Αποσπάσματα του άρθρου της Δήμητρας Σπανουδάκη – Θεσσαλονίκη*
Τους τελευταίους μήνες, στη Θεσσαλονίκη, όπως και σε πολλές άλλες περιοχές της χώρας, η κυβέρνηση προχωράει σε μια σειρά από βήματα για την δημιουργία εγκαταστάσεων «επεξεργασίας απορριμμάτων». Φυσικά, τελικός στόχος είναι η «επεξεργασία» αυτή να οδηγεί στην καύση τους (για την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος) με ότι αυτό συνεπάγεται για την υγεία των κατοίκων και το περιβάλλον.
Ήδη από τον προηγούμενο Απρίλη εγκρίθηκαν από το υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) οι περιβαλλοντικοί όροι για την κατασκευή εργοστασίου καύσης (ή «θερμικής επεξεργασίας» όπως το ονομάζουν) στην περιοχή του Αγίου Αντωνίου του Δήμου Βασιλικών στα ανατολικά του Νομού.
Το επόμενο βήμα είναι η κατασκευή ενός δεύτερου εργοστασίου, στην περιοχή του ΧΥΤΑ Μαυροράχης, στο Δήμου Λαγκαδά, στα δυτικά του Νομού Θεσσαλονίκης. Η Ειδική Υπηρεσία Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ έχει δώσει θετική γνωμοδότηση στην προμελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων του έργου.
Τι ακριβώς θα φτιάξουν στο Λαγκαδα;
Η γνωμοδότηση του ΥΠΕΚΑ σε σχέση με τους προκαταρκτικούς περιβαλλοντικούς όρους για τη «Μονάδα επεξεργασίας αστικών στερεών αποβλήτων ΒΔ ενότητας νομού Θεσσαλονίκης» είναι ένα κείμενο συνοπτικό, που λέει πολύ λίγα πράγματα, αλλά αφήνει πάρα πολλά να εννοηθούν. Σε συνδυασμό μάλιστα με την πιο αναλυτική έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων της μονάδας στα Βασιλικά, καταλαβαίνουμε τι ακριβώς ετοιμάζουν. Το εργοστάσιο λοιπόν θα περιλαμβάνει:
«Α) Μονάδα επεξεργασίας των οικιακού τύπου αποβλήτων ή/και των προσομοιαζόντων με αυτά, και
Β) Χ.Υ.Τ.Υ ( Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων της επεξεργασίας)
Γ) Μονάδα Ενεργειακής αξιοποίησης τυχόν παραγόμενων δευτερογενών καυσίμων ή βιοαερίου (ανάλογα με το σενάριο που θα επιλεγεί) αποκλειόμενης της μαζικής αποτέφρωσης ανεπεξέργαστων σύμμεικτων απορριμμάτων».
Το ΥΠΕΚΑ διευκρινίζει ότι το μόνο που αποκλείεται να συμβαίνει στη μονάδα είναι η μαζική καύση σύμμεικτων ανεπεξέργαστων απορριμμάτων, αλλά θα μπορούν να αξιοποιούνται τα τυχόν (!) δευτερογενή καύσιμα ή βιοαέριο.
Δευτερογενή καύσιμα είναι τα «επεξεργασμένα» απορρίμματα, τα οποία στην ουσία ελάχιστα διαφέρουν από τα ανεπεξέργαστα και μπορούν να «αξιοποιηθούν» ως υλικό για την παραγωγή ενέργειας.
Επεξεργασία και καύση
Η επεξεργασία αυτή θα γίνεται στην «Μονάδα επεξεργασίας των οικιακού τύπου αποβλήτων ή/και των προσομοιαζόντων με αυτά». Στην πράξη σημαίνει ότι θα αφαιρούνται από τα απορρίμματα στοιχειωδώς τα μέταλλα και το γυαλί. Στην συνέχεια η μάζα των σκουπιδιών θα αφυδατώνεται και θα ομογενοποιείται. Το προϊόν αυτό, που ονομάζεται SRF ή RDF (ανάλογα με την μέθοδο αφυδάτωσης που χρησιμοποιείται) πηγαίνει για ενεργειακή αξιοποίηση ή πιο απλά για καύση.
Όσον αφορά στα «προσομοιάζοντα» με τα «οικιακού τύπου απόβλητα», το κείμενο της έγκρισης περιβαλλοντικών όρων, δε μας λέει ποια είναι. Φυσικά δε χρειάζεται να το πει, αφού το ΥΠΕΚΑ έχει ήδη ξεκαθαρίσει ποια είναι αυτά τα απόβλητα στην έγκριση που έδωσε για την κατασκευή του εργοστασίου καύσης στα Βασιλικά: δημοτικά απόβλητα, απόβλητα από εμπορικές δραστηριότητες, βιομηχανίες και ιδρύματα, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται μπαταρίες και συσσωρευτές, φάρμακα, απόβλητα κήπων και πάρκων, απόβλητα από τον καθαρισμό λυμάτων και άλλα.
Επομένως, στην πραγματικότητα μπορεί να μην έχουμε «μαζική αποτέφρωση» «ανεπεξέργαστων», «σύμμεικτων» απορριμμάτων, αλλά θα έχουμε μαζική αποτέφρωση ελαφρώς επεξεργασμένων, οικιακών απορριμμάτων, όχι απλά σύμμεικτων, αλλά ανακατεμένων (κανονικά και με το νόμο) με βιομηχανικά απόβλητα!
Τι σημαίνει για την υγεία μας;
Στην συνέχεια το κείμενο της γνωμοδότησης αναφέρεται στην «Μονάδα Ενεργειακής Αξιοποίησης» ή πιο απλά στην μονάδα όπου θα γίνεται η καύση των απορριμμάτων. Μετά δηλαδή την «επεξεργασία» τα απορρίμματα (ή πιο κομψά, SRF ή RDF) θα πηγαίνουν στις εστίες καύσης του εργοστασίου, όπου εκτός από ηλεκτρική ενέργεια, θα παράγουν μεγάλες ποσότητες τοξικής τέφρας και επικίνδυνων αέριων ρύπων, όπως διοξίνες, φουράνια, αιωρούμενα μικροσωματίδια (που ανάμεσα στα άλλα περιέχουν βαρέα μέταλλα) κ.ά. Όλα τα παραπάνω προκαλούν πολλές μορφές καρκίνου και μια σειρά από ασθένειες του νευρικού, του αναπνευστικού, του καρδιαγγειακού συστήματος κ.α.
Κι’ όμως το ΥΠΕΚΑ τολμά να αναφέρει στην γνωμοδότησή του το εξής: «Πρόκειται για έργο σημαντικό που αφορά στο συνολικό σύστημα διαχείρισης των στερεών αποβλήτων της περιοχής και που συμβάλει θετικά στη δημόσια υγεία και εμμέσως συνεισφέρει θετικά στην εθνική οικονομία».
«Θετική συνεισφορά»: Για ποιον;
Όσο αφορά στη θετική συνεισφορά της μονάδας στην εθνική οικονομία, μάλλον το ΥΠΕΚΑ αναφέρεται στη συνεισφορά προς τον επενδυτή που θα την κατασκευάσει και στη συνέχεια θα πουλάει πανάκριβα το ηλεκτρικό ρεύμα, ειδικά αν καταφέρει να βαφτίσει τις τοξικές σκουπιδόμπαλες “βιομάζα” (που επιδοτείται σαν Ανανεώσιμη Πηγή Ενέργειας!). Πράγματι, αυτή η «συνεισφορά» αναμένεται να είναι μεγάλη.
Εκτός πραγματικότητας!
Η γνωμοδότηση είναι τουλάχιστον εξοργιστική, ιδιαίτερα στα σημεία που αναφέρεται στις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Η κατασκευή και η σωστή λειτουργία των εγκαταστάσεων του προτεινόμενου έργου από την κατ’ αρχήν αξιολόγησή του, δεν αναμένεται να επιφέρει επιπτώσεις τέτοιες που να προκαλούν οχλήσεις στο περιβάλλον, στις χρήσεις γης, στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες και στα γειτονικά οικοσυστήματα».
Ή αφελείς είναι, ή ψεύτες! Ποια εταιρία θα προμηθευτεί τα τελευταίας, πανάκριβης τεχνολογίας, συστήματα αντιρρύπανσης για να προστατέψει το περιβάλλον; Ακόμη κι αν το έκανε όμως, το πρόβλημα δε θα λυνότανε. Κι αυτό γιατί η τοξική τέφρα, και κυρίως το ιπτάμενο τμήμα της, αποτελείται από σωματίδια τόσο μικρά που είναι αδύνατο να συγκρατηθούν από τα συστήματα αντιρρύπανσης των εργοστασίων.
Όσο για το στέρεο τμήμα της, που παράγεται σε τεράστιες ποσότητες κατά την καύση, θα πρέπει κι αυτό κάπου να πάει. Επομένως, είτε θεωρηθεί υπόλειμμα και θαφτεί σε ΧΥΤΥ (Χώρο Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων), όπως σχεδιάζεται στη μονάδα των Βασιλικών, είτε θεωρηθεί επικίνδυνο απόβλητο και θαφτεί σε ΧΥΤΕΑ (Χώρο Υγειονομικής Ταφής Επικινδύνων Αποβλήτων) θα φτάσει αργά ή γρήγορα στο έδαφος και τα υπόγεια ύδατα μιας τεράστιας περιοχής γύρω από την εγκατάσταση.
Η τοποθεσία στην οποία πρόκειται να φτιαχτεί το εργοστάσιο καύσης της Μαυροράχης, βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από προστατευόμενη περιοχή (NATURA 2000) και μέσα στα όρια του «Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων και Λιμνών Κορώνειας- Βόλβης και Μακεδονικών Τεμπών».
Το ΥΠΕΚΑ ωστόσο, μας καθησυχάζει, λέγοντας ότι η περιοχή βρίσκεται ένα ολόκληρο χιλιόμετρο έξω από τα όρια της περιοχής δικτύου NATURA 2000!
Μάλλον το ΥΠΕΚΑ πιστεύει ότι οι αέριοι ρύποι και η τοξική τέφρα θα διστάσουν για κάποιο λόγο να εισέλθουν στην προστατευόμενη περιοχή και θα σταματήσουν τη διαδρομή τους έξω ακριβώς από τα όριά της!
Και τώρα τι γίνεται;
Οι κάτοικοι των περιοχών όπου σχεδιάζεται να κατασκευαστούν εργοστάσια καύσης απορριμμάτων έχουν ήδη αρχίσει να κινητοποιούνται, φτιάχνοντας τοπικές επιτροπές για να οργανώσουν την αντίστασή τους. Το πρόβλημα με τη διαχείριση των απορριμμάτων δεν είναι πρόβλημα μιας χούφτας περιοχών, αλλά συνολικό πρόβλημα της χώρας.
Γι’ αυτό και ο συντονισμός πρέπει να είναι πανελλαδικός και η απάντηση που θα δοθεί να είναι κοινή. Σε κάθε περιοχή όπου σχεδιάζεται να δημιουργηθεί εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων να δημιουργηθούν τοπικές επιτροπές κατοίκων, οι οποίες να συντονίσουν τον αγώνα ενάντια στα σχέδια που υποβαθμίζουν το περιβάλλον και την υγεία μας.
Όλα αυτά μπορούν να γίνουν μόνο στη βάση μιας εναλλακτικής πρότασης ασφαλούς διαχείρισης των απορριμμάτων. Μιας πρόταση που μπορεί να εφαρμοστεί σε μικρή κλίμακα, σε επίπεδο δήμων, ή ομάδων δήμων (μέχρι και 200.000 κατοίκους) ώστε να είναι δυνατός ο πλήρης διαχωρισμός των απορριμμάτων (ανακυκλώσιμα, οργανικά και αδρανή υλικά), σε εγκαταστάσεις που δε θα προκαλούν επιβάρυνση, ούτε στο περιβάλλον, ούτε στην υγεία των κατοίκων. Επιπλέον μπορούν να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας σε τοπικό επίπεδο, να ρίξουν κατακόρυφα τα δημοτικά τέλη (δεδομένου ότι οι μικρής κλίμακας εγκαταστάσεις έχουν πολύ χαμηλό κόστος) και να προσφέρουν σημαντικά έσοδα στους δήμους, τα οποία κάτω από συνθήκες εργατικού και κοινωνικού ελέγχου των συγκεκριμένων μονάδων μπορούν να αξιοποιηθούν προς όφελος της τοπικής κοινωνίας.
* Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.xekinima.org
