Άρθρο της Σύνταξης από το νέο τεύχος του «Ξ» (τεύχος 620) που κυκλοφόρησε την Πέμπτη 6 Νοέμβρη.
Η εικόνα είναι γνωστή: φοιτητές/τριες, νέοι εργαζόμενοι/ες και οικογένειες ψάχνουν απεγνωσμένα για σπίτι, ενώ τα ενοίκια συνεχίζουν την ξέφρενη άνοδο. Απ’ τα κυρίαρχα ΜΜΕ και από δηλώσεις ανθρώπων του συστήματος δημιουργείται μια αίσθηση ότι λίγο φταίει η γενικότερη ακρίβεια, λίγο τα Airbnb, λίγο οι κακοπληρωτές ενοικιαστές…
Τα στοιχεία όμως που ήρθαν πρόσφατα στη δημοσιότητα, είναι συντριπτικά: Πάνω από 700.000 διαμερίσματα σε όλη τη χώρα παραμένουν κλειστά, σύμφωνα με τον Γενικό Γραμματέα Δημογραφικής και Στεγαστικής Πολιτικής. Οι εκπρόσωποι των μεγαλοϊδιοκτητών καθώς και κυβερνητικά στελέχη ρίχνουν την ευθύνη των κλειστών ακινήτων στην «πολυϊδιοκτησία» και ότι οι κληρονόμοι δεν τα βρίσκουν. Δημιουργείται έτσι μια εικόνα ότι για καθένα από όλα αυτά τα σπίτια υπάρχουν καμιά δεκαριά ιδιοκτήτες. Ωστόσο, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι στα περίπου 600.000 κλειστά ακίνητα αντιστοιχούν ένα εκατομμύριο δικαιώματα ιδιοκτησίας, δηλαδή κατά μέσο όρο δύο ιδιοκτήτες ανά διαμέρισμα. Οπότε, όσο και να προσπαθούν να θολώσουν τα νερά, το πρόβλημα βρίσκεται αλλού.
Πώς φτάσαμε ως εδώ
Η σημερινή στεγαστική κρίση δεν έπεσε από τον ουρανό· είναι το αποτέλεσμα μιας δεκαετίας πολιτικών υπέρ των «επενδυτών» και της αγοράς. Από τη Golden Visa [1](2013), την απελευθέρωση των βραχυχρόνιων μισθώσεων (2015-2017), τους ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς (2017), έως τον νέο πτωχευτικό νόμο (2020) που κατήργησε την προστασία της πρώτης κατοικίας, κάθε «μεταρρύθμιση» στόχευσε στην κερδοφορία των λίγων και υπονόμευσε τη στεγαστική ασφάλεια των πολλών.
Έτσι, πέρα από τα κλειστά ακίνητα, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε η Ένωση Ενοικιαστών Θεσσαλονίκης, «λείπουν» ακόμα από την αγορά:
- 250.000 κατοικίες σε πλατφόρμες τύπου Airbnb,
- 30.000 στα χέρια τραπεζών και servicers,
- και άλλες 30.000 που πουλήθηκαν μέσω Golden Visa.
Αυτά ήταν σπίτια όπου μέχρι πρόσφατα ζούσαν μόνιμοι κάτοικοι των πόλεων. Τώρα, αυτά τα σπίτια εξυπηρετούν στη συντριπτική τους πλειοψηφία μικρά και μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα.
Η «αγορά» που στραγγαλίζει τη στέγη
Ακόμα και η Τράπεζα της Ελλάδος παραδέχεται ότι:
«Η χαμηλή προσφορά σε σύγκριση με τη ζήτηση είναι απόρροια της επενδυτικής εκμετάλλευσης της κατοικίας, της απόσυρσης από την αγορά ακινήτων που εξασφαλίζουν μη εξυπηρετούμενα δάνεια και προορίζονται για πλειστηριασμό και της μείωσης του αριθμού νεόδμητων κατοικιών…»
Το αποτέλεσμα; Ένα ράλι ενοικίων χωρίς προηγούμενο, όπου πλέον ζητείται «φάκελος αξιοπιστίας» από τους ενοικιαστές, η περίφημη πρόταση για «Τειρεσία ενοικιαστών» (μια βάση δεδομένων καλοπληρωτών και κακοπληρωτών), λες και το πρόβλημα είναι οι ενοικιαστές – όχι η αισχροκέρδεια.
Στο μεταξύ, τα κυβερνητικά «κίνητρα» απέτυχαν παταγωδώς. Επιδότηση ανακαίνισης, φοροαπαλλαγές για ενοικίαση κενών σπιτιών, ενεργειακή αναβάθμιση – όλα αυτά δεν άλλαξαν τίποτα προς το καλύτερο. Ούτε αυξήθηκαν τα διαθέσιμα ακίνητα, ούτε μειώθηκαν τα ενοίκια. Το στεγαστικό παραμένει παραδομένο σε όσους βλέπουν τη στέγη αποκλειστικά ως εμπόρευμα.
Έκαναν μέχρι και ριάλιτι!
Το γεγονός ότι ο εφιάλτης εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων που δεν μπορούν να βγάλουν το μήνα απ’ το υπέρογκο κόστος στέγασης, γίνεται και ριάλιτι, δείχνει την κατάντια της κατάστασης. Ο λόγος για το Flat Hunters (κυνηγοί διαμερισμάτων) του Αντέννα, όπου μεσίτες θα ανταγωνίζονται για να βρουν σπίτια σε απελπισμένους πελάτες. Η σαπίλα στα καλύτερά της!
Ποιοι κερδίζουν από την κρίση
Είναι αφελές να περιμένει κανείς λύσεις από εκείνους που κερδίζουν από το πρόβλημα. Στα «πόθεν έσχες» των Βουλευτών (2023), δεκάδες είναι εκατομμυριούχοι με μεγάλες ακίνητες περιουσίες. Οι 10 πλουσιότεροι μεγαλοϊδιοκτήτες Βουλευτές διαθέτουν από 40 έως 120 ακίνητα ο καθένας/μια! Αυτοί, μαζί με την μισητή Πανελλήνια Ομοσπονδία Ιδιοκτητών Ακινήτων (ΠΟΜΙΔΑ), το λόμπι του real estate και το κατασκευαστικό κεφάλαιο καλούνται να «ρυθμίσουν» μια αγορά από την οποία πλουτίζουν οι ίδιοι!
Τι χρειάζεται να γίνει
Η στεγαστική κρίση δεν είναι φυσικό φαινόμενο· είναι πολιτική επιλογή. Όταν υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες κενά διαμερίσματα δεν μιλάμε για ένα αφηρημένο πρόβλημα «προσφοράς και ζήτησης», αλλά ένα πρόβλημα που οφείλεται σε πολιτικές που ενθαρρύνουν τη μετατροπή των σπιτιών σε επενδυτικά προϊόντα και ταυτόχρονα αδιαφορούν επιδεικτικά για το τεράστιο αυτό απόθεμα.
Η διεκδίκηση της στέγης χρειάζεται να γίνει κεντρικό κοινωνικό ζήτημα. Μερικά από τα αιτήματα που είναι απαραίτητο να μπουν μπροστά είναι τα εξής:
- Έλεγχος ενοικίων, με ανώτατα όρια και ζώνες. Αυτό δεν είναι ένα θεωρητικό σενάριο – κάτι τέτοιο θα εφαρμοστεί στη Σκωτία με τον νέο νόμο για το στεγαστικό (Housing Bill) που ψηφίστηκε στα τέλη Οκτώβρη και στην Ολλανδία, όπου τα ενοίκια καθορίζονται από αντικειμενικά κριτήρια.
- Δραστικός περιορισμός του επιχειρηματικού Airbnb και επαναφορά κατοικιών στη μακροχρόνια μίσθωση.
- Άμεσο και υποχρεωτικό άνοιγμα των κενών κατοικιών και διάθεσή τους για μακροχρόνια μίσθωση, βάση σχεδίου. Να δοθούν κίνητρα μόνο σε μικρο-ιδιοκτήτες που ανήκουν σε χαμηλά κοινωνικά στρώματα και αποδεδειγμένα δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε ανακαινίσεις/αποκατάσταση φθορών κλπ.
- Μαζικές δημόσιες επενδύσεις σε κοινωνική κατοικία, με αξιοποίηση δημόσιων και εγκαταλελειμμένων κτιρίων. Οι δηλώσεις για αξιοποίηση 10 ακινήτων του Δημοσίου και δημιουργία 1.500 κατοικιών σε πρώην στρατόπεδα, με βάση την πρόσφατη νομοθεσία της «Κοινωνικής Αντιπαροχής», είναι μόνο μια σταγόνα στον ωκεανό του προβλήματος (πέρα απ’ τους ασαφείς όρους και τα «ψιλά γράμματα» των προγραμμάτων αυτών). Σε κάθε περίπτωση, τα πρώην στρατόπεδα μπορούν και πρέπει να γίνουν ελεύθεροι χώροι πρασίνου και όχι να δομηθούν. Για την ανάγκη της στέγασης μπορούν να αξιοποιηθούν τα -πάρα πολλά- αναξιοποίητα δημόσια ακίνητα.
Οι ενώσεις ενοικιαστών, οι φοιτητικοί σύλλογοι, τα εργατικά σωματεία και οι ομοσπονδίες — όπως των εκπαιδευτικών που βιώνουν κάθε χρόνο το δράμα της μετακόμισης χωρίς διαθέσιμα σπίτια — μαζί με τις οργανώσεις της ανατρεπτικής Αριστεράς μπορούν και χρειάζεται να δώσουν τη μάχη για μέτρα υπέρ των ενοικιαστών και ενάντια στην αδηφάγα κερδοσκοπία του real estate.
