Ρεπορτάζ της MAF
Στα πλαίσια του 30ου camping YRE – ANTINAZI Zone διοργανώθηκε συζήτηση με θέμα τα pushback, τις δολοφονίες των προσφύγων στα σύνορα αλλά και τα ευρύτερα χαρακτηριστικά της εφαρμοζόμενης μεταναστευτικής πολιτικής. Η συζήτηση αυτή ήταν ιδιαίτερα επίκαιρη λόγω και του πρόσφατου πολύνεκρου ναυαγίου στα ανοιχτά της Πύλου. Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν ότι η συζήτηση προσέλκυσε όχι μόνο το ενδιαφέρον αλλά και την ενεργό συμμετοχή πολλών εκ των συμμετεχόντων/ουσων στο camping.
Το άνοιγμα έκανε η σ. Χριστίνα Ζιάκα, η οποία αναφέρθηκε στις αιτίες που προκαλούν τα συνεχή και αυξανόμενα ρεύματα των προσφύγων, αλλά και στη στρεβλή εικόνα που δημιουργείται σε σχέση με αυτά. Σχετικά με τις αιτίες, αυτές δεν είναι άλλες από τους πολέμους που διεξάγονται επί χρόνια σε χώρες όπως η Συρία, τις δικτατορίες και τον οικονομικό στραγγαλισμό που επιβάλλονται από χώρες του παγκόσμιου Βορά σε χώρες του Νότου – κυρίως σε χώρες τις υποσαχάριας Αφρικής – αλλά και την κλιματική κρίση η οποία αναγκάζει μεγάλες πληθυσμιακές ομάδες να μετακινηθούν από μέρη του πλανήτη τα οποία κυριολεκτικά αφανίζονται από πλημμύρες και κατολισθήσεις. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πως το μεγαλύτερο ποσοστό των εκτοπισμένων ανθρώπων, είτε γίνονται εσωτερικοί μετανάστες, βρίσκοντας δηλαδή καταφύγιο σε άλλη περιοχή εντός της χώρας καταγωγής τους, είτε φιλοξενούνται ως πρόσφυγες από φτωχές χώρες, όπως η Ιορδανία και ο Λίβανος – χώρες οι οποίες έχουν κάποια από τα μεγαλύτερα προσφυγικά camp στον κόσμο. Επομένως, η προπαγάνδα της ακροδεξιάς σχετικά με τα εκατομμύρια των προσφύγων που «εισβάλλουν στην Ευρώπη» κλπ στερείται οποιασδήποτε βάσης.
Παράλληλα, οι πολιτικές που συμπυκνώνονται γύρω από το πρόταγμα της Ευρώπης – φρούριο είναι και θα είναι αδιέξοδες, καθώς αυτό που βασικά πετυχαίνουν είναι να αυξάνουν τους θανάτους στα σύνορα, αφήνοντας έξω από την εικόνα τις αιτίες που προκαλούν τις μαζικές μετακινήσεις διαφόρων πληθυσμών. Παράλληλα, αστοί οικονομολόγοι αναγνωρίζουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ανάγκη από εργατικά χέρια, τα οποία θα τονώσουν την πρωτογενή παραγωγή.
Ο προσφυγικός πληθυσμός αποτελεί μια σημαντική δεξαμενή φτηνής εργατικής δύναμης, η οποία στερείται δικαιωμάτων λόγω του θεσμικού πλαισίου που τους κρατά όμηρους σε ένα καθεστώς ημιπαρανομίας, ενώ ταυτόχρονα υφίσταται ακόμα πιο έντονες διακρίσεις εξαιτίας των ρατσιστικών στερεοτύπων που ενισχύουν τις αυθαιρεσίες των εργοδοτών απέναντι στους ξένους εργάτες. Ο «μπαμπούλας» των κακοπληρωμένων ξένων εργατών που «περιμένουν στη γωνία για να πάρουν τις δουλειές» των επισφαλώς εργαζόμενων ντόπιων χρησιμοποιείται από τους εργοδότες και για να πιέζουν τα μεροκάματα προς τα κάτω, αλλά και για να διασπούν την ενότητα των εργατικών στρωμάτων – ενότητα η οποία θα μπορούσε να βρει την έκφρασή της σε νικηφόρους αγώνες βελτίωσης των εργασιακών συνθηκών για όλους και όλες.
Από την πλευρά μας και σε αντίθεση με όσα λέει η κυρίαρχη τάξη, τα μιντιακά της φερέφωνα, αλλά και η ακροδεξιά, γνωρίζουμε καλά ότι για τις χαμηλές αμοιβές, για την ανασφάλιστη και την «ελαστική» εργασία, την απουσία στήριξης των εργαζόμενων γονέων κλπ, με λίγα λόγια για την κατάρρευση του κράτους πρόνοιας δε φταίνε οι πρόσφυγες ή οι μετανάστες/τριες, αλλά οι αστικές κυβερνήσεις που παίρνουν πίσω τις εργατικές κατακτήσεις του προηγούμενου αιώνα.
Πλούσια συζήτηση
Στις τοποθετήσεις τους, οι συμμετέχοντες/ουσες επεσήμαναν μια σειρά επιμέρους πτυχές. Αρχικά, τονίστηκε ότι η κλιματική κρίση, η οποία ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη με άνοδο της θερμοκρασίας, αλλά και με ακραία καιρικά φαινόμενα, θα προκαλέσει ένα από τα μεγαλύτερα μεταναστευτικά κύματα στην ιστορία. Για τους ομιλητές και τις ομιλήτριες είναι σαφές ότι το ίδιο το κεφάλαιο προκαλεί την κλιματική κρίση, όπως πυροδοτεί και τους πολέμους, γεγονότα τα οποία με τη σειρά τους φέρνουν τον ξεριζωμό των ανθρώπων που δεν έχουν άλλη επιλογή από το να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς.
Επικεντρώνοντας στην Ελλάδα και αναφερόμενες στην εμπειρία τους από το νησί της Μυτιλήνης, κάποιες από τις συμμετέχουσες υπογράμμισαν ότι όταν άρχισαν να αυξάνονται οι προσφυγικές ροές, το 2015, το μεγαλύτερο κομμάτι της τοπικής κοινωνίας είχε δείξει την αλληλεγγύη του έμπρακτα προς τους πρόσφυγες και ότι οι πρώτες αντιδράσεις ενάντια στη δομή που επρόκειτο να φτιαχτεί στην Καράβα εκκινούσαν από διαφορετικές πολιτικές αφετηρίες.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι για πολλές και πολλούς ντόπιους, το ζήτημα ήταν να μη δημιουργηθούν δομές – φυλακές και όχι το να αποτρέπονται οι πρόσφυγες από το να φτάνουν στο νησί, την Ελλάδα και την Ευρώπη γενικά.
Σημειώθηκε επίσης ο βαθιά προβληματικός χαρακτήρας της υπό κατασκευής νέας Κλειστής Ελεγχόμενης Δομής (ΚΕΔ) στην περιοχή Βάστρια της Λέσβου. Η νέα ΚΕΔ φτιάχνεται χωρίς να πληροί τις προϋποθέσεις της περιβαλλοντικής μελέτης, μέσα σε δασική περιοχή. Είναι προφανές ότι αν μπει κάποια φωτιά στην ΚΕΔ, αυτή θα απειλήσει τη ζωή των ανθρώπων που θα κρατούνται εκεί, των εργαζομένων, αλλά και την ύπαρξη ολόκληρου του δάσους γύρω από αυτή.
Παράλληλα, σε νησιά όπου έχουν ήδη δημιουργηθεί ΚΕΔ παρατηρείται το φαινόμενο η ντόπια νεολαία να προτιμά να δουλεύει σε θέσεις σχετικές με τη φύλαξη των συνόρων και τη λειτουργία των δομών (πχ συνοριοφύλακες, security στην ιδιωτική εταιρεία G4S), ενώ στη «βαριά βιομηχανία» του τουρισμού οι θέσεις μένουν ακάλυπτες (ή πιθανόν εν μέρει καλύπτονται από την ανασφάλιστη και ανεπίσημη εργασία των προσφύγων/προσφυγισσών).
Εντοπίζοντας τις αλλαγές που έχει επιφέρει η μεταναστευτική πολιτική τόσο στο επίπεδο της συνείδησης, όσο και σε θεσμικό και πρακτικό επίπεδο, αρκετοί/ες ομιλητές/τριες αναφέρθηκαν στο πώς έχουμε περάσει σε ένα στάδιο φόβου, υπό το κράτος του οποίου πολλοί άνθρωποι που άλλοτε κινητοποιούνταν για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες, τώρα δεν το κάνουν λόγω της ποινικοποίησης τέτοιων πράξεων και της πιθανότητας να βρεθούν κατηγορούμενοι ως διακινητές. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στην υπόθεση της Σάρα Μαρντίνι για την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ.
Αντίστοιχα, επεσήμαναν το πώς οι κρατικές και ευρωπαϊκές αρχές – αστυνομία, λιμενικό, FRONTEX – συλλαμβάνουν πρόσφυγες με την κατηγορία των διακινητών, επειδή εκείνοι κάποια στιγμή αναγκάζονται να κουμαντάρουν τη βάρκα εντός της οποίας βρίσκονται. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια δεν έχει αλλάξει μόνο η έννοια του διακινητή – έχει αλλάξει και θ’ αλλάξει ακόμα περισσότερο, προς την κατεύθυνση τους περιορισμού της, η έννοια του πρόσφυγα. Η μεταναστευτική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει φέρει στην πράξη την κατάργηση της συνθήκης της Γενεύης η οποία είχε δημιουργηθεί μετά τα προσφυγικά κύματα των Ευρωπαίων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η εξέταση του αιτήματος ασύλου βάσει της συνθήκης της Γενεύης, οφείλει να γίνεται σε ατομικό επίπεδο, να διερευνάται δηλαδή το αν διατρέχεις κίνδυνο λόγω φυλής, θρησκείας, πολιτικών πεποιθήσεων κ.α. ως άτομο στη χώρα καταγωγής σου. Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Ιταλία οι οποίες έχουν προχωρήσει σε συμφωνίες με «Τρίτες Χώρες», η εξέταση του αιτήματος ασύλου γίνεται κατ’ αρχήν σε σχέση με τη χώρα διέλευσης, αλλά και τη χώρα καταγωγής, με την έμφαση να δίνεται στο κατά πόσο αυτές μπορούν να θεωρηθούν ασφαλείς χώρες για να απελαθείς ξανά εκεί. Είναι βάσιμο επομένως να υποθέσουμε ότι σύντομα το πνεύμα και οι πρακτικές που προκύπτουν από τη συνθήκη της Γενεύης θα αποτελούν παρελθόν και σε θεσμικό επίπεδο.
Απέναντι στις κλειστές δομές, το καθεστώς ημιπαρανομίας και αναμονής, την ποινικοποίηση της αλληλεγγύης και τον περιορισμό του δικαιώματος στο άσυλο, ομιλήτριες και ομιλητές έκαναν λόγο για την ανάγκη να αλλάξουμε συνολικά και ριζικά την αντίληψη γύρω από τη μετανάστευση. Αυτό δεν είναι εύκολο να συμβεί όσο ερχόμαστε αντιμέτωποι με τη διογκούμενη βιομηχανία των συνόρων. Ενώ δισεκατομμύρια ευρώ ξοδεύονται στη λεγόμενη «προστασία των συνόρων» με το χτίσιμο των δομών, την κατασκευή και επέκταση φρακτών, τον εξοπλισμό και τη μισθοδοσία χιλιάδων αξιωματούχων, ελάχιστες κρατικές επενδύσεις γίνονται σε προγράμματα στέγασης, ανεύρεσης εργασίας, εκμάθησης της γλώσσας της χώρας υποδοχής – των μέτρων εκείνων δηλαδή τα οποία θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ομαλή ένταξη του προσφυγικού πληθυσμού και τη σύνδεσή του με τις τοπικές κοινωνίες.
Κλείσιμο – προτάσεις
Στο κλείσιμο της συζήτησης, η συντρόφισσα Χριστίνα Ζιάκα, επανέλαβε το κρίσιμο στοιχείο της κλιματικής κρίσης, η οποία είναι μια μάχη σε εξέλιξη – μια μάχη η έκβαση της οποίας θα κρίνει το πόσα εκατομμύρια θα αναγκαστούν να ξεριζωθούν τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Αντίθετα με αυτό που η κυρίαρχη τάξη θέλει να επιβάλει, δηλαδή τη συρρίκνωση του δικαιώματος στο άσυλο και την εξάλειψη του νομικού καθεστώτος του πρόσφυγα, αυτό που στην πραγματικότητα συμβαίνει είναι ότι όλο και λιγότερο δικαιούμαστε να μιλάμε για μετανάστες οι οποίοι – υποτίθεται ότι – φεύγουν από την πατρίδα τους στη βάση μιας ελεύθερης επιλογής. Αντ’ αυτού, μιλάμε για κλιματικούς πρόσφυγες.
Δεδομένης πάντως της υποχώρησης της συνείδησης και της επικράτησης πολιτικών που αντιμετωπίζουν τους/τις πρόσφυγες και μετανάστες/στριες σαν υποτιθέμενη απειλή που πρέπει να ελεγχθεί, να περιοριστεί και να ζει μια ζωή χωρίς δικαιώματα, εμείς οφείλουμε να τονίζουμε δύο στοιχεία: το πρώτο είναι ότι οι άγριες επιθέσεις στο το κράτος πρόνοιας και το βιοτικό επίπεδο των ντόπιων λειτουργούν σα μια ρουλέτα που απ’ τη μια στιγμή στην άλλη μπορεί να σε αναγκάσει να ξεριζωθείς, να μπεις σε μια βάρκα, παίρνοντας μόνο μια βαλίτσα για να γλιτώσεις. Το πρόσφατο παράδειγμα της Αγχιάλου είναι ενδεικτικό. Παράλληλα οφείλουμε να αναγνωρίζουμε ότι όποιος ανησυχεί σε σχέση με το λεγόμενο προσφυγικό – μεταναστευτικό ζήτημα, δεν είναι κατ’ ανάγκη ακροδεξιός ή φασίστας. Οφείλουμε να αφουγκραζόμαστε την αγωνία των τοπικών κοινωνιών και να προτείνουμε μεταβατικά μέτρα τα οποία θα βελτιώσουν τις συνθήκες ζωής όλων μας, ντόπιων και μη, φέρνοντάς μας πιο κοντά στα πλαίσια κοινών αγώνων. Τέτοια μέτρα είναι:
- Το κλείσιμο των Κλειστών Ελεγχόμενων Δόμων και η αντικατάστασή τους από μικρές ανοιχτές δομές, προσωρινής φιλοξενίας οι οποίες θα λειτουργούν στη βάση της αυτοδιαχείρισης από τους πρόσφυγες και τους εργαζόμενους σε αυτές.
- Η απορρόφηση των εργαζομένων από θέσεις εργασίας των ΚΕΔ, που δε θα χρειάζονται πλέον, σε υπηρεσίες του δημοσίου οι οποίες είναι υποστελεχωμένες.
- Το αναλογικό μοίρασμα του προσφυγικού πληθυσμού σε όλες τις περιφέρειες της Ελλάδας και τις χώρες της Ευρώπης.
- Η κατάργηση των συμφωνιών με Τρίτες Χώρες, όπως η συμφωνία Ε.Ε. με την Τουρκία, αλλά και την Τυνησία. Δε θέλουμε κράτη – χωροφύλακες, θέλουμε ασφαλή περάσματα στη στεριά καθώς και επαναφορά όλων των επιχειρήσεων διάσωσης στη θάλασσα (SAR).
- Το γκρέμισμα των φρακτών σε Έβρο, Θέουτα – Μελίγια και αλλού. Να υπάρχει μέριμνα για άμεση οργανωμένη νόμιμη μεταφορά προσφύγων εκεί που θέλουν να πάνε.
- Αντί τα χρήματα να πηγαίνουν στην επιτήρηση των συνόρων, τα pushback, τους φράχτες και τα συρματοπλέγματα, να επενδύονται στη δημόσια υγεία, παιδεία, την πυρόσβεση και βέβαια την κοινωνική ένταξη των προσφύγων/προσφυγισσών.
Τελικά, οφείλουμε να υπενθυμίζουμε ότι οποιαδήποτε αλλοίωση του τρόπου ζωής, αλλά και του περιβάλλοντος παρατηρείται τα τελευταία χρόνια δεν έχει έρθει ως αποτέλεσμα της άφιξης των προσφύγων, αλλά λόγω των κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων του μεγάλου κεφαλαίου το οποίο δε θα διστάσει να διαλύσει ολόκληρα δάση (χαρακτηριστικό παράδειγμα η εξόρυξη χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής), να στήσει πλατφόρμες εξόρυξης στην Κρήτη και την Ήπειρο, να καταπατήσει παραλίες, να τουριστικοποιήσει ολόκληρες γειτονιές εξωθώντας τους κατοίκους μακριά από αυτές. Υπενθυμίζοντας λοιπόν αυτά, απευθύνουμε τα μεταβατικά μας αιτήματα στην κοινωνία και τις πολιτικές δυνάμεις που θέλουν να παλέψουμε από κοινού, σε ένα ενιαίο μέτωπο, για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής όλων μας – ντόπιων και μη.
