Ο σχηματισμός κυβέρνησης με κορμό το ΣΥΡΙΖΑ στην Ελλάδα έχει αναπτερώσει το ηθικό των αριστερών δυνάμεων και όσων μάχονται ενάντια στη λιτότητα σε ολόκληρη την τσακισμένη από την κρίση Ευρώπη, αλλά και πέρα από αυτή. Πουθενά όμως αυτή η τάση δεν είναι τόσο ισχυρή όσο στην Ισπανία, όπου το Ποδέμος, μια δύναμη που για τα πλατιά στρώματα αποτελεί τον «ισπανικό ΣΥΡΙΖΑ», βλέπει καθημερινά την απήχησή του να αυξάνεται.
Σε όλες τις πρόσφατες δημοσκοπήσεις, το Ποδέμος βρίσκεται στην πρώτη ή τη δεύτερη θέση, με πάνω από 20%, απειλώντας την επιβίωση του ισπανικού δικομματισμού, που αποτελείται από το δεξιό «Λαϊκό Κόμμα» και το Σοσιαλδημοκρατικό «PSOE» (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ισπανίας).
Τα άλλοτε ισχυρά αυτά κόμματα, σήμερα δεν καταφέρνουν να φτάσουν μαζί το 50%. Το Ποδέμος μάλιστα, πέρα από την εκλογική απήχηση, κατάφερε, σε μια εντυπωσιακή επίδειξη δύναμης, να κινητοποιήσει πάνω από 100.000 ανθρώπους στη γνωστή πια «Διαδήλωση για την αλλαγή» στις 31 Γενάρη.
Μέσα στη χρονιά που διανύουμε (χρονιά εκλογικών αναμετρήσεων για την Ισπανία) το Ποδέμος θα αποτελέσει σίγουρα σημαντικό παράγοντα στις εξελίξεις. Οι τοπικές εκλογές στην Ανδαλουσία το Μάρτη θα αποτελέσουν την πρώτη του ισχυρή εμφάνιση σαν μαζική δύναμη, ενώ θα ακολουθήσουν κι άλλες τοπικές εκλογικές αναμετρήσεις το Μάη, πιθανά θα έχουμε εκλογές στην Καταλονία το Σεπτέμβρη και τέλος τις ισπανικές εθνικές εκλογές το Νοέμβρη.
Ο στόχος που θέτει το Ποδέμος είναι να κερδίσει τις εθνικές εκλογές το Νοέμβρη. Με τα σημερινά δεδομένα η αυτοδυναμία του Ποδέμος φαίνεται δύσκολη, έτσι μια πιθανή εξέλιξη είναι να οδηγηθούν το Λαϊκό Κόμμα και το PSOE σε ένα «μεγάλο συνασπισμό». Φυσικά μια τέτοια κίνηση απλά θα επιταχύνει την πορεία προς το θάνατο των δύο κομμάτων και ιδιαίτερα του PSOE.
Ο ισπανικός ΣΥΡΙΖΑ;
Όπως συμβαίνει και με το ΣΥΡΙΖΑ, το Ποδέμος αντιμετωπίζεται από εκατομμύρια ανθρώπους σαν ένα «εργαλείο» μέσω του οποίου θα μπει ένα τέλος στον εφιάλτη της λιτότητας στην Ισπανία μετά από έξι ολόκληρα χρόνια διαρκούς υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου για την πλειοψηφία της κοινωνίας.
Το ξέσπασμα και η εξέλιξη της οικονομικής κρίσης στην Ισπανία, θέτει σε αμφισβήτηση τη σταθερότητα του συστήματος συνολικά. Το «καθεστώς του 1978», όπως ονομάζεται η μεταπολιτευτική πολιτική περίοδος από τον θάνατο του Φράνκο και έπειτα, κλυδωνίζεται. Μάλιστα, αυτό δεν αντανακλάται μόνο στην κρίση των παραδοσιακών κομμάτων, αλλά και στην κρίση του «εθνικού ζητήματος» και των διαχωριστικών τάσεων που βρίσκεται σε έξαρση το τελευταίο διάστημα, με αιχμή του δόρατος το ζήτημα της Καταλονίας. Η άνοδος του Ποδέμος αντανακλά μια τάση προς ριζικές αλλαγές, συνολικά. Μπορεί όμως πραγματικά να τις φέρει σε πέρας;
Ο Πάμπλο Ιγκλέσιας, ηγέτης του Ποδέμος, θέλησε να δώσει το στίγμα του κόμματός του, παρευρισκόμενος στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ στην Αθήνα, δίπλα στον Α. Τσίπρα προκαλώντας ενθουσιασμό στους συγκεντρωμένους που φώναζαν «Syriza, Podemos, Venceremos» («Σύριζα, Ποδέμος, θα νικήσουμε»).
Γεννημένο από την ανεπάρκεια Αριστεράς και Συνδικάτων
Ένα σημείο στο οποίο διαφέρουν το Ποδέμος και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ως προς την προέλευσή τους – ο ΣΥΡΙΖΑ προέκυψε μέσα από μια συμμαχία ανάμεσα σε οργανώσεις και κόμματα της Αριστεράς ενώ το Ποδέμος εμφανίστηκε σαν ένα νέο μόρφωμα, μακριά από τα παραδοσιακά αριστερά κόμματα.
Η πραγματικότητα είναι πως η επιτυχία του Ποδέμος είναι βασικά αποτέλεσμα της αποτυχίας των παραδοσιακών οργανώσεων της Αριστεράς και του εργατικού κινήματος.
Οι ηγεσίες αυτών των οργανώσεων και ιδιαίτερα της «Ενωμένης Αριστεράς», αντί να οργανώσουν τους αγώνες με τους οποίους η κοινωνία θα διεκδικούσε πίσω τα χαμένα της δικαιώματα, προτίμησαν το δρόμο της συνδιαλλαγής με την άρχουσα τάξη, με το διεθνές και εγχώριο κεφάλαιο και τους πολιτικούς του εκπροσώπους.
Παράλληλα, οι ηγεσίες των συνδικάτων και των παραδοσιακών κομμάτων της Αριστεράς, κράτησαν τις παλιές αντιδημοκρατικές δομές, καθιστώντας αδύνατη την ουσιαστική συμμετοχή των πιο προχωρημένων τμημάτων του εργατικού κινήματος που αναζητούσε χώρο έκφρασης. Έτσι άνοιξε ο δρόμος για τη δημιουργία ενός νέου μορφώματος που θα κάλυπτε το κενό.
«Το Ποδέμος είναι ο λαός»;
Το Ποδέμος παρουσιάστηκε σαν η εναλλακτική δύναμη ενάντια στη λιτότητα, με μια αριστερή ατζέντα και ένα πρόγραμμα που περιλαμβάνει την άρνηση αποπληρωμής του χρέους και την ανατροπή των πολιτικών που ασκούνται τα τελευταία χρόνια. Υιοθέτησε μια σειρά αιτήματα των «Αγανακτισμένων» και άλλων κοινωνικών κινημάτων, ενώ ταυτόχρονα δεν έχει στο παρελθόν συμμετάσχει στη διαχείριση του συστήματος – ένας συνδυασμός που το κάνει ιδιαίτερα ελκυστικό στη νέα γενιά.
Ταυτόχρονα προσπαθεί να απαντήσει στη διάθεση συνολικής απόρριψης των κομμάτων και του πολιτικού συστήματος, που είναι πολύ ισχυρή σε μια μερίδα της κοινωνίας. Η ηγεσία του Ποδέμος, το παρουσιάζει όχι σαν ένα κόμμα με την παραδοσιακή έννοια του όρου, αλλά σαν ένα «χώρο συμμετοχής», μέσα από τον οποίο η ισπανική κοινωνία μπορεί να κάνει τη φωνή της να ακουστεί.
Το Ποδέμος δεν έχει τις παραδοσιακές δομές ενός κόμματος με μέλη, τοπικές οργανώσεις, κλπ. Η βασική του «δομή» είναι η λεγόμενη «συνέλευση των πολιτών», όπου μπορούν να συμμετάσχουν όλοι οι Ισπανοί, ενώ για την εκλογή της ηγεσίας, αλλά και κεντρικών πολιτικών αποφάσεων, κεντρικό ρόλο παίζουν οι διαδικτυακές ψηφοφορίες.
Αυτό, σύμφωνα με την ηγεσία του κόμματος, σημαίνει ότι «το Ποδέμος είναι ο λαός». Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι αυτές οι διαδικασίες μπορεί να ακούγονται «φρέσκες» και ελκυστικές, στην πραγματικότητα δε βοηθάνε στην ουσιαστική εμπλοκή της κοινωνίας στην πολιτική. Αυτό θα προϋπέθετε την ενεργοποίηση της, την ένταξή της σε δημοκρατικές δομές που θα συζητάνε και θα παίρνουν αποφάσεις σε σχέση με τους στόχους και την οργάνωση του κινήματος. Για να γίνει αυτό, δεν αρκούν οι διαδικτυακές ψηφοφορίες.
Ο κίνδυνος ενός πιο «μετριοπαθούς» Ποδέμος
Η ηγεσία του Ποδέμος, ακολουθώντας –τηρουμένων των αναλογιών– αντίστοιχες διεργασίες στο ΣΥΡΙΖΑ, κινείται όλο και περισσότερο προς τα δεξιά όσο η υποστήριξή του αυξάνεται. Το αρχικό πρόγραμμα του Ποδέμος κινούνταν σε σαφή αριστερή, ριζοσπαστική κατεύθυνση, προβλέποντας ανάμεσα σε άλλα, αξιοπρεπή εισοδήματα για όλους, εξασφάλιση του δικαιώματος στη στέγαση, αυξήσεις μισθών, αλλά και την εθνικοποίηση των στρατηγικών τομέων της οικονομίας.
Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες η ηγεσία του υιοθετεί μια πιο μετριοπαθή ρητορική, εγκαταλείποντας μια σειρά κομβικά ζητήματα όπως για παράδειγμα αυτό της άρνησης της αποπληρωμής του χρέους. Η στροφή αυτή, σύμφωνα με την ηγεσία του κόμματος, απαντάει στην ανάγκη προσαρμογής στο διεθνές «περιβάλλον», που δεν επιτρέπει την εφαρμογή του συνόλου του αρχικού προγράμματος.
Φυσικά, είναι αλήθεια ότι υπάρχει ένα «περιβάλλον» που βάζει εμπόδια στο να παρθούν τα απαιτούμενα μέτρα για την ανακούφιση της κοινωνίας. Κι αυτό το «περιβάλλον» δεν είναι άλλο από την κυριαρχία των τραπεζιτών και των πολυεθνικών, των οποίων οι επιχειρήσεις (εθνικές και ευρωπαϊκές) θα κάνουν ότι περνάει από το χέρι τους προκειμένου να σαμποτάρουν κάθε κυβέρνηση που θα προσπαθήσει να πορευτεί με βασικό κριτήριο το συμφέρον της κοινωνίας.
Ωστόσο, αντί για την αποδοχή αυτού του «περιβάλλοντος» και την υιοθέτηση ενός προγράμματος που είναι «ρεαλιστικό» μέσα στα πλαίσιά του, τα κινήματα, οι εργαζόμενοι και τα φτωχά λαϊκά στρώματα, πρέπει να παλέψουν για την ανατροπή του.
Μια πραγματικά αριστερή κυβέρνηση, θα πρέπει να είναι προετοιμασμένη να απαντήσει στους εκβιασμούς των καπιταλιστών, υπερασπιζόμενη με αποφασιστικότητα τα συμφέροντα της πλειοψηφίας της κοινωνίας. Αυτό θα σήμαινε πρακτικά την άρνηση της αποπληρωμής του χρέους, την εθνικοποίηση των τραπεζών και του μεγάλου πλούτου, την σύγκρουση με την Τρόικα και την ΕΕ, κοκ.
Μόνο η οργάνωση και η κινητοποίηση των εργαζομένων, σε συνδυασμό με μια αριστερή κυβέρνηση με ένα επαναστατικό πρόγραμμα μπορούν να φέρουν σε πέρας ένα τέτοιο καθήκον. Ένα πρόγραμμα που θα βάζει τις βάσεις της αντικατάστασης της δικτατορίας των αγορών από μια πραγματική δημοκρατία των εργαζομένων και της πλειοψηφίας της κοινωνίας, μιας κοινωνίας που θα λειτουργεί με βάση τη δημόσια ιδιοκτησία και έλεγχο πάνω στον πλούτο.
Η ύπαρξη μιας κυβέρνησης που θα υιοθετεί αυτούς τους στόχους και αυτό το πρόγραμμα, θα μπορούσε να ενώσει τις διεκδικήσεις των εργαζομένων στην Ισπανία, την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και τελικά ολόκληρη την Ευρώπη. Θα μπορούσε να παίξει κομβικό ρόλο στις διαδικασίες χτισίματος μιας ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής ομοσπονδίας, χτισμένης πάνω στις στάχτες της καπιταλιστικής Ε.Ε.
Η πάλη για τις πιο πάνω ιδέες, τις ιδέες του επαναστατικού σοσιαλισμού, περνά μέσα από το χτίσιμο μιας μαζικής επαναστατικής Αριστεράς στην Ισπανία – κι αυτό είναι το κεντρικό καθήκον στο οποίο έχει αφιερώσει τις δυνάμεις του ο «Επαναστατικός Σοσιαλισμός» (τμήμα της CWI στην Ισπανία).
