Οι καπιταλιστές και οι πολιτικοί εκπρόσωποί τους διεθνώς, προσπαθούν να κατανοήσουν τι ακριβώς συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ, πόσο μακριά είναι αποφασισμένος να φτάσει και ποια θα είναι η επίδραση των πολιτικών του. Κάτι ανάλογο ισχύει και για την εργατική τάξη και τις οργανώσεις της Αριστεράς.
Ο Τραμπ στρέφει τη δύναμη της αμερικανικής οικονομίας ενάντια σε κάθε άλλη οικονομία στον πλανήτη και όχι μόνο εναντίον της Κίνας, όπως συνέβαινε το 2017 όταν ο Τραμπ άρχισε να αυξάνει τους δασμούς στις εισαγωγές από την Κίνα – μια πολιτική που συνεχίστηκε και διευρύνθηκε από τον Μπάιντεν. Αυτή τη φορά αυξάνει τους δασμούς όχι μόνο για τις κινεζικές εξαγωγές (επιπλέον 20% σε αυτό το στάδιο, με απειλές να φτάσουν στο 60%) αλλά και εναντίον των πιο στενών συμμάχων και εμπορικών εταίρων του, όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Βρετανία, το Μεξικό και ο Καναδάς, με δασμολογικά τέλη στο επίπεδο του 25%. Η Κίνα, η ΕΕ και ο Καναδάς έχουν ήδη ανακοινώσει αντίποινα, αυξάνοντας τους δασμούς για τις αμερικανικές εισαγωγές.
Αυτή η πολιτική υπονομεύει την παγκόσμια οικονομία και την ωθεί στην κατεύθυνση χαμηλότερης ανάπτυξης ή και ύφεσης.
Σαν να μην ήταν από μόνο του το ζήτημα των δασμών κρίσιμης σημασίας, ο Τραμπ, ο Έλον Μασκ, ο Βανς και άλλοι στενοί συνεργάτες του, κάνουν απροκάλυπτες επεμβάσεις στα εσωτερικά των συμμάχων των ΗΠΑ και μιλούν με πλήρη υποτίμηση και προσβλητικούς όρους για κυβερνήσεις και τους ηγέτες τους, που μέχρι πολύ πρόσφατα θεωρούνταν στενοί σύμμαχοι των ΗΠΑ.
Ο Τραμπ σόκαρε τον κόσμο ζητώντας την απόκτηση της Γροιλανδίας, απαιτώντας αμερικανική κυριαρχία στα Στενά του Παναμά, εξαγγέλλοντας την εκδίωξη του παλαιστινιακού λαού από μεγάλες περιοχές της Γάζας για να την μετατρέψει σε τουριστικό θέρετρο υπό την κυριότητα των Ηνωμένων Πολιτειών, κ.λπ.
Ακόμα χειρότερα, από την άποψη του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, εγκατέλειψε τη μάχη ενάντια στη Ρωσία στον πόλεμο που συνεχίζεται στην Ουκρανία, ταπείνωσε εντελώς τον Ζελένσκι και αποδέχτηκε σε μεγάλο βαθμό τις αξιώσεις της Ρωσίας. Αρνείται να παρέχει τις δαπάνες που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία του ΝΑΤΟ, ενώ ο στενός του «σύμβουλος» Έλον Μασκ έχει φτάσει στο σημείο να πει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να εγκαταλείψουν το ΝΑΤΟ. Ο Τραμπ λέει ότι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις δεν πρέπει μόνο να αυξήσουν τις στρατιωτικές δαπάνες τους στο επίπεδο του 2% του ΑΕΠ, που είναι αυτό που απαιτείται τυπικά από την ιδιότητα μέλους του ΝΑΤΟ, αλλά στο 5% του ΑΕΠ.
Ουκρανία – και ο νέος ανταγωνισμός εξοπλισμών
Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις ουσιαστικά ρίχτηκαν στον πόλεμο της Ουκρανίας το 2022, υπό την πίεση των ΗΠΑ και της Βρετανίας, που έπεισαν τον Ζελένσκι να πολεμήσει και να μην διαπραγματευτεί με τον Πούτιν (το Μάρτιο του 2022, στην Τουρκία, η Ρωσία και η Ουκρανία έφτασαν πολύ κοντά σε ειρηνευτική συμφωνία).
Τώρα οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν βρεθεί με έναν πόλεμο «στα χέρια τους», που έχει απαιτήσεις στις οποίες στην πραγματικότητα δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Ο πόλεμος κατά της Ρωσίας δεν μπορεί να κερδηθεί, οπότε βρίσκονται σε μια θέση στην οποία από τη μια πρέπει να αυξήσουν δραματικά τις στρατιωτικές τους δαπάνες και από την άλλη να χρεωθούν μια ήττα στην Ουκρανία, ενώ ο Τραμπ παρουσιάζεται σαν ο «ειρηνοποιός».
Αναγκάζονται να αυξήσουν δραματικά τις στρατιωτικές τους δαπάνες, σε μια εποχή που η ΕΕ και η Βρετανία αντιμετωπίζουν μεγάλα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και υψηλά δημόσια χρέη. Σαν αποτέλεσμα σχεδίαζαν να εφαρμόσουν τους όρους του «Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης» (ΣΣΑ) που προνοούν έλλειμμα στον προϋπολογισμό όχι μεγαλύτερο από το 3% του ΑΕΠ και δημόσιο χρέος όχι μεγαλύτερο από το 60% του ΑΕΠ (τα κριτήρια του Μάαστριχτ στα οποία βασίζεται η ΕΕ). Η εφαρμογή των όρων της ΣΣΑ, στην πράξη σημαίνει λιτότητα. Αντίθετα, τώρα πρέπει να ακολουθήσουν μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, ξοδεύοντας εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για τη χρηματοδότηση του πολέμου στην Ουκρανία και την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνατοτήτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σαν αποτέλεσμα τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και τα δημόσια χρέη θα αυξηθούν. Έτσι, για να αποφύγουν τυπικά τη σύγκρουση με τα κριτήρια του Μάαστριχτ, αποφάσισαν να μην θεωρούν τις «δαπάνες για άμυνα» (ή τουλάχιστον μέρος τους) ως μέρος των δαπανών του προϋπολογισμού. Έτσι, προσπαθούν να κοροϊδέψουν την ευρωπαϊκή εργατική τάξη ότι τα ελλείμματα στον προϋπολογισμό και τα δημόσια χρέη μειώνονται, ενώ στην πραγματικότητα θα αυξάνονται, προκαλώντας ακόμα μεγαλύτερο χρέος και επομένως μεγαλύτερη αστάθεια στο μέλλον. Ασφαλώς αυτός που θα κληθεί να πληρώσει το κόστος όλων αυτών των εξοπλισμών είναι η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα.
Η Ευρώπη σε απόγνωση
Είναι αλήθεια ότι ο Τραμπ θεωρούνταν αναξιόπιστος και απρόβλεπτος ήδη πριν από την εκλογή του. Αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι έχει πάει πολύ πέρα από οτιδήποτε θα μπορούσε κανείς να φανταστεί.
Ο αντίκτυπος είναι ιδιαίτερα ισχυρός στην Ευρώπη. Δεν είναι μόνο το ζήτημα των δασμών στις εισαγωγές. Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν σοκαριστεί από το επίπεδο και τον χαρακτήρα των επιθέσεων εναντίον τους από τον Τραμπ και τους στενούς του συνεργάτες. Η ομιλία του αντιπροέδρου του Τραμπ, Τζ. Ντι Βανς, στους Ευρωπαίους συναδέλφους του στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια που πραγματοποιήθηκε στο Μόναχο (Γερμανία) τον περασμένο μήνα (12 Φεβρουαρίου 2024) είναι αρκετά χαρακτηριστική:
«Έχουμε έναν νέο σερίφη στην πόλη [εννοώντας τον Τραμπ]… …Στη Βρετανία και σε όλη την Ευρώπη, η ελευθερία του λόγου, φοβάμαι, υποχωρεί… …Ήταν λάθος η Ρωσία να αγοράσει σόσιαλ μίντια για να επηρεάσει τις ευρωπαϊκές εκλογές [αναφερόμενος στη Ρουμανία], αλλά αν η δημοκρατία σας μπορεί να καταστραφεί [αναφερόμενος στο γεγονός ότι οι ρουμανικές εκλογές ακυρώθηκαν από το Ανώτατο Δικαστήριο, με την σιωπηρή υποστήριξη της ΕΕ] από μερικές χιλιάδες δολάρια σε ψηφιακά μέσα από μια ξένη χώρα, τότε δεν ήταν πολύ ισχυρή εξαρχής… …Αν φοβάστε τις φωνές, τις απόψεις και τη συνείδηση που καθοδηγούν τους ίδιους σας τους λαούς… …Αν τρέχετε από τον φόβο των δικών σας ψηφοφόρων, δεν υπάρχει τίποτα που να μπορούν να κάνουν οι ΗΠΑ για εσάς, ούτε, παρεμπιπτόντως, υπάρχει κάτι που εσείς μπορείτε να κάνετε για τον αμερικανικό λαό».
Σαν να μην ήταν αρκετά τα σχόλιά του αυτά, ο Βανς έφυγε βιαστικά από τη συνάντηση για να… συναντήσει την αρχηγό του ακροδεξιού κόμματος AfD, έχοντας παράλληλα αρνηθεί να συναντήσει τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς!
Η αντίδραση του Ρόμπερτ Χάμπεκ, αντικαγκελάριου της Γερμανίας, συνοψίζει, πιθανά με τον πιο ακριβή τρόπο, τα συναισθήματα των ευρωπαϊκών ελίτ:
«Κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου στο Μόναχο, η δυτική κοινότητα αξιών τερματίστηκε εδώ».
Το ερώτημα του αν αυτό που βλέπουμε είναι «το τέλος της διατλαντικής συμμαχίας» έχει τεθεί από πολλά καπιταλιστικά ΜΜΕ και σχολιαστές. Η απάντηση είναι ότι το ΝΑΤΟ περνάει μια βαθιά υπαρξιακή κρίση, αλλά θα ήταν λάθος να προβλέψουμε τη διάλυσή του. Από την άλλη, οι σχέσεις δεν μπορούν να επιστρέψουν σε αυτό που ήταν πριν. Πιθανότατα οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις (Γαλλία, Βρετανία, Γερμανία) θα αναλάβουν την κύρια ευθύνη για τη διατήρηση του ΝΑΤΟ, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα ότι θα κρατήσουν τις ΗΠΑ στο πλευρό τους, καθώς οι προκλήσεις από την Κίνα και τη Ρωσία, σε οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, θα παραμένουν υπαρκτές. Αλλά οι στενές σχέσεις που υπήρχαν στο παρελθόν έχουν φτάσει στο τέλος τους και δεν μπορούν να επιστρέψουν σ’ αυτό που ήταν πριν, τουλάχιστον για το προβλεπτό μέλλον.
Ο Τραμπ έχει αντικαταστήσει τη διπλωματία, που αποτελούσε ακρογωνιαίο λίθο της ικανότητας της Δύσης να διατηρεί λειτουργικές σχέσεις μεταξύ των διαφόρων δυνάμεών της –και να έχει μια κοινή προσέγγιση σε σημαντικά παγκόσμια γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών επεμβάσεων– με απροκάλυπτους εκβιασμούς, απειλές, επιθέσεις και προσβολές. Αυτό δημιουργεί μια τεράστια ρήξη μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης που θα έχει μακροπρόθεσμη επίδραση.
Προσέγγιση του Πούτιν για να απομονωθεί η Κίνα;
Ο Τραμπ, ο αντιπρόεδρός του, Βανς, ο Έλον Μασκ και άλλα σημαντικά στελέχη της αμερικανικής διακυβέρνησης έχουν μεταχειριστεί τον Ζελένσκι με τρόπο τόσο ταπεινωτικό που προκάλεσε σοκ σε όλο τον πλανήτη, ιδιαίτερα στις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Ταυτόχρονα, αρνείται να επιτεθεί στον Πούτιν· αντίθετα του κάνει φιλικά ανοίγματα – τουλάχιστον μέχρι τώρα, αυτό μπορεί να αλλάξει αν συγκρουστούν για τις προτάσεις του Τραμπ για εκεχειρία. Αυτό έχει ανόιξει μια συζήτηση, διεθνώς, κατά πόσον ο στόχος του Τραμπ είναι να αναπτύξει πιο στενές σχέσεις με τη Ρωσία σε μια προσπάθεια να απομονώσει την Κίνα.
Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε ποια μπορεί να είναι τα βαθύτερα κίνητρα του Τραμπ. Αλλά αυτό που πρέπει να πούμε είναι ότι οποιαδήποτε προσπάθεια του να απομακρύνει τη Ρωσία από την Κίνα, αν υπάρχει τέτοια πρόθεση, δεν θα πετύχει.
Η Ρωσία και η Κίνα έχουν χτίσει τις τελευταίες δεκαετίες μια πολύ στενή, στρατηγική σχέση που είναι απαραίτητη για να αντιμετωπίσουν την πίεση που αντιμετώπιζαν από τη Δυτική συμμαχία. Δεν είναι λογικό να περιμένει κανείς ότι ο Πούτιν θα είναι διατεθειμένος να υπονομεύσει τη σχέση της Ρωσίας με την Κίνα μόνο και μόνο επειδή υπήρξε μια αλλαγή στην κυβέρνηση των ΗΠΑ. Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος ότι οι πολιτικές που εφαρμόζει ο Τραμπ σήμερα θα είναι οι ίδιες με αυτές που θα εφαρμόζει σε ένα ή δύο χρόνια από σήμερα. Επίσης, δεν υπάρχει καμία βεβαιότητα ότι η επόμενη αμερικανική κυβέρνηση, μετά το τέλος της θητείας του Τραμπ, θα ακολουθήσει τις ίδιες ή έστω παρόμοιες πολιτικές με τις σημερινές.
Δεν είναι δυνατό να προβλέψουμε πώς ακριβώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις των ΗΠΑ με τη Ρωσία – το ίδιο ισχύει και για την Κίνα. Αλλά αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι για το προβλεπτό μέλλον οι σημερινές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Κίνας θα παραμείνουν ισχυρές.
Οικονομία
Οι οικονομικές πολιτικές που ακολουθεί ο Τραμπ ωθούν τις ΗΠΑ και την παγκόσμια οικονομία προς την κατεύθυνση των χαμηλότερων ρυθμών ανάπτυξης και την ύφεση.
Η επιβολή δασμών στις εισαγωγές από την Ευρώπη, τον Καναδά, το Μεξικού, την Κίνα, κ.λπ., θα ακολουθηθούν αναπόφευκτα από αντίποινα από αυτές τις χώρες – αυτό βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη. Αυτό θα σημαίνει χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης του παγκόσμιου εμπορίου και του παγκόσμιου ΑΕΠ. Οι ρυθμοί ανάπτυξης στις ΗΠΑ πέφτουν ήδη και η συζήτηση για την είσοδο της οικονομίας σε ύφεση έχει ξεκινήσει ξανά. Οι υψηλότεροι δασμοί θα σημαίνουν υψηλότερο πληθωρισμό στις ΗΠΑ, υπονομεύοντας το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων. Αυτό ενισχύεται από τις πολιτικές μείωσης των κρατικών δαπανών, ιδιαίτερα μέσω των μαζικών απολύσεων από τον δημόσιο τομέα που βρίσκονται ακόμα σε αρχικά στάδια και δεν έχουν τον πλήρη αντίκτυπό τους στην οικονομία.
Όλα αυτά αντανακλώνται στο Χρηματιστήριο της Wall Street. Ο δείκτης S&P-500 έχασε περισσότερα από 5 τρισεκατομμύρια δολάρια σε διάστημα λίγων εβδομάδων.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Petterson, αν όλες οι δηλώσεις του Τραμπ για την επιβολή δασμών εφαρμοστούν, αυτό θα σημαίνει ότι οι δασμοί θα αυξηθούν από το 2,4% κατά μέσο όρο για το σύνολο των εισαγωγών, στο 10,5%. Αυτό θα επαναφέρει τα προστατευτικά μέτρα της αμερικανικής οικονομίας στα επίπεδα της δεκαετίας του 1950.
Αυτό θα σημαίνει ένα επιπλέον κόστος 1.200 δολαρίων κατά μέσο όρο για κάθε αμερικανικό νοικοκυριό, σύμφωνα με το Ινστιτούτο. Παρόμοιες εκτιμήσεις έχουν γίνει και από άλλα αμερικανικά think tanks.
Ταξική πάλη
Η ταξική πόλωση και η ταξική πάλη, ως παράγωγα της νίκης του Τραμπ, αποτελούν αναπόφευκτη εξέλιξη όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά και διεθνώς.
Οι Αμερικανικοί εργαζόμενοι είναι φυσικό να αντιδράσουν. Αυτό μπορεί να μην είναι άμεσο, επειδή πολλοί εργαζόμενοι θα περιμένουν να δουν αν οι πολιτικές του Τραμπ θα πετύχουν τελικά, αλλά αργά ή γρήγορα θα αρχίσουν να κινούνται. Αυτό πρέπει να το δούμε σε συνδυασμό με την επίθεση του Τραμπ στα δικαιώματα, ιδιαίτερα κατά των γυναικών και των ΛΟΑΤ ατόμων καθώς και με την άνοδο του ρατσισμού κατά των μαύρων και των έγχρωμων. Και φυσικά, το ζήτημα της κλιματικής κρίσης για την οποία ο Τραμπ αδιαφορεί προκλητικά, θα ευαισθητοποιήσει ιδιαίτερα τους νέους.
Ανάλογες διαδικασίες μπορούν να αναμένονται και διεθνώς. Η κυβέρνηση Τραμπ προσφέρει μια ισχυρή ώθηση στην Ακροδεξιά (ΑΔ) και ακόμα και σε φασιστικές οργανώσεις παγκοσμίως. Η συντηρητική και αντιδραστική ατζέντα της ΑΔ και των δεξιών λαϊκιστών θα προκαλέσει αντίδραση σε μεγάλα τμήματα των πληθυσμών στην Ευρώπη και διεθνώς. Σε συνδυασμό με την οικονομική στασιμότητα και την πιθανή ύφεση, μαζί με τον αυξανόμενο πληθωρισμό, η ταξική πόλωση και οι ταξικοί αγώνες είναι δεδομένο ότι θα αυξηθούν.
Φασισμός;
Έχοντας πει αυτό, πρέπει να τονίσουμε για άλλη μια φορά ότι οποιαδήποτε προσπάθεια να πολεμήσουμε τον Τραμπ χαρακτηρίζοντάς αυτόν και τους συνεργάτες του φασίστες, είναι λάθος και θα φέρει τα αντίθετα αποτελέσματα.
Φυσικά, ο ναζιστικός χαιρετισμός του Μασκ δεν μπορεί να θεωρηθεί κάτι τυχαίο ή χωρίς σημασία. Αλλά το θέμα δεν είναι τι είναι ο Έλον Μασκ ή τι μπορεί να γίνει στο μέλλον – και το ίδιο ισχύει για τον Τραμπ.
Ο φασισμός δεν είναι ένα ζήτημα που έχει να κάνει με τις φιλοδοξίες ή τα χαρακτηριστικά του ενός ή του άλλου ατόμου. Είναι ένα καθεστώς που καταστρέφει κάθε δημοκρατικό δικαίωμα όχι μόνο της εργατικής τάξης αλλά ακόμα και της κυρίαρχης τάξης (δηλαδή την κοινοβουλευτική δημοκρατία). Τίποτα από αυτά δεν υπάρχει στις ΗΠΑ σήμερα και τίποτα από αυτά δεν μπορεί να αναπτυχθεί την επόμενη περίοδο, επειδή οι συνθήκες για αυτό δεν υπάρχουν και η ισορροπία δυνάμεων δεν το επιτρέπει.
Φυσικά, υπάρχουν στοιχεία αυταρχισμού στη διακυβέρνηση του Τραμπ, αλλά αυτό είναι πολύ διαφορετικό από τον φασισμό ή ένα αυταρχικό κράτος/καθεστώς. Αυτό το έχουμε αναπτύξει εκτενώς σε άλλο υλικό, οπότε δεν χρειάζεται να επεκταθούμε εδώ. Υπάρχουν πολλά καθεστώτα που μπορούν να χαρακτηριστούν ως ΑΔ ή δεξιά λαϊκιστικά, διεθνώς, υπάρχουν σημαντικές ναζιστικές ομάδες μέσα σε ΑΔ κόμματα διεθνώς, αλλά οι συνθήκες για την επικράτηση του φασισμού στις ΗΠΑ ή στις υπόλοιπες βιομηχανοποιημένες χώρες δεν υπάρχουν.
Από την άλλη, η άνοδος της ΑΔ με τις αντιδραστικές και συντηρητικές της ιδέες, είναι αναμενόμενο ότι θα προκαλέσει αντίδραση, ιδιαίτερα στη νέα γενιά, την αίσθηση ότι πρέπει να αντισταθούμε.
Θα κερδίσει ο Τραμπ στην αντιπαράθεσή του με την Κίνα;
Ο εμπορικός πόλεμος εναντίον της Κίνας ξεκίνησε από τον Τραμπ το 2017. Ένας από τους δηλωμένους στόχους του ήταν να μειώσει το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας με τις ΗΠΑ και τον υπόλοιπο κόσμο. Επτά χρόνια εμπορικού πολέμου δεν έχουν λύσει αυτό το πρόβλημα και η Κίνα συνεχίζει να αμφισβητεί την ηγεμονία των ΗΠΑ σε κάθε επίπεδο, όχι μόνο όσον αφορά την ποσότητα των αγαθών που εξάγονται στον υπόλοιπο κόσμο αλλά και την ποιότητα αυτών των αγαθών.
Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει την δυναμική είσοδο της Κίνας στις αγορές κινητών τηλεφώνων και υπολογιστών αντίστοιχης ποιότητας με τα κορυφαία Δυτικά προϊόντα. Τα τελευταία δύο χρόνια, είδαμε την επέλαση των κινεζικών ηλεκτρικών και υβριδικών οχημάτων που έχουν ρίξει σε κρίση τη Δυτική αυτοκινητοβιομηχανία. Πιο πρόσφατα έχουμε δει την Κίνα να αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία της Δυτικής Τεχνητής Νοημοσύνης με το Deep Seek, που έχει χαρακτηριστεί ως εξίσου καλό αν όχι καλύτερο από το ChatGPT και σε πολύ χαμηλότερο κόστος. Φαίνεται επίσης ότι η Κίνα είναι σε θέση να ανταγωνιστεί τη Δύση και στο επίπεδο της κβαντικής μηχανικής και της εξερεύνησης του διαστήματος.
Χρόνια πριν, είχαμε πάρει τη θέση ότι ο εμπορικός πόλεμος της Δύσης κατά της Κίνας θα είχε ως αποτέλεσμα να επιβραδύνει την ανάπτυξη της Κίνας, αλλά ότι κατά πιθανότητα δεν θα μπορούσε να αποτρέψει το να γίνει η Κίνα η ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη. Αν κοιτάξουμε τα γεγονότα και τα στοιχεία του σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι οι πολιτικές που εφάρμοσαν οι ΗΠΑ, ακολουθούμενες από την Ευρώπη, δεν έχουν πετύχει τους στόχους τους.
Έτσι, για παράδειγμα, το εμπορικό πλεόνασμα της Κίνας, παρά τα 7 χρόνια εμπορικού πολέμου, έσπασε κάθε προηγούμενο ρεκόρ πέρυσι, φτάνοντας τα 992 δισεκατομμύρια δολάρια για το 2024.
Αυτό ήταν 21% υψηλότερο σε σύγκριση με τον προηγούμενο χρόνο, και το υψηλότερο από τότε που άρχισαν να κρατούνται στατιστικά το 1998.
Οι νέοι δασμοί που επιβάλλει ο Τραμπ κατά της Κίνας θα έχουν φυσικά μια αρνητική επίδραση στο ΑΕΠ της, αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι καθοριστικής φύσης.
Το συνολικό ποσό των κινεζικών εξαγωγών στις ΗΠΑ είναι μόνο περίπου 3% του κινεζικού ΑΕΠ. Έτσι, όσο υψηλά δασμολογικά τέλη και αν επιβάλλει η κυβέρνηση του Τραμπ, αυτό θα έχει περιορισμένη επίδραση στην κινεζική οικονομία.
Τα τελευταία χρόνια η Κίνα έχει εκτρέψει τις εξαγωγές της ακριβώς λόγω του εμπορικού πολέμου από τις ΗΠΑ, μέσω διμερών και περιφερειακών εμπορικών συμφωνιών.
Βλέποντας ότι οι σχέσεις με τις ΗΠΑ και την ΕΕ γίνονται όλο και πιο προβληματικές, η Κίνα στράφηκε στον υπόλοιπο πλανήτη – Ασία, Λατινική Αμερική, Αφρική και Μέση Ανατολή. Το ίδιο ισχύει και για το κινεζικό κεφάλαιο που επενδύεται στο εξωτερικό.
Αυτό συνδέεται και με την ανάπτυξη των BRICS, της οικονομικής συνεργασίας της Κίνας, Ινδίας, Ρωσίας, Νότιας Αφρικής, Βραζιλίας, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων κ.λπ. Ο Τραμπ έχει απειλήσει τις χώρες των BRICS με δασμολογικά τέλη μέχρι και 100% αν προσπαθήσουν να υπονομεύσουν την κυριαρχία του δολαρίου στην παγκόσμια οικονομία. Αυτού του είδους οι απειλές στην πραγματικότητα ωθούν πολλές χώρες προς την Κίνα και μακριά από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτό που είναι πιο πιθανό είναι ότι οι πολιτικές του Τραμπ δεν θα απομονώσουν την Κίνα από την υπόλοιπη παγκόσμια οικονομία ούτε θα αυξήσουν το μερίδιο των ΗΠΑ σε αυτήν, αλλά θα φέρουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή θα οδηγήσουν σε αύξηση του εμπορίου μεταξύ του υπόλοιπου κόσμου εις βάρος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Αυτό αφορά και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, παρά τις βαθιές και μακροχρόνιες σχέσεις μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Αφού ξεκίνησαν τον εμπορικό τους πόλεμο με την Κίνα, οι ΗΠΑ πίεσαν την ΕΕ η οποία ακολούθησε, εφαρμόζοντας τα μέτρα που ζητούσαν οι ΗΠΑ (να σταματήσει την εξαγωγή ανεπτυγμένων τεχνολογιών στην Κίνα και να σπρώξει ευρωπαϊκές εταιρείες αν μετακινήσουν την παραγωγή τους από την Κίνα σε άλλες χώρες). Αλλά αυτό έγινε με μεγάλο κόστος για τις ίδιες τις ευρωπαϊκές οικονομίες.
Από τότε, οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις χάνουν έδαφος στην κινεζική αγορά και επίσης οι αλυσίδες παραγωγής τους που ήταν σε πολύ μεγάλο βαθμό βασισμένες στην Κίνα, έχουν επηρεαστεί αρνητικά. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους μερικές από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες της Ευρώπης, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, βρίσκονται σε κρίση.
Δεδομένων των πολιτικών της κυβέρνησης Τραμπ, έχει ήδη ξεκινήσει σε ευρωπαϊκά ΜΜΕ η συζήτηση για το αν ο Τραμπ μπορεί τελικά να είναι μεγαλύτερο πρόβλημα απ’ ότι η Κίνα. Μια σταδιακή στροφή σε πιο «ισορροπημένες» σχέσεις με την Κίνα, από την ΕΕ, δεν μπορεί να αποκλειστεί στην επόμενη περίοδο.
Δεν είναι δυνατές ακριβείς προβλέψεις
Είναι αδύνατο να προβλέψουμε ακριβώς πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα. Ο Τραμπ αλλάζει γνώμη πολύ συχνά. Ακόμα κι αν περάσει όλα τα μέτρα που έχει αρχικά εξαγγείλει, δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί με ακρίβεια η επίδραση στην οικονομία είτε των ΗΠΑ είτε παγκόσμια. Αλλά είναι σαφές ότι η αρχική επίδραση θα είναι να ωθήσει τις ΗΠΑ και την παγκόσμια οικονομία προς την κατεύθυνση των χαμηλότερων ρυθμών ανάπτυξης και της ύφεσης. Ταυτόχρονα, η πολιτικές του θα εντείνουν την ταξική πόλωση και πάλη, στις ΗΠΑ και διεθνώς.
Είναι επίσης σωστό να πούμε ότι είναι πολύ πιθανό οι πολιτικές του Τραμπ θα φέρουν τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιδιώκουν. Η ρήξη μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ είναι θεμελιώδους σημασίας και στην πραγματικότητα αποδυναμώνει τη Δύση στην προσπάθειά της να περιορίσει την Κίνα και τη Ρωσία.
Η κρίση της ΕΕ, ήδη βαθιά, θα ενταθεί, επειδή θα αντιμετωπίσει ακόμα περισσότερες προκλήσεις που δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί. Αυτό παρά το γεγονός ότι θα γίνουν νέες προσπάθειες προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης σύγκλισης της ΕΕ, ιδιαίτερα στο επίπεδο των στρατιωτικών δαπανών. Η ΕΕ θα κινηθεί προς την κατεύθυνση της «κοινωνικής στρατικοποίησης» (δηλαδή προπαγάνδας περί της υποτιθέμενης απειλής πολέμου από τη Ρωσία και την ανάγκη προετοιμασίας) με ταχύτερους ρυθμούς από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια, σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει τα τεράστια ποσά στις δαπάνες για όπλα εις βάρος των κοινωνικών υπηρεσιών και του βιοτικού επιπέδου της εργατικής τάξης. Αυτό θα είναι ένας επιπλέον παράγοντας για ριζοσπαστικοποίηση στην Ευρώπη.
Συμπερασματικά
Η άνοδος του Τραμπ αποτελεί αντανάκλαση του αδιεξόδου και της κρίσης του καπιταλισμού γενικά και του αμερικανικού καπιταλισμού πιο ειδικά. Ο Τραμπ δεν έχει τρόπο να λύσει αυτό το πρόβλημα.
Αντιπροσωπεύει μια σοβαρή απειλή σε πολλαπλά επίπεδα για την εργατική τάξη τόσο των ΗΠΑ όσο και διεθνώς, λόγω της ώθησης που δίνει στην ΑΔ παγκόσμια και των αντιδραστικών – συντηρητικών ιδεών που ενισχύονται στην κοινωνία.
Ταυτόχρονα όμως, δημιουργεί ευκαιρίες για τις μαρξιστικές ιδέες και δυνάμεις, ακριβώς επειδή οδηγεί σε όξυνση τους ταξικούς αγώνες και την ταξική πόλωση.
Οι Μαρξιστές χρειάζεται να προσανατολιστούν για να εκμεταλλευτούν σωστά αυτές τις ευκαιρίες με στόχο να χτίσουν σημαντικές μαρξιστικές οργανώσεις διεθνώς, που είναι το απολύτως απαραίτητο εργαλείο για να ανατραπεί ο καπιταλισμός και όλες οι αντιδραστικές του πτυχές, και για να τεθούν οι βάσεις για μια μελλοντική εναλλακτική σοσιαλιστική κοινωνία.
