Εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ ανακοίνωσαν ότι θα διαθέσουν οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να αντιμετωπίσουν την κρίση. Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, τα μεγάλα ειδησεογραφικά πρακτορεία (Reuter’s, Bloomberg) αθροίζουν σε 8 τρισ. δολάρια (το μισό Αμερικανικό ΑΕΠ) τα ποσά που μέχρι τώρα έχει δεσμεύσει η Ουάσιγκτον για την κρίση.
Η συντριπτική πλειοψηφία των πόρων αυτών κατευθύνονται, βέβαια, στις τράπεζες. Τα δε κεφάλαια που αφορούν την τόνωση της πραγματικής οικονομίας, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι καινούρια: Πόροι που ήδη είχαν δεσμευτεί για τη χρηματοδότηση δημόσιων δαπανών τα επόμενα χρόνια, τώρα διοχετεύονται στην αγορά μέσα σε λίγους μήνες. Αν πιστέψουμε το σενάριο διαχείρισης της κρίσης που παρουσιάζουν οι κυβερνήσεις, τότε οι οικονομίες θα λάβουν την βοήθεια που χρειάζονται από τους δημόσιους πόρους και το πολύ μέχρι το 2010 θα έχουν επιστρέψει σε τροχιά ανάπτυξης. Τότε, σύμφωνα με το πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Χ. Μπαρόζο, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αρχίσουν να ασχολούνται και πάλι με τη μείωση των ελλειμμάτων τους.
Είναι προφανές ότι τα χρέη που σήμερα συσσωρεύονται από τους ελλειμματικούς προϋπολογισμούς θα απαιτήσουν αυξημένα φορολογικά έσοδα για να αποπληρωθούν. Κάτι τέτοιο προϋποθέτει είτε αύξηση της βάσης επί της οποίας εισπράττονται οι φόροι, είτε αύξηση των φορολογικών συντελεστών. Για να αυξηθεί η φορολογική βάση θα πρέπει το ΑΕΠ των οικονομιών να αυξηθεί ταχύρυθμα – κι αυτό δύσκολα θα συμβεί. Άρα θα πρέπει να αυξηθούν οι φόροι. Αν οι κυβερνήσεις επιλέξουν να επιβαρύνουν τα χαμηλά και μεσαία εισοδηματικά στρώματα, οι οικονομίες είναι βέβαιο ότι θα διολισθήσουν και πάλι σε ύφεση. Πόσο πιθανό, όμως, είναι να επιβάλλουν μεγαλύτερους φόρους στους «έχοντες»;
Σαφώς πιθανότερο είναι να επιδιωχθεί η ακόμα μεγαλύτερη περικοπή των δημοσίων δαπανών. Μπορεί, για παράδειγμα, να «θυμηθούν» τότε οι κυβερνήσεις, ότι τα χρήματα που διαθέτουν σήμερα για την έξοδο από την κρίση είχαν αρχικά προϋπολογιστεί για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων για πολλά χρόνια. Αφού όλα τα χρήματα ξοδεύονται σήμερα, άρα τα προγράμματα δεν μπορεί να υπολογίζουν σε νέα χρηματοδότηση, παρά μόνο αφού περάσουν τα χρόνια που αρχικά υπολογίζονταν.
Όλα αυτά παραπέμπουν σε ένα σενάριο σκληρής λιτότητας μόλις ορθοποδήσουν οι οικονομίες. Το πιθανότερο, όμως, είναι ότι τα μέτρα θα αποδειχθούν ανεπαρκή και η ύφεση θα συνεχίσει να εντείνεται σε Ευρώπη και ΗΠΑ. Προκειμένου να «ξεκολλήσει» η παγκόσμια οικονομία από την «τρύπα» στην οποία βρίσκεται, θα πρέπει να τονωθεί ουσιαστικά το εισόδημα των ασθενέστερων στρωμάτων, ώστε αυτά να αρχίσουν και πάλι να καταναλώνουν. Και κάτι τέτοιο θα συμβεί μόνο αν αλλάξουν οι πολιτικοί συσχετισμοί. Το ίδιο το σύστημα ως μόνη διέξοδο έχει πλέον την αλλαγή. Πάντα στην Ιστορία, κάπως έτσι είναι που πεθαίνει το παλιό και γεννιέται το καινούριο.
