Το έγκλημα στα Τέμπη έχει ανοίξει τα δύο τελευταία χρόνια ξανά πλατιά στην κοινωνία το θέμα της δικαιοσύνης και του δικαστικού συστήματος. Η εμφανής προσπάθεια συγκάλυψης διαφόρων πτυχών του εγκλήματος προκειμένου να μην αποκαλυφθεί η αλήθεια και να τη βγάλουν καθαρή οι πραγματικοί υπεύθυνοι, έχει οδηγήσει σε κάθετη πτώση της εμπιστοσύνης στα δικαστήρια και τους δικαστές.
Στην πιο πρόσφατη έρευνα της MRB (in.gr 17/10/25), πάνω από 70% δηλώνει πως δεν πιστεύει πως θα αποδοθεί δικαιοσύνη για τα Τέμπη, ενώ στη μακροχρόνια έρευνα της Public Issue για τους θεσμούς, η μη εμπιστοσύνη για τη δικαιοσύνη πήγε από το 44% το 2007 στο 75% σήμερα, με σημείο καμπής και πάλι το ζήτημα των Τεμπών.
Φυσικά, δεν είναι μόνο τα Τέμπη που έχουν δημιουργήσει αυτή την πεποίθηση, καθώς οι δικαστές στη συντριπτική τους πλειοψηφία αποφαίνονται σχεδόν πάντα υπέρ των δυνατών και κατά των αδύναμων, εκτός αν βρεθούν κάτω από πολύ ισχυρή κοινωνική πίεση.
Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι τι μπορεί να κάνει το κίνημα και ο κόσμος γύρω από αυτή την κατάσταση;
Η διαφθορά στη δικαιοσύνη και το γεγονός ότι αυτή αποτελεί βασικό πυλώνα του συστήματος της καταπίεσης δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Σε αμέτρητα πολλές περιπτώσεις, άνθρωποι και κινήματα βρέθηκαν στη θέση να ζητάνε την απόδοση δικαιοσύνης, αλλά το δικαστικό σύστημα τους έκλεισε την πόρτα. Σε κάποιες τέτοιες καταστάσεις, οι πολίτες και τα κινήματα αποφάσισαν να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους και να συστήσουν ανεξάρτητες επιτροπές έρευνας.
Ας δούμε μερικά τέτοια παραδείγματα.
Ιταλία 1969 – υπόθεση Πιάτσα Φοντάνα
Στις 12 Δεκέμβρη 1969, εκρήγνυται βόμβα σε τράπεζα στην Πιάτσα Φοντάνα του Μιλάνου, σκοτώνοντας 17 και τραυματίζοντας 88 άτομα. Η αστυνομία κατηγορεί άμεσα την Αριστερά και τους αναρχικούς, εξαπολύοντας ανθρωποκυνηγητό με εκατοντάδες συλλήψεις, ενώ τα ΜΜΕ μιλούν για «κόκκινη τρομοκρατία». Ο αναρχικός σιδηροδρομικός Τζουζέπε Πινέλι συλλαμβάνεται και βρίσκει τραγικό θάνατο πέφτοντας από το παράθυρο της αστυνομίας – γεγονός που παρουσιάζεται ως «αυτοκτονία» και θα εμπνεύσει τον Ντάριο Φο να γράψει το έργο Ο τυχαίος θάνατος ενός αναρχικού. Όλα δείχνουν ότι οι αρχές στήνουν μια δίκη-παρωδία για να νομιμοποιήσουν το αφήγημά τους.
Απέναντι σε αυτό, αγωνιστές της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς συγκροτούν την «Επιτροπή Αντιπληροφόρησης» και ξεκινούν ανεξάρτητη έρευνα. Πραγματοποιούν πάνω από 300 συνεντεύξεις και μελετούν δημοσιεύματα και δικογραφίες. Τα αποτελέσματα εκδίδονται λίγους μήνες μετά, στο βιβλίο Η κρατική σφαγή. Το έργο αποκαλύπτει στοιχεία που η αστυνομία απέκρυψε, την παρουσία ασφαλιτών σε αναρχικούς κύκλους και τον ρόλο των φασιστών σε τρομοκρατικές επιθέσεις. Υποστηρίζει ότι όλα αυτά εντάσσονται στη «στρατηγική της έντασης» του ιταλικού κράτους — μια οργανωμένη προσπάθεια πρόκλησης φόβου και ενίσχυσης των δυνάμεων «νόμου και τάξης» για να κατασταλεί το αναπτυσσόμενο κίνημα.
Αν και δεν αποκάλυψε άμεσα τους δράστες, η έρευνα υπονόμευσε αποφασιστικά την επίσημη αφήγηση και οδήγησε τελικά στην καταδίκη φασιστών της νεοναζιστικής ομάδας Ordine Nuovo.
Διεθνές Δικαστήριο Γυναικών για τα Εγκλήματα Πολέμου (2000)
Από το 1932 έως το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο ιαπωνικός αυτοκρατορικός στρατός επέβαλε το σύστημα των «γυναικών ανακούφισης» (comfort women): περίπου 200.000 γυναίκες και κορίτσια από αποικίες της Ιαπωνίας (Κορέα, Κίνα, Φιλιππίνες, Ινδονησία, Ταϊβάν, κ.ά.) στρατολογήθηκαν με τη βία ή την εξαπάτηση και τοποθετήθηκαν σε στρατιωτικούς οίκους ανοχής, όπου υπέστησαν καθημερινούς βιασμούς και βασανισμούς. Πολλές δεν επέζησαν.
Μετά τον πόλεμο, οι ΗΠΑ συγκάλυψαν το έγκλημα λόγω του Ψυχρού Πολέμου, καθώς η Ιαπωνία ήταν πλέον σύμμαχός τους ενάντια στη Σοβιετική Ένωση. Μόνο μετά το 1990 το ζήτημα επανήλθε, αλλά τα ιαπωνικά δικαστήρια αγνόησαν ή απέρριψαν τις αγωγές των επιζωσών, οι οποίες λιγόστευαν με τα χρόνια. Έτσι, ομάδες γυναικών και ακτιβιστριών δημιούργησαν το Διεθνές Δικαστήριο Γυναικών για τα Εγκλήματα Πολέμου (2000), για να αποδώσουν δικαιοσύνη στις επιζώσες της σεξουαλικής σκλαβιάς.
Το Δικαστήριο συγκροτήθηκε από δικαστικούς, νομικούς, πανεπιστημιακούς και εκπροσώπους των επιζωσών. Επιτροπές σε κάθε χώρα συνέλεξαν μαρτυρίες και στοιχεία, ενώ πάνω από 60 γυναίκες κατέθεσαν δημόσια. Η ιαπωνική κυβέρνηση αρνήθηκε να συμμετάσχει, γι’ αυτό και η υπεράσπισή της παρουσιάστηκε από ανεξάρτητους νομικούς, βασισμένους σε προηγούμενες δίκες.
Η απόφαση καταδίκασε τον αυτοκράτορα Χιροχίτο και την ιαπωνική κυβέρνηση για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Η πρωτοβουλία αυτή άνοιξε διεθνώς το θέμα των «γυναικών ανακούφισης», προσφέροντας ηθική δικαίωση (δείτε εδώ τη στιγμή της ανακοίνωσης της απόφασης) στις επιζώσες και πιέζοντας κυβερνήσεις και ΟΗΕ να τοποθετηθούν, παρά την επιμονή της Ιαπωνίας να μην αναγνωρίζει νομικές ευθύνες.
Διεθνές Δικαστήριο Εγκλημάτων Πολέμου (Βιετνάμ) – ‘66-’67
Στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ επεμβαίνουν στρατιωτικά στο Βιετνάμ το 1964, υποτίθεται «για την προστασία της ελευθερίας και της δημοκρατίας». Από το 1965 ξεσπά παγκόσμιο αντιπολεμικό κίνημα, ενώ τα κυρίαρχα ΜΜΕ αποκρύπτουν τα εγκλήματα του αμερικανικού στρατού και παρουσιάζουν τους Βιετκόνγκ ως «τρομοκράτες».
Για να απαντήσουν στην προπαγάνδα, οι διανοούμενοι Μπερτράντ Ράσελ και Ζαν-Πολ Σαρτρ πήραν την πρωτοβουλία να ιδρύσουν το Διεθνές Δικαστήριο για τα Εγκλήματα Πολέμου στο Βιετνάμ. Επρόκειτο για «Δικαστήριο Πολιτών», που συνεδρίασε σε ουδέτερες χώρες (Σουηδία και Δανία), ακούγοντας μαρτυρίες επιζώντων, γιατρών, δημοσιογράφων, βετεράνων, και ειδικών επιστημόνων. Όλες οι συνεδριάσεις ήταν δημόσιες και τα πρακτικά δημοσιεύτηκαν αργότερα, εξασφαλίζοντας πλήρη διαφάνεια.
Το Δικαστήριο, αποτελούμενο από 25 γνωστές διεθνείς προσωπικότητες και ομάδες ερευνητών, εξέτασε τεράστιο όγκο αποδεικτικού υλικού: μαρτυρίες, φωτογραφίες, βίντεο και γραπτές αναφορές. Έθεσε τρία βασικά ερωτήματα:
- Αν οι ΗΠΑ ήταν επιτιθέμενη δύναμη, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο.
- Αν πραγματοποιήθηκαν μαζικοί βομβαρδισμοί μη στρατιωτικών στόχων.
- Αν χρησιμοποιήθηκαν απαγορευμένα όπλα.
Η τελική απόφαση έκρινε την κυβέρνηση των ΗΠΑ ένοχη και για τα τρία. Αν και δεν διέθετε νομική ισχύ, η διαδικασία αυτή έφερε στο φως αποδείξεις για τα εγκλήματα των ΗΠΑ, και έπαιξε τον ρόλο της στο να μετατραπεί το κίνημα ενάντια στον πόλεμο στο Βιετνάμ σε σημείο αναφοράς για τους αγώνες μιας ολόκληρης γενιάς, η οποία έδωσε και τους τεράστιους αγώνες γύρω από το «παγκόσμιο ‘68».
Επιτροπή Ντούι – 1937
Ο Λέον Τρότσκι, ηγετική μορφή της Οκτωβριανής Επανάστασης του 1917, έγινε στόχος της σταλινικής γραφειοκρατίας μετά τον θάνατο του Λένιν. Η άνοδος του Στάλιν στην εξουσία συνοδεύτηκε από διώξεις και συκοφαντίες κατά του Τρότσκι, ο οποίος υπερασπιζόταν την εργατική δημοκρατία και τον διεθνισμό απέναντι στον γραφειοκρατικό συγκεντρωτισμό και τη θεωρία του «σοσιαλισμού σε μία χώρα». Ο Τρότσκι εξορίστηκε από τη Σοβιετική Ένωση, ενώ τα μέλη της Αριστερής Αντιπολίτευσης φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν.
Το 1936 ξεκινούν οι «Δίκες της Μόσχας», μια κακοστημένη παρωδία όπου οι σταλινικοί δικαστές χρησιμοποιούν πλαστά στοιχεία και «ομολογίες» αποσπασμένες με βία για να καταδικάσουν τους αντιφρονούντες ως «πράκτορες». Για να υπερασπιστεί το όνομά του, ο Τρότσκι πρότεινε τη συγκρότηση μιας ανεξάρτητης επιτροπής που θα εξέταζε αντικειμενικά τις κατηγορίες.
Η Επιτροπή Ντούι, με επικεφαλής τον φιλόσοφο Τζον Ντούι, αποτελούνταν από γνωστές για την ακεραιότητά τους προσωπικότητες, χωρίς σύνδεση με καμία πλευρά. Οι συνεδριάσεις της ήταν ανοιχτές, ηχογραφημένες και συνοδεύονταν από δημοσιευμένα πρακτικά. Η επιτροπή ερεύνησε τον Τύπο, εξέτασε το προσωπικό αρχείο του Τρότσκι και ζήτησε –χωρίς να πάρει απάντηση– στοιχεία από τις σοβιετικές αρχές.
Το πόρισμά της κατέληξε ότι ο Τρότσκι ήταν αθώος όλων των κατηγοριών που του αποδόθηκαν στις Δίκες της Μόσχας, επιβεβαιώνοντας πως αυτές ήταν προϊόν πολιτικής σκευωρίας. Παρότι το καθεστώς τον είχε ήδη καταδικάσει ερήμην σε θάνατο, η έρευνα της Επιτροπής Ντούι αποτέλεσε ισχυρό πλήγμα στο σταλινικό αφήγημα.
Τέμπη
Όλη η παραπάνω εμπειρία μπορεί να αξιοποιηθεί από το κίνημα των Τεμπών με στόχο τη συγκρότηση μιας Ανεξάρτητης Επιτροπής Έρευνας.
Σε αυτή θα μπορούσαν να συμμετέχουν:
- Ανεξάρτητοι πανεπιστημιακοί, μηχανικοί, τεχνικοί ασφάλειας, ερευνητές κ.α. που έχουν ασχοληθεί με τα ζητήματα που σχετίζονται με τη σύγκρουση των αμαξοστοιχιών και όλα τα παρεμφερή τεχνικά ζητήματα. Στην επιτροπή πρέπει να κληθούν να συμμετάσχουν, αν θέλουν, και υπερασπιστές των απόψεων της κυβερνητικής πλευράς.
- Ανεξάρτητοι Νομικοί, οι υπερασπιστές των θυμάτων όπως και της κυβέρνησης, αν υπάρχουν τέτοιοι που είναι διατεθειμένοι να λάβουν μέρος στην επιτροπή.
- Δημοσιογράφοι που είναι διατεθειμένοι να κάνουν (και ήδη κάνουν) έρευνα για το θέμα.
- Τα συνδικάτα και οι εργαζόμενοι των σιδηροδρόμων που ξέρουν την κατάσταση από τα μέσα.
- Οι συγγενείς των θυμάτων και ο Σύλλογος Πληγέντων.
Η Επιτροπή αυτή θα μπορεί να κάνει ανοιχτές για το κοινό συνεδριάσεις, που να βιντεοσκοπούνται, για να υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατή διαφάνεια και να φτάνουν τα στοιχεία όσο το δυνατόν πιο μακριά. Μπορεί να αξιοποιήσει όλο το υλικό που υπάρχει αυτή τη στιγμή στις δικογραφίες και να το συμπληρώσει με τα στοιχεία που θα μπορέσει να φέρει η ίδια στην επιφάνεια. Να καλέσει όλους τους επιζώντες για κατάθεση, να λάβει υπόψη τα στοιχεία που έχουν καταθέσει οι συγγενείς και έχουν αγνοηθεί και να αναθέσει κομμάτια των ερευνών σε ανεξάρτητους φορείς (όπως έγινε στις δίκες της Χρυσής Αυγής και του Ζακ Κωστόπουλου με την ερευνητική ομάδα Forensic Architecture που ανέλαβε να ερευνήσει με τα μέσα που διαθέτει πτυχές της δικογραφίας).
Οι οργανώσεις του κινήματος (τοπικές πρωτοβουλίες, συνδικάτα, επιτροπές, δημοτικές κινήσεις, κτλ) θα ήταν σημαντικό να στηρίξουν δυναμικά μια τέτοια προσπάθεια για να μπορέσει να λάμψει η αλήθεια.
Μια τέτοια διαδικασία που περιγράφεται παραπάνω θα μπορούσε να γίνει παράλληλα με την «επίσημη» δίκη ως μορφή πίεσης στους εισαγγελείς και στους δικαστές που είναι πολύ πιθανό να αποτελούν κομμάτι της επιχείρησης συγκάλυψης του εγκλήματος. Θα μπορούσε να αποτελέσει ένα όπλο στα χέρια των συγγενών και του κινήματος που να παίξει τον ρόλο του στην έκβαση της υπόθεσης. Στον αγώνα ενάντια στη συγκάλυψη του εγκλήματος των Τεμπών, χρειαζόμαστε κάθε μέσο που να συμβάλλει στη συσπείρωση και κινητοποίηση του κόσμου για να μην θαφτεί η αλήθεια.
