Πρόσφατο ρεπορτάζ της εφημερίδας Guardian έρχεται να επιβεβαιώσει με στοιχεία και αριθμούς αυτό που ο καθένας και η κάθε μια μπορεί εύκολα να φανταστεί: τα τελευταία χρόνια της έντασης της κλιματικής κρίσης και ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια, τις πόλεις, ή και τη χώρα στην οποία ζούσαν, έχει εκτιναχθεί. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, μόνο από το τέλος του 2022 μέχρι σήμερα, ο αριθμός των ανθρώπων που μετακινήθηκαν στο εσωτερικό της χώρας τους έφτασε τα 71 εκατομμύρια (ο αντίστοιχος αριθμός για την προηγούμενη χρονιά ήταν λίγο πάνω από 59 εκατομμύρια).
Από αυτά τα 71 εκατομμύρια, περίπου τα 17 είναι αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία, ενώ οι υπόλοιποι εκτοπισμένοι βρίσκονται σε χώρες όπως το Πακιστάν, οι Φιλιππίνες, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Κίνα, η Νιγηρία, και άλλες χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο βασικός λόγος για τον οποίο αυτοί οι άνθρωποι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, έχει να κάνει με ακραία καιρικά φαινόμενα και καταστροφές, αλλά και μικρότερης κλίμακας πολεμικές συγκρούσεις.
Η πείνα εξαπλώνεται
Στο μεταξύ, τόσο η κλιματική κρίση, όσο και ο πόλεμος, επιδεινώνουν τις μαζικές ελλείψεις σε τρόφιμα με τις οποίες βρίσκονται αντιμέτωποι οι φτωχοί πληθυσμοί μιας σειράς περιοχών του πλανήτη. Στο Κέρας της Αφρικής που βιώνει τη χειρότερη ξηρασία εδώ και 40 χρόνια, η επιβίωση 22 εκατομμυρίων ανθρώπων εξαρτάται από την επισιτιστική βοήθεια που δέχονται, ενώ συνολικά πάνω από 36 εκατομμύρια ζουν σε συνθήκες πείνας. Η χειρότερη κατάσταση εντοπίζεται στην Κένυα, την Αιθιοπία και τη Σομαλία, όπου οι κάτοικοι της υπαίθρου συγκεντρώνονται μαζικά σε προσφυγικούς καταυλισμούς γύρω από τις μεγάλες πόλεις, στους οποίους οι συνθήκες διαβίωσης είναι τραγικές.
Η εκτεταμένη πείνα στις φτωχές χώρες βέβαια, δεν είναι αποτέλεσμα του πολέμου, ή της κλιματικής κρίσης, αλλά του τρόπου λειτουργίας του συστήματος του κέρδους και των ανισοτήτων, που προτιμά να στέλνει στις χωματερές περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας παραγωγής τροφής, παρά να το διαθέσει στους πιο φτωχούς και ευάλωτους πληθυσμούς του πλανήτη. Ωστόσο σε τοπικό επίπεδο, οι ξηρασίες και οι πολεμικές συγκρούσεις εντείνουν το πρόβλημα οδηγώντας εκατομμύρια ανθρώπους στην απελπισία και την προσφυγιά.
Πόλεμοι και ακραία καιρικά φαινόμενα
Τους τελευταίους μήνες, στον πόλεμο της Ουκρανίας και τις πολλές μικρότερες συγκρούσεις σε διάφορες περιοχές του πλανήτη, ήρθε να προστεθεί ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν. Από το τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ανθρώπους που έχουν υποχρεωθεί να αφήσουν τα σπίτια τους, περίπου το ένα τέταρτο (250.000 άνθρωποι) έχουν εγκαταλείψει τη χώρα, ενώ οι υπόλοιποι έχουν μετακινηθεί στο εσωτερικό της, αναζητώντας πιο ασφαλείς περιοχές.
Τον περασμένο χρόνο, εκτεταμένες πλημμύρες στη Νιγηρία σκότωσαν πάνω από 600 ανθρώπους, ενώ τουλάχιστον 1,3 εκατ. υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους, καθώς εκατοντάδες χιλιάδες σπίτια και τεράστιες εκτάσεις αγροτικής γης καταστράφηκαν.
Παρόμοια ήταν και η εικόνα στο Πακιστάν. Οι πλημμύρες που έπληξαν τη χώρα κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και του φθινοπώρου του 2022 ήταν τόσο καταστροφικές που ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες χαρακτήρισε τον μουσώνα που τις προκάλεσε ως «μουσώνα ντοπαρισμένο με στεροειδή». Σήμερα, σύμφωνα με τη Unicef πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι (οι μισοί περίπου εκ των οποίων παιδιά) εξακολουθούν να χρειάζονται ανθρωπιστική βοήθεια για να επιβιώσουν, παρότι έχει περάσει περίπου μισός χρόνος από την καταστροφή.
Κανένας ασφαλής δρόμος
Στα μέσα του Μάη, εννέα μετανάστες πέθαναν από το κρύο και την έλλειψη νερού στα σύνορα μεταξύ Τυνησίας και Αλγερίας. Στις 19/5 κυκλοφόρησε βίντεο των New York Times που δείχνει το ελληνικό λιμενικό να εγκαταλείπει σε φουσκωτή βάρκα στη θάλασσα δώδεκα μετανάστες, ανάμεσα στους οποίους αρκετά παιδιά. Στις αρχές του Μάη η Λιθουανία ξεκίνησε να εφαρμόζει νόμο ο οποίος επιτρέπει επίσημα τις επαναπροωθήσεις, χωρίς να έχει προηγηθεί έλεγχος για το αν οι άνθρωποι που προσπαθούν να εισέλθουν στη χώρα σκοπεύουν να ζητήσουν άσυλο. Τόσο στη στεριά όσο και στη θάλασσα, αν είσαι μετανάστης ή πρόσφυγας δεν υπάρχει ασφαλής δρόμος προσέγγισης των ανεπτυγμένων χωρών της δύσης.
Από την καταστροφή στην υποκρισία
Στο μεταξύ όσο οι ανταγωνισμοί και οι συγκρούσεις ανάμεσα στις ισχυρές δυνάμεις του πλανήτη και τους δορυφόρους τους εντείνονται, όσο το ξέφρενο κυνήγι του κέρδους καταστρέφει το περιβάλλον και προκαλεί πείνα και καταστροφές, τόσο οι ευάλωτοι πληθυσμοί των φτωχών του αναπτυσσόμενου κόσμου θα υποχρεώνονται να παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς. Όσο αυτός ο δρόμος τελειώνει εντός των συνόρων της χώρας τους, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί θα χύνουν κροκοδείλια δάκρυα και θα προμοτάρουν την «ευαισθησία» τους απέναντι στο ανθρώπινο δράμα του πολέμου και της πείνας.
Όταν όμως οι πρόσφυγες καταφέρνουν να περάσουν τα σύνορα, πολύ περισσότερο να πλησιάσουν την ανεπτυγμένη δύση, τότε βρίσκουν απέναντί τους φράχτες, επαναπροωθήσεις, άθλιους καταυλισμούς, ενώ αν τελικά φτάσουν σε κάποια από τις χώρες του προορισμού τους, αντιμετωπίζουν την αστυνομική βία, τον ρατσισμό, την ακραία εργοδοτική εκμετάλλευση, την εγχώρια ακροδεξιά, τόσο στον δρόμο, όσο και σε επίπεδο προπαγάνδας.
Το ίδιο σύστημα που ωθεί εκατομμύρια ανθρώπους στη μετανάστευση, αρνείται να τους παραχωρήσει την παραμικρή διευκόλυνση προκειμένου να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, ή έστω να βρουν προσωρινό καταφύγιο από πολέμους, αυταρχικά καθεστώτα, περιβαλλοντικές καταστροφές και ακραία πείνα.
