Ένα από τα βασικά θέματα συζήτησης στις παρέες των φοιτητών το τελευταίο διάστημα, είναι το θέμα των ενοικίων και συνολικά το πρόβλημα της φοιτητικής στέγης. Το ζήτημα της φοιτητικής κατοικίας είναι βέβαια μία πτυχή του στεγαστικού προβλήματος που υπάρχει γενικότερα και δυσκολεύει την ζωή των εργαζόμενων που δεν έχουν δικό τους σπίτι και νοικιάζουν. Είναι ένα ακόμη εμπόδιο που έρχεται να προστεθεί στα προβλήματα της περιόδου, με τον πληθωρισμό και την ακρίβεια. Η ζωή και τα δικαιώματα των χαμηλότερων στρωμάτων να συμπιέζονται από όλες τις πλευρές. Η πρόσβαση στη στέγαση όμως, είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για μια αξιοπρεπή ζωή.
Για τους φοιτητές, η αναζήτηση σπιτιού αποτελούσε πρόβλημα ήδη από τα πρώτα χρόνια της κρίσης. Σπίτια μικρά, «τρύπες», σε κακή κατάσταση και όσο πιο κοντά πηγαίνεις σε πανεπιστήμια τόσο πιο τσιμπημένα ενοίκια, ενώ ο αριθμός των δωματίων στις φοιτητικές εστίες είναι τόσο μικρός που τα κριτήρια είναι για πολλούς/ες άπιαστα.
Οι εστίες δεν καλύπτουν τις αντικειμενικές ανάγκες των φοιτητών
Ενδεικτικά μερικά στοιχεία για τις εστίες:
- Λιγότεροι από ένας στους δέκα φοιτητές μένουν σε φοιτητικές εστίες.
- Η διαδικασία εισαγωγής στις εστίες έχει καταντήσει να είναι διαγωνισμός για το ποιος είναι πιο φτωχός.
Στην πραγματικότητα τα δωμάτια των εστιών είναι πολύ πίσω από τις ανάγκες και αυτό που συμβαίνει εν τέλει είναι ακόμα και φοιτητές με πολύ χαμηλά εισοδήματα να μένουν εκτός και να αναγκάζονται να δουλεύουν μια και δύο δουλειές ή να μην πηγαίνουν να μείνουν καν στην πόλη που βρίσκεται η σχολή που έχουν περάσει. - Σήμερα, οι εστίες οριακά επαρκούν για το 9% των φοιτητών που σπουδάζουν σε άλλη πόλη ενώ 17 πόλεις δεν διαθέτουν καν εστία!
Απαγορευτικές τιμές ενοικίων
Οι τιμές των ενοικίων για τη φοιτητική στέγη στην Αθήνα συνολικά από το 2014 μέχρι σήμερα έχουν αυξηθεί κατά 80,42%. Ο φοιτητής/τρια που θα θελήσει να μείνει σε ένα μικρό σπίτι στην Αθήνα θα κληθεί να πληρώσει τουλάχιστον 350 ευρώ το μήνα στην καλή περίπτωση.
Στην Αθήνα, το 70% των διαθέσιμων για ενοικίαση διαμερισμάτων έως 50 τ.μ. και πάνω από τον πρώτο όροφο, νοικιάζονται για πάνω από 400 ευρώ!
Στου Ζωγράφου, μία περιοχή που βρίσκεται κοντά στην Πανεπιστημιούπολη και την Πολυτεχνειούπολη, το κόστος ενοικίου για σπίτι 35 τ.μ. ξεκινάει από 340. Για σπίτι 40 με 50 τετραγωνικά, ξεκινά από 450 ευρώ και φτάνει έως 650 ευρώ!
Την ίδια στιγμή, ένας μέσος εργαζόμενος που δεν έχει δικό του σπίτι στην Αθήνα χρειάζεται σήμερα να δαπανήσει το 55,9% του εισοδήματός του για την πληρωμή του ενοικίου, από 42,4% το 2018.
Πέρα όμως από τις στατιστικές και τα νούμερα, τα οποία δείχνουν ότι τα ενοίκια είναι πολύ πάνω από τις οικονομικές δυνατότητες των φοιτητών, γίνεται όλο και πιο φανερό ότι στην ουσία η συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι ένας ολοένα και πιο έντονος ταξικός αποκλεισμός φοιτητών από τη δημόσια εκπαίδευση. Πολλοί/ες φοιτητές/τριες δηλαδή είτε δεν δηλώνουν τις σχολές που θέλουν γιατί ξέρουν ότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στα έξοδα, είτε δεν πάνε να σπουδάσουν στην σχολή που πέρασαν. Από αυτούς/ες που ξεκινάνε, πολλοί/ες αναγκάζονται να δουλέψουν με συνέπεια να «μένουν πίσω» λόγω της πίεσης ή και να τα παρατάνε.
«Ποιος φταίει»;
Το στεγαστικό πρόβλημα δεν έπεσε από τον ουρανό, ούτε ξαφνικά όσοι έχουν ένα διαμέρισμα που νοικιάζουν μετατράπηκαν σε «αρπακτικά». Ο πληθωρισμός και η ακρίβεια εξωθούν και τους μικροϊδιοκτήτες να ανεβάζουν το ενοίκιο για να μπορούν και αυτοί να ανταπεξέλθουν στη νέα κατάσταση και στα νέα δεδομένα. Πέραν των «λογικών» αυξήσεων βέβαια υπάρχουν και αυτοί που εκμεταλλεύονται την κατάσταση για να κερδοσκοπήσουν σε βάρος των ενοικιαστών. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτός ο καθοριστικός παράγοντας για τις «άπιαστες» τιμές των ακινήτων.
Υπάρχουν μια σειρά παράγοντες που οδήγησαν στην εκτόξευση των τιμών των ακινήτων τα τελευταία χρόνια: η κατάρρευση της οικοδομικής δραστηριότητας τα χρόνια της κρίσης (σχεδόν 15 φορές λιγότερες κατοικίες κατασκευάστηκαν το 2016 σε σύγκριση με το 2007), η πτώση του ποσοστού ιδιοκατοίκησης λόγω των μνημονίων (περίπου από 85% στο 75%, που σημαίνει περισσότεροι άνθρωποι ψάχνουν για να νοικιάσουν), το πρόγραμμα golden visa για την προσέκλυση πλούσιων μεταναστών αν αγοράσουν ένα ακίνητο (αυτό σημαίνει 1.000 με 2.000 ακίνητα το χρόνο), κα.
Παράλληλα, η επέλαση του airbnb και συνολικά της βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων (που πάει πακέτο με την τουριστικοποίηση και το gentrification*), έχει μειώσει σε μεγάλο βαθμό τα ακίνητα που διατίθενται για μακροχρόνια μίσθωση, ανεβάζοντας τη ζήτηση και άρα εκτοξεύοντας τις τιμές.
Η κόλαση που ζουν τα λαϊκά στρώματα είναι παράδεισος για τα funds και τις εταιρείες κολοσσούς της βραχυχρόνιας μίσθωσης.
Το 2022 ήταν η καλύτερη χρονιά για την airbnb από άποψη κερδών. Το 2023 όπως δείχνουν τα στοιχεία ενδέχεται να είναι ακόμα καλύτερη. Μόνο στο γ΄ τρίμηνο σημείωσε 4,4 δις καθαρά κέρδη.
Οι θλιβεροί αυτοί «ολιγάρχες» δεν δίνουν δεκάρα για την αξιοπρεπή διαβίωση μας και για το γεγονός πως το μοντέλο τους σπρώχνει τα χαμηλότερα στρώματα στην εξαθλίωση.
Στην πραγματικότητα η στεγαστική κρίση δεν υπάρχει επειδή το «σύστημα της αγοράς» δεν λειτουργεί. Υπάρχει ακριβώς επειδή έτσι λειτουργεί το σύστημα.
Επιστροφή στον Ένγκελς
Αν γυρίσουμε στον Ένγκελς που έγραψε πριν ενάμιση αιώνα περίπου για το ζήτημα της κατοικίας θα διαπιστώσουμε ότι έπεσε μέσα για το ότι «αστική» λύση, δηλαδή λύση στα πλαίσια της αγοράς, δεν υπάρχει για το πρόβλημα της στέγασης. Επίσης επαληθεύεται η πρόβλεψή του ότι η ατομική ιδιοκτησία ενός σπιτιού δεν μπορεί να προσφέρει κάποιου είδους ανοσία για τους εργαζόμενους απέναντι στην εκμετάλλευση και τη δυστυχία.
Το κράτος και η κυβέρνηση σήμερα δεν είναι ούτε πρόθυμοι, ούτε ικανοί να κάνουν κάτι για να διορθώσουν τη κατάσταση. Ίσα – ίσα, μετρούν τις επενδύσεις αυτές σαν οικονομική επιτυχία και απόδειξη ότι η ανάπτυξη «έρχεται». Όμως, αυτά που καταλήγουν τελικά στα πλατιά στρώματα της κοινωνίας από τη λεγόμενη «ανάπτυξη» είναι ψίχουλα, ενώ η περίοδος που η κυβέρνηση μπορούσε να «ανακουφίζει τα συμπτώματα» της στεγαστικής κρίσης, όπως με το επίδομα ενοικίου, φτάνει στο τέλος της.
Πραγματικές λύσεις μπορεί να δώσει μόνο η συλλογική διεκδίκηση και το οργανωμένο κίνημα.
Στο εξωτερικό έχουν υπάρξει τα τελευταία χρόνια σημαντικά κινήματα, όπως για παράδειγμα στην Ιρλανδία και τη Σουηδία αλλά και πιο κοντά μας, όπως στη Ρουμανία όπου κάτοικοι διαμαρτύρονται ενάντια στις απλησίαστες τιμές ενοικίων, ενάντια στο airbnb και για αξιοπρεπή κατοικία. Τα κινήματα αυτά μπορούν και χρειάζεται να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης ώστε να οργανώσουμε και εμείς τις διεκδικήσεις μας για το δικαίωμα στη στέγαση.
