Διαβάστε παρακάτω συνέντευξη που παραχώρησε στο «Ξ» ο ζωγράφος Γιώργος Μικάλεφ με αφορμή την ατομική του έκθεση με γενικό τίτλο «Oil disaster» που λαμβάνει χώρα αυτή την περίοδο στην γκαλερί Mataroa (Εμ. Μπενάκη 43, Εξάρχεια). Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 25/2. Λειτουργεί Τρίτη έως Σάββατο από τις 15.00 και μέχρι τις 21.00 (Κυριακή και Δευτέρα κλειστά, τηλ. επικοινωνίας 2103807937). Τη συνέντευξη πήρε ο σ. Αλέξανδρος Πραντούνας.
- Γιώργο, αυτοπροσδιορίζεσαι ως «λαϊκός ζωγράφος». Τι σημαίνει αυτό κατά την γνώμη σου; Θα μπορούσες ίσως να αναφέρεις ορισμένους καλλιτέχνες που εμπίπτουν σ’ αυτή την κατηγορία;
Η λαϊκή ζωγραφική έχει μια αγνότητα μέσα της και έναν αυθορμητισμό στην απόδοση. Αποτυπώνει τη ζωή του λαού και τα βιώματα της. Είναι τέχνη από το λαό για το λαό. Αν και δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν όλα τα έργα μου λαϊκά, προτιμώ να λέω πως είμαι λαϊκός ζωγράφος γιατί έτσι νιώθω. Αποτυπώνω με τον τρόπο μου και μέσα από τα μάτια μου τον κόσμο γύρω μου. Αγαπημένοι λαϊκοί ζωγράφοι είναι φυσικά ο Μποστ και ο Θεόφιλος αλλά δεν θα μπορούσα να μην αναφέρω και ζωγράφους όπως τον Κώστα Σέρβο από την Κέρκυρα και τον Νίκο Μαντά από τις Σπέτσες. Είναι ωραίο να ανακαλύπτεις σε κάθε τόπο τους λαϊκούς του ζωγράφους και να βλέπεις μέσα από τα δικά τους αγνά μάτια τη ζωή.
- Εξ’ όσων γνωρίζω είσαι αυτοδίδακτος. Τι προκλήσεις, δυσκολίες, ή ενδεχομένως και πλεονεκτήματα έχει αυτό για έναν καλλιτέχνη;
Ξεκινάς με πλήρη άγνοια της χρήσης των υλικών, των τεχνικών και κάθε γνώσης που θα μπορούσε να σε γλιτώσει από πολύ δρόμο. Από την άλλη πιστεύω πως σε βοηθάει να βρεις πιο εύκολα τον δικό σου τρόπο έκφρασης. Όποιο δρόμο και να ακολουθήσεις βέβαια η τέχνη είναι ένα συνεχές ταξίδι ανακάλυψης και εξέλιξης.
- Με το καθημερινό Ημερολόγιο σου στο ThePressProject σχολιάζεις την επικαιρότητα. Η τεχνική σου εκεί «πατάει» στην γελοιογραφία και τα κόμικς, με ένα δικό σου, ιδιαίτερο στυλ βέβαια. Στράφηκες στο συγκεκριμένο στυλ επειδή ταιριάζει με το εφήμερο του σχολίου σου; Έχεις θα έλεγες επιρροές από τον χώρο των κόμικς και της γελοιογραφίας;
Ξεκίνησα αυτό το ημερολόγιο κυριολεκτικά μουτζουρώνοντας με στυλό και παιδικούς μαρκαδόρους. Πάντα θαύμαζα τους σκιτσογράφους, τους γελοιογράφους, τους κομίστες αλλά ποτέ δεν θεωρούσα ότι θα μπορούσα να γίνω και εγώ ένας. Όταν ξεκίνησε η συνεργασία με το The Press Project, το ημερολόγιο ήταν ακόμα σε «πρωτόγονη κατάσταση» και οι σελίδες του απεικόνιζαν σκηνές της καθημερινότητας, ταινίες, σκέψεις και λίγη επικαιρότητα. Σιγά σιγά και εντελώς στα τυφλά, έγινα σκιτσογράφος με τον κάπως ιδιαίτερο τρόπο μου πάντα, το ακραίο πολλές φορές χιούμορ και το άτσαλο σκίτσο.
- Συνεργάζεσαι με ένα μέσο που θα λέγαμε ότι ξεχωρίζει, ιδιαίτερα με δεδομένο ότι στηρίζεται οικονομικά στους αναγνώστες του. Ποια είναι η γνώμη σου για το τοπίο των ΜΜΕ από τη μία και για προσπάθειες όπως το ThePressProject από την άλλη; Έχουν μέλλον πιστεύεις;
Φαντάζει το λιγότερο ουτοπικό ένα μέσο να χρηματοδοτείται από τους αναγνώστες του. Σίγουρα αυτό είναι ελπιδοφόρο για ένα μέλλον που κατά τα άλλα μοιάζει δυστοπικό. Σε έναν τόπο που τα μεγάλα ΜΜΕ είναι εξαρτημένα από κυβερνήσεις, μαφιόζους ή και τα δύο μαζί, η ανεξάρτητη δημοσιογραφία είναι είδος υπό εξαφάνιση.
- Το στυλ σου είναι αιχμηρό, προκλητικό θα έλεγε κανείς και σίγουρα εξαιρετικά καυστικό. Είχες ποτέ μέχρι τώρα οποιουδήποτε είδους ενόχληση ή απειλή; Πιστεύεις ότι υπάρχουν καλλιτέχνες που αυτολογοκρίνονται υπό αυτούς τους φόβους;
Στις αρχές υπήρξαν αρκετές ύβρεις και απειλές –στο διαδίκτυο πάντα– αλλά δεν έδωσα ποτέ ιδιαίτερη σημασία. Πάντα κάποια ή κάποιος που αντιμετωπίζει διάφορα θέματα στη ζωή, θα εκνευριστεί με κάτι και θα θελήσει να εκτονωθεί εκ του ασφαλούς βρίζοντας ή απειλώντας στο διαδίκτυο. Πιο πολύ με απασχόλησε η κατευθυνόμενη και βίαιη λογοκρισία γιατί πέρα από τις ύβρεις και τις απειλές, υπάρχουν και οι οργανωμένες ομαδικές αναφορές που μπορούν να ρίξουν –αδίκως πολλές φορές– τη δουλειά σου και να περιορίσουν το κοινό σου σημαντικά. Δεν έχει να κάνει με τον αριθμό των like στο facebook, για παράδειγμα, αλλά όταν ένας αριθμός ανθρώπων παρακολουθεί τη δουλειά σου στα κοινωνικά δίκτυα και αυτά σε θάβουν, υπάρχει θέμα. Ή θα αυτολογοκριθείς ή θα πρέπει να βρεις τρόπους να ακροβατείς πάνω στους κανόνες για να μη χάσεις το κοινό σου.
Από τον νόμο, από την άλλη, είχα προβλήματα δύο φορές ήδη γιατί κάποιοι άνθρωποι ένιωσαν πως τους προσβάλλω την πίστη. Την πρώτη φορά αυτό συνέβη για σκίτσα κυρίως, οπότε και με κάλεσαν να καταθέσω στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα. Τη δεύτερη φορά, για ένα βίντεο κινουμένων σχεδίων μικρού μήκους που είχα φτιάξει, εκλήθην κατόπιν καταγγελίας να καταθέσω στη ΓΑΔΑ στο τμήμα αντιμετώπισης ρατσιστικής βίας. Οι δικογραφίες ήταν πραγματικά για γέλια. Έπρεπε να αποδείξω ότι δεν ήθελα να προσβάλω τη χριστιανική πίστη και ότι δεν είμαι ρατσιστής κατά των ορθόδοξων χριστιανών. Λόγω ίσως της γελοιότητας των καταγγελιών, δεν μου απαγγέλθηκαν τελικώς κατηγορίες.
- Θα χαρακτήριζες πολιτική την τέχνη σου, κι αν ναι, τι σημαίνει αυτό;
Πέρα από τη δουλειά μου ως σκιτσογράφος –που είναι η φύση της τέτοια– και η ζωγραφική μου είναι βαθιά κοινωνικοπολιτική θα έλεγα. Άλλες φορές το ψιθυρίζει και άλλες το βροντοφωνάζει. Αν και από τα πρώτα χρόνια που αφοσιώθηκα στη ζωγραφική, υπήρχε το πολιτικό στοιχείο στα θέματα μου, από τη στιγμή που ξεκίνησα το πολιτικό σκίτσο, έγινε ακόμα πιο έντονο αυτό το στοιχείο.
- Ποιες είναι θα έλεγες οι βασικές καλλιτεχνικές επιρροές σου; Όχι απαραίτητα απ’ τη ζωγραφική.
Οι ζωγραφικές μου επιρροές είναι φυσικά «οι μεγάλοι παλαιοί». Ο Μοντιλιάνι (Modigliani), ο Σαγκάλ (Chagall), η Φρίντα Κάλο (Frida Kahlo), o Γκόγια (Goya). Άργησα πολύ, είναι η αλήθεια, να μάθω περισσότερα για τη σύγχρονη και την κλασική ζωγραφική. Δεν με ευνόησαν οι συνθήκες. Μόλις όμως ήρθα σε επαφή με το διαδίκτυο, δεν σταμάτησα να ψάχνω και να ανακαλύπτω εικαστικούς καλλιτέχνες. Άλλη επιρροή ήταν το κίνημα της Πανκ (Punk) όπου οι περισσότεροι καλλιτέχνες με ελάχιστες μουσικές γνώσεις –κάποιοι με μηδενικές– ξεκίνησαν να φτιάχνουν και να παίζουν μουσική με τέτοιο πάθος, αγνό και πρωτόγονο.
- Στην τέχνη σου απεικονίζεις συχνά σεξουαλικές σκηνές. Σε μια περίοδο που κάτι τέτοιο εύκολα παρεξηγείται, είτε εξαιτίας του «πατροπαράδοτου» πουριτανισμού, είτε εξαιτίας μιας αντίληψης που θέλει την απεικόνιση του σεξ εξ ορισμού σεξιστική ή χυδαία, ποια πιστεύεις ότι είναι η λεγόμενη «κόκκινη γραμμή» και πως στέκεσαι γενικά πάνω σ’ αυτό το ζήτημα;
Έχω αλλεργία στις κόκκινες γραμμές. Στην εποχή μας πολλοί άνθρωποι πέφτουν στην παγίδα ενός νεοπουριτανισμού και μιας εσφαλμένης αντίληψης περί πολιτικής ορθότητας και ψάχνουν με τσουγκράνες και ανάμενες δάδες να κάνουν cancel όποιον εκφράσει μια διαφορετική άποψη είτε σε αυτόν τον αιώνα, είτε στους προηγούμενους. Βλέπουμε πλήθος ιεροεξεταστών που αν κάνουν μια αναδρομή στη ζωή τους και στον παρελθόν τους, θα έκαναν cancel τον ίδιο τους τον εαυτό. Δεν υπερασπίζομαι βέβαια τη μαλακία του καθενός. Ας την πει και ας κριθεί για αυτό. Το δικαίωμα όμως να τη λέει δεν μπορούμε να του το στερήσουμε.
Οι ερωτικές σκηνές είναι κάτι με το οποίο καταπιάστηκα τον τελευταίο καιρό. Είναι από τα πιο φωτεινά και χαρούμενα θέματα με τα οποία έχω ασχοληθεί. Μου αρέσουν πολύ οι φόρμες των σωμάτων κατά την ερωτική πράξη και το πόσο μπορείς να παίξεις και να πειραματιστείς με αυτές. Το σεξ, είναι μια φυσική πράξη που εκτός από ζωοδότρα, δίνει και χαρά στην πλειοψηφία των ανθρώπων με πολλούς διαφορετικούς τρόπους. Η απεικόνιση του μπορεί να φανεί χυδαία ή σεξιστική μονάχα σε άρρωστα μυαλά.
- Στα έργα σου απεικονίζεις μια κοινωνία σε παρακμή. Ποια νομίζεις ότι είναι τα καθήκοντα ενός καλλιτέχνη σε αυτή τη συγκυρία; Πώς και μέχρι που μπορεί να βοηθήσει την κατάσταση με την τέχνη του;
Δεν πιστεύω πως μπορεί ένας καλλιτέχνης να βοηθήσει ουσιαστικά στους δύσκολους καιρούς. Μπορεί να προκαλέσει κάποια συναισθήματα, κάποιους προβληματισμούς… Για να αλλάξει ο κόσμος όμως χρειάζονται πολλά περισσότερα. Τα καθήκοντα ενός καλλιτέχνη είναι τα ίδια σε όλους τους καιρούς. Να ζει και να δημιουργεί.
- Τέλος, πόσο εύκολο είναι να βιοποριστεί ένας ζωγράφος από την τέχνη του στην χώρα μας; Τι θα συμβούλευες ένα νέο καλλιτέχνη που θέλει να το παλέψει;
Συμβουλή σε νέο καλλιτέχνη δεν μπορώ να δώσω εκτός από το να ακούσει την καρδιά του. Σίγουρα είναι πολύ δύσκολο και σπάνιο να μπορεί να ζει ένας ζωγράφος αποκλειστικά από την τέχνη του εκτός και αν έχει τη δυνατότητα να τη διδάσκει παράλληλα ή να ασχολείται και με εικονογραφήσεις και ό,τι άλλο σχετικό με την τέχνη του μπορεί να κάνει. Η ζωή ενός ζωγράφου είναι γεμάτη αβεβαιότητα και ανασφάλεια και σε αυτές τις συνθήκες προσπαθεί να επιβιώνει, να εμπνέεται, να δημιουργεί. Κάποιοι αναρωτιούνται για τους καλλιτέχνες που αποκαλούμε «καταραμένους» ότι, αν δεν ήταν η ζωή τους τόσο δύσκολη, θα είχαν φτιάξει άραγε τα αριστουργήματα που ζωγράφισαν, έγραψαν, τραγούδησαν; Δεν θα το μάθουμε ποτέ. Αυτό που για μένα έχει μεγαλύτερη σημασία είναι ότι κανείς δεν ξύπνησε μια μέρα και είπε «θα γίνω καταραμένος καλλιτέχνης» πλην κάποιων «δήθεν» φυσικά. Ο καλλιτέχνης θέλει να ζήσει τη ζωή του, να έχει να φάει, να πάει σε έναν γιατρό, να μπορεί αν θελήσει να κάνει οικογένεια και να την ταΐζει και πάνω απ’ όλα να δημιουργεί. Η κοινωνία όμως καταριέται τους καλλιτέχνες.
