Αναδημοσιεύουμε το κεντρικό πολιτικό άρθρο του φύλλου 33 της εφημερίδας «Κόκκινο Νήμα» που κυκλοφορεί
Ο πόλεµος είναι η συνέχιση της πολιτικής µε άλλα (στρατιωτικά) µέσα, είπε ο Κλαούζεβιτς. Στη συνέχεια, ο Λένιν έδωσε ταξικό περιεχόµενο σε αυτή τη θέση, λέγοντας ότι ο χαρακτήρας ενός πολέµου δεν κρίνεται από τον συσχετισµό ισχύος µεταξύ των αντιπαρατιθέµενων δυνάµεων ή το ποια πλευρά ξεκίνησε πρώτη τις εχθροπραξίες, αλλά από το ποια τάξη διεξάγει τον πόλεµο και για ποιους σκοπούς. Για να καθορίσουµε λοιπόν τη στάση µας απέναντι στον πόλεµο στην Ουκρανία, πρέπει να δούµε ποιες τάξεις διεξάγουν τον πόλεµο και για ποιους σκοπούς. Από αυτή την άποψη, η εξέταση όλων των διαθέσιµων στοιχείων, µόνο σε ένα συµπέρασµα οδηγεί: ο πόλεµος στην Ουκρανία είναι ένας ιµπεριαλιστικός πόλεµος ανάµεσα στον ρωσικό και τον δυτικό ιµπεριαλισµό, άδικος και από τις δύο πλευρές.
Οι αντιπαρατιθέµενες πλευρές και οι σκοποί τους
Από τη µια πλευρά βρίσκεται η ρωσική αστική τάξη. ∆εν χρειάζεται να εικάσουµε ή να αποκαλύψουµε τους σκοπούς για τους οποίους εισέβαλε στην Ουκρανία. Τους αποκάλυψε ο ίδιος ο Βλάντιµιρ Πούτιν στον λόγο του προς τη ρωσική ∆ούµα την παραµονή της έναρξης της εισβολής: Για να πετύχει µε τα όπλα την ανατροπή της κυβέρνησης και την εγκαθίδρυση ενός «φιλικού» καθεστώτος – κάτι που στη γλώσσα του δυτικού ιµπεριαλιστικού στρατοπέδου ονοµάζεται «αλλαγή καθεστώτος»· για να εξασφαλίσει ένα buffer όπως λέγεται στη γλώσσα της γεωπολιτικής, ένα «µαξιλάρι ασφάλειας» που µετακινεί την παρουσία των αντιπάλων της πέρα από τα σύνορά της – για να δηµιουργήσει δηλαδή «ζωτικό χώρο» και «σφαίρα επιρροής» γύρω από τη Ρωσία. ∆εν είναι η πρώτη φορά: το 2008 εισέβαλε και υπέταξε στρατιωτικά τη Γεωργία και µόλις πριν δυόµισι µήνες εισέβαλε στο Καζακστάν για να σώσει µε τα όπλα και να προσελκύσει πιο κοντά στα δικά της συµφέροντα το καθεστώς των επιγόνων του δικτάτορα Νουσουρτάν Ναζαρµπάγεφ από την οργή των εξεγερµένων εργατικών µαζών. Παρότι «µικροµεσαία» ιµπεριαλιστική δύναµη από την άποψη της οικονοµικής ισχύος [σελ. 12], η Ρωσία είναι πυρηνική υπερδύναµη και διεκδικεί ρητά τη δική της ζώνη επιρροής και το ιµπεριαλιστικό «δικαίωµα» να επιβάλλει «ουδέτερα» ή φιλικά καθεστώτα στην περιφέρειά της.
Η εξωτερική πολιτική της άρχουσας τάξης της Ρωσίας είναι «προέκταση» του χαρακτήρα της και της εσωτερικής της πολιτικής. Αυτή η άρχουσα τάξη συστάθηκε από τη µετατροπή της εκµεταλλευτικής και δικτατορικής ρωσικής γραφειοκρατίας της περιόδου της ΕΣΣ∆ σε δυτικότροπη αστική τάξη µέσα από µια διαδικασία λεηλασίας και τον διαµοιρασµού της πρώην κρατικής περιουσίας που είχε χαρακτηριστικά βίαιης πρωταρχικής συσσώρευσης. Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε το ότι η ρωσική οικονοµία στηρίζεται σε µεγάλο βαθµό στα έσοδα από το διεθνές εµπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου παρήγαγε µια «ολιγαρχική» συγκρότηση της οικονοµίας και του κράτους µε χαρακτηριστικά πολιτικής απολυταρχίας, ακραίας καταστολής των στοιχειωδών πολιτικών και κοινωνικών δικαιωµάτων, ένα υβρίδιο κρατικής απολυταρχίας και ληστρικής καπιταλιστικής ολιγαρχίας. Όταν, ύστερα από την πρώτη περίοδο αποσάθρωσης της κατάρρευσης της ΕΣΣ∆, αυτή η αστική τάξη ένιωσε αρκετά δυνατή ώστε να ανασυγκροτήσει το αστικό κράτος σε πιο φιλόδοξες βάσεις και να ανασυστήσει τη σφαίρα επιρροής της, επανήλθε στις παραδόσεις του µεγαλορωσικού σοβινισµού. Ο λόγος του Πούτιν στη ∆ούµα ήταν γεµάτος µε ιδεολογικά στοιχεία και ιστορικές αναφορές, µε κοινό παρονοµαστή το ρωσικό «εθνικό µεγαλείο», το τσαρικό παρελθόν και την ΕΣΣ∆ (όχι σαν κοινωνικό πείραµα αλλά για το «ισχυρό κράτος» και την αυτοκρατορική της εµβέλεια). Άλλωστε, αυτά τα στοιχεία, σε συνδυασµό µε την αντιπαράθεση µε τον δυτικό ιµπεριαλισµό, ήταν που έκαναν τη Ρωσία του Πούτιν ελκυστική για την ευρωπαϊκή ακροδεξιά µε τµήµατα της οποίας απέκτησε σχέσεις (Μαρίν Λεπέν, Σαλβίνι, Χρυσή Αυγή) αλλά και για την ακροδεξιά και ναζιστικές οµάδες της ίδιας της Ρωσίας.
Οι σκοποί για τους οποίους διεξάγει τον πόλεµο η άρχουσα τάξη της Ρωσίας είναι αντιδραστικοί, και ο πόλεµος που ξεκίνησε είναι άδικος και κατακτητικός.
Από την άλλη πλευρά βρίσκεται η αστική τάξη της Ουκρανίας. Όχι όµως µόνη, αλλά σαν γρανάζι, «προκεχωρηµένο φυλάκιο» και «εκπρόσωπος» του δυτικού ιµπεριαλισµού. Το σηµερινό ουκρανικό καθεστώς προέκυψε από µια άλλη «αλλαγή καθεστώτος» που συντόνισαν και προετοίµασαν οι δυτικοί ιµπεριαλιστές το 2014: τότε, η ιµπεριαλιστική ∆ύση αξιοποίησε τη λαϊκή δυσαρέσκεια ενάντια στο ρωσόφιλο καθεστώς του Γιανουκόβιτς και καθοδήγησε µια «πορτοκαλί επανάσταση» για την ανατροπή του και την εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος που αποτέλεσε από την πρώτη στιγµή προχωρηµένο υβρίδιο ακραίου νεοφιλελευθερισµού, συµπόρευσης ή και ενσωµάτωσης στο κράτος και τον στρατό ακροδεξιών και ναζιστικών οµάδων και αχαλίνωτης φιλοϊµπεριαλιστικής πολιτικής. Το ουκρανικό καθεστώς διεκδικούσε µε ζήλο να γίνει το γρανάζι του δυτικού ιµπεριαλισµού ζητώντας φορτικά να γίνει µέλος της ΕΕ και του ΝΑΤΟ και διεξήγαγε συστηµατικό πόλεµο στα ανατολικά της χώρας ενάντια στους Ρωσόφωνους και µε ρωσική εθνική συνείδηση κατοίκους του Ντονµπάς και του Λουχάνσκ µε χιλιάδες θύµατα, εξοπλιζόταν από τη ∆ύση και διατηρούσε στο έδαφός του βάσεις στρατιωτικής εκπαίδευσης ακροδεξιών και ναζιστικών ταγµάτων.
Η συµµετοχή του δυτικού ιµπεριαλισµού στον πόλεµο
Είναι η Ουκρανία «µόνη» στον πόλεµο, ώστε να καταλήξουµε στο συµπέρασµα πως η αστική τάξη της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα της, την εσωτερική της πολιτική και τις διεθνείς της συµµαχίες, υπερασπίζεται το δικαίωµα στην εθνική αυτοδιάθεση απέναντι στον κατακτητικό χαρακτήρα της ρωσικής επέµβασης; Η απάντηση είναι ρητά όχι! Ο δυτικός ιµπεριαλισµός συµµετέχει όχι έµµεσα αλλά ανοιχτά και ευθέως σε αυτόν τον πόλεµο. Αυτό ισχύει παρόλο που το ΝΑΤΟ δεν έχει αποστείλει στρατεύµατα στην Ουκρανία για τους εξής λόγους:
• Ο δυτικός ιµπεριαλισµός και το ΝΑΤΟ έχουν «υιοθετήσει» την Ουκρανία και τη στηρίζουν µε κάθε δυνατό τρόπο. Η διπλωµατική και ιδεολογική-προπαγανδιστική «πανστρατιά» της ∆ύσης υπέρ της Ουκρανίας δεν υστερεί σε τίποτε της αντίστοιχης, για παράδειγµα, του πρώτου και δεύτερου πολέµου ενάντια στο Ιράκ. Χάρη σε αυτή την πανστρατιά, στο πλευρό της Ουκρανίας βρίσκεται σήµερα ένα ευρύ διεθνές µπλοκ χωρών. Ας αναλογιστούµε µόνο, για να κάνουµε τις σχετικές συγκρίσεις, πόσες χώρες βρέθηκαν δίπλα στο Ιράκ στις δύο ιµπεριαλιστικές επιδροµές της ∆ύσης εναντίον του και πόση διπλωµατική, οικονοµική, προπαγανδιστική βοήθεια δέχθηκε…
• Οι χώρες του δυτικού ιµπεριαλιστικού µπλοκ αλλά και οι διεθνείς καπιταλιστικοί οργανισµοί (∆ΝΤ, Παγκόσµια Τράπεζα) χρηµατοδοτούν αδρά την Ουκρανία – και αυτό σηµαίνει άµεση χρηµατοδότηση του πολέµου. Το ∆ΝΤ ενέκρινε έκτακτη χρηµατοδότηση 1,4 δισ. δολαρίων και η Παγκόσµια τράπεζα ενέκρινε, σε δύο δόσεις, συνολική χρηµατοδότηση 923 εκατ. δολαρίων. Η ΕΕ ενέκρινε στις 24 Ιανουαρίου, πριν ξεσπάσει ο πόλεµος, δάνειο 1,2 δισ. ευρώ και επιχορήγηση 120 εκατ. ευρώ. Στις 27 Ιανουαρίου η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε τη χρηµατοδότηση της αγοράς όπλων από την ΕΕ που θα διατεθούν στην Ουκρανία – «αυτή είναι µια στιγµή ορόσηµο για την ένωσή µας», δήλωσε. Στις 28 Ιανουαρίου προσδιορίστηκε το ύψος της στρατιωτικής βοήθειας σε 500 εκατ. ευρώ. Όπως πολύ εύγλωττα δήλωσε ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ, «θα χρηµατοδοτήσουν την παροχή εξοπλισµού και προµηθειών στον στρατό, συµπεριλαµβανοµένου θανατηφόρου εξοπλισµού»…
• Η ύψιστη συµµετοχή του δυτικού ιµπεριαλισµού στον πόλεµο είναι οι κάθε είδους κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία, που από πολλές απόψεις έχουν ξεπεράσει αντίστοιχες πρακτικές τόσο του Πρώτου όσο και του ∆εύτερου Παγκοσµίου Πολέµου! Οι οικονοµικές κυρώσεις της ∆ύσης είναι πρωτοφανείς και στοχεύουν στο να καταστρέψουν τη ρωσική οικονοµία. Έφτασαν να δεσµεύσουν/κατάσχουν κρατικά αποθεµατικά της Ρωσίας που είναι κατατεθειµένα σε ρωσικές δυτικές τράπεζες, συνολικού ύψους περίπου 350 δισ. δολαρίων! Πρόκειται για αδιανόητη εκδοχή ληστείας κρατικής περιουσίας, µια εκδοχή επιβολής πολεµικών αποζηµιώσεων πριν καν τελειώσει ο πόλεµος! Ο κατάλογος των οικονοµικών κυρώσεων είναι µακρύς: αποβολή των ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστηµα ενηµέρωσης για συναλλαγές SWIFT, εµπάργκο στο ρωσικό πετρέλαιο και στα ρωσικά δεξαµενόπλοια µεταφοράς υγρών καυσίµων και άλλα, ων ουκ έστιν αριθµός. Οι κυρώσεις όµως επεκτείνονται στον διπλωµατικό τοµέα, στον αθλητισµό (όπου αποβλήθηκαν όλες οι ρωσικές οµάδες και οι αθλητές που δεν ανεξαρτητοποιούνται από αυτές από τις διοργανώσεις της UEFA, της FIFA και της Formula 1!), στην ενηµέρωση (ενάντια σε ρωσικά κανάλια και µέσα ενηµέρωσης) και στον πολιτισµό (καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που διοργανώνονται από ρωσικούς φορείς)!
• Παρ’ όλα αυτά, το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ δεν στέλνουν στρατεύµατα στο έδαφος της Ουκρανίας, αλλά «µόνο» όπλα, ενώ οι µηχανισµοί παροχής στρατιωτικών πληροφοριών και οι στρατιωτικές υποδοµές εκπαίδευσης δεν έλειψαν ποτέ και τώρα εντατικοποιούνται στο έπακρο (κάποιος πρέπει να εκπαιδεύσει στη χρήση των όπλων που αποστέλλονται). Το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ και η ΕΕ όµως, στέλνουν στρατεύµατα στις γειτονικές χώρες, κινητοποιούν όλον τον στρατιωτικό τους µηχανισµό περιµετρικά της Ουκρανίας, δηλώνουν (όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης) ότι αν χρειαστεί θα κάνουν ό,τι κριθεί αναγκαίο. Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ αποφεύγουν να κηρύξουν τον πόλεµο κατά της Ρωσίας (η αποστολή στρατευµάτων στην Ουκρανία, η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία κ.λπ., αυτό θα σήµαινε), διότι τότε θα πυροδοτούνταν άµεσα παγκόσµιος πόλεµος. Το γεγονός όµως ότι αποφεύγουν να κηρύξουν τον πόλεµο στη Ρωσία δεν σηµαίνει ότι δεν συµµετέχουν σε αυτόν.
• Η αποφυγή άµεσης και πλήρους στρατιωτικής εµπλοκής όµως οφείλεται κατά κύριο λόγο σε δύο άλλους παράγοντες: α) στο γεγονός ότι η Ρωσία είναι πυρηνική υπερδύναµη, β) σε κυνικούς υπολογισµούς «αξιοποίησης» της Ουκρανίας για να φθαρεί και να ηττηθεί η Ρωσία στον ακήρυκτο παγκόσµιο πόλεµο χωρίς την άµεση εµπλοκή και τα κόστη της. ∆ιότι απλούστατα οι σκοποί του ΝΑΤΟ και της ΕΕ σε αυτόν τον πόλεµο δεν είναι το δικαίωµα του ουκρανικού έθνους στην αυτοδιάθεση, αλλά η επικράτηση στον ακήρυκτο παγκόσµιο πόλεµο µε Κίνα, Ρωσία κ.λπ.
• Οι δυτικοί ιµπεριαλιστές καθοδηγούν την Ουκρανία στις διαπραγµατεύσεις για µια πιθανή συµφωνία µε τη Ρωσία που θα τερµάτιζε τον πόλεµο. Με τι κριτήριο; Όχι την υποτιθέµενη ευαισθησία τους για τον ουκρανικό λαό ή την εθνική αυτοδιάθεση του ουκρανικού έθνους, αλλά τα κέρδη και τα οφέλη µε κριτήριο του αν και σε ποιον βαθµό θα ηττηθεί ο ρωσικός ιµπεριαλισµός και τι επιπτώσεις θα έχει αυτό στον ακήρυκτο παγκόσµιο οικονοµικό πόλεµο µε την Κίνα και τις άλλες αναδυόµενες περιφερειακές δυνάµεις.
Ύστερα απ’ όλα αυτά, το να ισχυριστεί κανείς ότι ο δυτικός ιµπεριαλισµός δεν συµµετέχει στον πόλεµο θα ήταν εθελοτυφλία. Συµµετέχει µε όλα τα µέσα, περιλαµβανοµένων και στρατιωτικών πλην της άµεσης στρατιωτικής συµµετοχής µε στρατεύµατα στο έδαφος της Ουκρανίας, αλλά και αυτό στη βάση συγκεκριµένων τακτικών σκοπιµοτήτων.
Ο ακήρυκτος παγκόσµιος οικονοµικός πόλεµος, το αντιπολεµικό κίνηµα και η Αριστερά
Η παγκοσµιότητα του πολέµου αποδεικνύεται από τις διεθνείς του συνέπειες και τον προδροµικό του χαρακτήρα. [σελ. 12] Από την άνοδο του Τραµπ στην αµερικανική προεδρία και ύστερα ο δεδοµένος και «φυσιολογικός» σε κάθε συγκυρία παγκόσµιος οικονοµικός ανταγωνισµός κλιµακώνεται διαρκώς. Το «ελεύθερο εµπόριο», που στον καπιταλισµό δεν υπήρξε ποτέ πραγµατικά ελεύθερο, αυτό το πετράδι» του στέµµατος» της «παγκοσµιοποίησης», δέχεται διαρκή πλήγµατα. Ο προστατευτισµός εντείνεται διαρκώς, είτε µε την άµεση µορφή των δασµών σε προϊόντα ανταγωνιστικών χωρών (όπως οι αµερικανικοί ενάντια σε κινεζικά και ευρωπαϊκά -και όχι µόνο- προϊόντα), όπως επίσης ο ανταγωνισµός για τους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, για την προνοµιακή πρόσβαση σε πολύτιµα µέταλλα και κρίσιµης σηµασίας ανταλλακτικά, για τους εµπορικούς δρόµους (την πρόσβαση και τον έλεγχο σε «δρόµους» διακίνησης των εµπορευµάτων), για τις εφοδιαστικές αλυσίδες, για τη διασφάλιση στρατηγικών αποθεµάτων σε ενέργεια και τρόφιµα, για τον έλεγχο των διεθνών χρηµατοροών (νοµισµατικός ανταγωνισµός) κ.λπ. Ανεξάρτητα από γεωπολιτικά µπλοκ και συµµαχίες, ο οικονοµικός πόλεµος διαχέεται σε όλη την έκταση της ιµπεριαλιστικής αλυσίδας και έχει ωριµάσει ως το σηµείο να αποτελεί βασική αιτία πυροδότησης πολεµικών συγκρούσεων – όπως το οριστικό «πάγωµα» της λειτουργίας του Nord Stream 2 από τη Γερµανία τον περασµένο Ιούλιο. [σελ. 12] Ο ακήρυκτος παγκόσµιος πόλεµος σοβεί µε τη µορφή οξύτατων οικονοµικών ανταγωνισµών, η δε πολεµική ανάφλεξη στην Ουκρανία αποτελεί το πρελούδιο της συνέχισής του µε άλλα, δηλαδή στρατιωτικά, µέσα.
Η επιστροφή του πολέµου και της πυρηνικής απειλής στην ιστορική «ηµερήσια διάταξη» συµβαίνει ενώ ήδη ο ορίζοντας µαυρίζει διαρκώς από διαδοχικές οικονοµικές κρίσεις (του 2008 και του 2020), ενώ προβλέψεις από επίσηµα χείλη µιλούν για την αναπόφευκτη έλευση της επόµενης πανδηµίας, ενώ η κλιµατική κρίση κλιµακώνεται (ιδιαίτερα µε την τωρινή επιστροφή στα ορυκτά καύσιµα και τα πυρηνικά), ενώ η ενεργειακή κρίση, ο υψηλός πληθωρισµός, η οικονοµική επιβράδυνση ή και ύφεση διαµορφώνουν ένα ζοφερό τοπίο για τη ζωή και το µέλλον της εργαζόµενης πλειοψηφίας σε κάθε επιµέρους χώρα αλλά ιδιαίτερα στις πιο αδύναµες οικονοµικά χώρες. Πείνα, φτώχεια, πόλεµος, κλιµατική κρίση, πανδηµίες, προσφυγικά ρεύµατα, γενική άνοδος του πολιτικού αυταρχισµού, η επανεµφάνιση του ανορθολογισµού και η αναβάθµιση του ρόλου του θρησκευτικού ανορθολογισµού – αυτά έχει πλέον να «υποσχεθεί» ο καπιταλισµός της γεροντικής παρακµής στην ανθρωπότητα.
Μπροστά σε όλα αυτά και ενάντια σε όλα αυτά, η µόνη απάντηση είναι ένα µαζικό κίνηµα που ενώ θα διεκδικεί να αντιµετωπίσει τις πολυποίκιλες επιµέρους απειλές, θα καλλιεργεί ταυτόχρονα τη συνείδηση ότι η σωτηρία της ανθρωπότητας είναι η υπέρβαση του καπιταλισµού και η γενική αναδιοργάνωση των κοινωνιών πάνω σε νέες βάσεις: µε κοινωνική ιδιοκτησία των µέσων παραγωγής, µε ένα άλλο ενεργειακό πρότυπο συµβιωτικό µε τη φύση και τα οικοσυστήµατα, µε ισότητα, ελευθερία και αλληλεγγύη. Βασική συνιστώσα ενός τέτοιου κινήµατος θα πρέπει να είναι το αντιπολεµικό κίνηµα και βασική αξία ο διεθνισµός: η διεθνής αλληλεγγύη µεταξύ αυτών που παράγουν όλο τον πλούτο, αυτών που ζουν από την εργασία τους κι όχι από την εργασία των άλλων, ανεξάρτητα από χώρα, χρώµα δέρµατος, φυλή ή θρησκεία.
Το σύνθηµα του Κοµµουνιστικού Μανιφέστου είναι επίκαιρο όσο ποτέ: προλετάριοι όλων των χωρών, ενωθείτε!
