Η έλλειψη ελεύθερων χώρων έχει πάρει πολύ πιο οξυμένη διάσταση μέσα στις συνθήκες καραντίνας της τελευταίας περιόδου. Με τα μαγαζιά κλειστά και την αδυναμία μετακίνησης σε μακρινούς προορισμούς όλοι και όλες αντιληφθήκαμε ότι στις γειτονιές μας δεν υπάρχουν πάρκα και χώροι πρασίνου. Ειδικά τις μέρες που εφαρμόστηκε η ανεκδιήγητη απόφαση Ζέρβα-Τζιτζικώστα να κλείσουν οι δύο πιο μεγάλοι ελεύθεροι χώροι της Θεσσαλονίκης, η νέα παραλία και το -έκτασης 30.000 στρεμμάτων- Σέιχ Σου, ήταν σχεδόν αδύνατο να κυκλοφορήσεις κρατώντας την ενδεδειγμένη απόσταση των δύο μέτρων.
Ελληνικές πόλεις: ουραγοί στην αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο
Το Πολεοδομικό Συγκρότημα Θεσσαλονίκης έχει έκταση που αγγίζει τα 150 τ.χλμ.
Ο μέσος όρος πρασίνου του πολεοδομικού συγκροτήματος φτάνει στο 1,6 τ.μ. ανά κάτοικο, με προτεινόμενη αναλογία τα 10, τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στα 7 τ.μ. και τις πόλεις της ανατολικής Ευρώπης από 10 έως 20.
Στον Δήμο Θεσσαλονίκης ειδικότερα, η έκταση χώρων πρασίνου ανέρχεται στα 905.245 τ.μ., που αντιστοιχεί στο 2,95% της συνολικής έκτασής του. Η αναλογία πρασίνου ανά κάτοικο φτάνει στα 2,73 τ.μ. αν συνυπολογιστεί και το περιαστικό δάσος του Σέιχ Σου.
Αντίστοιχα ποσοστά έχουν και άλλες ελληνικές πόλεις, με χειρότερη την Αθήνα, η οποία βρίσκεται στην 4η θέση από το τέλος διεθνώς, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, με μόλις 0,96 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο στο πολεοδομικό συγκρότημα.
Οι εργαζόμενοι/ες και τα λαϊκά στρώματα πλήττονται πιο έντονα καθώς μένουν σε πιο υποβαθμισμένες και πυκνοκατοικημένες περιοχές. Στην Τούμπα, για παράδειγμα, αντιστοιχεί 0,76 τ.μ. πρασίνου ανά κάτοικο.
Να διεκδικήσουμε βιώσιμες πόλεις
Η διεκδίκηση ελεύθερων χώρων, λοιπόν, είναι μια μάχη που πρέπει να δοθεί οργανωμένα και συλλογικά από την κοινωνία, είναι μια μάχη άρρηκτα συνδεδεμένη με τον αγώνα για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής μέσα σε πραγματικά ανθρώπινες πόλεις.
Μερικές από τις διεκδικήσεις μας θα μπορούσαν να είναι:
- Δημιουργία νέων μεγάλων ελεύθερων χώρων στην πόλη. Η ΔΕΘ, που έχει συνολική έκταση 1.750 στρέμματα, είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση. Στη θέση της να δημιουργηθεί ένα πάρκο υψηλού πρασίνου, το οποίο μαζί με το Σέιχ Σου, το πανεπιστημιακό campus, το πάρκο της ΧΑΝΘ και το παραλιακό μέτωπο, θα μπορούσαν να δημιουργήσουν στο κέντρο της πόλης ένα κάθετο άξονα ελεύθερων χώρων, δίνοντας μια πολύ μεγάλη ανάσα καθαρού αέρα.
- Στον Δήμο Θεσσαλονίκης βρίσκονται 6, ενώ στο πολεοδομικό συγκρότημα περισσότερα από 10 στρατόπεδα, πολλά από τα οποία είναι ανενεργά ή ημι-ενεργά (χρησιμοποιείται μόνο ένα τμήμα τους). Η έκτασή τους υπερβαίνει τα 2.000 στρέμματα. Να απαιτήσουμε την άμεση απόδοση στο Δήμο των ανενεργών και να πιέσουμε για μετεγκατάσταση και απόδοση και των ημι-ενεργών. Μετατροπή τους σε χώρους πρασίνου και αξιοποίηση των κτιρίων για κοινωνικές/πολιτιστικές ανάγκες. Να υπάρξει συγκεκριμένο σχέδιο και για πάρκα που θα προορίζονται για δεσποζόμενα ζώα συντροφιάς.
- Έργα συντήρησης των υφιστάμενων πάρκων, επαρκής φωτισμός, όργανα για υπαίθρια γυμναστική. Τα έργα αυτά να τα αναλάβουν οι Δήμοι με ίδια μέσα. Να σταματήσουν άμεσα τα σχέδια ιδιωτικοποίησης και οι εργολαβίες. Αυτό να συνδυαστεί με προσλήψεις εργαζομένων στον Δήμο με σταθερές σχέσεις εργασίας.
- Δημιουργία πάρκων σε αδόμητα οικόπεδα στα πρότυπα των «πάρκων τσέπης» – έτσι ονομάζονται διεθνώς χώροι πρασίνου εντός των πόλεων με έκταση 500-600 τ.μ. και κάτω. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει και πεδίο για διάφορες κοινωνικές ή κινηματικές πρωτοβουλίες στις γειτονιές, όπως έχει συμβεί, για παράδειγμα, στην γειτονιά της Αλ. Σβώλου στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και σε κάποιες περιοχές της Αθήνας.
- Έργα ανάπλασης, όπως των παλαιών στάβλων στην παπάφη-Τούμπα (έκταση 4 στρέμματα) ή της Αλλατίνη, να γίνουν με γνώμονα την δημιουργία χώρων πρασίνου, αναψυχής και πολιτισμού και να μην προοριστούν για εμπορική χρήση. Το φιλοξενείο προσφύγων, που υπάρχει στην περιοχή της Παπάφη, να παραμείνει.
- Ο αγώνας για όλα τα παραπάνω να συνδυαστεί με την διεκδίκηση για περιορισμό των τραπεζοκαθισμάτων, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που «καταπίνουν» κάθε σπιθαμή πεζοδρομίου. Την ίδια στιγμή, σε συνεργασία με τις συλλογικότητες των ΑΜΕΑ και των ποδηλατών, να υπάρξει ένας σοβαρός σχεδιασμός για την προσβασιμότητα στην πόλη και για την δημιουργία ενός ολοκληρωμένου και ασφαλούς δικτύου ποδηλατοδρόμων.
Αγώνας ενάντια στο σύστημα που γεννά την περιβαλλοντική καταστροφή
Για να μπορέσουν να υλοποιηθούν τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα, αλλά και να για καταγραφούν οι πραγματικές ανάγκες κάθε γειτονιάς, είναι απαραίτητη η ενεργή εμπλοκή της κοινωνίας μέσα από πρωτοβουλίες κατοίκων και δημοκρατικές διαδικασίες, με πρώτο στόχο την θεσμοθέτηση, σε επίπεδο Δήμου, των συνελεύσεων γειτονιάς.
Οι διαθέσεις της κυβέρνησης, βέβαια, στο ζήτημα των ελεύθερων χώρων έχουν φανεί αρκετά πριν την πανδημία του κορονοϊού, με ενδεικτικό παράδειγμα το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού. Αφού παραχωρήθηκε η έκταση στον όμιλο Λάτση στο 1/3 της πραγματικής της αξίας, στη συνέχεια εκπονήθηκε ένα σχέδιο που περιλαμβάνει ξενοδοχεία, καζίνο, συνεδριακές εγκαταστάσεις κλπ. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα από τη συνολική έκταση των 6.000 στρεμμάτων, μόνο τα 760 να φυτευτούν με δέντρα και θάμνους. Δηλαδή το αίτημα των κατοίκων της περιοχής και των κινημάτων που διεκδικούν εδώ και δεκαετίες ένα πάρκο υψηλού πρασίνου, που θα μπορούσε να δώσει μια σημαντική «ανάσα» στην πόλη, «πάει περίπατο», πάντα στο βωμό του κέρδους των επιχειρηματιών.
Στο ίδιο «πνεύμα» κινείται και το νέο νομοσχέδιο για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, το οποίο άρει περιορισμούς έργων σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές, νομιμοποιεί δασικά αυθαίρετα και γενικότερα ανοίγει το δρόμο για να κάνουν «πάρτι» οι κατασκευαστικές και οι επενδυτές.
Γι’ αυτό ο αγώνας για ελεύθερους χώρους, βιώσιμες πόλεις και γειτονιές, πρέπει να συνδυαστεί με τους αγώνες ενάντια στην περιβαλλοντική καταστροφή, ενάντια στις εξορύξεις, στην καύση απορριμμάτων, στις τεράστιες ανεμογεννήτριες σε παρθένες περιοχές κλπ, ενάντια στην κλιματική αλλαγή και τελικά ενάντια στο σύστημα που βάζει τα κέρδη πάνω από τις ζωές μας και το περιβάλλον.
