Δημοσιεύουμε μετάφραση της συνέντευξης που έδωσε στο Internationalist Standpoint ο Άαρον Ντάουνεϊ. Ο Άαρον είναι ακτιβιστής και ηγετικό στέλεχος εδώ και χρόνια στην Ένωση Ενοικιαστών Κοινοτικής Δράσης (Community Action Tenants’ Union –CATU) στην Ιρλανδία.
- Η Ιρλανδία φαίνεται να αντιμετωπίζει στεγαστική κρίση εδώ και μερικά χρόνια. Μπορείς να μας δώσεις μια εικόνα της κατάστασης, μερικά στοιχεία και αριθμούς σχετικά με την προέλευση, τον χαρακτήρα και το βάθος του στεγαστικού προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι/ες;
Η στεγαστική κρίση βάθυνε και επιταχύνθηκε με την οικονομική κρίση του 2008. Ωστόσο, οι ρίζες της βρίσκονται νωρίτερα στον χρόνο.
Οι κυβερνήσεις ιστορικά επιδοτούσαν την αγορά ακινήτων στις 26 κομητείες της Νότιας Ιρλανδίας –χωρίς να μπορούν να αντέξουν οικονομικά αυτή την επιδότηση οι απλοί εργαζόμενοι- και ενθάρρυναν την ιδιοκατοίκηση, σε έναν βαθμό και γιατί η Καθολική Εκκλησία θεωρούσε πως έτσι μπορούσε να κατασταλεί ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός. Μετά την ανεξαρτησία, το κράτος βρέθηκε με πολλές «παραγκουπόλεις», στο όριο της κατάρρευσης και ως εκ τούτου δρομολόγησε διάφορα μαζικά δημόσια στεγαστικά προγράμματα -ένα από τα μεγαλύτερα πραγματοποιήθηκε στις δεκαετίες του 1960 και του ‘70.
Μεγάλο μέρος αυτών των κοινωνικών κατοικιών πέρασε στη συνέχεια στην ιδιοκτησία των ενοικιαστών τους, οι οποίοι επιδοτήθηκαν και ενθαρρύνθηκαν για να τις αγοράσουν ή να μετακομίσουν αν δεν ενδιαφέρονταν να τις αγοράσουν. Μέχρι και τη δεκαετία του 1980 αυτό σήμαινε ότι υπήρχαν τόσες νέες κοινωνικές κατοικίες, όσα ήταν και τα άτομα που τις αγόραζαν. Αυτό οδήγησε τελικά σε μείωση του αριθμού των κοινωνικών κατοικιών –αφού μετατράπηκαν σε ιδιωτικές ιδιοκτησίες- και σε στιγματισμό της έννοιας.
Από την άλλη, στις 6 κομητείες της Βόρειας Ιρλανδίας, η στέγαση αποτελούσε βάση για διακρίσεις και μέσο ελέγχου των ψηφοφόρων, με στόχο την εξασφάλιση πλειοψηφίας για τους «Ενωτικούς», όσους/ες δηλαδή υποστήριζαν την ένωση με τη Βρετανία. Αυτό οδήγησε στην ίδρυση ομάδων, όπως η Επιτροπή Κοινοτικής Δράσης για τη Στέγη στην πόλη Ντέρυ ή το Κίνημα για τα Πολιτικά Δικαιώματα και τελικά στην ίδρυση της κρατικής υπηρεσίας για τη στέγαση στις αρχές της δεκαετίας του ’70, που αποτελούσε μια παραχώρηση του κράτος για να γίνει πιο δίκαιο το σύστημα στέγασης.
Τελικά και οι δύο πλευρές των συνόρων επηρεάστηκαν από τη νεοφιλελεύθερη στροφή και την εξάντληση των ταμείων για την κοινωνική στέγαση. Οι 26 κομητείες ήρθαν αντιμέτωπες με μαζικές ξένες επενδύσεις και μια «φούσκα» στην αγορά ακινήτων που προκλήθηκε από τα φτηνά δάνεια στις δεκαετίες του ’90 και του 2000. Γνωστή ως «Κέλτικη Τίγρη», ενέτεινε τη διχόνοια ανάμεσα στους ιδιοκτήτες ακινήτων που βγήκαν κερδισμένοι και στους υπόλοιπους.
Όμως το παγκόσμιο οικονομικό κραχ του 2008 έφερε το τέλος της «Κέλτικης Τίγρης», με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τεράστια χρέη από ενυπόθηκα δάνεια, άδεια σπίτια (τα λεγόμενα κτίρια-φαντάσματα), ενώ καταρρεύσαν και οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα που υποτίθεται ότι θα κατασκεύαζαν νέες δημοτικές κοινωνικές κατοικίες.
Η κυβέρνηση του Φιάνα Φάιλ (Fianna Fáil, το συντηρητικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα) και του Πράσινου Κόμματος στις 26 κομητείες, δημιούργησε τον Εθνικό Οργανισμό Διαχείρισης Περιουσιακών Στοιχείων (National Asset Management Agency -NAMA) ως έναν τρόπο για να «κοινωνικοποιήσει» το κράτος τα επισφαλή δάνεια των κατασκευαστικών εταιρειών, καθώς το δημόσιο πλήρωνε για τα χρέη τους. Μεγάλο μέρος των μετοχών που αγόρασε η NAMA πωλήθηκε στη συνέχεια πίσω στους επενδυτές σε πολύ χαμηλές τιμές.
Βόρεια και νότια των συνόρων, οι κοινωνίες βρίσκονται πλέον στην ίδια τροχιά των νεοφιλελεύθερων καπιταλιστικών πολιτικών. Τα ενοίκια είναι υψηλά, η κατάσταση των σπιτιών προς ενοικίαση είναι κακή και δεν υπάρχουν αρκετές διαθέσιμες δημόσιες κοινωνικές κατοικίες. Στις 6 κομητείες της Βόρειας Ιρλανδίας παρατηρείται αύξηση των αστέγων με πάνω από 3.600 νοικοκυριά να ζουν σε προσωρινά καταλύματα το 2022, μια αύξηση 77% σε σχέση με το 2019. Τον Δεκέμβριο του 2020, στη λίστα αναμονής για κοινωνική στέγαση υπήρχαν 42.000 νοικοκυριά. Τα ενοίκια έχουν αυξηθεί κατά 19% μεταξύ 2013 και 2020, ενώ υπάρχουν περισσότερα από 20.000 άδεια σπίτια.
Στις 26 κομητείες της Νότιας Ιρλανδίας η εικόνα είναι ακόμη χειρότερη, ιδιαίτερα στο Δουβλίνο. Σχεδόν κάθε μήνα σημειώνονται αριθμοί ρεκόρ για τους άστεγους, με πάνω από 12.000 άτομα να βρίσκονται σήμερα σε καταλύματα έκτακτης ανάγκης, τα οποία συχνά είναι ιδιωτικά ξενοδοχεία που πληρώνονται από το κράτος. Οι τιμές των ενοικίων έχουν αυξηθεί κατά 82% μέσα σε 12 χρόνια, παρά κάποια μέτρα ελέγχου και ενώ υπάρχουν περισσότερες κατοικίες προς ενοικίαση τώρα από ό,τι το 2016, υπάρχουν λιγότερες εγγεγραμμένες μισθώσεις. Υπάρχουν 48.000 σπίτια που παραμένουν άδεια για περισσότερα από έξι χρόνια! Τέλος, το κράτος έχει αναλάβει έναν πιο ενεργό ρόλο στην αγορά ακινήτων, το οποίο σημαίνει στην ουσία πως επιδοτούν τους ιδιοκτήτες ακινήτων μέσω προγραμμάτων όπως το επίδομα στέγασης ή τα μακροχρόνια συμβόλαια μίσθωσης με ιδιώτες – επενδυτές κλπ. Ο μεγαλύτερος ιδιοκτήτης κατοικιών της Ιρλανδίας, η IRES REIT, κατέχει σήμερα περισσότερα από 4.000 διαμερίσματα, με ετήσιο εισόδημα από ενοίκια ύψους 32,6 εκατ. ευρώ, μέρος του οποίου προέρχεται από τέτοιες κρατικές ενισχύσεις.
- Τι είναι η CATU; Πώς προέκυψε ως κίνημα; Ποια είναι η δομή και οι κύριες δράσεις της;
Είμαστε μία ένωση ενοικιαστών, επικεντρωμένη στις βασικές αρχές της συμμετοχής, της δημοκρατίας και της ενεργούς δράσης.
Η Ένωση προέκυψε από προηγούμενα κινήματα για τη στέγαση, τα οποία συχνά περιλάμβαναν μεγάλης κλίμακας καταλήψεις δημόσιων κτηρίων και χώρων. Σκοπός μας είναι να φτάσουμε σε όσες περισσότερες τοπικές κοινότητες γίνεται, να μαζικοποιηθούμε με τη συμμετοχή νέων ακτιβιστών/τριων και να σημειώσουμε νίκες που θα βελτιώσουν τις ζωές των ανθρώπων.
Έχουμε περίπου 2.000 μέλη οργανωμένα σε τοπικές οργανώσεις σε περιφερειακό επίπεδο. Αυτά στη συνέχεια εκλέγουν την Εθνική Οργανωτική Επιτροπή. Έχουμε επίσης μια ομάδα που οργανώνει τις πανεθνικές εκστρατείες, επιτροπές ώστε να εκπροσωπούνται και οι καταπιεσμένες μειονότητες και διάφορες ομάδες εργασίας για συγκεκριμένα θέματα.
Οι κύριες δράσεις μας έχουν επικεντρωθεί στη στεγαστική κρίση και αφορούν διαδηλώσεις στα σπίτια ή στα γραφεία των εταιρειών και των μεγαλοϊδιοκτητών, υποστήριξη καταλήψεων, παρεμπόδιση εξώσεων, ή ακόμη και μαζικές τηλεφωνικές και ηλεκτρονικές διαμαρτυρίες προς τις εταιρείες ή τα Νομαρχιακά/Δημοτικά συμβούλια που χειροτερεύουν τη ζωή των μελών μας.
- Ποια είναι η στρατηγική της CATU για την καταπολέμηση της στεγαστικής κρίσης; Ποια είναι τα κύρια αιτήματα και πώς βλέπετε τη δυνατότητα υλοποίησής τους;
Η στρατηγική της CATU βασίζεται στο να οργανώνουμε πετυχημένες και νικηφόρες εκστρατείες με εφικτούς στόχους που ενδυναμώνουν τους ενοικιαστές και την εργατική τάξη και μας δίνουν την αυτοπεποίθηση να διεκδικήσουμε περισσότερα. Όσο ισχυρότερη είναι η βάση μας, τόσο περισσότερο μπορούμε να πιέσουμε την κυβέρνηση να ικανοποιήσει τα αιτήματά μας.
Έτσι, κατά περίπτωση, η στρατηγική μας είναι να επισημάνουμε ποιος κατέχει την εξουσία και ποιος εκμεταλλεύεται τις κοινότητες ή τους ενοικιαστές και να χρησιμοποιήσουμε την αριθμητική μας δύναμη ή την οικονομική μας ισχύ για να διαταράξουμε τη ζωή τους και να τους θέσουμε προ των ευθυνών τους.
Τα εθνικά μας αιτήματα είναι σε γενικές γραμμές ο τερματισμός των εξώσεων και η καθολική πρόσβαση σε δημόσια στέγαση ανεξαρτήτως εισοδήματος. Αυτό το βλέπουμε ως τη μόνη δυνατή λύση, ή τουλάχιστον ως μια σημαντική ελάφρυνση της στεγαστικής κρίσης. Με τον όρο καθολική δημόσια στέγαση εννοούμε ότι όλοι θα έπρεπε να μπορούν να ζήσουν σε καλής ποιότητας δημόσιες κατοικίες.
Πρόσφατα είχαμε δύο σημαντικές νίκες που ενίσχυσαν τη δύναμή μας. Η μία ήταν η αντίσταση σε μια μαζική έξωση ενοικιαστών από έναν ιδιοκτήτη σε μια πολυκατοικία στο Δουβλίνο. Η άλλη ήταν ότι τα μέλη μας στις δημόσιες κατοικίες διεκδίκησαν και πέτυχαν το συμβούλιο της Κομητείας να αναλάβει την ανακαίνιση των κατοικιών τους.
- Η Ακροδεξιά φαίνεται να προσπαθεί να χρησιμοποιήσει τη στεγαστική κρίση για να συγκεντρώσει υποστήριξη για τις ρατσιστικές ιδέες και δράσεις της. Μπορείτε να μας δώσετε μερικά παραδείγματα; Ποια ήταν η αντίδραση του στεγαστικού κινήματος απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις;
Η Ακροδεξιά χρησιμοποιεί καιροσκοπικά τη στεγαστική κρίση για να μπει σφήνα ανάμεσα στους Ιρλανδούς εργαζόμενους και τους μετανάστες εργάτες, τους πρόσφυγες και τους αιτητές ασύλου. Το γεγονός ότι η στεγαστική κρίση επιδεινώνεται ραγδαία δέκα χρόνια τώρα, τους άφησε χώρο για να εκμεταλλευτούν την κατάσταση. Καθώς δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι παραμένουν στις λίστες αναμονής των κομητειακών συμβουλίων, με τα ενοίκια να ανεβαίνουν και πολλούς νέους ανθρώπους είτε να αναγκάζονται να ζουν στο σπίτι με τους γονείς τους είτε να μεταναστεύουν, υπάρχει μια φυσική απογοήτευση για τη στέγαση.
Προσθέστε σε αυτό την αύξηση της μετανάστευσης προς την Ιρλανδία στην προηγούμενη φάση της οικονομικής άνθησης, η οποία συνεχίστηκε με υποσχέσεις για θέσεις εργασίας υψηλής τεχνολογίας ή φοιτητικές βίζες για την εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας και γίνεται εύκολο για τους ακροδεξιούς παράγοντες να επιρρίψουν την ευθύνη στους μετανάστες για τη στεγαστική κρίση, παρόλο που οι μετανάστες αποτελούν συχνότερα θύματα εκμετάλλευσης των ιδιοκτητών ακινήτων. Με τον πόλεμο στην Ουκρανία και τη γενική αύξηση των αιτήσεων ασύλου σε όλη την Ευρώπη, καθώς οι παγκόσμιες συνθήκες επιδεινώνονται, η Ακροδεξιά οργανώνει διαμαρτυρίες γύρω από το ζήτημα της στέγασης των αιτούντων άσυλο.
Αυτές οι διαμαρτυρίες πρόσφατα πήραν και τη μορφή εμπρησμών! Εν τω μεταξύ, πολλοί ακροδεξιοί παίρνουν θέση ενάντια στο δικαίωμα στη δημόσια στέγαση (σ.σ. ακόμη και για τους Ιρλανδούς), καθώς θεωρούν το δικαίωμα στην ατομική ιδιοκτησία κεντρικό κομμάτι των πολιτικών αρχών τους.
Το στεγαστικό κίνημα έχει γενικά ταχθεί σθεναρά εναντίον της Ακροδεξιάς και υποστηρίζει ότι ο αγώνας για σπίτια για όλους, είναι ανεξάρτητος από την εθνικότητα, τη φυλή, τη θρησκεία κλπ. Μάλιστα πολλά μέλη της Ένωσης μας δεν είναι Ιρλανδοί. Ανέκαθεν όμως λέγαμε πως είμαστε ισχυρότεροι μαζί, ντόπιοι και ξένοι, για να αντισταθούμε σ’ αυτούς που πραγματικά προκαλούν την κρίση, δηλαδή τους ιδιοκτήτες, τους εργολάβους και τις τράπεζες, που διευκολύνονται από τις κυβερνήσεις του κεφαλαίου. Ορισμένες ομάδες, όπως η Επαναστατική Στεγαστική Ένωση, έχουν αναλάβει την κατάληψη άδειων κτιρίων για τη στέγαση αστέγων, Ιρλανδών και αιτητών ασύλου, ενώ άλλες έχουν ενταχθεί σε ευρύτερους συνασπισμούς για να διαμαρτυρηθούν κατά του ρατσιστικού μίσους ή για να οργανώσουν κουζίνες αλληλεγγύης για τους πρόσφυγες και τους αιτητές ασύλου.
Μέλη μας που συμμετέχουν στην Άμεση Παροχή (σύστημα στέγασης αιτούντων άσυλο στις 26 κομητείες του Νότου) αντιστέκονται αυτή την περίοδο στην αναγκαστική μετεγκατάστασή προσφύγων που στηρίζεται στο κυβερνητικό πρόσχημα πως το σύστημα έχει υπερφορτωθεί. Αυτό συχνά σημαίνει ότι οι άνθρωποι αναγκάζονται να μετακινηθούν σε όλη τη χώρα μακριά από την εργασία, την οικογένεια ή τις σπουδές τους.
Μέσα από αυτές τις μάχες πιστεύουμε πως διευρύνουμε συνολικότερα τον αγώνα του στεγαστικού κινήματος. Ενώ την ίδια ώρα οικοδομούμε έμπρακτα την διεθνιστική αλληλεγγύη και στέλνουμε το μήνυμα πως οι φασίστες δεν έχουν καμιά θέση στο στεγαστικό κίνημα, δεν έχουν καμιά θέση στις κοινωνίες μας.
