Συνέντευξη με τον δημιουργό κόμικς Θανάση Καραμπάλιο («1800», «Στη σκιά του Ολύμπου», «Το Αιγαίο στις φλόγες»).
Την συνέντευξη πήρε ο σ. Αλέξανδρος Πραντούνας.
- 1800. Έξι βιβλία ο πρώτος κύκλος και κυκλοφορεί ήδη το πρώτο βιβλίο του δεύτερου κύκλου. Μέχρι που θα φτάσει, και καταρχήν, αν ξέρεις από τώρα μέχρι που θα φτάσει, έχεις όλη την ιστορία στο μυαλό σου και απλά την αποτυπώνεις στο χαρτί ή πηγαίνεις λίγο βλέποντας και κάνοντας;
Έχω την ιστορία, σκέψου ότι ο πρώτος κύκλος είναι η ιστορία του πατριάρχη ας πούμε της οικογένειας, του Καραμάνου. Που τελειώνει όπως τελειώνει.
Από εκεί και πέρα έχω την ιστορία των παιδιών του. Μέχρι που τελειώνει η ιστορία των παιδιών του, δηλαδή να υπολογίσεις, σκέψου ότι έχω το σκελετό για τα βιβλία μέχρι το 1833 που έρχεται ο Όθωνας. Δηλαδή έχω βγάλει εφτά βιβλία και έχω σκελετό για ακόμα άλλα τριάντα βιβλία περίπου.
- Ωραία, καταδικασμένοι να τα αγοράσουμε όσοι το παρακολουθούμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε και αλλιώς. Είναι πολύ ευχάριστη καταδίκη. Περιμένω κάθε καινούργιο βιβλίο με πολύ ενδιαφέρον. Και πάντα, σε κάθε καινούργιο βιβλίο να σου πω, ξεκινάω πάλι από την αρχή το διάβασμα.
Αυτό το κάνω κι εγώ σκέψου που το γράφω. Γιατί είναι άλλο πράγμα να έχεις γράψει ένα σενάριο, δηλαδή ότι στο Χ βιβλίο θα γίνει αυτό το πράγμα, αλλά ακόμα και ο τρόπος που μιλάνε οι χαρακτήρες και όλα αυτά, γιατί ο καθένας ψιλοαυτονομείται από ένα σημείο και μετά, πρέπει να το διαβάσεις για να τον ξαναθυμηθείς. Κατάλαβες, δηλαδή, κι εγώ όταν κάθομαι και γράφω ένα βιβλίο πρέπει να το διαβάσω όλο. Κάθομαι τώρα δηλαδή που έγραψα το έβδομο, διάβασα και τα έξι, είχα σημειώσει.
Τώρα που κάνω το όγδοο, κάνω ακριβώς το ίδιο πράγμα.
- Σε έχω ακούσει να λες στη συνέντευξή σου, ότι δεν μπορείς να διηγηθείς – είσαι ανίκανος είχες πει για την ακρίβεια – να διηγηθείς μικρές ιστορίες. Θα έβλεπες τον εαυτό σου να στρέφεται σε πιο μικρή φόρμα ή ακόμα και στη γελοιογραφία, είτε για αισθητικούς λόγους είτε για βιοποριστικούς αν αναγκαζόσουν να το κάνεις;
Όχι, όχι. Η γελοιογραφία ιδίως, πως να στο πω, είναι δύσκολο να σταθείς στην Ελλάδα. Όχι βιοποριστικά, βιοποριστικά στην γελοιογραφία δεν ξέρω, αν δεν είσαι σε εφημερίδα ή σε κάποιο έντυπο δεν νομίζω ότι μπορείς να επιβιώσεις – και εκεί είναι ελάχιστοι αυτοί που το κάνουν, αλλά έχουμε τέτοιο ταλέντο σε αυτό το πράγμα στην χώρα μας.
- Στην συμπύκνωση εννοείς;
Ναι, που εγώ δεν μπορώ να το κάνω – να το κάνω λέγοντας, να προσφέρω κάτι στη συζήτηση, ε; Το να κάτσω πες όπως είναι η φάση τώρα με το Παλαιστινιακό το να βγάλω μια οργή, εντάξει, όλος ο κόσμος το κάνει. Το θέμα είναι ποιος μπορεί να γράψει κάτι ή να σκιτσάρει κάτι και να προσφέρει σε αυτό που λέμε στην κουβέντα.
Αυτό το βλέπω να το κάνει ο Πάνος ο Ζάχαρης πάρα πολύ.
- Ο Τάσος Αναστασίου, ο Μιχάλης ο Κουντούρης, έχουμε μερικούς πολύ δυνατούς.
Έπιασες ακριβώς τώρα την, για μένα, τριάδα – κορυφή. Πρώτα θα βάλω τον Αναστασίου, μετά τον Κουντούρη και μετά τον Πάνο. Αυτούς τους τρεις ρε παιδί μου πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να τους ζηλεύω. Μάλιστα τον Πάνο τον Ζάχαρη που τυχαίνει να είμαστε και φίλοι του έχω πει πολλές φορές «ρε συ, ζηλεύω τον τρόπο που λες κάτι» Δεν μπορώ, μακαρί να μπορούσα να το κάνω.
Δεν το έχω αυτό. Θα ήθελα να το έχω, αλλά όχι.
- Εσύ σπούδασες σχέδιο στα 24 περίπου, σωστά;
Πήγα στα 24 στη σχολή του Βαγγέλη του Ματζίρη στην Θεσσαλονίκη, σχολή κόμικς.
Μετά συνέχισα πάρα πολλά χρόνια να σχεδιάζω μόνος μου ενώ παράλληλα δούλευα σεζόν, τέτοια πράγματα, δεν έκανα κάτι διαφορετικό.
Κάποια στιγμή το 2013 ξεκινάω να γράφω το 1800, να μαζεύω ουσιαστικά πληροφορίες, τέτοια πράγματα κλπ, και σπουδές στο σχέδιο έκανα μέχρι πέρσι. Πέρσι πήγα στην Βακαλό για ένα χρόνο, διαδικτυακά. Έχει ένα τμήμα που διδάσκει ο Νίκος ο Κούτσης και το παρακολούθησα για ένα χρόνο.
- Ποιες είναι οι βασικές σου καλλιτεχνικές επιρροές όσον αφορά το σχέδιο και τη συγγραφή σενάριου;
Το σχέδιο, όσο παράλογο κι αν σου φανεί, οι πιο κλασικές μου επιρροές είναι αμερικάνικο. Και αμερικάνικο mainstream κιόλας. Τελείως. Marvel πχ.
Mεγαλώνοντας από τους αγαπημένους μου σχεδιαστές ήταν ο Todd McFarlane που έχει κάνει το Amazing Spiderman, το Spawn κλπ. Και ακόμα και τώρα διαβάζω. Δεν λέω ότι διαβάζω φανατικά, αλλά ξέρω τι συμβαίνει στο σύμπαν της Marvel αυτή τη στιγμή. Μεγάλωσα με αυτά και μου αρέσουν. Δεν θα τα πάρω στα σοβαρά, αλλά έχουν γραφτεί και εκεί μέσα πραγματικά διαμάντια.
- Στο σενάριο;
Στο σενάριο θα σου έλεγα πιο πολύ από βιβλία, όχι από κόμικς. Δηλαδή, επειδή διαβάζω αρκετά, διαβάζω πολύ λογοτεχνία. Τώρα, τα τελευταία δύο-τρία χρόνια έχω σταματήσει, λόγω του ότι ήδη διαβάζω καμιά δεκαπενταριά βιβλία το χρόνο για το πανεπιστήμιο.
Δεν έχω χρόνο να διαβάσω κι άλλο. Μαζί με δουλειά, παιδιά… Και όλα αυτά δεν… Με παίρνει. Μ’ άρεσε πάρα πολύ ο Pressfield.
Είναι μεγάλο κρίμα το ότι τον Pressfield τον έχουν οικειοποιηθεί οι φασίστες σε αυτή τη χώρα όπως οτιδήποτε έχει να κάνει με Ιστορία και με τέτοια πράγματα. Μ’ αρέσουν πάρα πολύ και Έλληνες συγγραφείς, ο Ισίδωρος ο Ζουργός πχ είναι φοβερός.
- Λοιπόν, παλιότερα οι αναγνώστες των κόμικς και οι δημιουργοί των κόμικς έπρεπε να εξηγήσουν στους περισσότερους φίλους, τους γνωστούς τους, ότι τα κόμικς δεν είναι μόνο για παιδιά. Πόσο έχει αλλάξει αυτό κατά τη γνώμη σου τα τελευταία χρόνια;
Όχι απαραίτητα πολύ.
Δηλαδή, έχει η ελληνική σκηνή, έχει η Ελλάδα, αλλάξει σε σχέση με το πώς ήταν όταν ήμασταν μικροί. Αλλά ακόμα και τώρα δεν έχουν αλλάξει τόσο πολύ τα πράγματα.
Δηλαδή, σκέψου ότι εγώ παλεύω να εξηγήσω στον περίγυρό μου τι δουλειά κάνω. Δεν μπορεί κάποιος να καταλάβει. Είναι στη φάση ότι «α, θέλω να μου δώσεις τα βιβλία σου να τα δώσεις στο παιδί μου» και το παιδί είναι 5 χρονών ρε παιδί μου.
Και όταν εξηγείς ότι αυτό είναι μάλλον για σένα σου λένε «Και τι; θα διαβάσω εγώ κόμικς;».
Και δεν μιλάω μόνο για μένα, πάρε και τα χιουμοριστικά κόμικς, πχ τα Κουραφέλκυθρα του Αντώνη του Βαβαγιάννη.
- Δεν μπορεί να το πιάσει ένα παιδί.
Δεν είναι για παιδί.
- Και αν θες τη γνώμη μου, ούτε η Μαφάλντα είναι για παιδιά. Ή τέλος πάντων έχει δύο επίπεδα.
Η Μαφάλντα έχει από δύο ως δέκα επίπεδα – όπως και το Αστέριξ. Πάρε ένα Αστέριξ και διάβασέ το τώρα που είσαι 40κάτι. Και προσπάθησε να θυμηθείς τι αισθήματα σου δημιουργούσε όταν ήσουνα παιδί. Εγώ το κάνω αυτό, κάθε δεκαετία της ζωής μου διαβάζω το Αστέριξ μια φορά. Όλο.
Και παθαίνω πλάκα με το πόσο διαφορετικά πράγματα βλέπω.
- Και το καταπληκτικό είναι πως δεν είναι ότι όταν ήσουν μικρός έλεγες «μα, τι λέει εδώ;» – στο περνούσε με έναν τρόπο φυσιολογικό.
Όχι, όχι, καταλάβαινες. Κάθε εποχή και κάθε ηλικία σε κάνει να διασκεδάσεις για αυτό που είναι η εποχή σου και η ηλικία σου. Το Αστέριξ για μένα είναι από τα κορυφαία κόμικς που υπάρχουν.
- Είναι καταπληκτικό. Αν και ίσως δεν είμαστε αντικειμενικοί. Γιατί άμα κάτι σου θυμίζει τα παιδικά σου χρόνια δεν ξέρω πόσο αντικειμενικός είσαι.
Όχι, όχι, πώς δεν είσαι.
- Ο Τεντέν δεν ήταν τόσο καλός πχ. Αντιδραστικός πολιτικά εν πάση περιπτώσει.
Στην ουσία ο Τεν Τεν ήταν η αποικιοκρατία σε κόμικς. Όλοι οι κακοί ήταν Έλληνες, Αφρικανοί, Κινέζοι κοκ. και σκάει το λευκό τσογλάνι από το Βέλγιο και τους καταδίδει στις αρχές.
- Η δουλειά σου, κατά την γνώμη μου τουλάχιστον, είναι με έναν έμμεσο, ειδικά στο 1800, αλλά αρκετά καθαρό νομίζω τρόπο, μια διαρκής πολιτική δήλωση. Αυτό είναι καθαρά θέμα αισθητικής ή το θεωρείς υποχρέωση του καλλιτέχνη;
Γενικά η καλλιτεχνική δημιουργία είναι από μόνη της πολιτική. Δηλαδή, όποιος θεωρεί ότι κάνει «τέχνη για την τέχνη», δεν ισχύει.
Ακόμα και αυτό το «κάνω τέχνη για την τέχνη», απευθύνεται σε συγκεκριμένο κόσμο, με συγκεκριμένη στάση. Δηλαδή τώρα, αν είσαι καλλιτέχνης σε αυτή την περίοδο και δεν πάρεις καμία θέση για το Παλαιστινιακό…
- Αμέτοχος σημαίνει στηρίζω το κυρίαρχο.
Ακριβώς. Δεν υπάρχει αυτό, δηλαδή, το… «αχ, δεν ήξερα». Ήξερες, μια χαρά ήξερες και επέλεξες να μην μιλήσεις. Είναι κι αυτό μια στάση.
Δεν είναι η σωστή; Ναι, ok, αλλά είναι. Μπορείς να την διαλέξεις και να πεις ότι «εγώ κάνω αυτό».
Ναι, η δουλειά μου είναι καθαρά πολιτική.
Θεωρώ ότι για να είσαι διεθνιστής πρώτα απ’ όλα πρέπει να καταφέρεις στον τόπο σου να ξέρεις τι έγινε. Η ιστορία ας πούμε του ‘21, του ’40, είναι η ιστορία του λαού μας, αλλά δεν είναι μόνο του λαού μας. Είναι και η ιστορία της τάξης μας.
Δεν γίνεται, ρε παιδί μου, να μιλάς για οτιδήποτε χωρίς να έχεις γνώση ή ακόμα το μεγαλύτερο κρίμα είναι να αφήνεις όλη αυτή την Ιστορία έρμαιο στους φασίστες.
Δηλαδή να μου βγαίνει εμένα ο κάθε ανιστόρητος να λέει τα δικά του και να πρέπει να το ανεχτώ. Ε, όχι.
- Μια ματιά στις πηγές που παραθέτεις στο 1800 αρκεί για να καταλάβει κανείς πως πίσω από αυτό το βαλκανικό western υπάρχει πολλή δουλειά και ιστορική ακρίβεια. Θα θυσίαζες αυτή την ακρίβεια για χάρη μιας απολαυστικής σεναριακής ανατροπής ή ακόμα καλύτερα, το έχεις κάνει ποτέ;
Όχι, όχι, για κανέναν λόγο.
Δηλαδή, είναι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το συγκεκριμένο. Εμένα η ιστορία μου αρέσει πάρα πολύ. Αυτό που μου άρεσε πάρα πολύ σαν πείραμα πάντα είναι να σκέφτομαι τον εαυτό μου πώς θα αντιδρούσα εκείνη την εποχή ή πως θα αντιδρούσε ένας απλός άνθρωπος ή ένας οποιοσδήποτε.
Όχι, δεν θα θυσίαζα με τίποτα. Γιατί θα έχανα το ενδιαφέρον.
Μπορεί να μην εστίαζα τόσο πολύ σε κάποια πράγματα αν δεν με ενδιέφεραν.
Οι γκέτες που έχουν πχ, τα πλεκτά από κάτω, εκεί πάλι για αισθητικούς λόγους τα έβαλα. Αυτά είναι μεταγενέστερα. Όλα είναι στην εποχή του Όθωνα.
Αυτά που κράτησα όμως ακόμα και τότε, δηλαδή ψάξε όλο το 1800, δεν θα δεις ούτε έναν Έλληνα – Χριστιανό που να φοράει πράσινα ρούχα γιατί το απαγόρευαν οι μουσουλμάνοι.
Αν εξαιρέσεις τον Καραμάνο δεν θα δεις πάλι σχεδόν κανέναν Έλληνα που να έχει γένια. Γιατί πάλι το απαγόρευαν οι μουσουλμάνοι. Δεν θα δεις κάποιον με κόκκινα τσαρούχια γιατί πάλι απαγορευόταν.
- Τα τελευταία χρόνια μια σειρά graphic novels του εξωτερικού έχουν βρει τη θέση τους στη μικρή ή και στην μεγάλη οθόνη. Πιο πρόσφατο παράδειγμα, το θρυλικό Eternauta του Oesterheld του Αργεντίνου που έγινε σειρά στο Netflix. Αν υποθέσουμε ότι ήταν ρεαλιστικό αυτό στην Ελλάδα, τι θα έλεγες για μια τέτοια προοπτική για την δικιά σου δουλειά; Θα σε ενδιέφερε;
Εννοείται. Έχουν γίνει προτάσεις, απλά όλες κολλάνε στα χρήματα. Μην νομίζεις ότι δεν έχουν γίνει.
Πχ. έχει ένα λιοντάρι μέσα το βιβλίο. Το cgi για το λιοντάρι μόνο κοστίζει περίπου 300-400.000 ευρώ.
Φυσικά και θα ήθελα με αυτόν τον τρόπο να φτάσουν τα βιβλία μου σε ακόμη περισσότερο κόσμο.
Δεν νομίζω ότι υπάρχει άνθρωπος που ασχολείται με αυτό που δεν θα ήθελε να γίνει. Ξεκάθαρα πράγματα.
- Πριν μερικούς μήνες, ο Art Spiegelman, εβραϊκής καταγωγής και δημιουργός του Maus, του διάσημου graphic novel για το Ολοκαύτωμα, δημοσίευσε ένα τρισέλιδο κόμικ για την Γάζα που καταδίκαζε τις βαρβαρότητες του ισραηλινού στρατού μαζί με τον Joe Sacco, δημιουργό του Palestine. Πόσο εύκολο είναι κατά τη γνώμη σου για ένα καλλιτέχνη να παίρνει θέση ενάντια στον «εθνικό κορμό» ειδικά όταν αποτελεί ανήκει σε ένα έθνος που βρίσκεται σε πόλεμο;
Κοίταξε, αν ζούμε στην Ελλάδα, ό,τι και να πούμε, εύκολο είναι. Εντάξει, οικονομικά δεν είναι απαραίτητα εύκολο πάντα.
Δηλαδή, αν εγώ τώρα αυτή τη στιγμή έλειπαν οι πρόλογοι από τα βιβλία μου και τους έδινα πέντε τάσεις πιο εθνικιστικές και τα πήγαινα στον Άδωνι και του έλεγα «πούλησέ το» θα είχα πουλήσει 100-200 χιλιάδες αντίτυπα και θα ήμουν κάθε βράδυ στα κανάλια.
Δεν με ενδιαφέρει αυτό. Αλλά δεν τίθεται σε κίνδυνο η σωματική μου ακεραιότητα. Ο Oesterheld που έγραψε το Eternauta, το πλήρωσε με την ζωή του τόσο ο ίδιος όσο και οι κόρες και οι γαμπροί του – «εξαφανίστηκαν» οικογενειακώς.
Δηλαδή, εξαρτάται σε ποιο κράτος είσαι και τι συμβαίνει σε αυτό το κράτος. Δηλαδή, είναι εύκολο για μένα να κάνω αυτές τις δηλώσεις, όχι μόνο εγώ, όλοι μας. Θα σου στοιχίσει οικονομικά σε κάποια πράγματα, αλλά είναι οικονομικά μόνο. Δεν είναι το ίδιο.
- Θανάση σε ευχαριστούμε πολύ για την συνέντευξη αυτή.
Εγώ ευχαριστώ, να είσαι καλά.
