Του Νάιλ Μουλχόλαντ, από το site της CWI
Eπιμέλεια: Αλέξανδρος Πραντούνας
Η βίαιη αντιπαράθεση μεταξύ διαδηλωτών και ΜΑΤ συνεχίζεται στους δρόμους του Κίεβο, ενώ η αναταραχή έχει εξαπλωθεί σε πάνω από 12 συνολικά επαρχίες της Ουκρανίας. Κατά την περασμένη βδομάδα, οι διαδηλωτές εισέβαλαν και κατέλαβαν κυβερνητικά κτήρια στο Λβιβ, το Λούτσκτε και άλλες πόλεις της δυτικής Ουκρανίας. Οι διαδηλώσεις έχουν εξαπλωθεί ακόμα και στην ανατολική και νότια Ουκρανία, περιοχές όπου ζει κυρίως ο ρωσόφωνος πληθυσμός και θεωρούνται προπύργια του προέδρου Γιανούκοβιτς.
Θορυβημένος απ’ αυτές τις εξελίξεις, ο Γιανούκοβιτς προχώρησε σε νέες παραχωρήσεις στους ηγέτες της αντιπολίτευσης στις 28/1. Οδήγησε σε παραίτηση τόσο τον πρωθυπουργό, Μικόλα Αζάροφ, όσο και συνολικά την κυβέρνηση. Ο Γιανούκοβιτς υποσχέθηκε επίσης πως θα καταργήσει την δρακόντεια νομοθεσία που ποινικοποιεί τις διαδηλώσεις και περιορίζει την ελευθερία του λόγου.
Με το καθεστώς του Γιανούκοβιτς να βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και τις φιλοκυβερνητικές διαδηλώσεις να λαμβάνουν χώρα στο Ντόνετσκ, την Κριμαία και άλλα μέρη της δυτικής και νότιας Ουκρανίας, μια σειρά Ουκρανοί ολιγάρχες παρενέβησαν δημόσια ως «διαμεσολαβητές» τις προηγούμενες μέρες.
Οι ολιγάρχες παρεμβαίνουν
Ο Ρινάτ Ακμέτοφ, ο πιο πλούσιος άνθρωπος στην Ουκρανία, έκδωσε μια ανακοίνωση στις 27/1, καλώντας σε τερματισμό της «χρήσης βίας» και για «ειρηνική δράση» για να μπει ένα τέλος στην κρίση. Η πορεία του Ακμέτοφ είναι στενά συνδεδεμένη με την πορεία του Γιανούκοβιτς αφού ο πρώτος είδε την περιουσία του να πολλαπλασιάζεται μετά την άνοδο του Γιανούκοβιτς στην εξουσία. Εντούτοις, σύμφωνα με το σχόλιο ενός Ουκρανού πολιτικού αναλυτή (ρεπορτάζ της βρετανικής εφημερίδας Guardian) «Οι ολιγάρχες κρατούν καλές σχέσεις με την αντιπολίτευση για λόγους ασφαλείας – είναι σαν να επενδύουν στο μέλλον». Ενδεικτικά, ο εκ των ηγετών της αντιπολίτευσης, Βιτάλι Κλίτσκο, καλωσόρισε τις δηλώσεις του Ακμέτοφ.
Oι διαδηλωτές δεν υποχωρούν
Είναι φανερό ότι οι μικροπαραχωρήσεις του Γιανούκοβιτς καθώς και το κάλεσμά του να συμπεριλάβει κάποιους από τους αντιπολιτευόμενους στη νέα κυβέρνηση δεν έκαμψαν τη δυναμική των διαδηλώσεων.
Ο Βιτάλι Κλίτσκο, πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής πυγμαχίας και ένας από τους ηγέτες της αντιπολίτευσης και ο Αρσένι Γιατσένιουκ (που συνδέεται με το «Κόμμα της Πατρίδας» της πρώην πρωθυπουργού Γιούλια Τιμοσένκο, που τώρα βρίσκεται φυλακισμένη) αρνήθηκαν αμφότεροι να συμμετάσχουν στην κυβέρνηση. Δήλωσαν πως δεν θα εγκαταλείψουν τις διαδηλώσεις μέχρι να ικανοποιηθούν περισσότερες από τις απαιτήσεις των διαδηλωτών.
Μεταξύ των διαδηλωτών στην πλατεία Ανεξαρτησίας στο Κίεβο, το κύριο αίτημα είναι η παραίτηση του Γιανούκοβιτς και η άμεση διενέργεια εκλογών. Αυτή είναι μια εξέλιξη ενάντια στην οποία ο Γιανούκοβιτς μάλλον θα παλέψει λυσσαλέα, μεταξύ άλλων γιατί φοβάται πως ένα νέο καθεστώς θα ενορχηστρώσει την φυλάκιση του, όπως ο ίδιος έχει κατηγορηθεί ότι έκανε στην περίπτωση της Τιμοσένκο.
Την ίδια στιγμή, οι παραχωρήσεις του Γιανούκοβιτς επικρίθηκαν έντονα στο εσωτερικό του κόμματος τους. «Αυτό θα οδηγήσει σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση», προειδοποίησε ο Ολέγκ Τσάριοφ, εκ των ηγετικών στελεχών του κυβερνώντος κόμματος.
Οι ηγέτες της αντιπολίτευσης, ενθαρρυμένοι από τις παραχωρήσεις Γιανούκοβιτς και με την υποστήριξη των Δυτικών, απαιτούν εκλογές και ένα νέο σύνταγμα. Οι στόχοι τους δεν έχουν καμία σχέση με τα συμφέροντα και τις ανάγκες των Ουκρανών εργαζομένων. Θέλουν απλά την δημιουργία ενός φιλο-δυτικού καθεστώτος. Πρόκειται για μια ενδοκαπιταλιστική σύγκρουση, ανάμεσα στους κεφαλαιούχους που βλέπουν τα συμφέροντα τους να εξυπηρετούνται καλύτερα μέσα από τις σχέσεις με την ΕΕ και το δυτικό ιμπεριαλισμό κι αυτούς που έχουν πιο στενά συμφέροντα/σχέσεις με τον ρωσικό καπιταλισμό/ιμπεριαλισμό.
Η απόρριψη της συμφωνίας με την ΕΕ
Οι διαδηλώσεις ξεκίνησαν τον Νοέμβρη όταν ο Γιανούκοβιτς απέρριψε μια «συμφωνία σύνδεσης» με την ΕΕ, που θεωρούνταν μια κίνηση για την ενδεχόμενη ένταξη της χώρας στην ΕΕ. Η Ουκρανία ήταν αντιμέτωπη με την χρεοκοπία, φορτωμένη με ένα χρέος 15 δισ δολαρίων. Όμως η συμφωνία με την ΕΕ – και την υποστήριξη του ΔΝΤ – θα είχε ως συνέπεια την εφαρμογή σκληρών πολιτικών λιτότητας. Έτσι ο Γιανούκοβιτς σύναψε μια νέα συμφωνία με το καθεστώς Πούτιν στην Ρωσία. Ο πρόεδρος Πούτιν προσέφερε δάνειο ύψους 15 δισ δολαρίων και μείωση των τιμών της ενέργειας. Ας μην υπάρχει οποιαδήποτε αυταπάτη ότι ο Πούτιν ενδιαφέρεται καθόλου για τους Ουκρανούς εργαζόμενους. Ενώ προειδοποιούσε σε δηλώσεις του στις 28/1 την ΕΕ να μην αναμιγνύεται στα εσωτερικά ζητήματα της Ουκρανίας, δήλωνε επίσης πως αναμένει να δει «δομικές αλλαγές» (δηλαδή μέτρα λιτότητας) στην Ουκρανία προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποπληρωμή του δανείου των 15 δισ δολαρίων.
Ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί
Η συμφωνία Γιανούκοβιτς-Πούτιν αποτέλεσε πλήγμα για τις ΗΠΑ και την ΕΕ, οι οποίες θέλουν να αυξήσουν την επιρροή τους στην περιοχή σε βάρος της Ρωσίας. Αυτή η εξέλιξη ενέτεινε τον διεθνή ανταγωνισμό για την επιρροή στην Ουκρανία, η οποία είναι μια χώρα με μεγάλη γεωστρατηγική σημασία. Δυο σημαντικοί ρώσικοι αγωγοί αερίου περνούν μέσα από την Ουκρανία για να φτάσουν στην Ευρώπη, ενώ στην χώρα βρίσκονται επίσης ρώσικες ναυτικές βάσεις. Ο Πούτιν πιέζει τώρα την Ουκρανία να ενταχθεί στην τελωνειακή ένωση που έχει κάνει με την Λευκορωσία και το Καζακστάν και θεωρείται προπομπός μιας «Ευρασιατικής Ένωσης». Το Κρεμλίνο θεωρεί μια τέτοια εξέλιξη σημαντική για την ενδυνάμωση της θέσης του στην ευρύτερη περιοχή και για την αντιμετώπιση της δυτικής ιμπεριαλιστικής επιρροής.
Απουσία ανεξάρτητης πολιτικής έκφρασης της εργατικής τάξης
Με δεδομένη την απουσία μιας ανεξάρτητης πολιτικής έκφρασης της εργατικής τάξης, πολλοί διαδηλωτές, ειδικά στο δυτικό τμήμα της χώρας, απελπισμένα στρέφονται προς την ένταξη στην ΕΕ, ως ένα είδος σωτηρίας, παρά την οικονομική και κοινωνική εξαθλίωση που έχουν φέρει οι πολιτικές της ΕΕ και του ΔΝΤ στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και άλλες χώρες.
Ελλείψει μιας οργανωμένης, εναλλακτικής πρότασης από την σκοπιά του εργατικού κινήματος, οι διαδηλώσεις κυριαρχήθηκαν εξ’ αρχής από αντιδραστικές, φιλο-καπιταλιστικές προσωπικότητες, όπως ο Κλίτσκο, που είχαν την στήριξη της Δύσης. Στις διαδηλώσεις έχει επίσης σημαντική επιρροή η ακροδεξιά, συμπεριλαμβανομένων νεοναζιστικών ομάδων. Το αντισημιτικό κόμμα Σβόμποντα για παράδειγμα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση των επεισοδίων και την κατάληψη των κυβερνητικών κτηρίων στο Κίεβο και αλλού.
Από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 και την εμφάνιση μιας ανεξάρτητης Ουκρανίας, η εργατική τάξη της χώρας έχει πληρώσει βαρύ τίμημα για την έλλειψη πολιτικής εκπροσώπησης και ανεξάρτητων οργανώσεων των εργαζομένων. Η παλινόρθωση του καπιταλισμού οδήγησε σε κατακόρυφη πτώση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων, ενώ μια μικρή μειοψηφία λεηλάτησε την κρατική περιουσία και συγκέντρωσε τεράστιο πλούτο στα χέρια της.
Η «Πορτοκαλί Επανάσταση» του 2004, ήταν ένα ξέσπασμα μαζικής οργής ενάντια στην αυταρχική διακυβέρνηση του Γιανούκοβιτς και την οικονομική στασιμότητα, αλλά το κίνημα παρέμεινε μέσα στα όρια που του έθεσε η φιλο-δυτική, καπιταλιστική γραμμή πολιτικών σαν την Τιμοσένκο και τον Γιουσένκο. Ο Γιανούκοβιτς εξαναγκάστηκε να εγκαταλείψει την εξουσία, αλλά η διακυβέρνηση των Γιουσένκο και Τιμοσένκο δεν προσέφερε καμιά καλυτέρευση ούτε στο βιοτικό επίπεδο, ούτε στις δημοκρατικές ελευθερίες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα μαζική απογοήτευση στον πληθυσμό, γεγονός που επέτρεψε στον Γιανούκοβιτς να επανέλθει στην εξουσία.
Απαξιωμένοι πολιτικοί
Το πιο σημαντικό συμπέρασμα που χρειάζεται να βγάλουν οι εργαζόμενοι από τις πρόσφατες εξελίξεις είναι πως το βασικό καθήκον είναι το χτίσιμο ανεξάρτητων συνδικάτων και ενός μαζικού εργατικού κόμματος που να σταθεί απέναντι στο καθεστώς Γιανούκοβιτς, τις αντιδραστικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης, αλλά και τους διεθνείς υποστηρικτές τους.
Αυτό σημαίνει να χτιστούν οι δυνάμεις που θα αναλάβουν ηγετικό ρόλο στον αγώνα για θέσεις εργασίας, αξιοπρεπείς μισθούς και στέγαση, δημοκρατικά δικαιώματα, δημόσια υγεία και παιδεία – να αναλάβει τον αγώνα δηλαδή για μια θεμελιώδη κοινωνική και οικονομική αλλαγή. Ένα ισχυρό εργατικό κίνημα θα μπορούσε να καθαρίσει τους δρόμους από την ακροδεξιά και τους φασίστες, προβάλλοντας τη σοσιαλιστική εναλλακτική στα τμήματα του πληθυσμού που έλκονται από τις δηλητηριώδεις ιδέες τους.
Στην θέση του σημερινού κοινοβουλίου, που είναι γεμάτο από αντιδραστικούς και διεφθαρμένους πολιτικούς που ελέγχονται από τους ολιγάρχες, ένα οργανωμένο εργατικό κίνημα θα απαιτούσε την δημιουργία μιας γνήσια αντιπροσωπευτικής Συντακτικής Συνέλευσης και θα πάλευε για μια κυβέρνηση της εργαζόμενης πλειοψηφίας. Μια εργατική κυβέρνηση θα απαλλοτρίωνε τον τεράστιο πλούτο της ολιγαρχίας και θα εθνικοποιούσε όλους τους βασικούς τομείς της οικονομίας, προκειμένου να ξεκινήσει ο δημοκρατικός σχεδιασμός της οικονομίας από τους ίδιους τους εργαζόμενους, προς όφελος των ίδιων των εργαζομένων.
