Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απομαγνητοφώνηση της τοποθέτησης του σ. Νίκου Αναστασιάδη στην συζήτηση «Κίνημα ενάντια στα μνημόνια 2010-2015: Ριζοσπαστισμός, μορφές, δυνατότητες και όρια», στο διήμερο για την εμπειρία και τα διδάγματα από την περίοδο 2010-2015 για το σήμερα που οργανώθηκε στο Πάντειο, στις 21 και 22 Ιούνη, από τις οργανώσεις «Αναμέτρηση», ΑΠΟ, ΔΕΑ, «Μετάβαση» και «Ξεκίνημα».
17 Ιούνη του 2011 ο Γ. Παπακωνσταντίνου αναλαμβάνει το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Η πρώτη απόφαση που υπογράφει είναι η έγκριση της ΑΕΠΟ (Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων) για την εξόρυξη χρυσού στη Χαλκιδική.
Με αυτή την πράξη ξεκινάει η παρούσα φάση της εξόρυξης χρυσού-χαλκού, αλλά και του αντιεξορυκτικού κινήματος, που ονομάστηκε «κίνημα των Σκουριών», γιατί στην τοποθεσία Σκουριές έγινε το open pit.
Το 2012 αρχίζει η σκληρή καταστολή του κινήματος με την επίθεση από τραμπούκους της εταιρείας και την καταστροφή του φυλακίου αγώνα μέσα στο δάσος του Κακάβου τον Μάρτη. Τον Οκτώβρη του ’12, πολύ μαζική κινητοποίηση μέσα στο δάσος δέχεται βίαιη επίθεση από τα ΜΑΤ με ξύλο και δακρυγόνα, ενώ τον Μάρτη του ’13 είχαμε την εισβολή των ΜΑΤ στην Ιερισσό.
Το Νοέμβριο του 2012 γίνεται η «αόρατη πορεία» στη Θεσσαλονίκη, όπου 15.000 άτομα διαδηλώνουν χωρίς κανένα ΜΜΕ να αναφέρει τίποτα. Θα ακολουθήσουν το ’13 και το ’14 πορείες με αντίστοιχη μαζικότητα στην πόλη.
Παράλληλα, στήνεται μια βιομηχανία διώξεων. Συνολικά οι διωκόμενοι έφτασαν τους 350 για διάφορες υποθέσεις που στήνει η εταιρεία μαζί με την αστυνομία και το δικαστικό σύστημα. Στήνονται δικογραφίες ακόμα και για εγκληματική οργάνωση. 4 από τους διωκόμενους προφυλακίζονται.
Το κίνημα πεισμώνει και απαντάει με συναυλίες αλληλεγγύης πρωτοφανούς μαζικότητας, με 10.000 στην Ιερισσό και 35.000 στη Θεσσαλονίκη. Οι συναυλίες στην Ιερισσό δείχνουν το βάθος και το εύρος του κινήματος: όλο το χωριό βρίσκεται στο πόδι, ενώ έχει εκδιωχθεί το αστυνομικό τμήμα και η έδρα του Δήμου, και όλα είναι άρτια οργανωμένα.
Το κίνημα οργανώνεται σε τοπικές Επιτροπές σε κάθε χωριό και στην Θεσσαλονίκη. Οι Επιτροπές συντονίζονται μέσω ενός κοινού Συντονιστικού.
Στο συντονιστικό, εκτός από τους ανένταχτους ανθρώπους που ριζοσπαστικοποιήθηκαν μέσω του συγκεκριμένου θέματος σε μια παραδοσιακά συντηρητική/δεξιά περιοχή, συμμετέχουν και παρεμβαίνουν όλες οι δυνάμεις του κινήματος, πλην ΚΚΕ. Από το ΣΥΡΙΖΑ (που τότε ήταν ένα κόμμα της Αριστεράς), την ΑΝΤΑΡΣΥΑ, οργανώσεις της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς μέχρι διάφορες εκφάνσεις της Αναρχίας και του αντιεξουσιαστικού χώρου.
Μετά την πρώτη εκρηκτική φάση του κινήματος, ανοίγει η κουβέντα για την στρατηγική. Υπάρχει ένας συνδυασμός παραγόντων που επηρεάζουν αυτή τη συζήτηση: υπάρχει φόβος λόγω της καταστολής, φυσιολογική κόπωση, που σχετίζεται και με την γενικότερη κοιλιά που περνάει το κίνημα μετά το ‘12 και αδυναμία του Συντονιστικού να προτείνει μια στρατηγική για την συνέχιση, πέραν την επανάληψης αυτών που ήδη έχουν δοκιμαστεί. Παρόλα αυτά το κίνημα παραμένει πλατύ, μαζικό και αποφασιστικό, και με μεγάλη κοινωνική υποστήριξη.
Σε αυτό το κενό στρατηγικής, και αξιοποιόντας την γενικότερη δημοσκοπική του άνοδο, τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ στρέφουν την συζήτηση αρχικά στο ζήτημα του Δήμου. Εν όψει των δημοτικών εκλογών του 2014 όλη η προσοχή του κινήματος πηγαίνει στο «πως θα διώξουμε τον Πάχτα» (τον εκλεκτό Δήμαρχο της Eldorado) και «πως θα βγάλουμε κινηματικό Δήμαρχο». Υπάρχει απαξίωση κάθε συζήτησης για το με ποιό πλαίσιο θα βγει αυτός ο Δήμαρχος και τι συγκεκριμένα του ζητάμε ως κίνημα να κάνει.
Έτσι, επιλέγεται ένας επιχειρηματίας για επικεφαλής (πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ, επειδή κατάγεται από την περιοχή), και πάμε σε μια εκλογική νίκη υψηλού συμβολισμού μεν, χωρίς όμως κάποια ουσιαστική αλλαγή δε. Το Δημοτικό Συμβούλιο ακυρώνει τις οικονομικές συναλλαγές με την εταιρεία, ο νέος Δήμαρχος όμως δεν κάνει τίποτα για να κινητοποιήσει το Δήμο ενάντια στην εξόρυξη, και μετά από λίγο καιρό απλά παραιτείται και γυρνάει πίσω στην επιχειρηματική του δραστηριότητα.
Αμέσως μετά, η κουβέντα στρέφεται στο θέμα της κυβέρνησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ, εκτός από την συμμετοχή των στελεχών του στην ηγεσία του κινήματος, είχε πάρει ξεκάθαρη θέση για «…ακύρωση των επενδύσεων [και των συμβάσεων σε άλλα κείμενα] εξόρυξης χρυσού» και «αποχαρακτηρισμό της περιοχής από μεταλλευτική και η αποκατάστασή της», δηλαδή για τα δύο βασικά αιτήματα του κινήματος. Η εκλογική εκστρατεία του ΣΥΡΙΖΑ γίνεται στη βάση «στις 25 ψηφίζετε [εκλογές 25 Γενάρη], στις 26 φεύγουν» (Ιγγλέζη). Στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ στο Παλαί ντε Σπορ στην Θεσσαλονίκη, τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ φωνάζαν «Αλέξη σώσε τις Σκουριές».
«Οι Σκουριές είναι σύμβολο για τους νέους όρους διακυβέρνησης» δηλώνει ο Τσίπρας στις 27 Φλεβάρη 2015. Όμως τελικά, η τακτική του κυνηγιού της «νομιμότητας» καταρρέει. Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ θα τους «τάραζε στην νομιμότητα» (και με αυτό τον τρόπο υποτίθεται θα τους ανάγκαζε να φύγουν) αλλά τελικά τα ΜΑΤ κ οι τραμπούκοι της εταιρείας μας «τάραξαν στο ξύλο», ταυτόχρονα με έναν «άτιμο συμβιβασμό»… Έτσι, μετά από διάφορα πήγαινε έλα και ήξεις αφήξεις, μπόρεσε η Eldorado να μείνει και να περιμένει την νέα κυβέρνηση της ΝΔ για να αλλάξει την σύμβαση, να πάρει νέα χρηματοδότηση, κτλ.
Όντως οι Σκουριές αποτέλεσαν σύμβολο της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όχι όπως το εννοούσε ο Τσίπρας. Σύμβολο αποτυχίας και αποκάλυψης του ρόλου του ρεφορμισμού (να θυμίσουμε ότι οι Σκουριές δεν ήταν ποτέ αντικείμενο «διαπραγμάτευσης» με την Τρόικα και άρα δεν υπάρχει καν η δικαιολογία του «εξαναγκασμού»).
Οπότε είχαμε την εξής κατάσταση: από την μία ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν φουλ στην ανάθεση. Η λογική ήταν «έχουμε εμπιστοσύνη στο κόμμα και στην κυβέρνηση ότι θα βρουν τρόπους να το πετύχουν, να μην τους δημιουργούμε προβλήματα, μόνο συμβολικές και αραιές κινητοποιήσεις». Φυσικά σε αυτό συντέλεσε ότι δεν είχε γίνει καμία προετοιμασία, ούτε πολιτική, ούτε οργανωτική για την λυσσαλέα επίθεση που θα αντιμετώπιζε οποιαδήποτε προσπάθεια για να χτυπηθούν τα συγκεκριμένα συμφέροντα. Η εταιρεία χρησιμοποίησε τους εργαζόμενους ως ασπίδα προστασίας, ούτε για αυτό είχε γίνει κάποια επεξεργασία/προετοιμασία.
Χαρακτηριστικό αυτής της αντίληψης, η στάση του γραμματέα τότε του ΣΥΡΙΖΑ Τ. Κορωνάκη, που σε κλειστή συνάντηση με μέλη του κινήματος στα γραφεία του ΣΥΡΙΖΑ στην Εγνατία, και κάτω από την σκληρή πίεση που δεχόταν ακόμα και από τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ δήλωσε «σας κοιτάω στα μάτια και δεσμεύομαι προσωπικά, ότι μέσα στην επόμενη εβδομάδα θα έχουμε πολύ σημαντικές εξελίξεις για τις Σκουριές». Τέτοιες εξελίξεις δεν είδαμε, αλλά φάνηκε για ακόμα μια φορά η αντίληψη που καλλιεργούνταν της «αναμονής» και της «ανάθεσης». Σήμερα αύριο «ο Παναγιώτης [Λαφαζάνης] θα το κλείσει» ήταν το ψωμοτύρι που ακούγαμε συνεχώς.
Η στάση της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ σταδιακά πέρασε από την αναμονή και το κατενάτσιο στο ανοιχτό σαμποτάζ όποιων κινητοποιήσεων δεν «εγκρινόταν» ως «φιλικές» προς την κυβέρνηση, και τελικά στην διάσπαση του κινήματος σε ξεχωριστές Επιτροπές που ελεγχόταν από τον ΣΥΡΙΖΑ.
Από την άλλη, ΑΝΤΑΡΣΥΑ και αντιεξουσιαστικός χώρος τήρησαν μια στάση που δεν ήταν καθόλου προωθητική. Η στάση τους μπορεί να χαρακτηριστεί από «αδιαφορία» για την κυβερνητική αλλαγή. «Δεν άλλαξε κάτι, έχουμε ακόμα καπιταλισμό και αστική εξουσία»ήταν το μότο. Η λογική ήταν «θα κάνουμε τις κινητοποιήσεις μας κανονικά όπως πριν». Καμία προσπάθεια να αξιοποιηθεί η νέα κατάσταση, το γεγονός ότι και η εταιρεία φαινόταν στριμωγμένη, και η κυβέρνηση δεν μπορούσε ακόμα να στραφεί ενάντια στο κίνημα αποφασιστικά…
Ποια θα μπορούσε να είναι η στάση του κινήματος;
Θα ήταν αστείο να ισχυριστεί κάποιος ότι το κίνημα θα έπρεπε να ήταν αδιάφορο στο ποιός είναι Δήμαρχος και ποιά η κυβέρνηση. Το ερώτημα πως θα μπορούσε να αξιοποιηθεί μια τέτοια συνθήκη.
Κατά τη γνώμη μας, το κίνημα θα έπρεπε να έχει προετοιμαστεί και να αξιοποιήσει την ευκαιρία για να επιβάλλει την θέληση του άμεσα, με την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης, όταν ακόμα τα πράγματα ήταν ρευστά.
Θα έπρεπε να οργανωθεί πολύ καλά μια πολύ μαζική πορεία με τον στόχο να μπει στο εργοτάξιο και να σταματήσει τα έργα. Η’ να αξιοποιηθεί η εμπειρία από τα αντι-εξορυκτικά κινήματα της Τουρκίας που είχαν οργανώσει πολύμηνο μαζικό αποκλεισμό του ορυχείου.
Δυστυχώς αυτή η αντίληψη δεν επικράτησε.
Από την μία υπήρχε η «αναμονή» και οι αυταπάτες ότι μια κυβέρνηση με «καλές προθέσεις» θα λύσει το πρόβλημα- και μετά το σαμποτάζ.
Από την άλλη η «αδιαφορία» σε «αναμονή» της «δικαίωσης»– δηλαδή μια αντίληψη που ενδιαφερόταν περισσότερο να δικαιωθεί πολιτικά (στα συντρίμμια της ήττας βεβαίως) παρά να «λερώσει τα χέρια της» αξιοποιώντας τα δεδομένα που έχει.Δεν εννοούμε φυσικά να πάρει την ευθύνη για μεσοβέζικες πολιτικές αλλά να εμπλακεί σε μια συζήτηση τακτικής για το πως αντιμετωπίζουμε τον ρεφορμισμό όταν βρίσκεται στην εξουσία.
Αντ’ αυτού, αυτό το κομμάτι του κινήματος περιοριζόταν σε «συμβολικές» συγκρούσεις με τα ΜΑΤ, που δεν είχαν καμία προοπτική και κανένα πρακτικό αποτέλεσμα, παρά μόνο την «αποκάλυψη» του ΣΥΡΙΖΑ.
Η εμπειρία των κινημάτων και της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ δεν πρόκειται να επαναληφθεί με τον ίδιο τρόπο. Αυτό που έχει σημασία να κρατήσουμε είναι η μεθοδολογία που τα κινήματα και η Αριστερά πρέπει να αντιμετωπίζουν τον ρεφορμισμό, ο οποίος θα επιστρέψει με την μια ή την άλλη μορφή.
Το κίνημα των Σκουριές έδειξε τις δυνατότητες που υπάρχουν. Ταυτόχρονα έδειξε και τα όρια συγκεκριμένων πολιτικών αντιλήψεων, που απέτυχαν, και πρέπει να τις μελετήσουμε για να τις αποφύγουμε στο μέλλον.
