Ολοκληρώθηκε το Σάββατο 2/11, με μια μέρα καθυστέρηση σε σχέση με το αρχικό σχέδιο και χωρίς ουσιαστικά αποτελέσματα η σύνοδος του ΟΗΕ για την προστασία της βιοποικιλότητας (Cop16) στο Κάλι (Cali) της Κολομβίας. Οι σύνοδοι των Ηνωμένων Εθνών για τη βιοποικιλότητα είναι κάτι αντίστοιχο με τις συνόδους για το κλίμα και καταλήγουν στα ίδια αποτελέσματα: κανένα πραγματικό μέτρο για την προστασία του περιβάλλοντος, παρά το γεγονός ότι η κατάσταση είναι οριακή, τόσο σε σχέση με την άνοδο της θερμοκρασίας της γης, όσο και σε σχέση με τις ανυπολόγιστες απώλειες για την άγρια ζωή και την καταστροφή των οικοσυστημάτων του πλανήτη.
Η βιοποικιλότητα συρρικνώνεται
Οι απώλειες σε βιοποικιλότητα τα τελευταία πενήντα χρόνια είναι τρομακτικές, καθώς υπολογίζεται ότι μέσα σε αυτό το διάστημα οι πληθυσμοί της άγριας ζωής έχουν μειωθεί κατά μέσο όρο 73%. Την ίδια στιγμή, ο πλανήτης χάνει εκτάσεις τροπικών δασών ίσες με δέκα γήπεδα ποδοσφαίρου το λεπτό. Οι απώλειες αυτές αφορούν κυρίως περιοχές του πλανήτη όπως η Νότια Αμερική, η κεντρική Αφρική και η Νοτιοανατολική Ασία, όπου κυριαρχούν τα τροπικά δάση και άλλα σημαντικά οικοσυστήματα.
Το Pantanal (ο μεγαλύτερος υγροβιότοπος του κόσμου) είναι ένα από αυτά τα οικοσυστήματα. Το καλοκαίρι που πέρασε έχασε πάνω από 7.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα εκτάσεων και υπέστη τεράστιες απώλειες σε άγρια ζωή εξαιτίας των χιλιάδων πυρκαγιών που εκδηλώθηκαν στην περιοχή. Καταστροφικές πυρκαγιές εκδηλώθηκαν για άλλη μια χρονιά και στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, που σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις ήταν οι χειρότερες των τελευταίων δύο δεκαετιών, με καμένες εκτάσεις που έφτασαν τα 62.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Αντίστοιχοι κίνδυνοι απειλούν κάθε τύπου οικοσύστημα. Ο Μεγάλος Κοραλλιογενής Ύφαλος στην Αυστραλία έχει σήμερα την υψηλότερη θερμοκρασία των τελευταίων 400 χρόνων. Το καλοκαίρι του 2024 ήταν ένα από τα χειρότερα για τον Ύφαλο, με τα περιστατικά μαζικών θανάτων κοραλλιών εξαιτίας της λεύκανσης (ασθένεια που σχετίζεται με την άνοδο της θερμοκρασίας του νερού) να παίρνουν μορφή επιδημίας. Τα θαλάσσια οικοσυστήματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς υπολογίζεται ότι παράγουν τουλάχιστον το μισό οξυγόνο που υπάρχει στην ατμόσφαιρα, ενώ παράλληλα συντηρούν μεγάλες ανθρώπινες κοινότητες που εξαρτούν την επιβίωσή τους από την αλιεία. Όπως συμβαίνει και με κάθε άλλο οικοσύστημα, κάθε διατάραξη της ισορροπίας τους επηρεάζει όχι μόνο τη φύση, αλλά και τους ανθρώπους.
Παραδείγματα σαν τα παραπάνω (που είναι απλά ένα μικρό δείγμα της συνολικής καταστροφής που βρίσκεται σε εξέλιξη) παρουσιάζουν με καθαρό τρόπο το μέλλον που επιφυλάσσει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα για το περιβάλλον του πλανήτη και βέβαια για τους ανθρώπινους πληθυσμούς που θα υποστούν εξίσου τις συνέπειες. Η επιμονή στην εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, η εκτεταμένη αποψίλωση των δασών για χάρη της βιομηχανίας τροφίμων, ξυλείας, εξορύξεων, κα, η μαζική παραγωγή και η καταστροφική διαχείριση αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων, οδηγούν σε οριακό σημείο τόσο την κλιματική κρίση, όσο και τις απώλειες στη βιοποικιλότητα της γης (δυο καταστάσεις που ούτως ή άλλως αλληλοτροφοδοτούνται). Δεδομένου λοιπόν ότι το σύστημα δεν έχει σκοπό να βάλει σε κίνδυνο τα κέρδη του, παριστάνει ότι αντιμετωπίζει το πρόβλημα διοργανώνοντας συνόδους και βάζοντας «στόχους» που δεν πιάνονται ποτέ.
Οι αποφάσεις
Η προηγούμενη σύνοδος για την προστασία της βιοποικιλότητας πραγματοποιήθηκε το 2022. Αυτή που μόλις τελείωσε, είχε βασικό στόχο να βάλει σε εφαρμογή τις αποφάσεις που πάρθηκαν πριν από δύο χρόνια (βασικά να βρει τη χρηματοδότηση προκειμένου να εφαρμοστούν). Ανάμεσα στους 23 στόχους της προηγούμενης συνόδου, ήταν να εξασφαλιστούν από τις κυβερνήσεις των χωρών που συμμετείχαν (κυρίως αυτές των ανεπτυγμένων χωρών) 200 δις δολάρια ετησίως ως το 2030 για προγράμματα προστασίας απειλούμενων ειδών και οικοσυστημάτων. Δύο χρόνια μετά, η Cop16 ήρθε απλά να επιβεβαιώσει ότι πρόκειται για έναν στόχο που δεν πατάει πουθενά.
Ο ΟΗΕ πανηγυρίζει ανακοινώνοντας ότι στην Cop16 «υιοθετήθηκαν συμφωνίες – ορόσημα για τη βιοποικιλότητα». Μια από αυτές τις αποφάσεις, ήταν να δημιουργηθεί ένα όργανο παρακολούθησης και προστασίας της βιοποικιλότητας, στο οποίο θα υπάρχει:
«…μόνιμος χώρος για τη συμμετοχή των Αυτοχθόνων Λαών και των τοπικών κοινοτήτων…».
Επιπλέον, η Cop16 αποφάσισε να δημιουργήσει ένα ταμείο
«…για τη συλλογή οικονομικών πόρων από τη χρήση πληροφοριών ψηφιακής ακολουθίας – γενετικών κωδίκων που προέρχονται από δείγματα οργανισμών … Έτσι, οι εταιρείες που χρησιμοποιούν αυτές τις πληροφορίες για την ανάπτυξη προϊόντων θα πρέπει να διαθέτουν μέρος των κερδών τους…».
Οι υποτιθέμενες «συμφωνίες – ορόσημο», είναι βασικά η μόνιμη παρουσία κάποιων εκπροσώπων αυτοχθόνων πληθυσμών σε ένα όργανο που δεν έχει καμία αρμοδιότητα να επιβάλει μέτρα για την προστασία της βιοποικιλότητας και η σύσταση ενός ταμείου που θα συγκεντρώνει πόρους πουλώντας «γενετικούς κωδικούς από δείγματα οργανισμών» σε επιχειρήσεις, με αντάλλαγμα «μέρος των κερδών» τους. Δηλαδή βασικά έχουμε ένα ταμείο που θα πουλάει σε -φαρμακευτικές κυρίως- εταιρείες κομμάτι της βιολογικής έρευνας σε διάφορα είδη ζώων και φυτών για να εξασφαλίσει λίγα ψίχουλα από τα κέρδη τους και μια συμβολική αναγνώριση της προσφοράς των αυτόχθονων πληθυσμών στην προστασία των οικοσυστημάτων του πλανήτη (την ίδια ώρα που σε πολλά από αυτά οι αυτόχθονες εξοντώνονται μαζί με κάθε άλλη μορφή ζωής). Η λέξη «κοροϊδία» είναι πολύ λίγη για να περιγράψει την κατάσταση.
Αυτό που σύμφωνα με τον απολογισμό του ΟΗΕ δεν πήγε και τόσο καλά, ήταν ότι τελικά δεν υπήρξε καμία συγκεκριμένη δέσμευση για την εξασφάλιση των πόρων που απαιτούνται για την εφαρμογή των προγραμμάτων προστασίας της βιοποικιλότητας που είχε θέσει πριν από δύο χρόνια. Η ανακοίνωση για τα αποτελέσματα της συνόδου παραδέχεται ότι ένα από τα προβλήματα ήταν
«…η έλλειψη ορισμού ενός χρηματοδοτικού μοντέλου για την υλοποίηση του σχεδίου προστασίας της βιοποικιλότητας. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι απαιτούνται 700 δισεκατομμύρια δολάρια για την εφαρμογή του πλαισίου…»
Παραδέχεται επίσης ότι δεν έχει τρόπο να επιβάλει σε καμία χώρα, ούτε καν να παρακολουθήσει την πρόοδο στην τήρηση των στόχων που έχουν τεθεί:
«Το άλλο εκκρεμές ζήτημα είναι ένας μηχανισμός παρακολούθησης για τη μέτρηση της προόδου των χωρών στην τήρηση του οδικού χάρτη για την προστασία της βιοποικιλότητας».
Ο πλανήτης σε οριακή κατάσταση
Στην πραγματικότητα δηλαδή, δεν πάρθηκε κανένα απολύτως μέτρο, καμία απόφαση που να δεσμεύει κυβερνήσεις και επιχειρήσεις να χρηματοδοτήσουν την προστασία της φύσης, ή έστω να περιορίσουν τις καταστροφικές τους δραστηριότητες. Γιατί πέρα από την ανάγκη να τρέξουν προγράμματα προστασίας και αποκατάστασης απειλούμενων ειδών και περιοχών με οικολογική σημασία για τον πλανήτη (κάτι που φυσικά απαιτεί χρηματοδότηση που θα έπρεπε να έχει εξασφαλιστεί εδώ και δεκαετίες) υπάρχει η ακόμη πιο άμεση ανάγκη να σταματήσουν αυτές οι περιοχές να καταστρέφονται μαζικά από κάθε είδους επιχειρηματική δραστηριότητα.
Απέναντι σε τόσο άμεσες και καταστροφικές απειλές, οι Σύνοδοι του ΟΗΕ δεν μπορούν να προσφέρουν τίποτα παραπάνω από την ψευδαίσθηση ότι τουλάχιστον ένα κομμάτι του συστήματος προσπαθεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Στην πραγματικότητα, αν αυτό το σύστημα δεν ανατραπεί, δεν πρόκειται να σταματήσει πουθενά μέχρι να καταστρέψει τη ζωή στον πλανήτη όπως την ξέρουμε σήμερα.
