Η απόφαση της εταιρίας Aldi να αποχωρήσει από την Ελληνική αγορά είναι η πιο πρόσφατη περίπτωση πολυεθνικής εταιρίας που ανακοινώνει κλείσιμο τον τελευταίο καιρό. Fnac, BP, Shell, Interattica, Planet Home είναι οι πιο γνωστές από αυτές. Και κυκλοφορούν πληροφορίες ότι μια σειρά από άλλες εταιρίες τα επόμενα χρόνια θα ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο. Και έρχονται να συμπληρώσουν την λίστα που είχε ανοίξει το προηγούμενο διάστημα με το κλείσιμο της Siemens, της Goodyear, της Plus, κα.
Βλέπουμε λοιπόν την αντιστροφή της εικόνας που υπήρχε από τη δεκαετία του ’90 και τα πρώτα χρόνια του 2000, όπου είχαμε κυριολεκτικά επέλαση του πολυεθνικού κεφαλαίου στην χώρα. Ένα πολύ μεγάλο μέρος της Ελληνικής αγοράς ελέγχεται σήμερα πια από πολυεθνικές εταιρίες. Αυτό έγινε είτε μέσω του ξεπουλήματος των δημόσιων εταιριών σε «ξένους επενδυτές» (όπως η εξαγορά του ΟΤΕ από την Deutche Telekom) είτε μέσω απ’ ευθείας παρουσίας στην Ελληνική αγορά (Praktiker, Media Markt, IKEA, κτλ) είτε μέσω εξαγορών ελληνικών επιχειρήσεων (πχ αγορά της Μαρινόπουλος από την Καρφούρ, της ΑΒ Βασιλόπουλος από την Delhaize, και πολλές άλλες περιπτώσεις). Έτσι, σήμερα, στην αγορά πολλών προϊόντων οι πολυεθνικές επιχειρήσεις (μαζί με τις θυγατρικές τους εταιρίες στην Ελλάδα) ελέγχουν ένα πολύ μεγάλο ποσοστό της αγοράς, που φτάνει μέχρι και το 100% σε κάποιες περιπτώσεις.
Ελέγχουν την αγορά
Σύμφωνα με το Έθνος (21/5/2010) «Οι πολυεθνικές καταφέρνουν να εδραιώνουν τη θέση τους στην ελληνική αγορά και μάλιστα έχουν φτάσει να ελέγχουν το 60% των προϊόντων μαζικής κατανάλωσης (τρόφιμα, απορρυπαντικά, είδη νοικοκυριού κ.λπ.)».
Ενώ σύμφωνα με το press-time.com (14/10/10) «Από στοιχεία του υπουργείου Ανάπτυξης, προκύπτει ότι σε πάρα πολλά προϊόντα [οι πολυεθνικές] ελέγχουν από το 80% μέχρι και το 100% της αγοράς. Το απόλυτο έχουν πετύχει δυο εταιρείες που εμπορεύονται τις σούπες και τους ζωμούς καθώς ελέγχουν το 100% της αγοράς, η μια με μερίδιο 69% και η άλλη 31%.»
Το αποτέλεσμα; Η υποτιθέμενη «ελεύθερη αγορά» δεν είναι καθόλου ελεύθερη. Έχεις δικαίωμα «επιλογής» ανάμεσα σε ακριβώς ίδια προϊόντα. Η «ελεύθερη αγορά», αυτό που εξασφαλίζει τελικά είναι την ελευθερία των εταιριών (βασικά των πολυεθνικών) να καθορίζουν τις τιμές όπως τους βολεύει…
“Η ελληνική αγορά δεν είναι ελκυστική για επενδύσεις”
Αυτός είναι ο μύθος που καλλιεργείται εδώ και χρόνια από κυβερνήσεις και ΜΜΕ. Τίποτα δεν είναι πιο μακριά από την αλήθεια. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια είχαμε πάρτι ξένων επενδύσεων στη χώρα.
«Τη δεκαετία του ευρώ η Ελλάδα μετατράπηκε σε ιδιαίτερο πόλο έλξης κεφαλαίων από το εξωτερικό. Η καθαρή εισροή κεφαλαίων από το εξωτερικό έφτασε μέσα στη δεκαετία έως και 95% του ΑΕΠ το 2007, από 37,6% το 2000 και 45,6% το 2001.» (iskra.gr)
Γιατί μετά από την εισροή τόσων ξένων κεφαλαίων η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να έχει τα χάλια της και η ανταγωνιστικότητα διαρκώς πέφτει;
Γιατί η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των επενδύσεων δεν αφορούσε την δημιουργία παραγωγικών μονάδων αλλά εξαγορές και συγχωνεύσεις. Με λίγα λόγια αυτές οι επενδύσεις ήταν μια προσπάθεια των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών να εξαγοράσουν, να καταστρέψουν ή να απορροφήσουν τους ανταγωνιστές τους. Αποτέλεσμα; Όπως δείχνουν και τα στοιχεία παραπάνω, έχουν αποκτήσει μονοπωλιακή θέση στην ελληνική αγορά και τα κέρδη τους έχουν εκτιναχτεί στα ύψη. Η Ελλάδα είναι η χώρα με την μεγαλύτερη κερδοφορία για τις επιχειρήσεις σε σχέση με το ΑΕΠ στην ΕΕ!
Η διαρκής πτώση της «ανταγωνιστικότητας» της Ελληνικής οικονομίας οφείλεται στο ότι οι καπιταλιστές δεν επενδύουν σε έρευνα, νέες τεχνολογίες και ανάπτυξη της παραγωγής. Και, γι’ αυτό το λόγο, όσες θυσίες και να κάνουμε, ποτέ δεν θα τους είναι αρκετό. Από την στιγμή που υπάρχουν χώρες (ακόμα και δίπλα μας, στα Βαλκάνια) που ο βασικός μισθός είναι 200€ το μήνα ή και λιγότερο, διαρκώς θα θέλουν να πιέζουν τους μισθούς προς τα κάτω.
Μήπως δεν τους δώσαμε αρκετή γη και ύδωρ;
Αυτή την ιδέα προωθεί η κυβέρνηση, και γι’ αυτό πάει να περάσει τον νόμο για επενδύσεις – εξπρές (fast track) αν και αυτό πρόσκαιρα φαίνεται να κολλάει σε νομικά προβλήματα στο ΣτΕ.
Στην πραγματικότητα όμως ακόμα και πριν, και παρά τον μύθο ότι «η ελληνική γραφειοκρατία κάνει δύσκολη την ζωή των επενδυτών», τα πράγματα ήταν ιδανικά για πολυεθνικές επενδύσεις στην Ελλάδα.
Με την (επίσημη) φορολογία των επιχειρήσεων να πέφτει τα τελευταία χρόνια από το 45% στο 25%, ποσοστό μικρότερο από πολλές ευρωπαϊκές χώρες.
Με άπειρα «κίνητρα», επιδοτήσεις κοκ, από τις δικές μας τσέπες (σαν φορολογούμενους) στο όνομα της καταπολέμησης της ανεργίας, που μειώνουν το πραγματικό ποσοστό φορολογίας των κερδών στο 12 – 13 %
Με πρακτική ασυλία από τους νόμους του ελληνικού κράτους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της διαφοράς τιμών μεταξύ προϊόντων πολυεθνικών στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.
Έχουν “δικαίωμα” να φύγουν;
Από τα παραπάνω στοιχεία φαίνεται καθαρά το παιχνίδι που έγινε με τις «ξένες επενδύσεις» τα τελευταία χρόνια. Οι πολυεθνικές ήρθαν εδώ, έκαναν εξαγορές και κυριάρχησαν στον τοπικό ανταγωνισμό, με συνέπεια να λειτουργούν μονοπωλιακά και να εκτινάσσουν τις τιμές (και μαζί με αυτές τα κέρδη τους). Τα κέρδη αυτά δεν επενδύονταν στην ελληνική αγορά αλλά έφευγαν στο εξωτερικό.
Με το χτύπημα της κρίσης ήδη πολλές εταιρίες συζητάνε την αποχώρηση τους. Αποδεικνύουν έτσι ότι ούτε «στρατηγικοί επενδυτές» ήταν (όπως τους παρουσίαζε η κυβέρνηση), ούτε συνεισφέρουν στην ανόρθωση της οικονομίας, όπως αρέσκονται να δηλώνουν.
Βασικά οι «σοβαροί επενδυτές» ήρθαν να κάνουν αρπαχτή. Και τώρα, μόλις είχαν μείωση κερδών (προσοχή, όχι ζημιές, απλή μείωση κερδών στην πλειοψηφία των περιπτώσεων) τα μαζεύουν και φεύγουν, αναζητώντας περισσότερο κερδοφόρους παραδείσους, αδιαφορώντας εντελώς (ασφαλώς!) για το τι σημαίνει αυτό για την ελληνική οικονομία και κοινωνία.
Οπότε τι κάνουμε;
Το πρώτο βήμα πρέπει να είναι ο έλεγχος στα στοιχεία κάθε εταιρίας που κλείνει. Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να μάθουν που πήγαν τα κέρδη που βγήκαν όλη την προηγούμενη περίοδο, πως αξιοποιήθηκαν οι επιχορηγήσεις που πήρε η εταιρία από το κράτος (ή κονδύλια της ΕΕ) και αν έγινε σωστή διαχείριση των πόρων που διέθετε. Ο μόνος τρόπος που μπορεί να επιβληθεί στην εταιρία αυτό είναι με άνοιγμα των βιβλίων και συμμετοχή των ίδιων των εργαζομένων σε αυτό τον έλεγχο (με τη βοήθεια λογιστών και άλλων ειδικών). Αυτός ο έλεγχος μπορεί να αποκαλύψει πολλά σε σχέση με το κατά πόσο είναι ζημιογόνες ή όχι αυτές οι εταιρίες.
Σε κάθε τέτοια περίπτωση (είτε η επιχείρηση εμφανίζει ζημιές, είτε παρότι παραμένει κερδοφόρα η διοίκηση επιλέγει το λουκέτο γιατί της συμφέρει κάποια άλλη επένδυση) η μόνη λύση είναι η δήμευση της περιουσίας της εταιρίας. Βγάλανε τεράστια κέρδη στην πλάτη μας τόσα χρόνια, αν θέλουν να φύγουν πρέπει να πληρώσουν!
Ας μην ξεχνάμε ότι το να φεύγει μια εταιρία σημαίνει ότι απλά παίρνει τα κεφάλαιά της σε ρευστό ή καταθέσεις. Όλα τα υπόλοιπα μένουν πίσω: τα εργοστάσια, οι προμήθειες, ο εξοπλισμός, τα ακίνητα (που στην περίπτωση των πολυεθνικών είναι πάρα πολλά). Πίσω μένουν και οι εργαζόμενοι. Οι οποίοι μπορούν να αναλάβουν οι ίδιοι την διαχείριση της περιουσίας και της λειτουργίας της εταιρίας (σε συνεργασία με τοπικούς φορείς, σωματεία, συνεταιρισμούς και κοινωνικές οργανώσεις).
Σε μια τέτοια περίπτωση μπορεί να γίνει και τροποποίηση της παραγωγής ή της λειτουργίας αυτών των επιχειρήσεων ώστε να προσαρμοστούν στην ανάγκες των τοπικών κοινωνιών και έτσι να βοηθήσουν και ευρύτερα τις κοινωνίες αυτές.
“Πολυεθνικός” συντονισμός των εργαζομένων
Δεν θα μας πολεμήσουν οι πολυεθνικές όμως αν κάνουμε κάτι τέτοιο;
Κατ’ αρχήν να πούμε ότι ήδη δεχόμαστε πόλεμο από τις πολυεθνικές. Ας υποθέσουμε όμως ότι οξύνεται η κατάσταση και οδηγούμαστε σε μετωπικές συγκρούσεις. Τι μπορούν να κάνουν οι πολυεθνικές αν τους κατάσχουμε την περιουσία; Στην πραγματικότητα όχι και πολλά πράγματα.
Να αναφέρουμε ένα πρόσφατο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Όταν ο Τσάβεζ προχώρησε στις αρχές του 2010 στην υποτίμηση του νομίσματος της χώρας, κατά 25%, μια γαλλική πολυεθνική αλυσίδα καταστημάτων προχώρησε, αμέσως μετά την υποτίμηση, σε αυξήσεις των τιμών των εμπορευμάτων στα ράφια των καταστημάτων της. Μέσα σε 24 ώρες ο Τσάβεζ προχώρησε στην εθνικοποίηση αυτής της αλυσίδας! Τι έκαναν οι αγορές; Τι έκανε η γαλλική κυβέρνηση που είναι η πέμπτη ισχυρότερη ιμπεριαλιστική δύναμη του πλανήτη; Τίποτε! Απλά υποχρεώθηκαν να αποδεχτούν την απόφαση της κυβέρνησης της Βενεζουέλας.
Είναι όμως και κάτι ακόμα. Σε αυτόν τον αγώνα έχουμε ένα πολύ δυνατό σύμμαχο, που πρέπει να αξιοποιήσουμε. Είναι οι εργαζόμενοι που δουλεύουν σε διαφορές χώρες στην ίδια πολυεθνική. Ήδη υπάρχει μια πρώτη διάθεση για ανάπτυξη πανευρωπαϊκών αγώνων που αντανακλάστηκε στο κάλεσμα (κάτω από την πίεση των ευρωπαϊκών κινημάτων και κοινωνιών) της πρώτης πανευρωπαϊκής μέρας δράσης στις 29 Σεπτέμβρη από τα ευρωπαϊκά συνδικάτα. Αλλά και στον παρελθόν έχουν αναπτυχθεί κοινοί αγώνες, με πιο γνωστή την κοινή απεργία των εργαζομένων στην Ρενό σε διάφορες χώρες.
