Αυτό που έγινε την Παρασκευή 23 Ιούνη στη Ρωσία, δεν το περίμενε κανένας. Ο επικεφαλής της οργάνωσης Βάγκνερ (Wagner), μιας από τις πιο γνωστές και αδίστακτες παραστρατιωτικές οργανώσεις διεθνώς, Γεβγένι (Ευγένιος – ταιριαστό όνομα…) Πριγκόζιν, ξεκίνησε μια «Πορεία για τη δικαιοσύνη» από την ανατολική Ουκρανία προς τη Μόσχα. Ο στρατός του έκανε «περίπατο» χωρίς να αντιμετωπίσει καμία αντίσταση και προχώρησε στην κατάληψη της σημαντικής πόλης Ροστόφ επί του Ντον που αποτελούσε στρατηγείο των ρωσικών δυνάμεων που πολεμάνε στην Ουκρανία. Ο Πριγκόζιν έμεινε στο Ροστόφ και έστειλε τον υπαρχηγό του να βαδίσει κατά της Μόσχας μαζί με τον στρατό της Βάγκνερ. Βασική του επιδίωξη ήταν να αναγκάσει τον Πούτιν να καθαιρέσει τον υπουργό άμυνας Sergei Shoigu (Σεργκέι Σοϊγκού) και τον επικεφαλής του στρατού Valery Gerasimov (Βαλέρι Γερασίμοφ) τους οποίους ο Πριγκόζιν κατηγορεί για ανικανότητα και διαφθορά.
Ο Πριγκόζιν απέφευγε συστηματικά να στοχεύσει εναντίον του Πούτιν. Ο Πούτιν όμως πήρε σαφή θέση εναντίον του μιλώντας για προδοσία και πισώπλατη μαχαιριά, υποσχόμενος τιμωρία.
Μετά το διάγγελμα του Πούτιν ο Πριγκόζιν κατάλαβε πως δεν έχει ελπίδες και δήλωσε πως αυτός και οι 25.000 άνδρες του που βαδίζουν κατά της Μόσχας είναι διατεθειμένοι «να πεθάνουν για τη Ρωσία». Στην πραγματικότητα οι 25.000 στρατιώτες δεν ξεπερνούσαν τις 8.000. Ο Πριγκόζιν δεν είχε καμία ελπίδα και μετά από μεσολάβηση του προέδρου της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο (με τον οποίο δηλώνουν φίλοι) συμφώνησε να υποχωρήσει. Μέσα σε 24 ώρες περίπου το όλο θέμα είχε λήξει.
Πολυτάλαντος μάγειρας
Το πρώτο πεδίο στο οποίο διέπρεψε ο Πριγκόζιν, στα νιάτα του, ήταν οι ληστείες – συνελήφθη όμως και έφαγε 12 χρόνια φυλακή στη δεκαετία του 80.
Η δεκαετία του 90, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ήταν ο παράδεισος των μαφιόζων και των καπιταλιστών της αρπαχτής. Εδώ, ο Πριγκόζιν διαπρέπει σαν εστιάτορας. Ο Πούτιν ενθουσιάζεται με τα μενού του Πριγκόζιν και τον προάγει σε μάγειρά του (ή πιο σωστά σε χασάπη του, σύμφωνα με μια άλλη προσέγγιση στην προετοιμασία γευμάτων).
Ο Πούτιν θα αξιοποιήσει τα χαρίσματα του ταλαντούχου μάγειρά του και θα τον βοηθήσει να φτιάξει τον πιο μεγάλο από τους ιδιωτικούς μισθοφορικούς στρατούς που υπάρχουν στη Ρωσία (και πιθανά στον κόσμο) – τη Βάγκνερ. Η Βάγκνερ γίνεται διεθνώς γνωστή μετά τις παρεμβάσεις της στη Συρία και τη Λιβύη στη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας. Στη συνέχεια επεκτείνει τη δράση της στη Δυτική και Κεντρική Αφρική.
Πως χάλασε η σχέση Πούτιν – Πριγκόζιν;
Ο Πριγκόζιν θεωρείται ήρωας στην Ρωσία – σύμφωνα με δυτικά μέσα «ενημέρωσης» είναι η πιο δημοφιλής προσωπικότητα μετά τον Πούτιν. Αυτό το οφείλει στον ρόλο που έπαιξαν οι δυνάμεις της Βάγκνερ στην κατάληψη της πόλης Μπαχμούτ, της πιο σημαντικής επιτυχίας της Ρωσίας στον πόλεμο με την Ουκρανία κατά τον τελευταίο χρόνο. Σύμφωνα με τα δυτικά ΜΜΕ, η Βάγκνερ έριξε τουλάχιστον 40.000 στρατιώτες στη μάχη της Μπαχμούτ και έχασε περίπου τους μισούς. Τους πραγματικούς αριθμούς βέβαια δεν πρόκειται να τους μάθουμε. Όμως είναι σίγουρο πως και οι Ρώσοι και οι Ουκρανοί χάσανε δεκάδες χιλιάδες στη μάχη της Μπαχμούτ – με βάση έμμεσες δηλώσεις των ίδιων.
Ο Πριγκόζιν πανηγύρισε τη νίκη του στο Μπαχμούτ και τη χρησιμοποίησε για να επιτεθεί στους αντιπάλους του, το υπουργείο Άμυνας και την κεντρική στρατιωτική διοίκηση, τους Σοϊγκού και Γερασίμοφ.
Η πραγματικότητα είναι ότι η κριτική του δεν ήταν εντελώς αβάσιμη – παρά τις «υπερβολές» του. Ο όλος σχεδιασμός της εισβολής στην Ουκρανία τον Φλεβάρη του 2022 ήταν εντελώς ανεπαρκής – υποτίμησε σε βαθμό ολοκληρωτικής αφέλειας την αντίσταση των Ουκρανών και της βοήθειας που θα τους προσφέρανε οι Δυτικοί, υποτίμησε τις καιρικές συνθήκες που καθήλωσαν τα ρωσικά στρατεύματα γύρω από το Κίεβο και τα έκαναν εύκολο στόχο για τον Ουκρανικό στρατό στην πρώτη φάση του πολέμου, κοκ.
Ο Πριγκόζιν δεν χαρίστηκε στη ρωσική ελίτ. Διατυμπάνιζε πως όταν «οι ήρωες της Βάγκνερ» δίνουν τη ζωή τους για τη Ρωσία οι πλούσιοι και τα παιδιά τους διασκεδάζουν σε τουριστικά θέρετρα. Σωστό. Αλλά έτσι άνοιγε το κουτί της Πανδώρας. Δεν το έκανε από μια αριστερή σκοπιά με στόχο την κινητοποίηση των μαζών, το έκανε μέσα από τη χρήση του δικού του προσωπικού στρατού, επιχειρώντας ένα πραξικόπημα.
Και το ερώτημα βέβαια είναι πόσο διαφορετικός είναι ο Πριγκόζιν για να καταγγέλλει άλλους για ελιτισμό και διαφθορά. Είναι και ο ίδιος κομμάτι της ελίτ την οποία χτυπά· προσωπικός φίλος του Πούτιν όπως και του Λουκασένκο· ένας άνθρωπος του υποκόσμου και της μαφίας απ’ όπου και ξεκίνησε την ανοδική του πορεία· ένας τυχοδιώχτης που στέλνει ανθρώπους να σκοτώνονται για να τα κονομά χοντρά· ένας πάμπλουτος πολυεκατομμυριούχος – με τεράστιες ιδιοκτησίες, πέρα από λεφτά, στις χώρες που παρεμβαίνει η οργάνωσή του· τέλος ο κύριος όγκος των δυνάμεων που έριξε στην κατάληψη της Μπαχμούτ αποτελούνταν από πρώην βαρυποινίτες των ρωσικών φυλακών τους οποίους αντιμετώπιζε σαν εντελώς αναλώσιμους, σύμφωνα με διάφορες μαρτυρίες από το εκεί μέτωπο.
Η σύγκρουση του Πριγκόζιν με την ηγεσία του στρατού και το υπουργείο άμυνας υποχρέωσε τον Πούτιν να διαλέξει. Και διάλεξε, βέβαια, το υπουργείο και τη στρατιωτική διοίκηση, αποφασίζοντας ότι όλοι οι μισθοφορικοί στρατοί, όπως η Βάγκνερ, θα έπρεπε να τεθούν υπό τον έλεγχο και τη διοίκηση του υπουργείου Άμυνας και του Στρατού.
Το υπουργείο έδωσε διορία μέχρι την 1η Ιούλη για αποδοχή των όρων του από τις διάφορες μισθοφορικές οργανώσεις που δρουν υπέρ της Ρωσίας. Συνολικά στην ανατολική Ουκρανία λειτουργούν 40 τέτοιες οργανώσεις, έξω από τις επίσημες δομές του ρωσικού στρατού (σύμφωνα με τον Νικολάι Πανκόφ, υφυπουργό Άμυνας της Ρωσίας).
Μέχρι τις 22 Ιούνη, 20 οργανώσεις είχαν δεχτεί την ένταξή τους στις επίσημες δομές του ρωσικού στρατού. Αυτό όμως ξεπερνούσε τον Πριγκόζιν, ήταν αδύνατο να δεχτεί οι δικές του δυνάμεις να ενταχθούν κάτω από τις διαταγές του Σοϊγκού και του Γερασίμοφ.
Είχε λογική;
Η κίνησή του κατά της Μόσχας, αν είχε κάποια λογική, αυτή θα ήταν η ακόλουθη: να τεστάρει αν υπήρχαν κι άλλα τμήματα του στρατού που θα ήταν έτοιμα να εξεγερθούν κατά των «ανίκανων» στην κεντρική διοίκηση. Για να το επιχειρήσει, είναι λογικό να υποθέσουμε πως είχε διαπιστώσει πως υπήρχε δυσαρέσκεια. Εξάλλου, κριτική προς την κεντρική διοίκηση είχε ακουστεί και από άλλες κατευθύνσεις, πχ από τον αρχηγό των Τσετσένων που πολεμούν στην Ουκρανία Ρασμάν Καντίροφ.
Τελικά όμως κανένας δεν τον ακολούθησε κι έτσι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει, όταν τα στρατεύματα της Βάγκνερ είχαν φτάσει στα 200 χιλιόμετρα από τη Μόσχα.
Ουρανοκατέβατο δώρο
Για το ουκρανικό καθεστώς αυτή η ανταρσία ήταν ουρανοκατέβατο δώρο. Αν ξεσπούσε κρίση στο εσωτερικό του ρωσικού στρατού, πώς θα μπορούσε να κρατήσει τα μέτωπα στην Ουκρανία; Σαν αποτέλεσμα άρχισαν αμέσως να εμφανίζονται άρθρα στον διεθνή τύπο που να λένε πως «Η νίκη της Ουκρανίας μπορεί να είναι πιο κοντά απ’ ότι νομίζαμε».
Στη Δύση (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ) προκάλεσε αντιφατικά συναισθήματα: από τη μια αγαλλίαση που αποδυναμωνόταν ο Πούτιν, το καθεστώς και ο στρατός του, από την άλλη τρόμος για το τι θα γινόταν στην περίπτωση που ο Πριγκόζιν υποστηριζόταν κι από άλλα τμήματα του στρατού. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει πολιτική ανατροπή που πιθανά να έφερνε στην εξουσία τα πιο σκληρά εθνικιστικά κομμάτια του Ρωσικού καθεστώτος και χαρακτήρες τύπου Πριγκόζιν – ανεξέλεγκτους, ασυνάρτητους και εντελώς απρόβλεπτους. Μιλάμε για τη Ρωσία, την πιο ισχυρή πυρηνική δύναμη στον κόσμο.
Περιορισμένα αποτελέσματα από την Ουκρανική αντεπίθεση
Μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο η πολυαναμενόμενη ουκρανική αντεπίθεση δεν σημειώνει ιδιαίτερη επιτυχία.
Σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας της Ουκρανίας, μέχρι τη Δευτέρα 26 Ιούνη, ο ουκρανικός στρατός είχε ανακαταλάβει 130 τετραγωνικά χιλιόμετρα από τους Ρώσους. Ακόμα κι αν είναι αλήθεια αυτό, δεν αποτελεί κάποια ιδιαίτερη επιτυχία – ιδιαίτερα αν ληφθεί υπόψη ότι οι Ουκρανοί δεν έχουν ακόμα φτάσει στις πιο βαριές οχυρώσεις των ρωσικών στρατευμάτων. Αρκεί να θυμηθούμε ότι στην αντεπίθεση του περασμένου Φθινοπώρου, η οποία είχε πολύ πιο περιορισμένη προετοιμασία και λιγότερο εξοπλισμό από την τωρινή, οι Ουκρανοί κατέλαβαν τεράστιες εκτάσεις πολλών χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων μέσα σε λίγες μέρες, γύρω από το Χάρκοβο στα βορειοανατολικά (τον Σεπτέμβρη) και στη Χερσώνα στα νότια (τον Νοέμβρη).
Έμμεσα ή άμεσα τα δυτικά ΜΜΕ ακόμα και ο ίδιος ο Ζελένσκι παραδέχονται πως η ουκρανική αντεπίθεση δεν πάει όπως θα θέλανε, όπως αναμεταδίδει, για παράδειγμα, το euro2day από το CNN και από το BBC.
Όπως, επίσης, γράφει η Καθημερινή στις 27.06.2023, αναμεταδίδοντας από τη New York Times,
«Στην Ουάσιγκτον, αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν καλούν δημόσια σε υπομονή, παρά τις ανησυχίες τους για την αργή πρόοδο της αντεπίθεσης. Οι πρώτες δύο εβδομάδες ήταν ανησυχητικές. Έχουν καθυστερήσει, έλεγε ανώτατο στέλεχος της κυβέρνησης των ΗΠΑ.»
Σύμφωνα με Ουκρανό αξιωματικό, οι Ρώσοι,
«Έχουν οχυρωθεί, έχουν ναρκοθετήσει, είναι έτοιμοι. Το έργο μας είναι δύσκολο, αλλά δεν υπάρχει εναλλακτική».
Μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα;
Μπορεί να αλλάξουν τα δεδομένα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Πριγκόζιν; Σ’ αυτό το ερώτημα δεν μπορεί να δοθεί σίγουρη απάντηση. Άμεσα, οι Ρώσοι έχουν πλεονέκτημα. Όπως έχουμε γράψει ξανά από τη στιγμή που ο ρωσικός στρατός μπει σε αμυντική διάταξη θα έχει μεγάλα πλεονεκτήματα απέναντι στους αντεπιτιθέμενους Ουκρανούς. Εκ πρώτης όψεως λοιπόν φαίνεται πως η κίνηση του Πριγκόζιν, από τη στιγμή που δεν κλιμακώθηκε σε ένοπλες συγκρούσεις, άμεσα, δεν θα επηρεάσει τα δεδομένα. Μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα όμως η εικόνα γίνεται πιο περίπλοκη.
Γιατί γίνεται ξεκάθαρο πως υπάρχουν μεγάλες αντιθέσεις στο εσωτερικό του ρωσικού καθεστώτος. Αυτό ενισχύει το πείσμα από τη μεριά των Ουκρανών να πολεμήσουν και από τη μεριά των Δυτικών να τους ενισχύσουν, ελπίζοντας ότι νέες αντιθέσεις θα βγουν ξανά στην επιφάνεια, που θα συμβάλουν στην ήττα του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία. Την ίδια στιγμή η ανταρσία του Πριγκόζιν δεν μπορεί να μην έχει αντίκτυπο στο ηθικό των Ρώσων στρατιωτών αλλά και της ρωσικής κοινωνίας που νοιώθει παγιδευμένη σε μια σύγκρουση με τη Δύση που αντανακλάται και στον κίνδυνο εμφύλιου στο εσωτερικό της χώρας.
Ταυτόχρονα αυτές οι εξελίξεις δείχνουν πόσο σάπιο και αντιδραστικό είναι το ρωσικό καθεστώς, που ενώ καταστέλλει κάθε αντιπολιτευτική φωνή στο εσωτερικό της χώρας, φυλακίζοντας και δολοφονώντας πολιτικούς του αντιπάλους, στηρίζεται σε ληστές και συμμορίες που φτιάχνουν ιδιωτικούς στρατούς για να γεμίζουν τις τσέπες τους με εκατομμύρια.
Ας σημειώσουμε μια όχι και τόσο μικρή λεπτομέρεια. Καταγγέλλοντας τον «προδότη Πριγκόζιν» ο Πούτιν προχώρησε σε ένα παραλληλισμό ανάμεσα στο επιχειρούμενο πραξικόπημα του με την επανάσταση των Μπολσεβίκων του 1917 – με βάση αυτό το σκεπτικό ο Πούτιν φαίνεται να επιλέγει τη θέση του Τσάρου Νικόλαου Β’ και να βλέπει τον Πριγκόζιν σαν τον σύγχρονο Λένιν! Ας μην σχολιάσουμε.
Βέβαια οι Δυτικοί δεν μπορούν να κατακρίνουν τον Πούτιν για τους μισθοφορικούς στρατούς που δημιουργεί για να προωθεί την εξωτερική του πολιτική γιατί κι αυτοί τα ίδια κάνουν.
Η Αριστερά όμως μπορεί και οφείλει να σταθεί απέναντι στον Πούτιν, καταγγέλλοντας το καθεστώς του, όπως οφείλει να καταγγέλλει και το ΝΑΤΟ και το καθεστώς Ζελένσκι, εξίσου αντιδημοκρατικό και διεφθαρμένο με του Πούτιν. Κι εδώ είναι το σοβαρό λάθος των κομματιών της Αριστεράς που υποστηρίζουν τον Πούτιν στον πόλεμο στην Ουκρανία, λόγω της αντίθεσής του στο ΝΑΤΟ, υποτιμώντας τον αντιδραστικό χαρακτήρα αυτού του καθεστώτος.
Ούτε με τον Πούτιν, ούτε με τον Ζελένσκι και το ΝΑΤΟ, αυτή είναι η μόνη σωστή θέση για την Αριστερά. Ενάντια στην εισβολή στην Ουκρανία αλλά υπέρ του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των Ρωσόφωνων πληθυσμών στην ανατολική Ουκρανία. Ενάντια στην επέκταση του ΝΑΤΟ στις πρώην χώρες του Ανατολικού Μπλοκ.
Από τη στιγμή που η Αριστερά δεν είναι σε θέση να επηρεάσει την εξέλιξη του πολέμου, το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να δηλώνει τις θέσεις που εκφράζουν τις αρχές της. Να εξηγεί το τι θα έκανε αν ήταν σε θέση να επηρεάσει τις εξελίξεις. Ακριβώς επειδή δεν υπάρχει μια τέτοια συνεπής, αντικαπιταλιστική Αριστερά, στη Ρωσία, την Ουκρανία και διεθνώς, ο ρωσικός λαός, ο ουκρανικός λαός οι Ρωσόφωνοι στην Ουκρανία, ιδιαίτερα η νεολαία, πληρώνουν ένα ασήκωτο φόρο αίματος, με εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς μέχρι στιγμής.
Δείτε εδώ περισσότερα άρθρα για τον πόλεμο στην Ουκρανία
