Σαν σήμερα, στις 31 Μάρτη του 1990, έγινε η μεγαλύτερη πορεία ως τότε στη Βρετανία, ενάντια στον κεφαλικό φόρο (Poll Tax) που προσπάθησε να επιβάλει η Θάτσερ. Με αυτήν την αφορμή, αναδημοσιεύουμε παλαιότερο άρθρο για τα γεγονότα, από την εφημερίδα Ξεκίνημα.
Το κίνημα άρνησης πληρωμής του Poll Tax στη Βρετανία στα τέλη της δεκαετίας του ’80 αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μακροχρόνιας – με διάρκεια πάνω από 3 χρόνια – πάλης.
Το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του αγώνα ήταν η αποφασιστικότητα και η μαζικότητα του. Κατάφερε όχι μόνο να συσπειρώσει εκατομμύρια κόσμου ως τη νίκη αλλά και να ανατρέψει την Θάτσερ, η οποία μέχρι εκείνη τη στιγμή φαινόταν άτρωτη!
Η ακραία νεοφιλελεύθερη πολιτική της Θάτσερ, με την κατάλυση του κοινωνικού κράτους και την ιδιωτικοποίηση πολλών δημόσιων υπηρεσιών είχε προκαλέσει οργή σε μεγάλο μέρος της βρετανικής κοινής γνώμης.
Ο βρετανικός poll tax ήταν μια μορφή φορολόγησης ίδια για όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από το εισόδημά τους. Επρόκειτο για έναν φόρο βαθύτατα άδικο, μια και αφορούσε ολόκληρη την κοινωνία σε ολόκληρο το φάσμα της δίχως καμία εξαίρεση: εργαζόμενους και άνεργους, γηγενείς και μετανάστες, νέους και συνταξιούχους, μικρo- ιδιοκτήτες και ακτήμονες, ακόμη και ανθρώπους με αναπηρίες ή χρόνιες ασθένειες!
Ο φτωχός και ο άνεργος όφειλαν να πληρώσουν το ίδιο ποσό με τους βιομήχανους και τους εκατομμυριούχους!
Ξεκίνησε απ’ τη Σκοτία
Η λεγόμενη «Σιδηρά Κυρία» Μάργκαρετ Θάτσερ αποφάσισε την επιβολή του μετά την επανεκλογή της το 1987, ξεκινώντας από τη Σκοτία όπου το κόμμα της είχε σημειώσει χαμηλά ποσοστά.
Είχαν προηγηθεί χρόνια σκληρών ταξικών μαχών με τις απεργίες των ανθρακωρύχων, οι οποίοι αντιδρούσαν στο κλείσιμο των ορυχείων τους και τις μαζικές απολύσεις, από όπου η Θάτσερ είχε βγει πολύ ενισχυμένη, έχοντας καταφέρει να νικήσει τους απεργούς.
Επιπλέον την περίοδο 1983 – 1987 η Θάτσερ κατάφερε να βγει νικήτρια και από τον αγώνα που αναπτύχθηκε στο Λίβερπουλ, όπου το αριστερό Δημοτικό Συμβούλιο (στο οποίο τον πολιτικό τόνο καθόριζαν οι δημοτικοί σύμβουλοι του Militant, το βρετανικό τμήμα της CWI που σήμερα έχει μετονομαστεί σε Σοσιαλιστικό Κόμμα) αρνήθηκε να εφαρμόσει τις περικοπές που επέβαλε η Θάτσερ.
Τον Δεκέμβρη του 1987 ξεκίνησε στο Εδιμβούργο μια μεγάλη εργατική εκστρατεία ενάντια στο φόρο.
Την πρωτοβουλία είχαν πάρει τα στελέχη του Μίλιταντ χτίζοντας επιτροπές στους εργατικούς χώρους και τις γειτονιές. Μέσα στους επόμενους μήνες δημιουργήθηκαν τοπικές επιτροπές σε ολόκληρη τη Σκοτία.
Οι επιτροπές αυτές δεν προπαγάνδιζαν απλά την μη πληρωμή του, αλλά στη συνέχεια λειτουργούσαν και σαν ομάδες υπεράσπισης των νοικοκυριών, όταν οι εισαγγελείς πήγαιναν να επιδώσουν δικαστικές κλήσεις ή και εμπόδιζαν κατασχέσεις σπιτιών που είχαν αποφασίσει τα δικαστήρια, δημιουργώντας μπλόκα και επιτροπές περιφρούρησης!
Αυτές οι επιτροπές έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην οργάνωση του αγώνα.
Δεν είχαν βέβαια από την αρχή τους την απαιτούμενη μαζικότητα, αλλά την απέκτησαν στην πορεία του αγώνα, ακριβώς επειδή μπόρεσαν να κερδίσουν την εμπιστοσύνη της κοινωνίας με την επίμονη εκστρατεία τους, προσφέροντας στρατηγική και προοπτική νίκης.
Η βρετανική κοινωνία, ξεκινώντας απ’ τη Σκοτία, αγκάλιασε μαζικά το κίνημα άρνησης πληρωμής. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της περιόδου εκείνης είναι ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ανάμεσα στην Άρσεναλ και την Φόρεστ στον οποίο ο κόσμος αντί να φωνάζει συνθήματα υπέρ των δύο ομάδων φώναζε «δεν πληρώνουμε τον πολ ταξ»- σύνθημα που ξεκίνησε από ένα μέλος των επιτροπών.
Αγγλία και Ουαλία
Την επόμενη χρονιά, το 1988, μαζί με την επιβολή του φόρου σε Αγγλία και Ουαλία εξαπλώθηκε και το κίνημα εναντίον του. Δημιουργήθηκε η “Fed”, η «Ομοσπονδία κατά του poll tax», με 2.000 εκπροσώπους από ολόκληρη τη χώρα στην ιδρυτική της συνδιάσκεψη.
Η δομή ήταν δημοκρατική με εκλεγμένη ηγεσία από τη βάση. Από την αρχή σαν πρωταρχικό βήμα για την οργάνωση του αγώνα έμπαινε το ζήτημα ότι ο αγώνας έπρεπε να οργανωθεί με την συγκρότηση μαζικών τοπικών και εθνικών (πανβρετανικών) επιτροπών, με δημοκρατική λειτουργία και χωρίς καπελώματα. Μόνο με αυτό τον τρόπο ο αγώνας θα μπορούσε να μαζικοποιηθεί.
Δεν είχαν βέβαια όλοι την ίδια αντίληψη ούτε και συμμετείχε το σύνολο της αριστεράς από την αρχή στο κίνημα ενάντια στον πολ ταξ. Χαρακτηριστικό το παράδειγμα του SWP (αδελφή οργάνωση του ΣΕΚ στην Ελλάδα) που από την αρχή είχε δηλώσει πως αυτός ο αγώνας δεν θα έχει αποτέλεσμα και δεν συμμετείχε παρά μόνο όταν το κίνημα ανδρώθηκε. Έχει μείνει στην ιστορία η τοποθέτηση της ηγετικής φυσιογνωμίας του SWP, Tony Cliff, σε ομιλία του στο Πανεπιστήμιο του Newcastle όπου υποστήριξε ότι το κίνημα ενάντια στον πολ ταξ είναι καταδικασμένο να αποτύχει, γιατί είναι σαν «να μην πληρώνεις το εισιτήριο στο λεωφορείο».
Στην πρώτη περίοδο το κίνημα αντιμετώπιζε σοβαρές δυσκολίες. Πολλοί προβληματιζόντουσαν: «Η Θάτσερ είναι αήττητη, νίκησε τους ανθρακωρύχους, νίκησε το Λίβερπουλ, κέρδισε στον πόλεμο των Φόκλαντς – τι πιθανότητες έχει αυτό το κίνημα να νικήσει;». Όμως σταδιακά αυτοί οι ενδοιασμοί ξεπερνιούνταν.
Η τακτική της άρνησης πληρωμής
Ως τις αρχές του 1989 ένας τεράστιος αριθμός στη Σκοτία, 1.000.000 Σκοτσέζοι, είχαν αρνηθεί να πληρώσουν τον κεφαλικό φόρο!
Έναν χρόνο μετά, τους πρώτους μήνες του 1990, σχεδόν όλες οι Νότιες επαρχίες της Βρετανίας εντάχθηκαν στο κίνημα και σε όλες τις μεγάλες πόλεις γίνονταν τακτικά μαζικές διαδηλώσεις.
Το ίδιο διάστημα τα κυρίαρχα ΜΜΕ στη Βρετανία εξέφραζαν ανησυχία για το «1/10 του ενήλικου πληθυσμού της χώρας που αρνείται να πληρώσει το φόρο» τη στιγμή που στη Σκοτία η άρνηση είχε φθάσει πια στο 1/3 των φορολογούμενων.
Το 1990 ήταν η χρονιά που έκρινε την εξέλιξη του κεφαλικού φόρου. Στις 31 Μάρτη η Ομοσπονδία ενάντια στον Πολ Ταξ κάλεσε πανβρετανική πορεία στο Λονδίνο ενάντια στις νέες ειδοποιήσεις για πληρωμή, τις δικαστικές κλήσεις, τις κατασχέσεις σπιτιών και τις φυλακίσεις αγωνιστών.
Η πορεία της 31ης Μάρτη
Η πορεία αυτή ήταν μια σημαντική κορύφωση για το κίνημα. Επρόκειτο για τη μεγαλύτερη μέχρι τότε πορεία στη Βρετανία (η οποία στη συνέχεια ξεπεράστηκε από τις αντιπολεμικές διαδηλώσεις το 2003 και την φετινή εργατική πορεία στις 26 Μάρτη 2011). Υπολογίζεται ότι συμμετείχαν σε αυτή γύρω στα 250.000 άτομα. Η πορεία ήταν μεγαλειώδης και ειρηνική, με μόνη εξαίρεση κάποια επεισόδια που προκλήθηκαν στο τέλος από ασφαλίτες αλλά και αναρχικές ομάδες. Φυσικά, η αστυνομία αξιοποίησε τα επεισόδια αυτά για να επιτεθεί στον κύριο όγκο των διαδηλωτών.
Η πορεία της 31ης Μαρτίου ήταν ένα σημαντικό γεγονός, αλλά δεν θα έδινε από μόνη της τέλος στον κεφαλικό φόρο αν δεν είχαν προηγηθεί 18 εκατομμύρια πολιτών που αρνήθηκαν να πληρώσουν, δείχνοντας τη δύναμή τους απέναντι στην κυβέρνηση. Η εφημερίδα Guardian ανέφερε εκείνη την περίοδο ότι η άρνηση πληρωμής είχε φτάσει στο «40-50% σε μεγάλες πόλεις της χώρας» και «ακόμη υψηλότερα στο Λονδίνο».
Αξίζει να τονίσουμε ότι δεν είναι η διαδήλωση αυτή από μόνη της που έριξε τη Θάτσερ, όπως υποστηρίζουν κάποιες ομάδες της Αριστεράς, οι οποίες θεωρούν τα «μπάχαλα» σαν το απόγειο της επαναστατικής δράσης. Αστεία πράγματα. Η Θάτσερ άντεξε την απεργία των ανθρακωρύχων που κράτησε ένα χρόνο και είχε άγριες συγκρούσεις και νεκρούς! Δεν θα έπεφτε από κάποια «μπάχαλα» στο κέντρο του Λονδίνου!
Η πτώση της Θάτσερ
Το κίνημα άρνησης πληρωμής του κεφαλικού φόρου σηματοδότησε το τέλος της πρωθυπουργίας της Θάτσερ. Η ίδια οδηγήθηκε σε παραίτηση και η κυβέρνηση του Τζον Μέιτζορ που την διαδέχθηκε αναγκάστηκε να παραδεχθεί ότι ο φόρος δεν μπορούσε να εφαρμοστεί και τον πήρε πίσω. Η νίκη ενάντια στον poll tax ήταν εξαιρετικά σημαντική αφού κατάφερε να ρίξει την μέχρι τότε ανίκητη Θάτσερ.
Πριν από αυτό, όμως, χρησιμοποιήθηκαν σκληρές μέθοδοι για την επιβολή του φόρου. Η επιβολή προστίμων για τη μη πληρωμή του συνεχίστηκε ακόμα και 8 μήνες μετά την επίσημη κατάργηση του.
Ως το Νοέμβριο του 1991, φυλακίστηκαν συνολικά 117 άνθρωποι από 40 περιοχές της χώρας. Αλλά η νομική καταστολή αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα: τα δικαστήρια είχαν γεμίσει με υποθέσεις που δεν προλάβαιναν να δικάσουν. Υπολογίστηκε πως ακόμα και αν πήγαιναν μόνο 1 στους 37 αρνητές πληρωμής στα δικαστήρια, θα χρειαζόταν 17 χρόνια για να δικαστούν όλες αυτές οι υποθέσεις. Το γεγονός αυτό μπλόκαρε το δικαστικό σύστημα και ανάγκασε την κυβέρνηση να σταματήσει τις δίκες.
Η εμπειρία αυτού του κινήματος αξίζει να μελετηθεί και να αξιοποιηθεί από τους αγωνιστές διεθνώς, γιατί έχει πολύτιμα συμπεράσματα και για τους μελλοντικούς αγώνες. Στο βαθμό που υπάρξει οργάνωση σε κάθε χώρο και γειτονιά, με μαζικό και δημοκρατικό τρόπο και πολιτική στόχευση, τα κινήματα μπορούν να έχουν αντίστοιχες επιτυχίες!
