Τα κοιτάσματα ορυκτών καυσίμων, είτε πρόκειται για πετρέλαιο, φυσικό αέριο ή άλλα καύσιμα, είτε πρόκειται για υποθαλάσσια ή υπόγεια κοιτάσματα, είναι το όνειρο των πολυεθνικών εταιρειών ενέργειας. Ακόμη και τα μεγάλα κοιτάσματα όμως, κάποια στιγμή εξαντλούνται, ή μειώνονται σημαντικά. Τι γίνεται λοιπόν όταν μια εγκατάσταση εξόρυξης παύει να είναι αποδοτική;
Η απάντηση βρίσκεται στα εκατομμύρια εγκαταλελειμμένα πηγάδια εξορύξεων σε ολόκληρο τον κόσμο, τα οποία παρότι είναι ανενεργά συνεχίζουν να απελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα ή στον πυθμένα της θάλασσας επικίνδυνους, τοξικούς ρύπους.
Μερικά από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα προέρχονται από τις ΗΠΑ.
Χωράφια που ποτίζονται με πετρέλαιο
Κάποια από τα αμέτρητα πηγάδια ορυκτών καυσίμων και κυρίως πετρελαίου στο έδαφος των ΗΠΑ, είναι ανενεργά και εγκαταλελειμμένα εδώ και δεκαετίες. Πολλά από αυτά, όχι μόνο ρυπαίνουν το έδαφος με πετρέλαιο, αλλά απελευθερώνουν και μεγάλες ποσότητες αέριων ρύπων και κυρίως μεθανίου και διοξειδίου του άνθρακα.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της ιστοσελίδας Vice news του περασμένου Δεκέμβρη, οι εταιρείες που εκμεταλλεύονταν αυτές τις εγκαταστάσεις, συχνά επικαλούνται χρεοκοπία και εξαφανίζονται, έχοντας φροντίσει να δηλώσουν ανύπαρκτες διευθύνσεις επικοινωνίας.
Συνολικά υπολογίζεται ότι τα εγκαταλελειμμένα πηγάδια στις ΗΠΑ είναι κοντά στα 3 εκατομμύρια, ενώ μόνο στο Τέξας ο αριθμός τους ξεπερνά τις 750.000!
Όσο για τους ελεγκτικούς μηχανισμούς που υποτίθεται ότι θα τις υποχρέωναν να πληρώσουν για την αποκατάσταση των περιοχών που εκμεταλλεύτηκαν για δεκαετίες… απλά δεν το κάνουν.
Θεωρητικά, οι εταιρείες οφείλουν να πληρώνουν μια «εγγύηση» για το σφράγισμα των πηγαδιών στην περίπτωση που θα χρεοκοπήσουν, αλλά στην πραγματικότητα δεν συγκεντρώνεται πάνω από το 1% των ποσών που απαιτούνται για την περιβαλλοντική αποκατάσταση των περιοχών. Έτσι, όταν αυτά βρίσκονται κοντά σε αγροτικές περιοχές, συχνά το έδαφος που προορίζεται για καλλιέργειες, δεν είναι ποτισμένο μόνο με νερό, αλλά και με πετρέλαιο κάνοντας, προφανώς, το έδαφος ακατάλληλο για την παραγωγή τροφίμων.
Πανάκριβη και χρονοβόρα η αποκατάσταση
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Reuters του περασμένου Ιούνη, το 2017 η διοίκηση ενός σχολείου στο Μπέβερλι Χιλς της Καλιφόρνια αναγκάστηκε να ξοδέψει 11 εκατομμύρια δολάρια για να αποκαταστήσει περιβαλλοντικά την έκταση στην οποία βρισκόταν το σχολείο, όπου εκτός των άλλων «φιλοξενούνταν» 19 εγκαταλελειμμένα πηγάδια εξορύξεων. Άλλα 11 εκατομμύρια παραχώρησαν για το σφράγισμα των πηγαδιών οι τοπικές αρχές, αφού η εταιρεία που εγκατέλειψε τις εγκαταστάσεις είχε χρεοκοπήσει (…) και οι πιστωτές της… είχαν προτεραιότητα στις αποζημιώσεις.
Στην Πενσιλβάνια οι τοπικές αρχές υπολογίζουν ότι με τους σημερινούς ρυθμούς χρηματοδότησης της διαδικασίας σφραγίσματος των 200.000 ανενεργών πηγαδιών στην Πολιτεία, θα χρειαστούν μερικές χιλιάδες χρόνια για να ολοκληρωθεί η διαδικασία…
Τα πιο πάνω βέβαια είναι μερικά μόνο παραδείγματα!
Στον κόλπο του Μεξικού
Ο κόλπος του Μεξικού είναι γνωστός για ένα από τα πιο σοβαρά περιβαλλοντικά ατυχήματα που έχουν συμβεί στον κόσμο. Το 2010, η πλατφόρμα άντλησης της BP, «Deepwater Horizon» εξερράγη, σκοτώνοντας έντεκα εργαζόμενους και προκαλώντας τη μεγαλύτερη πετρελαιοκηλίδα στην ιστορία.
Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό, είναι ότι ο πυθμένας του κόλπου του Μεξικού είναι γεμάτος με εγκαταστάσεις εξόρυξης, πολλές από τις οποίες είναι εγκαταλελειμμένες.
Σε πρόσφατο άρθρο της, η ιστοσελίδα Enviromental Health News παραθέτει κάποια από τα επίσημα στοιχεία αμερικανικών υπηρεσιών ενέργειας που σχετίζονται με υποθαλάσσιες εξορύξεις. Σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία, στις ΗΠΑ υπάρχουν συνολικά 55.315 υποθαλάσσια πηγάδια εξορύξεων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το 97% αυτών των πηγαδιών βρίσκονται στον πυθμένα του κόλπου του Μεξικού, ενώ πάνω από τα μισά, για την ακρίβεια τα 28.232, είναι μόνιμα ή προσωρινά εγκαταλελειμμένα.
Το γεγονός ότι τα πηγάδια αυτά θεωρούνται «ανενεργά» ως προς την παραγωγή, δηλαδή δεν βρίσκονται σε λειτουργία και δεν δίνουν πλέον καύσιμα στις εταιρείες που τα εγκατέστησαν, δεν σημαίνει ότι το κοίτασμα στο οποίο αντιστοιχούν έχει εξαντληθεί πλήρως. Έτσι, τα παρατημένα πηγάδια συνεχίζουν να απελευθερώνουν στο θαλάσσιο περιβάλλον επικίνδυνους ρύπους.
Αυτό που εκλύεται στη θάλασσα σε μεγαλύτερο ποσοστό είναι το μεθάνιο, από το οποίο αποτελείται κατά βάση το φυσικό αέριο, αλλά διαρρέουν επίσης επικίνδυνες ουσίες όπως το βενζόλιο, οξείδια του αζώτου, κ.α. Όταν το φυσικό αέριο διαρρέει στο νερό, δηλητηριάζει τη θαλάσσια ζωή, ενώ το μεθάνιο που αποτελεί βασικό συστατικό του, εκτοπίζει το οξυγόνο και κάνει το θαλάσσιο περιβάλλον ασφυκτικό για την πανίδα που φιλοξενεί.
Μεγάλα κέρδη για τις εταιρείες, ανυπολόγιστο κόστος για τον πλανήτη
Παρά τα καταστροφικά ατυχήματα και την περιβαλλοντική επιβάρυνση, παρά το γεγονός ότι οι επιπτώσεις των εξορύξεων και της χρήσης ορυκτών καυσίμων είναι γνωστές εδώ και δεκαετίες, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο παραμένουν η βασική προτεραιότητα της παγκόσμιας βιομηχανίας ενέργειας. Για χάρη των ορυκτών καυσίμων έχουν γίνει κάποια από τα μεγαλύτερα εγκλήματα στην πρόσφατη ανθρώπινη ιστορία, όχι μόνο ενάντια στο περιβάλλον, αλλά και ενάντια στις κοινωνίες που αντιστάθηκαν: από την εξόντωση ακτιβιστών της φυλής των Ογκόνι στη Νιγηρία από τη Shell τη δεκαετία του ’90, μέχρι την πιο πρόσφατη εκδίωξη των φτωχών χωρικών από τα παράλια της βόρειας Μοζαμβίκης για χάρη της εξόρυξης φυσικού αερίου από την Exxonmobil, την Total και άλλες εταιρείες.
Η Μέση Ανατολή, η οποία είναι εξαιρετικά πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου, είναι συνώνυμη της αντίφασης ανάμεσα στην ακραία φτώχεια των λαϊκών στρωμάτων και τη χλιδή των σεΐχηδων, βασιλιάδων και δικτατόρων. Την ίδια στιγμή, αποτελεί πεδίο ατελείωτων πολεμικών συγκρούσεων, στρατιωτικών επεμβάσεων και εμφύλιων πολέμων, γύρω από την εκμετάλλευση των ορυκτών καυσίμων.
Τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες, η περιοχή της ανατολικής Μεσογείου έχει μετατραπεί σε πεδίο εντάσεων ανάμεσα στις άρχουσες τάξεις της Ελλάδας, της Τουρκίας και της Κύπρου γύρω από την έρευνα και την εξόρυξη πετρελαίου και φυσικού αερίου. Τον «πλούτο» αυτό για άλλη μια φορά θα εκμεταλλευτούν οι μεγάλες πολυεθνικές, ενώ στους λαούς της περιοχής θα μείνει η περιβαλλοντική καταστροφή και ο κίνδυνος του εθνικισμού που μπορεί να προκαλέσει και πολεμικές συγκρούσεις.
Τα σοβαρά ατυχήματα γύρω από εγκαταστάσεις εξορύξεων, κυρίως τις υποθαλάσσιες, δεν είναι σπάνιο φαινόμενο. Ακόμη όμως και χωρίς αυτά, η ιστορία των «ορφανών» πηγαδιών είναι μια ακόμη υπενθύμιση πως το μόνο που έχουν να προσφέρουν τα ορυκτά καύσιμα στις ανθρώπινες κοινωνίες και τον πλανήτη, είναι η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και της ποιότητας ζωής των ανθρώπων.
Μόνη απάντηση στην εξορυκτική παράκρουση είναι το μαζικό πέρασμα της ανθρώπινης κοινωνίας στην ήπια χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με ουσιαστική μελέτη γύρω από τις περιβαλλοντικές ιδιαιτερότητες και τις πραγματικές ενεργειακές ανάγκες της κάθε περιοχής.
Βασική προϋπόθεση για να συμβεί αυτό, είναι να περάσει η παραγωγή ενέργειας στην ιδιοκτησία και τη διαχείριση των εργαζομένων και της κοινωνίας, μακριά από τη λογική του κέρδους. Μακριά επίσης και από την υποτιθέμενη «πράσινη ανάπτυξη», που στην Ελλάδα, για παράδειγμα, μεταφράζεται σε «ανεμογεννήτριες σε κάθε βουνοκορφή».
Αυτά πρέπει να είναι συνδυασμένα με μαζικές δημόσιες επενδύσεις στην επιστημονική έρευνα και την περιβαλλοντική αποκατάσταση των περιοχών που έχουν υποστεί τις επιπτώσεις των καταστροφικών εξορύξεων. Απαιτείται μια πολιτική που να στοχεύει στην προστασία των οικοσυστημάτων καθώς και των δικαιωμάτων των τοπικών κοινωνιών και των εργαζομένων στον τομέα της ενέργειας. Αυτό είναι κάτι που ο ιδιωτικός τομέας και οι πολυεθνικές της ενέργειας δεν θα το κάνουν ποτέ – η ενέργεια πρέπει να περάσει στον έλεγχο, τη διαχείριση και την ιδιοκτησία της κοινωνίας και των εργαζομένων.
Κοινή ανακοίνωση 64 περιβαλλοντικών οργανώσεων από Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρο για υδρογονάνθρακες
