Τα μάτια όλου του πλανήτη είναι στραμμένα στην Ουκρανία και τις εξελίξεις των τελευταίων βδομάδων και ημερών στην χώρα: η εξέγερση ενάντια στο καθεστώς Γιανούκοβιτς και η ανατροπή του, οι δεκάδες νεκροί και τραυματίες από τις συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής, ο ρόλος της ακροδεξιάς στην εξέγερση και βέβαια τα συμφέροντα των ΗΠΑ-ΕΕ από την μια και Ρωσίας από την άλλη που συγκρούονται στην περιοχή.
Οι εξελίξεις τρέχουν την στιγμή που γράφεται αυτό το άρθρο με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναγνωρίζει και επίσημα τον Αλεξάντερ Τουρτσίνοφ ως το νόμιμο μεταβατικό πρόεδρο της Ουκρανίας. Η ουκρανική Βουλή, εξέλεξε τον Τουρτσίνοφ, στενό συνεργάτη της Γιούλια Τιμοσένκο, νέο πρόεδρό της και τον όρισε να ασκεί τα συνταγματικά καθήκοντα του αποπεμφθέντος προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς που καταζητείται με την κατηγορία των μαζικών δολοφονιών και είναι άγνωστο το που βρίσκεται.
Την ίδια ώρα, η Μόσχα διακηρύσσει πως η αναγνώριση της νέας κυβέρνησης συνιστά «παρεκτροπή». Τις τελευταίες ώρες, πληθαίνουν οι πληροφορίες που αναφέρουν πως στο ανατολικό, ρωσόφωνο τμήμα της χώρας οργανώνονται διαδηλώσεις υπέρ της προσέγγισης με την Ρωσία, ενώ οι κάτοικοι έχουν αρχίσει να σχηματίζουν πολιτοφυλακές.
Πως ξεκίνησαν όλα;
Όλα ξεκίνησαν όταν στις 21 Νοέμβρη το κοινοβούλιο απέρριψε μια «συμφωνία συνεργασίας» με την Ευρωπαϊκή Ένωση, που αρχικά ήταν προγραμματισμένο να υπογραφεί στα τέλη του Νοέμβρη.
Η Ουκρανία ήταν αντιμέτωπη με την χρεοκοπία, φορτωμένη με ένα χρέος 15 δισ δολαρίων. Όμως η συμφωνία με την ΕΕ – και την υποστήριξη του ΔΝΤ – θα είχε ως συνέπεια την εφαρμογή σκληρών πολιτικών λιτότητας (μεταξύ των οποίων πάγωμα μισθών και αύξηση κατά 40% στο κόστος της θέρμανσης).
Έτσι ο Γιανούκοβιτς σύναψε μια νέα συμφωνία με το καθεστώς Πούτιν στην Ρωσία. Ο Πούτιν προσέφερε δάνειο ύψους 15 δισ δολαρίων και μείωση των τιμών της ενέργειας (που παρέχει η Ρωσία στην Ουκρανία) κατά 30%. Ας μην υπάρχει οποιαδήποτε αυταπάτη ότι ο Πούτιν ενδιαφέρεται καθόλου για τους Ουκρανούς εργαζόμενους. Ενώ προειδοποιούσε σε δηλώσεις του στις 28/1 την ΕΕ να μην αναμιγνύεται στα εσωτερικά ζητήματα της Ουκρανίας, δήλωνε επίσης πως αναμένει να δει «δομικές αλλαγές» (δηλαδή μέτρα λιτότητας) στην Ουκρανία προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποπληρωμή του δανείου των 15 δισ δολαρίων.
Σε μια χώρα που έχει χτυπηθεί σκληρά από την διεθνή οικονομική κρίση και έχει αυτή την στιγμή το τρίτο μικρότερο κατά κεφαλή εισόδημα στην Ευρώπη (ξεπερνώντας μόνο το Κόσσοβο και την Μολδαβία) πολλοί εργαζόμενοι, ιδίως νέοι, «κοιτούν» προς την ΕΕ που στα μάτια τους φαίνεται να προσφέρει σχετική ευημερία και περισσότερη ελευθερία. Ένας και μόνο αριθμός είναι αρκετός για να εξηγήσει το γιατί: ο μέσος μισθός στην Ουκρανία είναι 250 ευρώ, ενώ στην Δυτική Ουκρανία αυτό το ποσό τείνει να είναι ακόμη μικρότερο.
Όταν μαθεύτηκε ότι η κυβέρνηση Γιανούκοβιτς απέρριψε την συμφωνία με την ΕΕ κάτω από την ρώσικη πίεση, οι φοιτητές άρχισαν να πλημμυρίζουν τους δρόμους της Δυτικής Ουκρανίας.
Αντιπαράθεση Ανατολής-Δύσης
Πίσω από την αντιπαράθεση των διαδηλωτών με το καθεστώς Γιανούκοβις, όπως και πίσω από την «Πορτοκαλί Επανάσταση» στο παρελθόν, πολύ σημαντικό ρόλο παίζει το εθνικό ζήτημα. Ανάμεσα στο ουκρανόφωνο, δυτικό τμήμα της χώρας και το ρωσόφωνο ανατολικό υπάρχει ένας βαθύς διαχωρισμός. Αυτόν τον διαχωρισμό, τόσο η ΕΕ και γενικά οι δυτικοί, όσο και η Ρωσία, δεν έχουν κανένα δισταγμό να τον οξύνουν προκειμένου να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τα δικά τους συμφέροντα στην περιοχή.
Ο Γιανούκοβιτς, ενώ θεωρείται (και είναι) φιλορώσος, προσπάθησε μετά την επιστροφή του στην εξουσία το 2010 να διατηρήσει μια εύθραυστη ισορροπία. Η πρώτη επίσημη επίσκεψη του ήταν στις Βρυξέλλες, όπου διαβεβαίωσε ότι η Ουκρανία θα συνεχίσει την συνεργασία της με το ΝΑΤΟ.
Σύντομα μετά, επισκέφτηκε την Μόσχα, όπου υποσχέθηκε να αποκαταστήσει ξανά τις καλές σχέσεις του παρελθόντος. Αντιστάθηκε ωστόσο, στην προσπάθεια του Πούτιν να εντάξει την Ουκρανία στην τελωνειακή ένωση που έχει συνάψει με την Λευκορωσία και το Καζακστάν και θεωρείται προπομπός μιας «Ευρασιατικής Ένωσης».
Είναι φανερό πια πως η προσπάθεια του Γιανούκοβιτς να πατήσει «σε δύο βάρκες» ξεπεράστηκε από τις εξελίξεις…
Ποιες είναι οι βασικές δυνάμεις που καθοδήγησαν την εξέγερση
Τρεις είναι οι βασικές πολιτικές δυνάμεις που πρωταγωνίστησαν στην εξέγερση.
Το κόμμα "Πατρίδα" της πρώην πρωθυπουργού Γιούλια Τιμοσένκο (γνωστής με το προσωνύμιο «πριγκίπισσα του αερίου» από την περίοδο που έλεγχε την πλειοψηφία των εισαγωγών αερίου από την Ρωσία) με επικεφαλής τον Αρσένι Γιατσένιουκ, με 25,4% στις τελευταίες εκλογές.
Το κόμμα "Γροθιά" (UDAR), με επικεφαλής τον Βιτάλι Κλίτσκο, πρώην παγκόσμιο πρωταθλητή της επαγγελματικής πυγμαχίας, με 14% στις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου 2012. Ο Κλίτσκο ζούσε μέχρι τώρα περισσότερο στη Γερμανία παρά στην Ουκρανία, ενώ έχει και αμερικανική υπηκοότητα. Το κόμμα του είναι συνδεδεμένο με το «Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα» (σημ: την παράταξη στο ευρωκοινοβούλιο στην οποία συμμετέχει και η ΝΔ)
Το κόμμα "Ελευθερία" (Σβόμποντα) με επικεφαλής τον Όλεγκ Τιαγκνιμπόκ που έχει 37 έδρες στο εθνικό κοινοβούλιο και ελέγχει την τοπική κυβέρνηση σε 3 περιφέρειες. Το κόμμα αυτό είναι καθαρά φασιστικό, μέχρι πρόσφατα λεγόταν εθνικοσοσιαλιστικό, το έμβλημά του ήταν επίσης μέχρι πρόσφατα μια παραλλαγή της σβάστικας. Θεωρούν τους εαυτούς τους ιστορική συνέχεια της Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (OUN) που συνεργάστηκαν και πολέμησαν μαζί με τους ναζί ενάντια στον Κόκκινο Στρατό, τιμά επίσημα όσους πολέμησαν στις τάξεις των Waffen SS της Γαλικίας.
Σε αυτές πρέπει να προσθέσουμε και το κόμμα "Δεξιός τομέας" (PravySector), με επικεφαλής τον Ντμίτρο Γιάρος. Πρόκειται για μια ακροδεξιά στρατιωτική οργάνωση-πολιτοφυλακή, στενά συνεργαζόμενη με τους φασίστες του κόμματος "Ελευθερία", αν και πιο ακραία. Σύμφωνα με τον «Δεξιό Τομέα» η ΕΕ είναι
«…αντιχριστιανική, ενάντια στα έθνη και το πραγματικό της πρόσωπο είναι τα gay parade, η νομιμοποίηση των ναρκωτικών και της πορνείας, οι γάμοι ομοφυλοφίλων, η κατάρρευση της ηθικής και η πνευματική παρακμή».
Το Κομμουνιστικό Κόμμα
Η βασική δύναμη της Αριστεράς στην Ουκρανία είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα με 32 έδρες στο εθνικό κοινοβούλιο.
Όμως το βασικό μέλημα του ΚΚ δεν είναι πώς θα προωθήσει τα συμφέροντα των Ουκρανών εργαζομένων, αλλά, απ’ ότι φαίνεται, πώς να εξυπηρετήσει τα γεωστρατηγικά συμφέροντα της Ρωσίας.
Σε μια απίστευτη κίνηση, τις μέρες που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις, στήριξε τα μέτρα καταστολής που πέρασε ο Γιανούκοβιτς το φθινόπωρο, ενώ διαμαρτυρήθηκε όταν κάποια από αυτά πάρθηκαν πίσω!
Ενώ σωστά καταγγέλλει την ΕΕ και τις ΗΠΑ για την παρέμβαση τους στα εσωτερικά της χώρας, υποστηρίζει την ένταξη της Ουκρανίας στην υπό εκκόλαψη «Ευρασιατική Ένωση» υπό την σκέπη της Ρωσίας. Μάλιστα, ορισμένες τοπικές οργανώσεις του ΚΚ προσπάθησαν να οργανώσουν και διαδηλώσεις με αυτό το αίτημα.
Η θέση όμως της Αριστεράς σ’ αυτές τις συνθήκες δεν θα μπορούσε και δεν θα έπρεπε με τίποτα να είναι είτε υπέρ του Γιανούκοβιτς, είτε υπέρ της Τιμοσένκο και των φασιστοειδών συμμάχων της, ούτε με την ΕΕ και τη Δύση αλλά ούτε και με τη Ρωσία.
Η Αριστερά, σε τέτοιες συνθήκες δεν μπορεί παρά να προτείνει τη δική της ανεξάρτητη πρόταση – εκπροσωπώντας τα συμφέροντα των εργαζομένων. Να επιδιώξει η ίδια την εξουσία, ενάντια στους εκπροσώπους της άρχουσας τάξης και του κεφαλαίου, ενάντια στη διαφθορά και διαπλοκή που χαρακτηρίζει όλα τα πολιτικά κόμματα της άρχουσας τάξης στην Ουκρανία. Να επιδιώξει, τέλος, τη σύνδεση των δικών της αγώνων με τα εργατικά και λαϊκά στρώματα και κινήματα στη Ρωσία και τις άλλες χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.
Ακριβώς επειδή η Αριστερά είναι στην πραγματικότητα ανύπαρκτη, στην Ουκρανία δεν διαφαίνεται καμία αισιόδοξη προοπτική στο χάος στο οποίο οδηγείται η χώρα. Ακόμα και το ενδεχόμενο της διαίρεσης ή διχοτόμησης της χώρας ανάμεσα στα Ρωσόφωνα ανατολικά τμήματα και τα φιλο ΕΕ δυτικά τμήματα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Ούτε ακόμα και το ενδεχόμενο εμφύλιας σύρραξης που να οδηγήσει σ’ αυτή την διχοτόμηση.
Μπορεί, έχοντας ανατρέψει τον Γιανούκοβιτς, οι διάφοροι εκπρόσωποι της Ε.Ε. να τονίζουν την ανάγκη να μείνει η χώρα ενωμένη και να αποφευχθεί η οικονομική κατάρρευση όμως ο έλεγχος της κατάστασης στο Κίεβο από τις φιλοευρωπαϊκές δυνάμεις κάθε άλλο παρά δεδομένος μπορεί να θεωρείται καθώς οι φασίστες στηρίζονται μεν στην χρηματοδότηση των Δυτικών, αλλά έχουν και την δική τους ατζέντα.
Τα χειρότερα είναι ακόμη μπροστά για τον ουκρανικό λαό. Το θέμα είναι αν θα μπορέσουν και τμήματα της Αριστεράς να εξάγουν τα απαραίτητα συμπεράσματα.
