Του Πέτρου Σταύρου, από το site Ya Basta
Το Ασφαλιστικό και η πολιτική συγκυρία
Πριν μπούμε στο κύριο θέμα μας να πούμε πως όντως πρόκειται για ασφαλιστική μεταρρύθμιση και μάλιστα νεοφιλελεύθερη μεταρρύθμιση, πολύ πιο σημαντική από αυτήν του Λοβέρδου – Κουτρουμάνη και ανάλογη αυτής που επιχειρήθηκε επί Γιαννίτση. Προφανώς και έχει πολλές ατέλειες και τεχνικές ασάφειες αλλά αυτές θα «λυθούν», κυρίως, με τη μέθοδο της «διαπραγμάτευσης» δηλαδή την ιδιότυπη συνεργασία του «Κουαρτέτου» και της κυβέρνησης μέσω της διαδικασίας της «διαπραγμάτευσης».
Το ασφαλιστικό – Κατρούγκαλου, πέρα από τα ζητήματα δομής που βάζει και που αφορούν τη νομικοτεχνική πλευρά του νομοσχεδίου και τη ψήφισή του, επιπρόσθετα εμπεριέχει και τρία ζητήματα που θα συζητηθούν και θα αρχίσουν να επενεργούν αμέσως μετά τη ψήφιση του, όποτε κι αν γίνει αυτή, και δεν θα αφορούν στο εσωκομματικό «μασάζ», που κάνουν οι διάφορες διευκρινιστικές ανακοινώσεις, στην κοινοβουλευτική ομάδα και στα κομματικά μέλη. Ας δούμε όμως αυτά τα τρία σημεία του νομοσχεδίου:
Α. Εθνική σύνταξη και αναλογική σύνταξη: Η εθνική σύνταξη είναι πιο κοντά στην έννοια της κοινωνικής πρόνοιας παρά στην έννοια της κοινωνικής ασφάλισης. Αυτό σημαίνει ότι ούτε και τα 384 € είναι εξασφαλισμένα μια και πίσω από τις «γραμμές» των άρθρων του νομοσχεδίου μπορεί κανείς να διακρίνει μια πρόθεση σύνδεσης της καταβολής της εθνικής σύνταξης με εισοδηματικά κριτήρια (τη μέθοδο αυτή χρησιμοποιεί η κοινωνική πρόνοια για να καταβάλει τα ελάχιστα επιδόματα). Σε κάθε περίπτωση και μόνο η αντικατάσταση της βασικής σύνταξης από την εθνική μπορεί να μειώσει τις δαπάνες κατά 1 δις € και ίσως πολύ παραπάνω αν συνδυαστεί η καταβολή της εθνικής σύνταξης με εισοδηματικά κριτήρια. Η σύνδεση της εθνικής σύνταξης με την ανάπτυξη είναι άλλη μια ευφάνταστη «καινοτομία» μια και υποστηρίζεται ότι ανακαλύφθηκε ο μηχανισμός αυτόματης αναπροσαρμογής των συντάξεων προς τα πάνω, ενώ αποσιωπάται το γεγονός ότι παλιότερα υπήρχε ένας πολύ πιο αποτελεσματικός τρόπος αύξησης των συντάξεων, η σύνδεση τους με την αύξηση των μισθών και με τα αποτελέσματα των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Η αναλογική σύνταξη προσομοιάζει την κοινωνική ασφάλιση ως μια απλή αποταμιευτική διαδικασία, ενώ δεν είναι έτσι (στην κοινωνική ασφάλιση οι εργαζόμενοι πληρώνουν τους μη εργαζόμενους αποχωρήσαντες – μηχανισμός αλληλεγγύης και όχι αποταμίευσης). Μια παρομοίωση της κοινωνικής ασφάλισης με αποταμιευτικό πρόγραμμα σημαίνει βέβαια την ιδιωτικοποίηση των συντάξεων. Και έτσι όμως να μείνουν οι συντάξεις, δηλαδή ως ένα οιονεί δημόσιο αποταμιευτικό πρόγραμμα και πάλι θα λειτουργήσουν έτσι ώστε να μειωθούν οι πόροι της κοινωνικής ασφάλισης μια και τα ποσοστά αναπλήρωσης θα συνδέονται με το μέσο μισθό ενός εργασιακού βίου εντός του ανελέητου ιδιωτικού τομέα. Μια τέτοια σύνδεση, καθιστά το αναλογικό κομμάτι δέσμιο των εξελίξεων της αγοράς εργασίας που βέβαια καθορίζεται από τη βαρβαρότητα της εργοδοτικής αυθαιρεσίας.
Β. «Προσωπική διαφορά». Είναι ο μηχανισμός μετάβασης σε ένα ασφαλιστικό σύστημα χαμηλών συντάξεων ένα ασφαλιστικό σύστημα, δηλαδή, φθηνότερο που στηρίζεται σε ελαστικές μορφές εργασίας, με αυξημένες εισφορές κυρίως των εργαζομένων και των αυτοαπασχολούμενων (με αντίστοιχη μείωση των καθαρών αποδοχών) και χαμηλότερες παροχές. Οι ήδη συνταξιούχοι θα δουν, με την «προσωπική διαφορά» να διατηρούνται οι αποδοχές τους μέχρι τον 7/2018 και μετά να απομειώνονται στα επίπεδα των νέων συνταξιούχων, των από 1/1/2016, οι οποίοι και είναι οι μεγαλύτεροι χαμένοι. Προσοχή όμως και οι παλιοί συνταξιούχοι που θα παίρνουν την «προσωπική διαφορά» αν είναι συνταξιούχοι άνω των 1000 -1200 ευρώ μπορεί να δουν την «προσωπική τους διαφορά» να μειώνεται. Γενικά η «προσωπική διαφορά» είναι μια ευέλικτη έννοια που μπορεί να προσαρμοστεί κατάλληλα στις θεωρούμενες ως «υψηλές» συντάξεις. Μια τέτοια ευέλικτη αναφορά στη προσωπική διαφορά μπορεί να «εξοικονομήσει» και άλλους πόρους από την κοινωνική ασφάλιση.
Γ. Αυξημένες εισφορές αυταπασχολουμένων. Άλλα 700 με 800 εκ € μπορούν να μεταφερθούν από τα εισοδήματα των αυτοαπασχολουμένων, ως εισφορές, στο νέο ενοποιημένο ταμείο. Εδώ βέβαια οι συνέπειες είναι ευρύτερες μια και το μέτρο θίγει μια «βαλβίδα» αποσυμφόρησης της αγοράς εργασίας. Γνωρίζουμε πάρα πολύ καλά πως η σημερινή αγορά εργασίας δεν μπορεί να «χωρέσει» όλους τους μισθωτούς και τους δυνητικούς εργαζόμενους. Κάποιοι πρέπει να εμφανιστούν και ως αυτοαπασχολούμενοι. Το μέτρο θα επιφέρει ραγδαία προλεταριοποίηση αυτών των στρωμάτων καθώς και των νέων επιστημόνων.
Το βασικό συμπέρασμα από τα παραπάνω είναι πως η «διάσωση» του ασφαλιστικού συστήματος γίνεται με αναδιανομή μεταξύ κατηγοριών συνταξιούχων, με αυξημένες εισφορές εργαζομένων, «κρυφών» εργαζομένων και αυταπασχολουμένων και μόνο στο τέλος της «εισφοροδοτικής αλυσίδας» με μια μικρή αύξηση των εργοδοτικών εισφορών – σχεδόν αναπόφευκτη. Η «διάσωση» του ασφαλιστικού θα το μετατρέψει σε ένα ασφαλιστικό σύστημα φθηνότερο, με πολύ περισσότερους χαμηλοσυνταξιούχους και με περισσότερα χαρακτηριστικά φιλανθρωπικής πρόνοιας παρά κοινωνικής ασφάλισης. Η ελληνική κοινωνία μετατρέπεται σε ιδεότυπο «ελαφριάς», νεοφιλελεύθερης κοινωνίας.
Η ευρύτερη συγκυρία, οι στόχοι της κυβέρνησης
Το ασφαλιστικό είναι κομβικό ζήτημα για να μπορέσει ο δημόσιος προϋπολογισμός να παράγει πλεονάσματα για τα επόμενα 32 χρόνια. Με την εκχώρηση του τραπεζικού συστήματος στην ΕΚΤ και την Ευρωπαϊκή Τραπεζική Ένωση αλλά κυρίως με την ασφαλιστική μεταρρύθμιση η κυβέρνηση ελπίζει σε:
- Γρήγορη και θετική αξιολόγηση του προγράμματος προσαρμογής
- Σε διευθέτηση του χρέους με επιμήκυνση από 32 σε 40 η 50 χρόνια
- Σε αποδοχή των ελληνικών ομολόγων ως collateral για απευθείας δανεισμό από την ΕΚΤ των τραπεζών.
- Σε άρση των capital controls τον Ιούνιο ή Ιούλιο του 2016.
- Σε αναπτυξιακή χρήση του ταμείου ιδιωτικοποιήσεων.
- Σε έξοδο σε δανεισμό από τις αγορές
Με αυτά κυρίως εκτιμά ότι κερδίζει πολιτικό χρόνο μια και η φθορά της έχει ήδη αρχίσει και από ότι φαίνεται είναι πολύ γρήγορη. Η κυβέρνηση, δηλαδή, ελπίζει σε μια σταθεροποίηση της οικονομίας μέσω της οριστικής απομάκρυνσης από κάθε πιθανό Grexit. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με μια αποφασιστική και αμετάκλητη πρόσδεση με τους κύκλους επέκτασης του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Τους επόμενους μήνες, η κυβέρνηση θα επιχειρήσει την πλήρη εξάρτηση της αναπτυξιακής διαδικασίας από τους θεσμούς του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού και κάτι τέτοιο θα το παρουσιάσει ως την «σωτηρία της χώρας». Η κυβέρνηση ελπίζει, όπως και η κυβέρνηση Α. Σαμαρά το 2014, στο δικό της success story από το 2ο εξάμηνο του 2016 και μετά. Τα περί «παράλληλου» προγράμματος είναι για εσωκομματική κατανάλωση και ιδεολογική χειραγώγηση κάποιων αντιπολιτευτικών «σκιρτημάτων».
