Tης Σύνταξης του «Ξ»
Η κυβέρνηση, μαζί με τους εργοδοτικούς φορείς —τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχάνων (ΣΕΒ), τη Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος (ΓΣΕΒΕΕ), την Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ), τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), τον Σύνδεσμο Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΒΕ)— καθώς και τη συμβιβασμένη ηγεσία της ΓΣΕΕ, ανακοίνωσε στις 26 Νοεμβρίου πανηγυρικά την «επιστροφή των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας» (ΣΣΕ). Στα ΜΜΕ η λεγόμενη «Κοινωνική Συμφωνία» παρουσιάστηκε ως «ιστορική στιγμή» για τον κόσμο της εργασίας, ως «αποκατάσταση» μίας αδικίας που ξεκίνησε από το 2012, όταν τα μνημονιακά μέτρα σαρώνανε μισθούς και δικαιώματα.
Σύμφωνα με το Υπουργείο, η έκδοση του «Σχεδίου Δράσης για την ενίσχυση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας» θα πραγματοποιηθεί μέσα στον Δεκέμβρη, ενώ η «Κοινωνική Συμφωνία» θα νομοθετηθεί στις αρχές του 2026.
Ας πάρουμε τα πράγματα απ’ την αρχή.
Τι είναι οι συλλογικές συμβάσεις
Οι συλλογικές συμβάσεις θεσπίστηκαν στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1930 και αποτέλεσαν βασικό μηχανισμό καθορισμού μισθών και όρων εργασίας μέσω διαπραγμάτευσης εργαζομένων–εργοδοτών. Το εργατικό κίνημα τις αξιοποίησε (με μέσο πίεσης τις απεργίες) για να πετύχει αυξήσεις, μειώσεις ωραρίων και θεσμικές κατακτήσεις. Πριν τα μνημόνια, οι συλλογικές συμβάσεις κάλυπταν περίπου το 70–80% των εργαζομένων, ενώ ο βασικός μισθός καθοριζόταν επίσης με Εθνική Συλλογική Σύμβαση μετά από διαπραγμάτευση ΓΣΕΕ-ΣΕΒ.
Μνημονιακά μέτρα
Την περίοδο των μνημονίων
- καταργήθηκε η Εθνική Συλλογική Σύμβαση και από τότε ο κατώτατος μισθός καθορίζεται από την Κυβέρνηση. Αυτό στερεί από τους εργαζόμενους την δυνατότητα να απεργούν για να διεκδικήσουν να ανέβει ο κατώτατος μισθός.
- οι κλαδικές (και ομοιοεπαγγελματικές) συμβάσεις έχασαν την υποχρεωτική, καθολική ισχύ τους και έγιναν εφαρμόσιμες μόνο για τα μέλη των εργοδοτικών οργανώσεων και των συνδικαλιστικών ενώσεων που τις είχαν υπογράψει.
- Οι επιχειρησιακές συμβάσεις (που είναι κατά κανόνα πιο δυσμενείς για τους εργαζόμενους) είχαν ανώτερη ισχύ από τις κλαδικές, σε αντίθεση με την περίοδο πριν τα μνημόνια, που οι κλαδικές είχαν ανώτερη ισχύ.
- Καταργήθηκε η «μετενέργεια», δηλαδή η επέκταση της σύμβασης και μετά τη λήξη της μέχρι να υπογραφεί καινούρια. Έτσι οι εργοδότες μπορούσαν να χρησιμοποιούν την απειλή της μη συμφωνίας, με την κατάργηση των προβλέψεων της κλαδικής σύμβασης (στα βασικότερα της σημεία) μόλις λήξει, για να υποχρεώσουν τους εργαζόμενους να δεχτούν τις προτάσεις τους.
- Καταργήθηκε η δυνατότητα μονομερούς προσφυγής των εργαζομένων κατά του εργοδότη στον μηχανισμό διαιτησίας, πάλι εγκλωβίζοντας τους εργαζόμενους
Τι προβλέπει η συμφωνία
Τι είναι λοιπόν αυτή η Συμφωνία που ανακοινώθηκε μετά βαΐων και κλάδων;
1. Επέκταση κλαδικών ΣΣΕ με όριο 40%: Για να επεκταθεί μία ΣΣΕ σε όλο τον κλάδο, πλέον θα αρκεί το 40% των εργοδοτών να είναι μέλη των εργοδοτικών ενώσεων που υπογράφουν τη σύμβαση (αντί για 50% που ίσχυε από το 2018 ως «μερική διόρθωση» της καθολικότητας επειδή «βγήκαμε από τα μνημόνια»).
2. Μετενέργεια: Επαναφέρεται η μετενέργεια για τρεις μήνες (αντί για 6 που ήταν προ-μνημονιακά).
3. ΟΜΕΔ – Μηχανισμός «προελέγχου»: Η κυβέρνηση και οι εργοδότες διαφημίζουν ότι ο ΟΜΕΔ (Οργανισμός Μεσολάβησης και Διαιτησίας) γίνεται πιο λειτουργικός καθώς αίρεται η ανάγκη συναίνεσης του εργοδότη για να γίνει προσφυγή από τους εργαζόμενους. όμως, πριν από κάθε προσφυγή στον ΟΜΕΔ, εισάγεται ένας μηχανισμός «προελέγχου» που έχει τη δύναμη να μπλοκάρει τη διαδικασία εξ αρχής.
Τι σημαίνουν αυτά για τους εργαζόμενους
Η νέα συμφωνία παρουσιάζεται ως «επιστροφή δικαιωμάτων», αλλά στην ουσία δεν κάνει παρά κάποια «συμβολικά» βήματα χωρίς ιδιαίτερη πρακτική αξία- και γι’ αυτό αποτελεί κοροϊδία. Δεν επαναφέρει τις Εθνικές Συλλογικές Συμβάσεις, δεν δίνει τη δυνατότητα για μονομερή προσφυγή στη διαιτησία, δεν αποκαθιστά την καθολική ισχύ των κλαδικών και δεν επαναφέρει τη μετενέργεια στο 6μηνο.
Είναι εξοργιστικό να παρουσιάζονται αυτά τα μέτρα ως «πρόοδος» όταν τα τελευταία 15 χρόνια έχει υπάρξει μια τεράστια μεταφορά πλούτου από τους εργαζόμενους προς τους εργοδότες. Όταν οι άνθρωποι αναγκάζονται να δουλεύουν 13ωρο. Όταν σχεδόν όλες οι απεργίες κηρύσσονται παράνομες και καταχρηστικές. Όταν τα εργατικά ατυχήματα «βαράνε κόκκινο». Όταν το εισόδημα των εργαζομένων έχει χτυπηθεί από χίλιες μεριές, από ακρίβεια/πληθωρισμό, από το κόστος στέγασης, από φορολογία κα. Όταν το βιοτικό επίπεδο για τους εργαζόμενους στην Ελλάδα είναι από τα χαμηλότερα σε όλη την ΕΕ.
Σήμερα, οι κλαδικές ΣΣΕ καλύπτουν μόνο περίπου το 25% των εργαζομένων (από το 70-80% πριν 15 χρόνια). Το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν το μισό από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (περίπου 50%). Ακόμα και η ΕΕ εξέδωσε μη-δεσμευτική οδηγία για την αύξηση του ποσοστού κάλυψης στο 80% μέχρι το 2027. Όχι γιατί ενδιαφέρεται η Κομισιόν για τα δικαιώματα των εργαζομένων (που τα έχει τσακίσει), αλλά γιατί φοβάται την κοινωνική αγανάκτηση και αστάθεια που προκύπτει όταν οι εργοδότες «το παρακάνουν» και ξεφεύγουν από κάποια όρια, κατά την προσφιλή συνήθεια τους να ξεζουμίζουν τους εργαζόμενους μέχρι τελευταίας ρανίδας.
Συλλογική απάντηση
Η κυβέρνηση της ΝΔ κάνει τα πάντα για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των εργοδοτών. Ας αφήσει κατά μέρος τα λόγια ότι «όλοι κερδίζουν» από ένα «κοινωνικό συμβόλαιο». Αν ήταν έτσι, γιατί οι εργοδότες δεν πλήρωσαν τίποτα την περίοδο της κρίσης, και την πλήρωσαν (και συνεχίζουν να την πληρώνουν) οι εργαζόμενοι;
Είναι επιτακτική η ανάγκη να οργανωθούν οι εργαζόμενοι στους εργασιακούς χώρους, είτε σε ήδη υπάρχοντα σωματεία (όπου αυτά έχουν κάποια αγωνιστική διάθεση και δράση) είτε δημιουργώντας καινούρια. Μόνο αν αυξηθεί η συλλογική δύναμη των εργαζομένων μπορεί να αποκρουστεί η επίθεση των εργοδοτών και της κυβέρνησης. Για να γίνει κάτι τέτοιο χρειάζεται συντονισμός όλων των ενεργών και μαχητικών δυνάμεων που με πλατιές εκστρατείες ενημέρωσης και συζήτησης θα δώσουν τη μάχη για να αλλάξει το κλίμα και να οργανωθεί με σχέδιο και συνέπεια η μάχη για αξιοπρεπείς μισθούς και εργασιακές συνθήκες.
