Την ώρα που το «Ξ» βρίσκεται στον δρόμο για το τυπογραφείο, βρίσκεται σε εξέλιξη (από τις 30/11) η φετινή σύνοδος του ΟΗΕ για το κλίμα (Cop28) στο Ντουμπάι των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ), της έβδομης μεγαλύτερης πετρελαιοπαραγωγού χώρας στον κόσμο. Για να ολοκληρωθεί η ειρωνεία, πρόεδρος της συνόδου είναι ο Σουλτάν Αλ Τζάμπερ, επικεφαλής της κρατικής εταιρείας πετρελαίου των ΗΑΕ (Abu Dhabi National Oil Company – ADNOC).
Μάλιστα λίγες μέρες μετά την έναρξη της Συνόδου, ήρθαν στη δημοσιότητα πρόσφατες δηλώσεις του Αλ Τζάμπερ με τις οποίες υποστηρίζει ότι δεν υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που να πιστοποιούν ότι απαιτείται μείωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων προκειμένου να συγκρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου (σε σχέση με τα επίπεδα στα οποία βρισκόταν πριν τη βιομηχανική επανάσταση)! Δηλαδή, ο «καθ’ ύλην αρμόδιος» για να προωθήσει υποτίθεται την μείωση των ρύπων σε παγκόσμιο επίπεδο, αμφισβητεί ότι αυτό είναι απαραίτητο…
Θα μπορούσε βέβαια κανείς να πει ότι έτσι και αλλιώς, σε αυτές τις συναντήσεις δεν έχει ποτέ παρθεί καμιά δεσμευτική απόφαση για τη μείωση των εκπομπών αερίων ρύπων και τον περιορισμό στη χρήση ορυκτών καυσίμων και ποτέ δεν έχουν πιαστεί οι ανεπαρκείς στόχοι που θέτουν για τη μείωση των εκπομπών οι ισχυροί του πλανήτη. Εξάλλου οι αποφάσεις σχετικά με αυτά τα θέματα δεν παίρνονται στις συνόδους – βιτρίνα του ΟΗΕ, αλλά επιβάλλονται από τις μεγάλες εταιρείες ενέργειας, τις αυτοκινητοβιομηχανίες, τις επιχειρήσεις τεχνολογίας, κλπ, στις κυβερνήσεις που υπηρετούν τα συμφέροντά τους. Και ενώ όλα τα παραπάνω ισχύουν, το να δηλώνει ο πρόεδρος της Cop ότι ίσως τελικά να μην είναι απαραίτητο να περιοριστεί η χρήση ορυκτών καυσίμων, δεν είναι απλά τραγελαφικό αλλά ανεβάζει σε άλλο επίπεδο τον κυνισμό με τον οποίο το σύστημα αντιμετωπίζει την κλιματική κρίση και το μέλλον του πλανήτη.
Σύνοδος – ευκαιρία για νέες δουλειές;
Αυτό το νέο επίπεδο εξάλλου, είχε αρχίσει να φαίνεται από τη φάση της προετοιμασίας της Cop28. Σύμφωνα ρεπορτάζ του BBC, η κυβέρνηση των ΗΑΕ και η ADNOC προσπάθησαν συστηματικά να αξιοποιήσουν τη σύνοδο προκειμένου να κλείσουν δουλειές με εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου του εξωτερικού. Τα στοιχεία που παρουσιάζει το ρεπορτάζ δείχνουν ότι στο πλαίσιο της προετοιμασίας της συνόδου έχουν γίνει συζητήσεις με εκπροσώπους τουλάχιστον 27 ξένων κυβερνήσεων. Στις συναντήσεις αυτές δεν συζητήθηκε το πως θα περιοριστούν οι εκπομπές αερίων ρύπων, αλλά συμφωνίες για την εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων που θα έχουν σαν αποτέλεσμα νέες εξορύξεις!
Στις συζητήσεις εμπλέκεται και η Κίνα, την οποία σύμφωνα με τις διαρροές, τα ΗΑΕ διαβεβαίωσαν ότι προτίθενται να «αξιολογήσουν από κοινού διεθνείς ευκαιρίες σχετικά με LNG» (υγροποιημένο φυσικό αέριο) στη Μοζαμβίκη, τον Καναδά και την Αυστραλία. Επιπλέον, ζητήθηκε η συνδρομή του Βραζιλιάνου Υπουργού Περιβάλλοντος για την εξασφάλιση συμφωνίας δισεκατομμυρίων δολαρίων με βραζιλιάνικη εταιρεία επεξεργασίας πετρελαίου και φυσικού αερίου. Απαντώντας σε σχετική ερώτηση του BBC, εκπρόσωπος της Cop28 απάντησε ότι «οι ιδιωτικές συναντήσεις είναι ιδιωτικές και δεν τις σχολιάζουμε».
Αν τα παραπάνω επιβεβαιωθούν, η κατάσταση ξεφεύγει αυτό που ξέραμε μέχρι σήμερα: ότι δηλαδή οι ισχυροί του πλανήτη μαζεύονται κάθε χρόνο παριστάνοντας ότι παίρνουν αποφάσεις για το κλίμα, ενώ στην πραγματικότητα δεν κάνουν τίποτα. Αντίθετα, απ ότι φαίνεται αξιοποιούν συναντήσεις που υποτίθεται ότι γίνονται για να περιορίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης για να εξασφαλίσουν τα κέρδη των μεγάλων πολυεθνικών ενέργειας κλείνοντας συμφωνίες που θα αυξήσουν αντί να μειώσουν τις εκπομπές αέριων ρύπων.
Στην πραγματικότητα, μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία φάνηκε ξεκάθαρα η υποκρισία όλων όσων μιλούσαν για τη δυνατότητα να υπάρξει «πράσινη μετάβαση» στον καπιταλισμό. Στο όνομα της απεξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, οι κυβερνήσεις της Δύσης γύρισαν στην καύση άνθρακα (του πιο «βρώμικου» ορυκτού καυσίμου) και ταυτόχρονα αναζήτησαν νέα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου σε ολόκληρο τον κόσμο, εντείνοντας το πρόβλημα. Η «πράσινη μετάβαση» που στηριζόταν στο κέρδος και όχι στις κοινωνικές ανάγκες αποδείχτηκε φούσκα.
500.000 θάνατοι στην Ε.Ε.
Στο μεταξύ η ρύπανση του αέρα δεν απειλεί μόνο το κλίμα και τα οικοσυστήματα του πλανήτη, αλλά εξοντώνει καθημερινά χιλιάδες ανθρώπους. Μόνο στην ΕΕ το 2021 υπολογίζεται ότι 500.000 άνθρωποι πέθαναν από ασθένειες που σχετίζονται με τη ρύπανση του αέρα, δηλαδή βασικά με την καύση πετρελαίου, άνθρακα και άλλων ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ενέργειας, στις βιομηχανίες και στις μεταφορές.
Όλα αυτά συμβαίνουν στην Ε.Ε. που θεωρείται πιο «ευαίσθητη» στα περιβαλλοντικά ζητήματα (σε σύγκριση τουλάχιστον με τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ινδία και άλλους μεγάλους ρυπαντές – είναι ενδεικτικό ότι ο Μπάιντεν και ο Σι Τζινπίνγκ δεν μπαίνουν καν στον κόπο να πάνε στην Cop28).
Πρόσφατα η Ε.Ε. αποφάσισε να κατεβάσει τα επιτρεπτά όρια για συγκεκριμένους αέριους ρύπους, με βάση τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Αυτή η «ευαισθησία» πάντως δεν φαίνεται να είχε κάτι το επείγον για τους ευρωπαίους ηγέτες, αφού η εφαρμογή της αρχικής απόφασης πήρε παράταση αρκετών χρόνων (θα ξεκινήσει να ισχύει από το 2035!). Στο μεταξύ, η θέσπιση ορίων για τους ρύπους που εκλύονται στην ατμόσφαιρα δεν σημαίνει κάτι ιδιαίτερο σε πρακτικό επίπεδο, αφού όταν οι ρύποι αυτοί ξεπερνούν τα επιτρεπτά όρια (κάτι που συμβαίνει συχνά), αυτό δεν οδηγεί σε σοβαρές κυρώσεις ενάντια στις βιομηχανίες που ρυπαίνουν και άρα δεν τις υποχρεώνει να πάρουν μέτρα για να τους μειώσουν.
Ορυκτά καύσιμα μέχρι να σβήσει ο ήλιος
Την ίδια ώρα σε ολόκληρο τον κόσμο οι εξορύξεις πετρελαίου, άνθρακα, φυσικού αερίου, κλπ, συνεχίζονται με αμείωτη ένταση. Υπάρχουν μάλιστα εταιρείες ενέργειας που θεωρούν ότι είναι υποχρέωση του κράτους (δηλαδή των εργαζόμενων και των φτωχών) να πληρώσει τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στις ανανεώσιμες πηγές, ή ακόμη και στις απολύτως ανεπαρκείς τεχνολογίες μείωσης των ρύπων που εφαρμόζονται στις καταστροφικές τους δραστηριότητες.
Στον Καναδά για παράδειγμα, όπου το 2024 αναμένεται να αυξηθεί κατά 8% η διάνοιξη νέων πηγαδιών πετρελαίου και φυσικού αερίου οι εταιρείες εξόρυξης ζητάνε νέες φοροαπαλλαγές. Το ακόμη πιο εξοργιστικό είναι ότι δεν τις ζητάνε για να στραφούν σε πιο φιλικές για το περιβάλλον μορφές ενέργειας, ούτε για να επενδύσουν στην έρευνα γύρω από τις ανανεώσιμες πηγές, αλλά για να αλλάξουν απλά κάποιες από τις μεθόδους ή τον εξοπλισμό που χρησιμοποιούν σήμερα στις εξορύξεις. Έτσι, ενδέχεται να μειωθούν οι αέριοι ρύποι που παράγονται από την ίδια τη διαδικασία της εξόρυξης, αλλά δεν θα αντιμετωπιστούν οι ακόμη πιο σοβαρές επιπτώσεις των εξορύξεων, που έχουν να κάνουν με τη ρύπανση του εδάφους ή της θάλασσας σε περίπτωση διαρροών πετρελαίου ή φυσικού αερίου (που είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα υπάρξουν σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό). Επιπλέον δεν επηρεάζει τον μεγάλο όγκο των αέριων ρύπων που προκύπτουν κυρίως από την καύση των υδρογονανθράκων σε επόμενο στάδιο και όχι από τη διαδικασία της εξόρυξης.
Με ή χωρίς φοροαπαλλαγές πάντως, η βιομηχανία εξόρυξης ορυκτών καυσίμων επεκτείνεται αντί να περιορίζεται. Τον περασμένο Σεπτέμβρη δόθηκε από τη βρετανική κυβέρνηση άδεια έναρξης ενός μεγάλου σχεδίου εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Βόρεια Θάλασσα, που περιλαμβάνει εκατοντάδες νέα υποθαλάσσια πηγάδια. Αποφάσεις σαν την παραπάνω όμως, δεν εντείνουν απλά την κλιματική κρίση (κάποιες από τις επιπτώσεις της οποίας, ιδιαίτερα αυτές που σχετίζονται με το λιώσιμο των πάγων και την άνοδο της στάθμης των θαλασσών ενδέχεται να είναι ήδη μη αναστρέψιμες) αλλά βάζουν και σε τεράστιο κίνδυνο χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήματα. Ιδιαίτερα οι υποθαλάσσιες εξορύξεις διαταράσσουν την ισορροπία κάθε μορφής ζωής (από το πλαγκτόν μέχρι τα μεγάλα θαλάσσια θηλαστικά) ήδη από τη φάση των σεισμικών ερευνών, δηλαδή πολύ πριν προκύψει διαρροή ή ατύχημα, κάτι που είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα συμβεί σε κάποια φάση της ζωής του εξορυκτικού πρότζεκτ.
Πέρα από τον «ανεπτυγμένο» κόσμο
Κι αν οι μεγάλες επιχειρήσεις ενέργειας δεν έχουν κανέναν ενδοιασμό όταν καταστρέφουν το περιβάλλον σε εδάφη της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, μπορεί να φανταστεί κανείς τι συμβαίνει στον αναπτυσσόμενο κόσμο, στις φτωχές χώρες της Νότιας Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας. Μέσα στον τελευταίο χρόνο τα πεδία ερευνών και εξορύξεων σε πολλές από αυτές τις περιοχές πληθαίνουν.
Έξι νέα σημαντικά κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου ανακαλύφθηκαν το καλοκαίρι στη Μαλαισία. Οι ακτές της Ναμίμπια, μετά από νέες ανακαλύψεις μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων των τελευταίων μηνών, έχουν γίνει ένα από τα πιο σημαντικά πεδία περιβαλλοντικής υποβάθμισης και ανταγωνισμού ανάμεσα στις μεγάλες πολυεθνικές ενέργειας. Κι αυτά είναι μόνο λίγα παραδείγματα…
Αυτό είναι το μέλλον που επιφυλάσσουν σε ολόκληρο τον πλανήτη οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι κυβερνήσεις που τις υπηρετούν. Ένα μέλλον με σκάνδαλα, ψέματα, αμύθητα κέρδη για τους ίδιους, φτώχεια και εκμετάλλευση, ακραία υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και της υγείας των κοινωνιών. Ένα μέλλον όπου η ίδια η επιβίωση του πλανήτη έρχεται μετά τα συμφέροντα και τους ανταγωνισμούς τους.
Cop28: ευχολόγια για ένα πιο «βιώσιμο» σύστημα παραγωγής τροφής
Μεγάλα μέσα ενημέρωσης και συμμετέχοντες στην Cop28 έσπευσαν να πανηγυρίσουν ως μεγάλη τομή την κοινή διακήρυξη που υπογράφηκε τη δεύτερη μέρα της συνόδου από 134 χώρες, με την οποία συμφωνούν στην ανάγκη ενός πιο βιώσιμου μοντέλου παραγωγής τροφής, στο πλαίσιο της μάχης για την αναχαίτιση της κλιματικής αλλαγής. Μόνο που όπως συνηθίζεται με τις διακηρύξεις των συνόδων για το κλίμα, η «απόφαση» αυτή δεν περιέχει καμία συγκεκριμένη δέσμευση, αλλά τη γενική διαπίστωση ότι το σημερινό μοντέλο αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής αποτελεί έναν βασικό παράγοντα επιδείνωσης της κλιματικής κρίσης και την εξίσου γενικόλογη υπόσχεση ότι θα χρηματοδοτήσουν την «έρευνα» και την «καινοτομία», ότι θα αναπτύξουν σχέσεις συνεργασίας με μικρούς καλλιεργητές και ιθαγενικές κοινότητες και άλλα εύηχα παραμύθια.
Μόνο που οι καταστροφικές πρακτικές που εφαρμόζονται από τη βιομηχανία παραγωγή τροφής, δεν είναι καταστροφικές επειδή λείπει η «έρευνα» και η «καινοτομία». Είναι καταστροφικές επειδή οι πολυεθνικές τροφίμων εξαφανίζουν αχανείς δασικές εκτάσεις -κυρίως στην Ασία και τη Νότια Αμερική- τοποθετώντας στη θέση τους γιγάντιες κτηνοτροφικές μονάδες και καλλιέργειες που προορίζονται κατά κύριο λόγο για ζωοτροφές. Ισοπεδώνουν σπάνια οικοσυστήματα, στερούν τον πλανήτη από δασικές εκτάσεις ικανές να αναχαιτίσουν σε μεγάλο βαθμό τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής (απορροφώντας και αποθηκεύοντας μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα) και εκπέμπουν επιπλέον μεγάλες ποσότητες ρύπων από τις εγκαταστάσεις παραγωγής τροφίμων και τη διαδικασία μεταφοράς των προϊόντων τους.
Αυτό βέβαια δεν είναι κανένα συνταρακτικό νέο. Η συμβολή της βιομηχανίας παραγωγής τροφής στην καταστροφή του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα στην επιτάχυνση της κλιματικής κρίσης, όπως και οι επιπτώσεις της σε τοπικές αγροτικές και ιθαγενικές κοινότητες, είναι στοιχεία γνωστά εδώ και δεκαετίες. Αποτελούν σταθερό θέμα διαμαρτυρίας από περιβαλλοντικά κινήματα και οργανώσεις. Κυβερνήσεις και μεγάλες εταιρείες αγνοούν επιδεικτικά αυτές τις διαμαρτυρίες.
Κι αν η σημερινή εικόνα του πλανήτη είναι ανησυχητική, το μέλλον μπορεί να είναι εφιαλτικό. Όπως εξηγεί σε αφιέρωμα της εφημερίδας Guardian η βιολόγος Σάντρα Ντιάζ από την Αργεντινή, μέσα στα τελευταία 50 χρόνια, ο βασικότερος παράγοντας συρρίκνωσης της βιοποικοιλότητας του πλανήτη είναι οι αλλαγές στη χρήση γης. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ, μέσα στα τελευταία 21 χρόνια, ο κόσμος έχει χάσει 720 εκατομμύρια στρέμματα δασικών εκτάσεων. Χώρες όπως η Βραζιλία, η Ινδονησία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Βολιβία, η Μαλαισία, κα, πρωταγωνιστούν στην καταστροφή. Εκεί δηλαδή όπου η αγροτική και κτηνοτροφική βιομηχανία (αλλά και άλλες πολυεθνικές) επιτίθενται στα τροπικά δάση του πλανήτη, έχουμε τις μεγαλύτερες απώλειες.
Οι πανυγηρισμοί για τη διακήρυξη της Cop28 για την υποτιθέμενη βιώσιμη παραγωγή τροφής δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα.
«Ημέρα Υγείας»: άλλη μια υποκριτική πρωτιά της Cop28
Άλλη μια πρωτιά που πανηγυρίζουν τα ΜΜΕ και οι διοργανωτές της Συνόδου ήταν η «Ημέρα Υγείας COP28», η οποία υποτίθεται ότι αξιοποιήθηκε για να συζητηθεί το θέμα της χρηματοδότησης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον ανθρώπινο οργανισμό και τα συστήματα υγείας των χωρών του πλανήτη. Σε μια Σύνοδο της οποίας ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά είναι η ειρωνεία που επικρατεί σε μια σειρά επίπεδα, η «Ημέρα Υγείας» σκοτείνιασε από την πυκνή αιθαλομίχλη που κάλυψε τον ουρανό του Ντουμπάι.
Ήταν απλά μια μικρή υπενθύμιση των αποτελεσμάτων της αδιάκοπης χρήσης ορυκτών καυσίμων. Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης στην ανθρώπινη υγεία δεν έχουν να κάνουν μόνο με τη ρύπανση της ατμόσφαιρας, αλλά και με την αδυναμία των συστημάτων υγείας των φτωχότερων χωρών να ανταποκριθούν σε έκτακτες ανάγκες όπως στο ξέσπασμα νέων επιδημιών όπως φαίνεται από το παράδειγμα μιας σειράς αφρικανικών χωρών. Η Αφρική υπολογίζεται ότι χάνει κάθε χρόνο το 5-10% του ΑΕΠ της εξαιτίας των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Την ίδια ώρα τα δημόσια συστήματα υγείας των πάμφτωχων χωρών της βρίσκονται σε οριακό σημείο και βέβαια η υποτιθέμενη στήριξη από τις πλουσιότερες χώρες και τους μεγάλους οικονομικούς οργανισμούς βρίσκεται μίλια μακριά από τις πραγματικές ανάγκες. Το τελευταίο διάστημα βρίσκεται σε εξέλιξη επιδημία χολέρας σε δεκαοκτώ χώρες της Αφρικής, που έχει σκοτώσει τουλάχιστον 4.000 ανθρώπους. Από τον Γενάρη ως τον Νοέμβρη του 2023 η ήπειρος είδε 158 ξεσπάσματα νέων επιδημιών.
Στο μεταξύ, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Αγροτικής Ανάπτυξης (FAO) εντάσσει τη διατροφική επισφάλεια στα προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την κλιματική κρίση. Όπως αναφέρει σε ανακοίνωση του, το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού είναι ιδιαίτερα ευάλωτο στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ενώ το 2021, 3,1 δις άνθρωποι, δηλαδή το 42% του πληθυσμού του πλανήτη, δεν είχαν πρόσβαση σε μια συνολικά υγιεινή διατροφή.
Για άλλη μια φορά, πέρα από κάποιες εθελοντικές εισφορές, δεν υπήρξε καμία δεσμευτική απόφαση για σταθερή χρηματοδότηση των φτωχότερων χωρών της γης που εξακολουθούν να πληρώνουν την απληστία των πολυεθνικών με αμέτρητες ανθρώπινες ζωές και ακραία περιβαλλοντική υποβάθμιση.
