Τα παρακάτω κείμενα αποτελούν απομαγνητοφώνηση των εισηγήσεων της Τζο Μιχάλογλου και του Αχιλλέα Λύρα στη συζήτηση με θέμα: « The manosphere (η ανδρόσφαιρα)», που πραγματοποιήθηκε στο 32ο κάμπινγκ Antinazizone – YRE στο Γύθειο, το Σάββατο 2 Αυγούστου.
Τζο Μιχάλογλου
Τι είναι η ανδρόσφαιρα;
Η Ανδρόσφαιρα (στα Αγγλικά Manosphere) είναι ένας όρος χωρίς ακριβή ορισμό, οπότε τείνουμε να την καταλαβαίνουμε εμπειρικά. Αυτό που ονομάζουμε ανδρόσφαιρα, μπορούμε να το φανταστούμε ως έναν συνδυασμό (κυρίως) online κοινοτήτων, οι οποίες παρόλο που έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά μεταξύ τους έχουν πάντα δύο κοινα: είναι κοινότητες ανδρών (από άνδρες για τους άνδρες) και βασίζονται σε ακράδαντο μισογυνισμό/αντιφεμινισμό.
Οι απαρχές της ανδρόσφαιρας απαντώνται περίπου τη δεκαετία του 1970 με το λεγόμενο Men’s Rights Movement (Κίνημα για τα Δικαιώματα των Ανδρών), το οποίο υπερασπιζόταν, υποτίθεται, τα δικαιώματα των ανδρών όσον αφορά στα διαζύγια, στην επιμέλεια των παιδιών και στις ψευδείς κατηγορίες παρενόχλησης/βιασμού(!). Εκείνη την εποχή, οι γυναίκες μέσα από αγώνες είχαν κατακτήσει αρκετά δικαιώματα, και μπορούμε να πούμε ότι το Men’s Rights Movement ήταν μία αντίδραση σε όλο αυτό.
Τη σημερινή μορφή της, ξεκίνησε να την παίρνει γύρω στο 2000, μέσα από φόρουμ στο ίντερνετ και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι αλήθεια ότι στην πατριαρχική, καπιταλιστική κοινωνία που ζούμε, οι άντρες που μεγάλωσαν με τα πρότυπα ότι πρέπει να είναι εργατικοί ως το κόκαλο, «οι κολώνες του σπιτιού», να μην δείχνουν κανένα είδος αδυναμίας, κοκ, είναι λογικό να καταβάλλονται ψυχολογικά (και όχι μόνο) από αυτή την κοινωνική πίεση. Κατά τη γνώμη μου, ειδικά μετά την κρίση του 2008-10 αυτό έγινε πιο έντονο όταν έγινε φανερό για πολλούς νέους άνδρες ότι το μέλλον δεν πρόκειται να είναι όσο λαμπερό όσο τους είχε υποσχεθεί η προηγούμενη γενιά (ίσα ίσα, θα είναι αρκετά χειρότερο). Λογικό είναι να υπάρχει αντίδραση σε αυτή την πίεση, που πολλές φορές παίρνει μία ιδιαίτερα υγιή μορφή μέσα από συζήτηση και αμφισβήτηση των παραδοσιακών ρόλων των φύλων, προβληματισμούς γύρω από το σύστημα, μέσα από οργάνωση και αγώνες μαζί με τις γυναίκες, τη ΛΟΑΤ κοινότητα, εργαζόμενους, μετανάστες και λοιπά καταπιεσμένα στρώματα. Υπάρχουν όμως και μη-υγιείς αντιδράσεις και έτσι καταλήγουμε στην ανδρόσφαιρα.
Υπάρχουν πραγματικά πάρα πολλές εκφάνσεις της ανδρόσφαιρας και δεν νομίζω ότι θα μπορούσαμε να τις αναλύσουμε όλες σήμερα. Ενδεικτικά όμως, ας δούμε κάποιους κύκλους που συχνά αναφέρονται ως κομμάτι της ανδρόσφαιρας:
1. Pick up artists: οι pickup artists (από την έκφραση «pick up a girl» / «μαζεύω» μια γυναίκα), αποτελούν (μη-επίσημα) μία ομάδα influencers οι οποίοι ανεβάζουν υλικό στο ίντερνετ, γράφουν βιβλία κλπ για το πως να την πέσεις σε γυναίκες – ή όπως λένε αυτοί «να κατακτήσεις θηλυκά» (γιατί ο όρος γυναίκα παραειναι ανθρώπινος). Είναι υπό μία έννοια παρακλάδι της «αυτοβελτίωσης» (ή τουλάχιστον πλασάρεται ως τέτοιο) και ίσως να έχετε ακούσει τον όρο dating coach («προπονητής πεσίματος» πιο κοινός όρος σήμερα/το ίδιο πράγμα). Η λογική πίσω από τους dating coach είναι ότι ένας «σωστός άντρας» πρέπει να είναι «αρπακτικό», δηλαδή πρέπει να κάνει πολύ σεξ με πολλές διαφορετικές γυναίκες, αλλά να μην είναι δεσμευμένος με καμία γιατί έτσι πέφτει η αξία του! Ενώ υποστηρίζουν ότι οι γυναίκες πρέπει να είναι όμορφες, να μην είναι «άτακτες» και να νοιάζονται μόνο για τον άνδρα. Συνεπώς, το υλικό των dating coach περιλαμβάνει συμβουλές για το τι να τρως, τι να φοράς, πως να γυμνάζεσαι για να είσαι ακαταμάχητος στις γυναίκες, πως να «φλερτάρεις» για να καταφέρεις να ρίξεις μια γυναίκα, με το οποίο πολύ συχνά εννοούν το να λες ψέματα στην κοπέλα που σε ενδιαφέρει ώστε να ρίξει τις άμυνές της και να μπορείς να «κάνεις την κίνηση» εσύ πιο εύκολα.
Φυσικά, αφού ο μοναδικός σκοπός είναι να κάνεις σεξ με όσα περισσότερα «θηλυκά» μπορείς, με κάθε μέσο, κανένας λόγος δεν γίνεται για ανοιχτή επικοινωνία, για τα συναισθήματα, για τον έρωτα, για το χτίσιμο μιας ουσιαστικής ανθρώπινης σχέσης κλπ. Είναι προφανές ότι το μόνο τους μέλημα είναι να αναπαράγουν την εικόνα του «τέλειου άνδρα», που γι’ αυτούς σημαίνει ο άντρας-αρπακτικό, ένα πολύ τοξικό πρότυπο. Σημαντική σημείωση: τις περισσότερες φορές, πολλά από τα βίντεο (ή οποιοδήποτε άλλο υλικό) που ανεβάζουν οι dating coach είναι επί πληρωμή – του στυλ «με μόλις 20 ευρώ τον μήνα, μπορείς να έχεις πρόσβαση σε premium βίντεο με συμβουλές για να έχεις όποια γυναίκα θέλεις». Εκμεταλλεύονται άντρες με χαμηλή αυτοπεποίθηση και δυσκολία στη σύναψη σχέσεων, πουλώντας τους ουσιαστικά παραμύθια, απλά για να βγάλουν οι ίδιοι γρήγορα λεφτά.
Ίσως το πιο γνωστό παράδειγμα είναι ο Andrew Tate, ο οποίος πουλούσε (αν δεν πουλάει ακόμα) διαδικτυακά μαθήματα για το πως να γίνεις πραγματικός άνδρας, την ίδια στιγμή που ο ίδιος και ο αδερφός του δικάζονται αυτή τη στιγμή για ανθρωποκτονία, σεξουαλική εκμετάλλευση, οργάνωση εγκληματικής ομάδας, τράφικιγκ, μαστροπεία και βιασμό.
2. Incels: Incel σημαίνει «Involuntarily Celibate», δηλαδή «Ακούσια Άγαμος». Τι σημαίνει αυτό; Η κύρια κοσμοθεωρία των ίνσελ είναι ότι ως άντρες, δικαιούνται σεξ και σχέσεις, όμως δεν μπορούν να το έχουν. Αυτό το «δικαίωμα στο σεξ» το αντιλαμβάνονται ως ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα που τους στερείται, ότι οι «κακές» γυναίκες αρνούνται να κάνουν σεξ μαζί τους (είναι λες και οι γυναίκες είναι αυτόνομοι άνθρωποι που μπορούν να αποφασίζουν μόνες τους για το τι θα κάνουν…).
Από αυτό προκύπτουν μία σειρά από απόψεις, οι οποίες ομαδοποιημένες ονομάζονται το red pill/«κόκκινο χάπι», κόνσεπτ κλεμμένο από την ταινία Matrix. Το «κόκκινο χάπι» συμβολίζει την αφύπνιση, δηλαδή την κατανόηση καταρχήν ότι το σεξ δεν είναι μία φυσιολογική διαδικασία που προκύπτει με τη συγκατάθεση δύο ενηλίκων, αλλά είναι επί της ουσίας μια αγορά, στην οποία οι γυναίκες (οι οποίες θεωρούνται υπεργαμικές) επιλέγουν τους άνδρες οι οποίοι λειτουργούν ως το «εμπόρευμα στην συναλλαγή». Σε αυτό κουμπώνει η ιδέα του 80/20: 80% των γυναικών επιλέγουν το 20% των αντρών με βάση το πόσο ελκυστικοί ή πόσο πλούσιοι είναι. Φυσικά, κανένας ίνσελ δεν θεωρεί ότι ανήκει σε αυτό το 20% (και άρα γι’ αυτό δεν μπορούν να κάνουν σεξ) το οποίο το δικαιολογούν με ολοένα και πιο περίεργους τρόπους. Πείθουν συνεχώς τον εαυτό τους ότι δεν ρίχνουν γυναίκες, όχι επειδή τις μισούν και τις θεωρούν ξεκάθαρα κατώτερες, αλλά γιατί οι γυναίκες θεωρούν οτι είναι κοντοί, είναι φτωχοί, έχουν λεπτούς καρπούς, δεν έχουν δυνατό πηγούνι, είναι είτε πολύ αδύνατοι είτε πολύ χοντροί, επειδή δεν είναι λευκοί, επειδή μπορεί να είναι ανάπηροι με οποιονδήποτε τρόπο κλπ. Αγνοώντας εντελώς το γεγονός ότι υπάρχουν άπειροι άνδρες στον κόσμο με αυτά τα χαρακτηριστικά οι οποίοι είναι σε υγιείς σχέσεις! Η ανάλυση που κάνουν είναι ότι οι γυναίκες καταλήγουν με όλη αυτή την τρομερή κοινωνική δύναμη πάνω στην αγορά του σεξ μέσω του φεμινισμού, ο οποίος έχει καταπατήσει εντελώς τα δικαιώματα του άντρα και είναι απλά άδικος. Αυτά με βάση τα δικά τους λόγια!
Είναι φανερό ότι αυτοί οι άντρες νιώθουν απόγνωση επειδή δεν χωράνε μέσα στα πατριαρχικά πρότυπα του επιτυχημένου οικονομικά και σεξουαλικά μάτσο άντρα. Και βέβαια δεν υπάρχει κανενός είδους δομή υποστήριξης (ψυχολογικής κλπ) για αυτούς τους άνδρες (εδώ καλά καλά δεν υπάρχουν για τις γυναίκες θύματα έμφυλης βίας). Έτσι σχηματίζονται οι κύκλοι των ίνσελ οι οποίοι διέπονται από μίσος και διάθεση εξευτελισμού. Αρχικά μίσος μεταξύ τους, αφού είναι πολύ συνηθισμένα τα ποστ σε φορουμ ίνσελ όπου κάποιος θα ανεβάσει π.χ. μία εμπειρία που είχε ή μία φωτογραφία του και τα σχόλια από κάτω είναι κάθε άλλο παρά συμπονετικά και καλοπροαίρετα. Είναι σχόλια τύπου «προφανώς με τέτοια μύτη, ποιά θα σε ήθελε;» ή «απλά παράτα τα, δεν υπάρχει ελπίδα για σένα». Επίσης, οι «manfluencers» (δηλαδή οι ινφλουενσερς της ανδροσφαιρας) μειώνουν και υποτιμούν συνεχώς το ίδιο το κοινό τους, αφού βασίζουν τα επιχειρήματα τους στο «δεν είστε αρκετά άντρες», «αν δεν μπορειτε να σηκώσετε 100 κιλά είστε άχρηστοι», κοκ. Και κατά δεύτερον, μίσος προς τις γυναίκες. Το οποίο μίσος πρέπει να το αντιλαμβανόμαστε ως παντελές ξεγύμνωμα των γυναικών από την ανθρώπινη υπόστασή τους, αφού τις αντιμετωπίζουν απλώς σαν σεξουαλικό αντικείμενο, στο οποίο μάλιστα πάνω έχουν και δικαίωμα! Όπως με κάθε άλλη ρητορική μίσους, οι κύκλοι των ίνσελ καταλήγουν πολύ γρήγορα στη βία, με βασικές αποδέκτριες τις γυναίκες.
Κάπου εδώ θα ήθελα να αναφέρω την λογική του black pill, το «μαύρο χάπι», το οποίο είναι το πιο ακραίο κόκκινο χάπι, αφού λέει ότι η ελκυστικότητά σου καθορίζεται μόνο από γενετικά χαρακτηριστικά (που δεν αλλάζουν), δεν θα σε θέλει ποτέ κανείς, δεν υπάρχει καμία ελπίδα, παραιτησου. Είναι δυστυχώς πάρα πολλά τα περιστατικά γυναικοκτονιών, βιασμών αλλά και αυτοκτονιών(!) που είναι άμεσα συνδεδεμένα με online κοινότητες ίνσελ και συγκεκριμένα με την έννοια του black pill. Πολλοί άντρες ανά τον κόσμο (και κυρίως στις ΗΠΑ όπου η οπλοφορία είναι νόμιμη και τα όπλα εύκολα προσβάσιμα), επηρεασμένοι από αυτή τη ρητορική, έχουν πείσει τον εαυτό τους ότι δεν έχουν κανέναν λόγο να ζουν εφόσον δεν ταυτίζονται με το προαναφερόμενο πρότυπο του μάτσο άνδρα (και δεν πρόκειται να ταυτιστούν ποτέ σύμφωνα με τη λογική τους) επομένως φυσικά δεν έχουν πέραση στις γυναίκες. Επίσης είναι δυστυχώς κοινότυπη η λογική ότι κάποια/ες γυναίκες στη ζωή τους «αξίζουν» να βιαστούν ή ακόμα και να δολοφονηθούν εφόσον, σύμφωνα με την αντίληψή τους δεν τους δίνουν πρόσβαση στο σεξ.
Είναι μία πάρα πολύ δύσκολη συζήτηση, η οποία προκαλεί από μόνη της πολύ μπέρδεμα και κατάθλιψη. Μπορεί να μοιάζουν μακρινά, αλλά υπάρχουν τα αληθινά παραδείγματα τέτοιων αντιλήψεων που γίνονται πράξη. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Elliot Rodger, ο οποίος σε ηλικία 22 χρονών το 2014 δολοφονησε 6 άτομα πριν αυτοκτονήσει. Ο Ρότζερ ανέβαζε βίντεο στο YouTube αναπαράγοντας την κοσμοθεωρία των ίνσελ, ενώ μετά τη δολοφονια-αυτοκτονια που διέπραξε ανακαλύφθηκε ένα ιδιαίτερα εκτενές μανιφέστο που είχε γράψει, στο οποίο προφανώς κατηγορούσε τις γυναίκες για τα πολύ σοβαρά ψυχικά προβλήματά του, και το οποίο μανιφέστο οι υπόλοιποι ίνσελ κάνανε βίβλο. Πιθανώς πολλές ακόμα τέτοιες επιθέσεις/δολοφονίες/βιασμοί να έχουν πάρει άμεση έμπνευση από τον Ροτζερ, δείχνοντας ακριβώς το πόσο επικίνδυνοι μπορούν να γίνουν αυτοί οι κύκλοι, εντός αλλά και εκτός διαδικτύου.
3. MGTOW (Men Going Their Own Way/Άνδρες που Βαδιζουν στο Δικό τους Μονοπάτι) μπορούμε να πούμε ένα βήμα πέρα από τους ίνσελς, οι οποίοι δεν θεωρούν τους εαυτούς τους πια «ακούσια άγαμους», αλλα «εκούσια άγαμους»! Δηλαδή μισούν τόσο πολύ τις γυναίκες που δεν θέλουν να έχουν καμία απολύτως σχέση μαζί τους. Κάποιοι έχουν αποκλειστικά σεξουαλικές σχέσεις με γυναίκες, αλλά δεν θέλουν κανενός είδους άλλη σχέση (συναισθηματική/μόνιμη), γάμο κοκ. Κάποιοι άλλοι απέχουν εντελώς από οποιαδήποτε σχέση με γυναίκες, όχι μόνο συναισθηματική αλλά και σεξουαλική, ενώ κάποιοι απομονώνονται συνολικά από την κοινωνία.
4. Ταυτόχρονα, υπάρχουν και πιο «ακαδημαϊκές» προσεγγίσεις του θέματος. Όμοια με τους dating coach, ξεκινώντας από την αυτοβελτίωση ή κάποιον άλλον επιστημονικό τομέα, ψυχολόγοι και λοιποί ακαδημαϊκοί, με πρωτοπόρο τον Τζόρνταν Πίτερσον (του οποίου η άδεια ψυχολογίας έχει αφαιρεθεί εδώ και χρόνια!), φέρνουν μία πιο υποτιθέμενα «επιστημονική» οπτική της ανδρόσφαιρας. Δεν θα επεκταθώ όμως, γιατί θα αναφερθεί και αργότερα.
Πώς δρα η ανδρόσφαιρα;
Ως χρόνια χρήστης του ίντερνετ, παρακολουθώ την ανδρόσφαιρα περιφερειακά εδώ και καιρό, όμως μόνο όταν έκατσα να γράψω αυτή την εισήγηση κατάλαβα ακριβώς πόσο δύσκολη και εκτός πραγματικότητας είναι αυτή η λογική! Αν κάτι μου είναι προφανές από τα παραπάνω, είναι ότι και οι άντρες περνούν μια πολύ μεγάλη κρίση. Και μπορεί να σκέφτεστε ότι είναι μόνο λίγοι που ζουν μόνο μέσα από το ίντερνετ, όμως το ίντερνετ είναι βασικό κομμάτι της καθημερινότητας όλων μας – επειδή κάτι συμβαίνει online, δεν σημαίνει ότι δεν επηρεάζει την αληθινή ζωή. Επιπλέον, μέρα με τη μέρα η ανδροσφαιρα παίρνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις και μάλιστα κάτω από τη μύτη μας.
Εξήγησα και παραπάνω πόσο προβληματικά είναι τα πρότυπα που θέτουν. Με το πόσο εύκολα διεισδύουν στις διάφορες «γειτονιές» του ιντερνετ, οι ιδέες τους έχουν εξαπλωθεί σαν φωτιά τα τελευταία χρόνια, κυρίως μέσω memes και αστείων. Memes και αστεία που δεν έχουν καθόλου πλάκα, αφού περνούν τις αντιφεμινιστικες, μισογυνικές, πατριαρχικές ιδέες της ανδροσφαιρας με το προκάλυμμα ότι «δεν πρέπει να τα πάρεις σοβαρά». Πολύς κόσμος όμως τα παίρνει σοβαρά. Στην πραγματικότητα, παίζουν μεγάλο ρόλο, όπως και η γλώσσα αυτού του χώρου (και πολλά άλλα) στη διαμόρφωση της συνείδησης πολλών ανθρώπων. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος διάδοσης της μισανθρωπικής λογικής της ανδροσφαιρας, η οποία οδηγεί σε ακόμα περισσότερο μίσος και απομόνωση, περισσότερη κατάθλιψη και πάλι απ’ την αρχή.
Τι κάνουμε γιαυτό;
Βλέπουμε με ποιον τρόπο και γιατί έχει εδραιωθεί η ανδροσφαιρα. Δυστυχώς ολοένα και περισσότεροι άνδρες πέφτουν σ’ αυτό το τριπάκι και δεν είναι καθόλου περίεργο που αρκετοί από αυτούς καταλήγουν και σε ακόμα πιο ακραίες συντηρητικές απόψεις, όπως και στην ακροδεξιά. Να πούμε επίσης, ότι επειδή αναλύουμε και προσπαθούμε να καταλάβουμε από που προκύπτει αυτό το φαινόμενο, δεν σημαίνει και ότι το δικαιολογούμε.
Το προφανές είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι, εν τέλει, υποφέρουν από την πατριαρχία και τις αυστηρές γραμμές που αυτή θέτει όσον αφορά το τι θα πει άντρας, τι θα πει γυναίκα και ποια πρέπει να είναι η ισορροπία ανάμεσα στα δύο. Προφανώς αντιλαμβάνονται ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι κάπως δεν χωράνε μέσα σε όλο αυτό, όμως όταν δεν βλέπουν κάποια εναλλακτική, δεν είναι λογικό ότι θα προσπαθήσουν να βρουν λύτρωση προσκολλώμενοι ακριβώς στα πατριαρχικά δεδομένα και προσπαθώντας να γίνουν κοινωνικά αποδεκτοί με αυτόν τον τρόπο;
Το φεμινιστικό κίνημα, το αντιφασιστικό κίνημα, η Αριστερά τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό;
Καταρχάς, να μην υποτιμάμε το φαινόμενο, το οποίο βρίσκεται σε άνοδο, ανάλογη με την άνοδο της ακροδεξιάς. Δεύτερον, οφείλουμε να μιλάμε ανοιχτά για την ανδρόσφαιρα, να γράφουμε άρθρα, να φτιάχνουμε πόστερ στα σόσιαλ, κοκ, όπου να ενημερώνουμε τον κόσμο για την τοξική ρητορική της, αλλά και να καταρρίπτουμε ενεργά τα μισογυνικά επιχειρήματα και το πατριαρχικό, βίαιο αφήγημα που χτίζουν. Επιπλέον, δεν μπορούμε να αφήσουμε τον κόσμο που επηρεάζεται από τη ρητορική της ανδρόσφαιρας στο περιθώριο, πρέπει να τους προσεγγίσουμε και να κάνουμε υπομονετική συζήτηση μαζί τους, όπως και να απαντάμε στα συγκεκριμένα ζητήματα που θέτουν, όσο προσκολλώμενοι «χαζά» και να φαίνονται. Και φυσικά, πρέπει να απαντάμε με εκστρατείες τόσο online, όσο και στον φυσικό κόσμο, ώστε να αποφύγουμε την περεταίρω όξυνση του φαινομένου και την παγίωση αυτών των επιβλαβών απόψεων.
Ο «πόλεμος των φύλων» που δημιουργείται, άντρας εναντίον γυναίκας, δρα (μεταξύ άλλων) ως αντιπερισπασμός για τα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας μας. Φτώχεια, εξαθλίωση, άθλιες εργασιακές συνθήκες, και ένας καπιταλισμός που μας ρουφάει όντως το αίμα και θέλει να μας αφαιρέσει ό,τι έχουμε κατακτήσει με πολύ κόπο και αγώνες. Η πραγματική απελευθέρωση ανδρών και γυναικών και όλων των φύλων από τα πατριαρχικά δεσμά έχει σαφώς ταξική υπόσταση. Δεν μπορούμε να φανταστούμε εξάλειψη της πατριαρχίας χωρίς εξάλειψη του καπιταλισμού.
Χρειαζόμαστε ολική αποδόμηση της πατριαρχίας, πρώτα απ’ όλα επειδή βλάπτει τις γυναίκες. Μία στις τρεις γυναίκες είναι θύμα έμφυλης βίας. Κάθε χρόνο διαπράττονται χιλιάδες βιασμοί στην Ελλάδα, δεκάδες γυναικοκτονίες, ενώ αντίστοιχοι είναι οι αριθμοί διεθνώς. Και προφανώς η πατριαρχία δεν είναι μόνο η βία, αλλά όλη η αντίληψη περί κατωτερότητας των γυναικών και ο περιορισμός μας σε συγκεκριμένους ρόλους. Δεν βλάπτει όμως μόνο τις γυναίκες, βλάπτει και τους άνδρες, εγκλωβίζοντας τους σε συγκεκριμένα πρότυπα και συμπεριφορές, αποτρέποντας άνδρες και γυναίκες σε πολλές περιπτώσεις να ζήσουν αυθεντικά τις ζωές τους. Χρειάζεται λοιπόν ένας αγώνας που να στρέφεται ενάντια σε όλες τις πτυχές της πατριαρχίας και βέβαια ενάντια στον καπιταλισμό που την γεννά και την αναπαράγει όπως γεννά και αναπαράγει όλους τους τεχνητούς διαχωρισμούς και τις καταπιέσεις. Άσπρος-μαύρος, ντόπιος-μετανάστης, άντρας-γυναίκα, στρέιτ-γκέι, κοκ. Ας παλέψουμε, λοιπόν, όλες, όλοι και όλα μαζί για ένα μέλλον στα μέτρα μας.
Αχιλλέας Λύρας
Ανδρόσφαιρα, ακροδεξιά και ο ρόλος των Social Media
Δεν είναι τυχαίο το ότι συζητάμε σήμερα για το φαινόμενο της ανδρόσφαιρας. Η έκταση που έχει πάρει αυτή η ομπρέλα κοινοτήτων και περιεχομένου στο διαδίκτυο, με προσωπικότητες της να έχουν γίνει ευρέως γνωστές παγκοσμίως, που δεν αναπαράγουν απλά ακραία σεξιστικές, μισογυνιστικές αντιλήψεις όπως ανέφερε η Τζο, αλλά στρώνουν και το έδαφος για την ενίσχυση της ακροδεξιάς.
Δεν είναι όλες οι προσωπικότητες ή οι διάφορες τάσεις της ανδρόσφαιρας ανοικτά ή και συνειδητά υποστηρικτές της ακροδεξιάς. Παρόλα αυτά, στον ένα ή τον άλλο βαθμό, καλλιεργούν τις συνθήκες έτσι ώστε οι ακροδεξιές ιδέες να γίνονται πιο αποδεκτές και οικείες.
Θεωρίες συνομωσίας, παραπληροφόρηση και αποδιοπομπαίοι τράγοι
Είναι γεγονός όπως ανέφερε και η Τζο πως πολλές κοινότητες της ανδρόσφαιρας έχουν απήχηση είτε λόγω ανασφαλειών, μοναξιάς, κοινωνικής δυσκολίας και άλλων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν πολλά άτομα με κύρια απήχηση βέβαια σε νεαρούς άντρες.
Οι Γκουρού -όπως παρουσιάζονται- των ανθρώπινων σχέσεων και της επιτυχίας δεν εστιάζουν πραγματικά στη λύση του προβλήματος αλλά το φορτώνουν όλο σε ψεύτικους εχθρούς – όπως ακριβώς κάνουν ακροδεξιοί και φασίστες.
Υπαίτιοι σύμφωνα με το manosphere για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι νεαροί άντρες δεν είναι οι σημερινές κυβερνήσεις με τις πολιτικές τους, που κάνουν όλο και πιο δύσκολες τις ζωές μας, αυξάνουν τη φτώχεια και τα αδιέξοδα, δεν είναι ένα σύστημα που πλασάρει απρόσιτα πρότυπα μέσω π.χ. της βιομηχανίας της μόδας, πρότυπα πλέον άπιαστα και για τους άντρες, αλλά φταίει ο φεμινισμός και οι γυναίκες, η «woke ατζέντα» και η λεγόμενη πολιτική ορθότητα που δεν αφήνει τους άντρες να έρθουν σε σεξουαλική επαφή με γυναίκες, που χτυπάνε τον ανδρισμό και τις παραδοσιακές αξίες.
Παρουσιάζουν πως το πρόβλημα είναι η απομάκρυνση από τα πρότυπα της σωστής γυναίκας και του σωστού άντρα – νοσταλγούν τις παραδοσιακές αξίες που χάνονται σήμερα και η λύση είναι να επιστρέψουμε σε αυτές.
Συγκεκριμένα ο Andrew Tate σε βίντεο ανέφερε ειρωνικά:
«Είμαι υπέρ της ενδυνάμωσης των γυναικών, πιστεύω πως οι γυναίκες μπορούν να έρχονται σε σεξουαλική επαφή με όσους άντρες θέλουν, να μην κάνουν παιδιά […] Καλώς μια χαρά, τα δέχομαι όλα αυτά, τώρα είμαι φεμινιστής.. Αυτός είναι ο κόσμος τώρα και κανείς δεν νοιάζεται για το πως θα καταλήξει αυτός ο κόσμος».
Για να δικαιολογήσουν τον μισογυνισμό, τον σεξισμό, την τρανσφοβία τους, κοκ, διάφορες τάσεις (red pill) αλλά και συγκεκριμένες φιγούρες (Jordan Peterson) πλασάρουν μια τελείως διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας βασισμένη σε παραπληροφόρηση και θεωρίες συνωμοσίας.
Όπως ακριβώς κάνει η ακροδεξιά και οι φασίστες που φορτώνουν τα κοινωνικά προβλήματα στους μετανάστες και σε κοινωνικές ομάδες όπως οι Ρομά, κοκ.
O Jordan Peterson, από τις βασικές και πιο σοβαρές και επίκυνδυνες φιγούρες τις ανδρόσφαιρας, στην πραγματικότητα αναπαράγει καθαρά ακροδεξιά προπαγάνδα. Ο Peterson, είναι καθηγητής ψυχολογίας (δίδασκε στο πανεπιστήμιο του Τορόντο στον Καναδά, τώρα έχει αποσυρθεί από τη διδασκαλία). Η εικόνα που περνάει προς τα έξω είναι η εικόνα ενός καλού πατέρα, συναισθηματικού και με κατανόηση, καλύπτοντάς πολύ καλά τις ακροδεξιές του απόψεις.
Χρησιμοποιεί πολύ συχνά τη θεωρία συνωμοσίας που ονομάζεται Πολιτιστικός Μαρξισμός ή Cultural Marxism. Η θεωρία του «πολιτιστικού Μαρξισμού» είχε εισαχθεί από τον Bill Lind (πρόκειται για έναν Αμερικάνο ακροδεξιό) τη δεκαετία του 1990 και έγινε ιδιαίτερα γνωστή σε ακροδεξιούς κύκλους στις ΗΠΑ, ενώ ο ίδιος ο Jordan Peterson έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη δημοφιλία του όρου σήμερα.
Η θεωρία του Πολιτιστικού Μαρξισμού ταυτίζει τη Μαρξιστική Αριστερά με τη woke κουλτούρα και την πολιτική ορθότητα και παρουσιάζει μια παγκόσμια συνομωσία σύμφωνα με την οποία ο κόσμος, η εκπαίδευση και τα media ελέγχονται από την Αριστερά, η οποία υπομονομεύει τις παραδοσιακές αξίες της Δύσης, επιβάλλει την ατζέντα της και φυσικά αυτή ευθύνεται για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα.
Κατ’ αρχήν ο Μαρξισμός σαν θεωρία δεν έχει καμία σχέση ούτε με την woke κουλτούρα, ούτε με την υποτιθέμενη πολιτική ορθότητα.
Κατά δεύτερο, Ακροδεξιοί και φασίστες τσουβαλιάζουν επίτηδες και ταυτίζουν τον Μαρξισμό και την Αριστερά με κόμματα και κυβερνήσεις που υπερασπίζονται το σύστημα, και παρουσιάζουν μια εντελώς στρεβλή, «αναποδογυρισμένη» εικόνα του ποιος έχει την εξουσία σε αυτή την κοινωνία και τις ευθύνες για την κατάτασταση που επικρατεί σήμερα, για να παρουσιάσουν τους εαυτούς τους και τις σάπιες ιδέες τους ως αντισυστημικές.
Το ίδιο έκαναν ο Χίτλερ και οι Ναζί στην Γερμανία. Χρησιμοποιούσαν για παράδειγμα τον όρο «Πολιτιστικός Μπολσεβικισμός», βάσει του οποίου οι Εβραίοι και οι κομμουνιστές κατέστρεφαν τον γερμανικό πολιτισμό, διέφθειραν την τέχνη και τα ήθη.
Η Χρυσή Αυγή σε άρθρα της επικαλείται τον Bill Lind. Συγκεκριμένα, ένα από τα αποσπάσματα του που έχει προβάλει η Χρυσή Αυγή στο σάιτ της λέει: «Η Πολιτική Ορθότητα είναι η ιδεολογική ασθένεια του αιώνα μας, είναι πολιτιστικός μαρξισμός» και πως «αν συγκρίνουμε τα βασικά δόγματα της πολιτικής ορθότητας με αυτά του κλασικού μαρξισμού, οι παραλληλισμοί είναι προφανείς».
Από την άλλη Η «Ελληνική Λύση» του Βελόπουλου έχει χρησιμοποιήσει τον ίδιο τον Peterson σαν αυθεντεία, σε άρθρο που καταδίκαζε τον γάμο τον ομόφυλων ζευγαριών. Συγκεκριμένα στο άρθρο αναφέρουν τα ακόλουθα λόγια του Peterson: «Πιστεύω ακράδαντα ότι η πυρηνική οικογένεια είναι η μικρότερη βιώσιμη ανθρώπινη μονάδα: μητέρα, πατέρας, παιδί και αν την κατακερματίσεις θα πληρώσεις».
Το «matrix», το πρότυπο αρχηγού Tate
Σύμφωνα με τον Tate υπάρχει ένα σύστημα ελέγχου, που περιλαμβάνει το σύστημα εξουσίας, κυβερνήσεις, μεγάλες εταιρείες, media που διαμορφώνουν την κοινή γνώμη και προωθούν συγκεκριμένες αφηγήσεις, οικονομική υποδούλωση που έρχεται από την παραδοσιακή εργασία και μας κρατά εγκλωβισμένος σε ένα φαύλο κύκλο σκλαβιάς, σε ένα matrix. Εντυπωσιαστικά αντισυστημικός ως εδώ ο λόγος και η οπτική του Tate, μέχρι να ακούσουμε τις λύσεις που προτείνει.
Ο Tate βέβαια δεν βλέπει αυτά τα προβλήματα ως κοινωνικά, δεν προτείνει συλλογικές δράσεις για την αλλαγή τους αλλά τα αντιμετωπίζει καθαρά ως ατομικά προβλήματα. Προβλήματα για τα οποία ευθύνονται οι ίδιοι οι άνθρωποι που δεν είναι αρκετά δυνατοί, όμορφοι, εργασιομανείς ή αλλιώς αρκετά «άντρες».
Συγκεκριμένα αναφέρει: «είναι πολύ απλό να σηκωθείς ένα πρωί και να αναλάβεις ευθύνη του εαυτού σου, της οικογένειάς σου, της υγείας σου. Αυτό μόνο χρειάζεται για να πετύχεις και να γίνεις πλούσιος, αλλά ο περισσότερος κόσμος δεν μπορεί να κάνει αυτό το πολύ απλό πράγμα γι’ αυτό είναι αποτυχημένος».
Λέει στα νέα παιδιά που πολύ συχνά τον παρακολουθούν πως αυτή είναι η πραγματικότητα και την ίδια στιγμή προβάλλεται ως γκουρού/αρχηγός που μπόρεσε και πέτυχε, βγήκε από το Matrix και πρέπει να ακολουθήσεις τα βήματα του. Πλασάρει με άλλα λόγια κάποιου είδους American Dream λέγοντας βέβαια ανοιχτά πως πρέπει να γίνεις όσο πιο σκληρός μπορείς, να πατήσεις πάνω στον συνάνθρωπο σου και να εκμεταλλευτείς τον άλλον για να πετύχεις.
Το ζήτημα είναι πως αυτές οι απόψεις και η κουλτούρα που προάγει έχουν σημαντική απήχηση στην νέα γενιά. Το 2023, όταν ο Tate φυλακίστηκε με κατηγορίες για βιασμό και sex trafficking, όχι απλά υπήρξαν πολλοί που τον υποστήριξαν σε όλο τον κόσμο, αλλά ακόμα και στην Αθήνα, στις 15/1/2023 έγινε πορεία προς υπεράσπιση του στο Σύνταγμα, όπου συμμετείχαν περίπου 100 νεαρά αγόρια.
Στην προκείμενη δεν μιλάμε απλά για κανονικοποίηση της ρητορικής μίσους, αλλά για ταύτιση νεών παιδιών με έναν μισογύνη, νταβατζή, βιαστή. Αυτά τα φαινόμενα δεν μπορούμε να τα πάρουμε στην πλάκα.
Gateway σε ακροδεξιό και νεοφασιστικό περιεχόμενο
Πέραν του ακροδεξιού Peterson, πέραν του βιαστή και μαστροπού Tate -ο οποίος εκτός των άλλων υποστηρίζει Τραμπ- υπάρχουν αρκετοί μιμητές, μια πληθώρα youtubers οι οποίοι αντιγράφουν αυτά που λένε άτομα σαν τον Tate. Φιγούρες όπως o Sneako ή ο Edin Ross ξεκινάνε από το gaming και στην πορεία ποσθέτουν μια γκάμα από ομοφοβία, τρανσφοβία, μισογυνισμό, ρατσισμό, έχουν και ακόμη και αναφορά σε ναζιστικό περιεχόμενο.
Πολλές φορές ξεκινάνε από memes με τον Χίτλερ, όπως για παράδειγμα αναφορές στο το ότι μπορεί να ήταν κακός άνθρωπος αλλά ήταν άντρας υψηλής αξίας…
Social Media και διάχυση προβληματικών αντιλήψεων
Το manosphere δεν είναι η μοναδική περίπτωση διάχυσης οπισθοδρομικών και προβληματικών αντιλήψεων μέσω των social media, υπάρχουν διάφορες τάσεις που πατάνε οι ακροδεξιοί και οι φασίστες για να διαδώσουν το δηλητήριο τους.
Πατάνε πάνω στη σύγχυση που υπάρχει για θέματα όπως ο φεμινισμός, πατάνε πάνω στις ανασφάλειες της νέας γενιάς, πατάνε πάνω στην απογοήτευση και την απεγνωσμένη προσπάθεια των νέων να βρουν τον ρόλο τους, την επιτυχία, κοκ, και τους προτρέπουν να κατευθύνουν το μίσος τους όχι προς τα πάνω, αλλά προς τα δίπλα και προς τα κάτω, προς τον συνάνθρωπό τους τον οποίο ανταγωνίζονται για μία θέση εργασίας, στα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, τις γυναίκες και τους μετανάστες τα δικαιώματα των οποίων εμποδίζουν δήθεν τη δικιά τους προσωπική ανέλιξη. Παραφράζοντας ένα παλιότερο σύνθημα θα λέγαμε ότι σήμερα πολλές φορές κοιμάσαι incel και ξυπνάς φασίστας.
Η άλλη πλευρά και πως την ενισχύουμε
Φυσικά δεν υπάρχει μόνο η ακροδεξιά και το manosphere στο διαδύκτιο. Υπάρχουν τα κινήματα, ο αντιρατσισμός, ο αντιφασισμός, ο φεμινισμός, υπάρχει η Αριστερά, κ.α.
Με τη γενοκτονία που γίνεται σήμερα στην Παλαιστίνη βλέπουμε πόσος κόσμος ενδιαφέρεται, κοινοποιεί, και αναπαράγει περιεχόμενο συμπαράστασης στα social media.
Υπάρχουν επίσης «κανάλια» με μεγάλη απήχηση όπως το luben, το οποίο με memes, reels και σύντομου μήκους βίντεο κάνει ουσιαστικά πολιτική σάτιρα και κριτική στην κυβέρνηση. Περνάνε σημαντικές απόψεις, χωρίς να κάνουν μακροσκελείς αναλύσεις.
Νομίζω ότι και σε ατομικό επίπεδο όταν ανεβάζουμε ή αναπαράγουμε αντιρατσιστικά, αντιφασιστικά, φεμινιστικά ποστ, memes, reels, κλπ, συμμετέχουμε στη διαμόρφωση μιας άλλης σκέψης και κουλτούρας από την κυρίαρχη, λειτουργούμε ως αντίβαρο στην ακροδεξιά και το manosphere στο επίπεδο του ιντερνετ.
Ή για παράδειγμα ακόμα και όταν ανεβάζουμε ένα καρπούζι για να δείξουμε τη συμπαράσταση σου στην Παλαιστίνη, αυτό δεν είναι κάποια πολιτική πράξη, αλλά όταν εντάσσεται σε μια συνολική τάση που αναδημοσιεύει βίντεο για την κατάσταση η οποία επικρατεί στην Γάζα και τα απάνθρωπα εγκλήματα του Ισραήλ, τότε μπορεί πραγματικά να βοηθήσει κάποιο κόσμο να αντιληφθεί την κατάσταση και να απορρίψει τα ψέματα και την υποκρισία περί αυτοάμυνας του Ισραήλ και ακόμη και να βοηθήσει να τον κατεβάσει στον δρόμο.
Νομίζω είναι πολύ σημαντικό να δώσουμε βάση στα social media σαν Αριστερά, να παρεμβαίνουμε, να παλεύουμε ενάντια σε προβληματικές απόψεις, σε ρητορικές μίσους, κοκ.
Και σε ατομικό επίπεδο, αλλά και σε συλλογικό. Δηλαδή οι συλλογικότητες του κινήματος και της Αριστεράς να παρέμβουν πιο αποφασιστικά στο διαδύκτυο ενάντια σε αυτές τις ιδέες και προωθώντας τις ιδέες της ισότητας, της αλληλεγγύης, κοκ.
Φυσικά δεν μπορούμε να περιμένουμε τέτοιες διαδικτυακές δράσεις να εξαφανιστούν απλά με την αντίστοιχη δική μας δράση μέσα στα social media. Γιατί καλό το ban, αλλά ο Tate θα βρει άλλη πλατφόρμα να διαφημίζει τον εαυτό του κι ας χάσει ένα ακροατήριο. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι αλγόριθμοί δεν είναι ανεξάρτητοι αλλά τα τσιφλίκια των μεγαλοεπιχειρηματιών όπως του Μασκ, του Ζουκερμπεργκ κοκ, και θα φροντίσουν να προάγονται συγκεκριμένες απόψεις που υπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα. Ας θυμηθούμε τον χαιρετισμό που έκανε ο Μασκ με την εκλογή του Τραμπ…
Η παρέμβαση στα social media και στον κόσμο του διαδυκτύου είναι πλέον απαραίτητη. Αλλά αυτό δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να υποκαταστήσει ή να απορροφά όλο μας το χρόνο σε βάρος της δράσης στον υλικό κόσμο, στον πραγματικό κόσμο, στον δρόμο.
Αυτό που πιέζει και φοβίζεις τις κυβερνήσεις και την άρχουσα τάξη δεν είναι η δράση στο διαδύκτυο. Είναι η δράση στον δρόμο. Οι μαζικές πορείες, οι απεργίες, οι καταλήψεις, κοκ.
Ας θυμηθούμε για παράδειγμα τα Τέμπη. Το διαδύκτυο ήταν το μέσο για να διακινηθούν σημαντικές πληροφορίες και βίντεο και να μάθει όλη η ελληνική κοινωνία για τη συγκάλυψη. Αυτό που έκανε όμως την κυβέρνηση να τρέμει ήταν οι συγκλονιστικές και χωρίς προηγούμενο κινητοποιήσεις στο Σύνταγμα.
Ας θυμηθούμε τον αγώνα για να μπει η Χρυσή Αυγή στη φυλακή. Το διαδύκτυο έπαιξε σημαντικό ρόλο για να διαδωθεί η καμπάνια του Αντιφασιστικού Συντονισμού Αθήνας – Πειραιά «Δεν είναι αθώοι», όπως επίσης έπαιξε ρόλο στο να απαντηθούν πολλά κομμάτια της προπαγάνδας της Χρυσής Αυγής. Χωρίς όμως την παρουσία μας στον δρόμο και ιδιαίτερα την ημέρα της απόφασης, όταν εν μέσω κορονοϊου συγκεντρωθήκαμε 70.000 άτομα έξω από τα δικαστήρια, η Χρυσή Αυγή ενδεχομένως δεν θα είχε καταδικαστεί.
Η παρουσία και η παρέμβαση μας στο διαδίκτυο είναι σημαντική. Για πάρα πολύ κόσμο, ιδιαίτερα τη νέα γενιά είναι ο βασικός ή και μοναδικός τρόπος ενημέρωσης. Χωρίς όμως να οργανωθούμε στον πραγματικό κόσμο, σε κινήματα και συλλογικότητες, δεν πάμε πουθενά. Η οργάνωση μας και η ανάπτυξη μαζικών, πραγματικών κινημάτων, είναι αυτό που φοβούνται οι έχοντες εξουσία και είναι αυτό που μπορεί να αλλάξει πραγματικά τον κόσμο.
