείχαν, υποβλήθηκαν σε τεστ στρατιωτικών ικανοτήτων. Για να το περάσουν, ανάμεσα σε άλλα έκαναν κάμψεις παρουσία εκπαιδευτή, ανέβηκαν σε στρατιωτικά οχήματα πατώντας κουμπιά, μετακίνησαν ομοιώματα και φόρεσαν αλεξίσφαιρα γιλέκα – ενώ τελικά δέκα παιδιά πήραν πιστοποιητικό».
Όλο και περισσότερα σχολεία προσκαλούν αστυνομικούς και στρατιωτικούς στις τάξεις για να μιλήσουν για την οδική ασφάλεια, τον εκφοβισμό, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο, κ.λπ. Συχνά όμως πρόκειται για προσχήματα: οι αξιωματικοί καλούνται υποτίθεται να μιλήσουν για ένα θέμα, αλλά συχνά ξεφεύγουν από τα όρια του. «Αντί να επικεντρωθούν στο επίσημο θέμα, μας λένε ότι η κατάληψη του σχολείου είναι μια ‘’κοινωνικά επικίνδυνη’’ συμπεριφορά και ότι διατρέχουμε νομικούς κινδύνους», είπε μια ομάδα μαθητών στη Ρώμη πριν από λίγους μήνες. «Το κάνουν αυτό ειδικά με εκείνους που βρίσκονται στις πρώτες τάξεις, οι οποίοι προφανώς είναι πιο εύκολο να εκφοβιστούν». Ήταν μια μεμονωμένη περίπτωση, ή μια συνολική στρατηγική; «Μια φορά, το σχολείο μας πήγε στο Φόρο Ιτάλικο (στάδιο της Ρώμης). Επισήμως ήταν για την Ημέρα του Αθλητισμού, αλλά όταν φτάσαμε, το μέρος ήταν γεμάτο από περίπτερα της αστυνομίας και του στρατού, περιπολικά και σκύλους που έψαχναν για ναρκωτικά».
Η άλλη πλευρά της στρατιωτικοποίησης των σχολείων είναι η εφαρμογή σκληρότερης πειθαρχίας στις τάξεις. Ο υπουργός Δημόσιας Εκπαίδευσης της Μελόνι, Τζουζέπε Βαλντιτάρα, για παράδειγμα, προώθησε μια μεταρρύθμιση του σχολικού πειθαρχικού κώδικα με στόχο τους μαθητές που κάνουν κατάληψη στα σχολεία τους ή απλώς «παραβιάζουν τους κανόνες».
Το «Παρατηρητήριο ενάντια στη στρατιωτικοποίηση των σχολείων και των πανεπιστημίων», που δημιουργήθηκε από εργατικά σωματεία βάσης μαζί με την Pax Christi (ομάδα ακτιβιστών για την ειρήνη με καθολικό υπόβαθρο) μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, συγκεντρώνει στις γραμμές του εκατοντάδες εκπαιδευτικούς και ακτιβιστές/τριες. Καταγγέλλει καθημερινά την παρουσία του στρατού στις σχολικές αίθουσες, πραγματοποιεί συζητήσεις σε όλη την Ιταλία και έχει γίνει σημαντικό σημείο αναφοράς για όσους/ες αγωνίζονται ενάντια στη μιλιταριστική προπαγάνδα στη νεολαία.
Στους χώρους εργασίας
Οι σημερινοί μαθητές είναι το αυριανό εργατικό δυναμικό και οι χώροι εργασίας δεν γλιτώνουν από το κύμα στρατιωτικοποίησης που πλήττει την Ιταλία. Για παράδειγμα η «Federsicurezza», η ένωση των ιδιωτικών ασφαλιστικών εταιρειών, έχει συνάψει συμφωνία με το Υπουργείο Άμυνας για την «αξιοποίηση των δεξιοτήτων που αποκτούν οι στρατιωτικοί κατά τη διάρκεια της αποστολής τους σε εθνικές και διεθνείς αποστολές» με την πρόσληψή τους. Η Confidustria, η μεγαλύτερη ένωση εργοδοτών, έχει κάνει το ίδιο με τη στρατιωτική ακαδημία του Αμπρούτσο, επειδή, όπως εξηγεί ο πρόεδρός της, «πρόκειται για ανθρώπους που έχουν ιδιαίτερες ικανότητες, όπως η πειθαρχία και η ομαδικότητα». Την ίδια πρακτική εφάρμοσε η Confapi, η συνομοσπονδία των μικρομεσαίων βιομηχανιών, στην περιφέρεια Μάρτσε και η εταιρεία μεταφορών της βόρειας επαρχίας Μπολτσάνο.
«Στρατιωτικό πνεύμα»
Σε κάθε περίπτωση, δεν πρόκειται απλά για ένα ιταλικό ζήτημα. Οι άρχουσες τάξεις χρησιμοποιούν το σχολείο για να εμφυσήσουν το «στρατιωτικό πνεύμα» στις νέες γενιές από τον 19ο αιώνα. Η διδασκαλία της φυσικής αγωγής στην Ευρώπη εισήχθη για πρώτη φορά στα γαλλικά σχολεία μετά την ήττα του Σεντάν, κατά τη διάρκεια του γαλλοπρωσικού πολέμου, η οποία αποδόθηκε στην κακή φυσική κατάσταση των Γάλλων στρατιωτών. Μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αυτή η πτυχή της σχολικής εκπαίδευσης ατόνησε, αλλά οι άνεμοι του πολέμου που επιστρέφουν την επαναφέρουν στη μόδα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο στρατός και η βιομηχανία όπλων μπαινοβγαίνουν στα σχολεία για να προωθήσουν την κατάταξη, τη στρατιωτική κουλτούρα ή την «επιστήμη». Στο Λονδίνο, ιδίως στις φτωχότερες συνοικίες, ο στρατός έχει επισκεφθεί το 40% των σχολείων μεταξύ 2008 και 2009. Στη Σκωτία μεταξύ 2016 και 2017, το ποσοστό αυτό άγγιξε το 70%. Η BAE Systems, η οποία έχει πουλήσει όπλα αξίας άνω των 20 δισεκατομμυρίων λιρών στις ένοπλες δυνάμεις της Σαουδικής Αραβίας για τον πόλεμο στην Υεμένη, γράφει στην ιστοσελίδα της: «Επισκεπτόμαστε πάνω από 100 σχολεία κάθε χρόνο για να εξηγήσουμε ποιοι είμαστε και γιατί τα επιστημονικά μαθήματα είναι τόσο σημαντικά».
Στις 15 Μαΐου, παρουσιάζοντας τις πολιτικές της νέας γερμανικής κυβέρνησης στην Μπούντεσταγκ (Ομοσπονδιακό Κοινοβούλιο της Γερμανίας) ο Χριστιανοδημοκράτης καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς δήλωσε ότι η γερμανική Μπούντενσβερ (οι γερμανικές ένοπλες δυνάμεις – εν συντομία BW) θα γίνει ο «ισχυρότερος στρατός στην Ευρώπη» και οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο στρατός μπορεί να φτάσει τα 460.000 άτομα. Στη Γερμανία η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία καταργήθηκε το 2011. Οι ένοπλες δυνάμεις αντέδρασαν με μαζικές καμπάνιες για την προώθηση της εθελοντικής στράτευσης, μεταξύ άλλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως αυτές που μπορεί να δει κανείς στον λογαριασμό Tik Tok «Bundeswehr Karriere» (στρατιωτική καριέρα) ή με άνοιγμα στα LGBT άτομα, με συμμετοχή σε παρελάσεις υπερηφάνειας και τη δημιουργία μιας ομάδας εργασίας ομοφυλόφιλων μελών των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων, η οποία από το 2020 ονομάζεται «Queer BW».
Στα μισά γερμανικά κρατίδια υπάρχουν συνεργασίες μεταξύ σχολείων και ενόπλων δυνάμεων (οι στρατιωτικοί επισκέπτονται τα σχολεία και παρεμβαίνουν στο πρόγραμμα σπουδών και στην εκπαίδευση των δασκάλων). Η Γερμανία έχει δεχτεί επίσημες επιπλήξεις από τον ΟΗΕ για πρωτοβουλίες της Μπούντενσβερ «που απευθύνονται ειδικά σε παιδιά». Παρόλα αυτά, τα τελευταία πέντε χρόνια η Μπούντενσβερ έχει στρατολογήσει σχεδόν 8.000 ανήλικα αγόρια και κορίτσια -σχεδόν 20.000 17χρονα παιδιά από το 2011- και τα έχει εκπαιδεύσει στη χρήση όπλων. Το 2023 υπήρχαν σχεδόν 2.000 πολίτες -αριθμός ρεκόρ- οι οποίοι, όπως έγραψε δημοσιογράφος της TAZ, «δεν μπορούν να ψηφίσουν στις βουλευτικές εκλογές, αλλά μπορούν να μάθουν να πεθαίνουν». Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με τις προαναφερθείσες δημοσκοπήσεις της εταιρείας Gallup, μόνο το 24% των Γερμανών δηλώνουν ότι θα πέθαιναν για την πατρίδα τους και αρκετοί νεοσύλλεκτοι αποσύρονται πριν ολοκληρώσουν τη στρατιωτική τους εκπαίδευση.
Για μια αντιμιλιταριστική μάχη
Στην Ιταλία, όπως και στη Γερμανία και στην υπόλοιπη Ευρώπη, ο μιλιταρισμός προχωράει αλλά βρίσκεται αντιμέτωπος με μια κατάσταση που δεν μπορούμε να συγκρίνουμε με εκείνη που επικρατούσε πριν από 100 χρόνια. Πράγματι, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν αλλάξει βαθιά. Δεν υπάρχουν πλέον μάζες εκατομμυρίων φτωχών, αγράμματων αγροτών, έτοιμες να χρησιμοποιηθούν ως κρέας για τα κανόνια. Οι νέες γενιές δεν είναι πλέον συνηθισμένες στην ιδέα να χάσουν τη ζωή τους για την πατρίδα τους και, βέβαια, γιατί θα έπρεπε να το κάνουν; Για μια προσωρινή και κακοπληρωμένη δουλειά; Για ένα μέλλον δυστυχίας μετά τη συνταξιοδότηση; Οι σημερινές συνθήκες, αποτελούν τεράστια ευκαιρία για την ανάπτυξη των δράσεων του αντιπολεμικού – αντιμιλιταριστικού κινήματος. Η πρόκληση είναι να καταφέρουν οι αριστερές – επαναστατικές δυνάμεις να μετατρέψουν αυτή την ευκαιρία σε πολιτική πλατφόρμα και συγκεκριμένες δράσεις.
